Der leken spieghel

 

Inhoudsopgave

[Eerste deel] Inleiding. Inleiding.

§ 1. Inhoud en verdiensten.

§ 2. Bronnen.

§ 3. Tijd en plaats van vervaardiging. Opdragten.

§ 4. Andere werken van denzelfden schrijver.

§ 5. Des schrijvers naam en levensbijzonderheden.

§ 6. Handschriften van den Lekenspieghel.

§ 7. Wijze van uitgave.

Der Leken Spieghel. Der Leken Spieghel.

Hier beghint die eerste boec van den Leken Spieghel. Vanden beghinne hemelrijcs ende aertrijcs. - I.

Van Gods wesene. - II.

Van drien hemelen. - III.

Van neghen choere der ynglen ende van der ynglen valle. - IIII.

Wat die quade yngle sijn. - V.

Vanden ynglen die ons hoeden. - VI.

Wat die quade yngle sijn ende wies si pleghen. - VII.

Vanden firmamente. - VIII.

Vander zonnen ende vander manen. - IX.

Vanden andren planeten. - X.

Van aertrijcs rontheit. - XI.

Vanden vagheviere. - XII.

Vanden tormenten der hellen. - XIII.

Waer omme die tormenten sijn. - XIIII.

Vanden wesene der menscheit. - XV.

Vander naturen des lichamen. - XVI.

Vanden wesene der zielen. - XVII.

Noch vander zielen. - XVIII.

Wat machte die ziele heeft. - XIX.

Hoe die ziele henen scheedt. - XX.

Hoe God Adame maecte, ende vanden eerdtschen paradyse. - XXI.

Hoe Adaem tghebod brac, ende swijfs bedrieghenisse. - XXII.

Hoe Adaem ruumde tparadijs, ende wat ons daer of quam. - XXIII.

Hoe Adaem leefde, doe hi was uten paradyse. - XXIIII.

Van maghedoeme ende van huwelijc. - XXV.

Van Adaems kindren ende vander tienden. - XXVI.

Hoe Chaym Abel doot sloech, ende van nidicheden. - XXVII.

Van ghiericheden. - XXVIII.

Van Adaems kindren ende van Seths gheslachte. - XXIX.

Van Noe ende van sinen kindren ende van Gods wraken. - XXX.

Hoe dat eerste volc te levene plach, ende van maten te houden. - XXXI.

Van stercheden ende des wijns nature. - XXXII.

Van Noes kindren, ende datmen vader ende moeder eren sal. - XXXIII.

Hoemen een stat ofte een lantscap regieren sal. - XXXIIII.

Hoe landsheer eerst wert ghemaect. - XXXV.

Van Abraham ende vander Joden archeit. - XXXVI.

Van ghehoorsaemheden. - XXXVII.

Van onsen vadren, ende wat telken dusent jaren ghesciede. - XXXVIII.

Vanden voirspelle der heiliger kerken, ende vanden Joedschen gheslachte. - XXXIX.

Vanden riken die begonsten, ende van Moyses ende die tien gheboden. - XL.

Vanden riken die wilen waren. - XLI.

Vanden beghinne van Romen, ende hoe Eneas daer quam. - XLII.

Hoe Remus ende Romulus gheboren worden, ende hoe Romulus coninc wert. - XLIII.

Vanden coninghen die na Romulus te Romen waren. - XLIIII.

Van Moyses ende die tien gheboden - XLV.

Vanden coninc David. - XLVI.

Van Salomoene ende van sinen eersten vonnesse. - XLVII.

Vanden Joden ende van haren wesen. - XLVIII.

[Tweede deel] Hier beghint tander boec.

Van Josephs ende Marien gheslachte. - I.

Vanden groten santen die quamen van Sinte Anna Marien moeder. - II.

Wat Jheronimus screef van onser vrouwen gheboorte. - III.

Hoe Maria ghepresenteert was inden tempel. - IIII.

Hoe Maria mids den vonnesse Gods man trouwen moeste. - V.

Waer bi die zone mensche worden moeste, ende hoe hi ghebootscapt was, ende der Joden ghelove. - VI.

Van Marien wijsheit, ende hoe si den Gods zone ontfinc. - VII.

Hoe Joseph Marien laten woude, ende bi wat redenen God woude datsi man trouwede. - VIII.

Hoe Maria voer te Bethleem waert, ende hoe Cristus was gheboren, ende vanden vroeden vrouwen. - IX.

Hoe die heylighe kerke al dit niet en houdt, ende datmens nochtan gheloven mach. - X.

Van menigherhande wondren die gheschieden in Cristus gheboort, ende van Balaams sterre. - XI.

Hoe die drie coninghen tkint versochten met haren ghiften. - XII.

Hoe Joseph ende die coninghen te samen spraken, ende wat eren si der moeder ende den kinde doen. - XIII.

Hoe die coninghen Joseph berechten, ende hoe si van hem schieden. - XIIII.

Vanden visioene dat Octavianus sach vanden Gods zone ende van sire moeder. - XV.

Hoe Herodes die kinder doden dede. - XVI.

Hoemen Sinte Jan vluchte, ende hoe Zacharias, sijn vader, wart vermoort. - XVII.

Hoe si door die woestine trocken te Egypten waert, ende van vele mondren die ghescieden inden weghe. - XVIII.

Vanden afgoden die vielen, ende vanden wondren die Cristus wrachte in Egypten. - XIX.

Hoe Jhesus tkint sterven dede, om dattet sinen putte brac. - XX.

Hoe Jhesus voghelkine van aerden maecte, die wech vloghen. - XXI.

Hoe des princhen kint doot bleef, ende noch een ander dat Jhesus weder leven dede. - XXII.

Hoe Jhesus disputeerde jeghen die grote clerke, ende van wonderen die hi seide. - XXIII.

Hoe Jhesus ter scolen was gheset, ende hoe hi die grote clerke verman. - XXIII.

Vanden kinde dat vanden solre doot viel, dat Jhesus verwecte, - XXV.

Van sinen borne stope die de hinder braken. - XXVI.

Vander tarwen die Jhesus sayde. - XXVII.

Hoe Jhesus was onder die leeuwen. - XXVIII.

Vanden houte dat Jhesus linghede. - XXIX.

Hoe die meester sterf doe hi Jhesum sloech. - XXX.

Hoe Jhesus sinen meester den boec uter hant nam ende selve las. - XXXI.

Van enen die Joseph hiet, dien Jhesus verwecte. - XXXII.

Hoe Jhesus Jacob ghenas vander slanghen. - XXXIII.

Van Jhesus miraculen. - XXXIIII.

Noch van Jhesum, ende hoe sine kintscheit einde nam. - XXXV.

Hier beghint die jeeste ons behouders, die de keyser Theodosius vant te Jherusalem in Pylatus vierscare, inden ghemenen boeken. - XXXVI.

Vanden epistelen die Pylatus sende aen den keyser Claudius. - XXXVII.

Noch van Nichodemus, ende ander dinc. - XXXVIII.

Van Cristus verrisenisse, sine opvaert, ende hoe hi sine apostelen sende den heilighen gheest, ende hoe si schieden. - XXXIX.

Van tween regementen, ende van Petren ende van Pauwelse, ende ander dinc. - XL.

Dat Pater Noster ende daer of die bediedenisse. - XLI.

Dit is dat Ave Maria. - XLII.

Dit is die Credo. - XLIII.

Hier beghinnen die paeuse op Cristum, ende striken voort tote Kaerle, ende wat elc sette. - XLIIII.

Vanden paeus Silvester, ende van den keyser Constantijn, hoe dathi bekeerde ende vele duechden dede. - XLV.

Hoe die keyserinne Helena bekeert wart, ende wat wonder daer gheviel. - XLVI.

Hoe Helena dat heylighe cruce vant. - XLVII.

Hoe Silvester den drake bant, ende ander dinc. - XLVIII.

Vanden paeus Leo ende vanden keyserrike. - XLIX.

Vander heiligher kerken, ende van Kaerlen ende den keyseren. - L.

Dbedieden vander kerken ende van spriesters ghewaeden. - [LI.]

Dbedieden vander messen. - [LII.]

Dbedieden vanden seven uren. - [LIII.]

Vanden senen euwen ende vandes tijds bescheede. - [LIIII.]

Hier beghint onser vrouwen opvaert, ierstwerf hoe dinghel om hare quam. - [LV.]

Hoe die apostelen versamenden voor Marien, ende hoe Cristus selve quam om hare. - LVI.

Hoe Cristus mitter hemelscher scaren Marien ziele voerde te hemele waert. - LVII.

Hoe die apostelen droeghen Marien ten grave, ende wat wonderen daer gheschieden, ende hoese Cristus haelde mit lichamen. - LVIII.

Van Marien ende van Jan ewangelisten. - LIX.

Noch van Marien ende van Jan ewangelisten. - LX.

Een bispel van O Intemerata. - LXI.

[Derde deel] Hier beghint die derde boec.

Hier beghint die derde boec.

Van Gode te dienen voor al. - I.

Van des menschen zeden. - II.

Hoe hem die mensche houden sal onder die liede, ende alrehande wijshede. - III.

Van hovesscheden ende van andren goeden zeden. - IIII.

Welc beter es, soe rijcheit soe ere, ende oec van armheiden. - [V.]

Hoemen jalousie scuwen sal ende breken. - [VI.]

Hoemen gramscap ende quade melancolie verdriven sal. - [VII.]

Hoemen luxurie wederstaen sal. - [VIII.]

Hoe man ende wijf hen houden selen. - [IX.]

Hoemen kindre houden sal, ende wies jonghe liede pleghen selen. - [X.]

Wat rechterscape ende herien toe hoert. - [XI.]

Van seven poenten die heren hebben selen. - [XII.]

Wat liede heren hebben selen thoren rade. - [XIII.]

Vander lettren ende vander clergien. - [XIIII.]

Hoe dichters dichten sullen ende wat si hantieren sullen. - XV.

Hoe goet ghetrouwicheit is. - XVI.

Hoe goet ghetrouwe vrient es. - XVII.

Van vier manieren van lieden. - XVIII.

Van vijfterhande minnen. - XIX.

Hoe die mensche hemselven minnen sal. - XX.

Waer omme datmen goet hebben zal. - XXI.

Ofmen vrienden ende maghen bi staen sal ende helpen. - XXII.

Van bescheidenre miltheit. - XXIII.

Of wel eten ende wel drincken zonde is. - XXIIII.

Van ledicheden ende onledicheden. - XXV.

Die disputacie tusschen den poorter ende des ridders zone. - XXVI.

Welc is beter, so goet ende quaet doen, so quaet noch goet doen? - XXVII.

Hier beghint die vierde boec.

Een prophecie hoet gaen sal metten heilighen lande van over zee. - I.

Hoe paeus ende keyser sullen trecken over zee, ende wat daer ghevallen sal. - II.

Hoe die paeus misse doen sal ten droghen bome, ende wat wonder daer gheschien sal. - III.

Hoe die kerstene heren sullen trecken in Jherusalem ende enen coninc daer setten mids den vonnesse ons heren. - IIII.

Hoe die besloten Joden uut comen sullen ende die kerstene destrueren. - V.

Van Antekersts gheboort. - VI.

Hoe ende in wat manieren hi tfolc bedrieghen sal. - VII.

Hoe dat Enoc ende Helyas jeghen hem disputeren sellen, ende hoe hise doden sal. - VIII.

Van vijftien teekene des doemsdaechs. - IX.

Hoe onse here comen sal ten oordele. - X.

Vanden anxte des oordeels, ende hoe die quade ghewijst sullen werden ter hellen. - XI.

Hoe die gherechte met Gode zullen varente hemelrike. - XII.

Bijlagen en verklarende woordenlijst. Bijlage A. Toevoegsel tot de varianten. I. Varianten op het eerste Boek, uit HS. II.

II. Varianten uit eenige fragmenten van verlorene HSS.

Bijlage B. Lijst van plaatsen uit den Leken Spieghel, die elders afzonderlijk voorkomen.

Bijlage C. De Nederrijnsche vertaling van den Leken Spieghel.

Bijlage D. Die Spieghel der Leken.

Verklarende woordenlijst. A.

B.

C. C = K. Zie K.

D.

E.

F.

G.

H.

I.Y.

J.Y.

C.K.

L.

M.

N.

O.

P.

Q.

R.

S.Z.

T.

U.

V.

W.

Bij voegsels en verbeteringen.