Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

[p. 116]

Vanden afgoden die vielen, ende vanden wondren die Cristus wrachte in Egypten. - XIX.

Doe si dus te zamen

Int lant van Egypten quamen,
Quamen si in een stat ghevaren
Daer si ombekent waren
Ende herberghen en wisten ware.
In enen tempel trocken si dare,
Dat der goden tempel was:
Capitolium hiet hi, als ic las,
Ende die stat hiet Socria.
Also zaen als si quamen na,
Ruumden die afgoden ghemeen,
Datter noit en bleef een,
Ende hare beelden vielen neder,
⁺ Die niet op en stoeden weder.
Driehondert wasser, alsic scrive,
⁺ Ende tsestich ende vive
Der goden diemen daer ter stede
Alle daghe dienst dede.
Dies moesten si alle sneven,
Ende haren scepper stede gheven,
Om te bringhene ter waerheit

+ (E. Fol. XLVI. v. 2.)

+ (I. Fol. LVI. v. 2.)

[p. 117]

 

Dat David inden zouter zeit:^(*)

 

‘God,’ sprac hi, die prophete hoghe,

 

‘Stont inder Joden [l. goden] synagoghe:

25

Inder midden verdoemt hi[se] daer.’

 

Dat woort [was] nu worden waer.

 

Die papen om dese zake

 

Waren zere tonghemake,

 

Datsi haer gode dus verloren.

30

Dese dinc quam te voren

 

Affrodosiuse, alsic las,

 

Die here van dien lande was.

 

Hi quam derwaert met groten ghere,

 

Ende brochte voor hem al sijn here,

35

Om dat wonder te scouwene an.

 

Die papen waenden dan,

 

Dathi quame also houde

 

Om dathi raet nemen woude

 

Met hem van deser zaken.

40

Doe hi den tempel begonste te naken,

 

Is hire in ghegaen te hant;

 

Ende doe hijt also vant

 

Alse hem was doen verstaen,

 

Is hi tote Marien ghegaen

45

Daer si zat, (met haesten groot),

(*) Tusschen vs. 22 en 23:

‘Deus stetit in synagoga deorum.’

[p. 118]

 

Ende hadde haer kint op haren scoot,

 

Ende aenbeedde tkint daer.

 

Doe sprac hi openbaer:

 

‘En ware dit kint, dat ghi hier ziet,

50

Here boven onse goden niet,

 

Sine waren dus met allen

 

⁺ Voor sine voete niet ghevallen.

 

⁺ Bi desen dinghen tonen si,

 

Dat dit kint haer here si.

55

En si dat wi ooc mede

 

Voor tkint vallen teser stede,

 

Ghelijc dat onse gode hebben ghedaen,

 

Het sal ons lichte te quade vergaen:

 

Wi mochten lichten bederven also,

60

Alse wilen bederf Pharao

 

In Egypten ende sine liede,

 

Doe alt wonder daer gheschiede.’

 

Te herberghen quamen si daer na

 

Met eenre weduwen, alsic versta.

65

Een jaer woonden si daer.

 

Doe hadde Cristus drie jaer,

 

Ende was herde wijs van zinne,

 

Want hi hadde die wijsheit inne

 

Sijns ewichs vaders, twaren,

70

Al en was hi mar van drie jaren

+ (I. Fol. LVII. r. 1.)

+ (E. Fol. XLVII. r. 1.)

[p. 119]

 

Na die arme menschelichede,

 

Daer hi hem selven in dede.

 

Doe hi spelen sach die kinder,

 

Ghinc hi met hem spelen ghinder.

75

Een doot visch quam hem ter hant,

 

Ende was ghesouten, als ict vant,

 

Daer hi onder die kinder zat.

 

Dien so leide hi in een vat,

 

Daer water in was ghedaen;

80

Dien so dede hi leven saen,

 

Ende zwimmen openbaer,

 

Ende tsout van hem spoelen daer.

 

Doe die weduwe dit verstoet,

 

Peinsde si in haren moet

85

Dat hi ware een toverare,

 

Ende en lietse niet meer wonen dare.

 

Men leest dat, te waren,

 

⁺ Doe si in Egypten waren,

 

Dat si hadden hare wone

90

Bider stat van Babylone,

 

Daer nu die goede hof leeght,

 

Die balseme te draghen pleeght,

 

⁺ Die nerghent en wast dan daer

 

Goet ende gherecht, dats waer,

95

Noch so edel noch so fijn.

+ (I. Fol. LVII. r. 2.)

+ (E. Fol. XLVII. r. 2.)

[p. 120]

 

Dat mach daer bi wel zijn,

 

Dat Cristus ende Maria mede

 

Wandelden al daer ter stede.

 

Daer springhet ooc in dien pleine

100

Ene zonderlinghe fonteine,

 

Daer Maria, als ict vinde,

 

Gherne was met haren kinde;

 

Want si dicke, na haer ghevoech,

 

Sijn lijf, sijn ghewaden daer in dwoech.

105

Noch so pleghen alle jaer

 

Die heidine te comen daer

 

Opten dertien dach, dats haer zede,

 

Ende dwaen haer lijf daer mede.

 

Die heidine gheloven wel ende stijf,

110

Dat Maria was een heilich wijf,

 

Ende maghet des kints ghenas,

 

Ende dat haer zone was

 

Een heilich prophete mede,

 

Die vele miraclen dede.

115

Si prisen herde zere

 

Cristus leven ende sijn lere,

 

Ende ooc algader zijn wesen,

 

Ende horen herde gherne van hem lesen.

 

Sint dattie werelt eerst began,

120

Also ict ghemerken can,

[p. 121]

 

So was tfolc zelden of niet

 

Ten oefende afgode emmer yet,

 

Eer Cristus op aertrike quam,

 

⁺ Ende menscheit ane nam,

125

Ende dat rechte ghelove leerde,

 

Daer hi tfolc mede bekeerde,

 

Ende sine apostelen sande

 

Al over al van lande te lande,

 

Die predicten die waerheit,

130

So sijn die afgode af gheleit

 

Over al in aertrike.

 

Die heydijn ghelooft claerlike,

 

⁺ Overmids Cristus lere,

 

An enen God, enen here,

135

Die hemel ende aerde maecte al,

 

Ende, alse hi wil, ontmaken zal,

 

Ende alle dinc wassen doet

 

Dies die mensche leven moet.

 

Die Joden gheloven ooc an Gode;

140

Want si houden die tien ghebode,

 

Ende dat oude testamint,

 

Also ment in die lettere vint.

 

Al dit ghelooft mede

 

Dat salighe kerstenhede;

145

Want wi alle, meerre ende minder,

+ (I. Fol. LVII. v. 1.)

+ (E, Fol. XLVII. v. 1.)

[p. 122]

 

Sijn Jhesus Cristus kinder,

 

Ende wi gheloven, sijts ghewes,

 

Dat hi ghewarich God es,

 

Ende elken mensche sal gheven

150

Sine verdiente na dit leven.

 

Aldus heeft Cristus leven

 

Die afgode doen begheven

 

Over al in aertrike:

 

Ghelooft si hi ewelike!

155

Maer, daer mede dat ghijt kint,

 

En bliven behouden twint

 

Heidene noch Joden met,

 

Sine vallen teerst an onse wet;

 

Want onse ghelove, weet dat wel,

160

⁺ Is die gherechte slotel

 

Die hemelrijc ontsluten doet,

 

Mids Jhesus Cristus bloet,

 

Daer hi toude ende tnuwe testament

 

Algader mede heeft gheent,

165

Omme die bete van Adame,

 

Daer wi omme in die blame

 

Der eweliker doot waren,

 

En deedt ons niet of, twaren,

 

Dat heilighe doopsel dat ons liet

+ (I. Fol. LVII. v. 2.)

[p. 123]

170

Cristus, doe hi van aerdrike schiet.

Titel. I. d. v. in Egypten, e. vd. wondere dat Cr. daer wrochte; H. die Cr. in Eg. wr. Vs. 3. I. H. eene. 4. H. onbekint. 5. I. H. waer. 6. I. H. daer. 7. I. Datter afgoden; H. Datter gode. 9. H. h. Sotria. 10. H. alsi q.; I. q. daer na. 11. H. Rumeden dafgode; I. dafgoden ghemeene. 12. I. noyt daer en bl. eene. 13. I. haer; H. hoer. 14. I. opstonden. 17. I. H. gode; I. dm. te dier st.; H. diermen tier st. 19. H. Des; I. Doen m. 20. I. sceppere dienst gh.; H. seeppre.

Vs. 22. I. Als David; H. soutre. 24. I. Stont in een s.; H. Stoet in die s. 25. I. H. der ontbr. - hise d. 26. I. Dit; I. H. w. was nu. 27. I. saken. 29. H. hore. 31. I. Affrodocruse. 32. I. vanden. 34. I. heeren. 35. I. H. scouwen. 39. H. hen. 40. I. began te maken; H. begonde n. 41. I. Es hij dair in. 43. I. Als - doen te v.

Vs. 46. I. H. k. in h. 47. H. anebeedde - dare. 48. H. Doen soe sprac hi openbare. 49. I. waer. 50. I. H. gode. 52. I. voeten. 53. I. toeghen. 54. H. Dat tkint hore here. 56. I. H. Vore; I. te deser. 57. I. goden. 58. I. Het mach ons. - lichte ontbr. 59. I. H. moghen lichte. 60. I. H. Als; H. bederfde; I. bedarf die coninc Ph. 62. I. H. al dwonder. 63. I. Ter. 64. H. ere. 67. I. Hij was. 69. I. eenichs - te waren.

Vs. 71. H. menschede. 72. I. in leide; H. in lede. 74. I. hij mede spelen; H. hen. 75. H. vesch. 76. H. Ende ontbr.; I. Hij was gh. als ic v. 77. I. Dien nam hij na dat. 78. I. Ende leydene in; H. leidi in. 80. I. Ende dedene l.; H. dedi l. 84. H. Peinsesi in. 86. H. nemmer w.; I. en ontbr. - nemmeer w. met hare. 87. H. twaren. 88. I. Dat zij in. 89. I. zij daer na h. haer w. 91. I. g. of leghet. 92. H. balsame; I. H. draghene; I. pleghet. 93. I. nerghens; H. nerghen. 94. I. dat es w.

Vs. 98. I. Wand. te siere st.; H. Wand. te diere st. 99. H. sprinet; I. spruut - inden. 101. I. als ic. 102. H. metten k. 103. I. naer haer. 104. H. 1. ende sine gh. - in ontbr.; I. Tkint ende sine gh. dwouch. 105. I. H. jare. 106. H. comene; I. H. dare. 107. I. dat es. 111. I. maecht; H. maeght. 112. I. dat Cristus haer; H. Ende Cristus h. 113. I. Ende een h. 114. I. mirakelen. 116. H. sine. 117. H. ooc ontbr. 118. I. horen gh. daer af I.; H. hoerender gh. af 1. 119. I. Sint die w. 120. H. Alsoe alsict; I. ic ierst gh.

Vs. 121. I. wast volck; H. ofte. 122. I. H. En o. 123. I. Eer Cr. in die weerelt q. 125. I. H. Ende tgherechte. 126. I. tvolc. 128. I. Het eerste Al ontbr. 130. I. afgoden; H. afgode neder gh. 131. I. H. in desen a.; I. eerderike. 133. I. Overmits Jhesus Cr. 134. H. Ane; I. Aen e. g. aen e.h. 136. I. als; I. H. wilt. 138. H. Des. 139. I. H. Die Jode gheloeft; H. ane; I. ooc ontbr. 140. I. H. hi hout. 141. I. Ende houdt dat. 142. I. Alsmen in die litteren vendt; H. inde lettre vent. 143. H. Alle. 144. I. Dat heylighe k.

Vs. 147. I. sijt; H. sijds. 148. H. warechtech. 152. H. Dafgode; I. afgoden. 153. I. eerderike. 155. I. H. met; I. ghi bekint. 157. I. Die h. no die Joden. 158. I. eerst. 159. I. dat ontbr. 161. I. H. hemelrike; H. onsluten. 163. I. H. doude; H. dnuwe; I. ende tnuwe ontbr. Te regt. 164. H. met. 165. I. H. Om; H. den. 166. H. Daer omme wi in. Tusschen 166 en 167 in I. als afzonderlijk vers: Seker te waren. Daarentegen ontbr. vs. 168, 167, I. Ter. 168. H. daedt. 169. I. H. Theylige.

Vs. 170. I. hij van ons schiet. Na vs. 170 volgt nog in I.:

Behoedde dit algader,
Dat ons meswrachte ons vader
Adaem ende Yeve mede
Hier af, ende maecte vrede.