Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Hoemen Sinte Jan vluchte, ende hoe Zacharias, sijn vader, wart vermoort. - XVII.

Doe Elyzabeth wiste,

[p. 104]

 

Dat Herodes met liste

 

Haer kint Janne soeken dede,

 

Nam si tkint ende vloe daer mede

5

Op enen berch, alsic las,

 

Die zonderlinghe hoghe was.

 

Ende doe si, als haer dochte,

 

Niet hogher comen en mochte

 

Omme des berchs hoochede,

10

Ende daer en sach en ghene stede

 

Die heimelijc was ghenoech

 

Haer te berghene int ghevoech,

 

Doe droefde si herde zere,

 

Ende riep aen onsen here:

15

‘Here God, want ghi wel siet

 

Dat ic hogher en can comen niet,

 

Ende het hier onheymelijc es,

 

So wilt ons hier onnen des

 

⁺. Dat ons dese berch ontfa.’

20

Ende alte hant daer na

 

Ontploec die berch tier stede,

 

Ende ontfinc moeder ende kint mede.

 

Aldus bleven si daer.

 

Licht waest daer ende claer;

25

Dinghel was daer diese hoedde,

 

Vrooch ende spade, ende voedde.

 

Ende doemen tkint niet en vant,

 

Sende Herodes zinen knape te hant

+ (I. Fol. LIV. v. 2)

[p. 105]

 

Te zinen vader Zacharien,

30

Om dat hi hem zoude lyen

 

Waer sijn kint gheborghen ware.

 

Zacharias die was dare

 

Die overste pape van machte,

 

Ende plach bi daghe ende bi nachte

35

Inden tempel te zijn eemperlike

 

⁺ Inden dienst Gods van hemelrike,

 

Ende was een herde out man.

 

Hi antwoorde den knape dan,

 

Dat hi bi nachte ende bi daghe

40

Inden tempel te sine plaghe,

 

Ende hi en wiste twint

 

Waer ghedaen was zijn kint.

 

Die boden keerden handelinghe,

 

Ende seiden dit den coninghe.

45

Die coninc wert zere ghestoort,

 

Doe hi hoorde dese woort.

 

Hi seide: ‘Mi dunct dathi

 

Sijn spot maect nu met mi.

 

Hi mict nu, dat hore ic wel,

50

Dat sijn zone in Israhel

 

Met Cristum sal regneren.’

 

Te hant dede hise weder keren.

 

- ‘Gaet,’ sprac hi, ‘segt hem dat,

 

Hine wise u die selve stat

55

Daer sijn zone is bleven,

+ (E. Fol. XLV. r. 1.)

[p. 106]

 

⁺ Of^(*) ghi selt hem nemen tleven.’

 

Alse Zacharias hoorde

 

Die boden spreken dese woorde,

 

Antwoorde hi weder tote hem:

60

‘Gaet, segt Herodes dat ic ben

 

Martelare Gods ons heren:

 

Dat mach hi daer aen leren,

 

Dat hi dit onnosel bloet

 

Inden tempel storten doet;

65

Want God, onse here, zonder waen,

 

Sal minen gheest ontfaen.’

 

Daer wart Zacharias verslaghen,

 

Rechte doet begonste te daghen,

 

So dat niement en wiste gherede

70

Wie die jammerlike moort dede.

 

Des morghens vro, alse te zamen

 

Die papen inden tempel quamen

 

Om te doene haer orisoene,

 

Ghelijc datsi waren ghewoene,

75

Ende Zacharias niet en quam uut,

 

⁺ Om datsi haer saluut

 

Alle doen souden aen die here,

 

Wonderes hem allen zere,

+ (I. Fol. LV. r. 1.)

(*) Dit Of ontbreekt te regt in de variant. Om het te kunnen behouden, zou men in vs. 54 Hi voor Hine moeten lezen. Doch daar stemmen alle HSS. in de lezing overeen.

+ (E. Fol. XLV. r. 2.)

[p. 107]

 

Ende waren versaecht in haren sin,

80

Dat hi niet en quam jeghen hin,

 

Also hi altoos plach te doene.

 

Doe was daer een so coene

 

Van dien papen dare,

 

Dat hi streec in die sanctuare,

85

Ende sach voor dien outhare

 

Zacharias bloet openbare

 

Ligghen, oft bevroren ware,

 

Ende een stemme riep clare:

 

‘Zacharias is hier ontlijft:

90

Sijn bloet aldus blijft,

 

Tote dat die ghene comen zal

 

⁺ Die sijn bloet sal wreken al.’

 

Die pape wert zere vervaert,

 

Ende liep uut mitter vaert,

95

Ende vertrac den papen voort

 

Wat hi ghesien hadde ende ghehoort.

 

Doe ghinghen si alle in mittien

 

Dat grote wonder besien,

 

Ende dreven grote jammerhede,

100

Ende scoorden hare cleder mede

 

Van boven tote beneden.

 

Ende tote opten dach van heden,

 

Alsmen bescreven ziet,

 

En vantmen sinen lichame niet;

+ (I. Fol. LV. r. 2.)

[p. 108]

105

Ende sijn bloet is al over een

 

Verhart ghelijc enen steen.

 

Alle dat volc ende zine maghe

 

Beweenden drie daghe.

 

In sijn stede wert ghecoren doen

110

Die goede man Symeoen,

 

Dat hi overste pape ware.

 

Hi was out hondert ende twalef jare,

 

Een gherecht prophete was hi.

 

Hi hadde verstaen, ghelovets mi,

115

Van Gode onsen here,

 

⁺ Dathi en storve nemmermere,

 

Hine hadde den Gods zone voor dien

 

In desen vleessche ghesien.

 

Rechte ten viertichsten daghen

120

Brochtmen Cristum ghedraghen

 

Inden tempel, alsmen doe plach.

 

Teersten datten Symeon doe sach,

 

Kende hi inden gheeste clare,

 

Dat Cristus, die Gods zone, ware.

125

- ‘Nu heeft God,’ sprac hi,

 

‘Sijn ghelof ghedaen mi:

 

God heeft nu ghevisiteert

 

Sijn volc, ende ghewarneert,

 

⁺ Also hi wilen zwoer hier oppe

130

Abraham, Ysaac ende Jacoppe.’

+ (E. Fol. XLV. v. 1.)

+ (I. Fol. LV, v. 1.)

[p. 109]

 

Doe aenbede hi tkint daer zaen,

 

Ende hevet in sinen arme ontfaen,

 

Ende custe sine voete beide.

 

Mettien hi aldus seide:

135

‘Here, nu late, na dijns selfs woort,

 

Dinen knecht in vreden voort;

 

Want nu hebben die oghen mijn

 

Aen ghesien dijn aenschijn.’

 

Aldus sprac hi voorwaer

140

‘Nunc dimittis’ al ute daer.

 

Ene prophetersse, alsic versta,

 

Was inden tempel, hiet Anna.

 

Weduwe was si, seit die scrifture,

 

Ende en cesseerde nemmermeer ure,

145

Sine was inden tempel, zonder rasten,

 

In hare ghebede, in hare vasten.

 

Dese aenbeedde tkint dare,

 

Ende sprac al openbare:

 

‘In desen is, dat weet ic wel,

150

Die verlossenisse van Israhel.’

 

Dese wondere, die ghi hier hoort,

 

Ghevielen alle in Gods gheboort.

 

Jan ende die moeder zine

 

Waren in die woestine,

155

Daer ic u of seide vore,

[p. 110]

 

⁺ Opten berch in die score.

 

Die ynghel die voeddese wale.

 

Jan bleef daer altemale:

 

Sprinc hanen in dier wise

160

Ende bosch honich was zine spise;

 

Van kemels hare was zijn cleet;

 

Hine dranc noit, daer ment weet,

 

Ghemaecten dranc noch wijn,

 

Water was al die dranc sijn.

165

⁺ Hi was prophete der propheten;

 

Want dattie andre daden weten

 

Donckerlike, niet openbaer,

 

Wijsde [hi] mitten vinghere claer.

 

Hi predicte dat ghelove fijn

170

Den volke in die woestijn,

 

Ende deedse mit sijnre leren

 

Ten gherechten ghelove keren,

 

Dats ten sceppre diese sciep.

 

Hi was die stemme die riep

175

In die woestine eenpaerlike:

 

‘Bereet Gods wech ghemeenlike,

 

Ende maect recht sine pade:’

 

Dit was die stemme, vrooch ende spade.

 

Hi was Gods voorlopere,

180

Ende die alreërste dopere,

+ (E. Fol. XLV. v. 2.)

+ (I. Fol. LV. v. 2.)

[p. 111]

 

So dat vele liede waenden dus

 

Dathi ware Cristus. -

 

Op Joseph kere ic nu weder,

 

Dien ic hier voren leide neder.

Titel. I. Hoe dat men S. Janne vl. e.h. dat Zach.; H. Janne. - sijn vader ontbr.

Vs. 4. H. ende vlauwer m. 7. I. H. also h. 9. I. H. Om. 10. I. H. Het tweede en ontbr. 11. H. gnoech. 12. H. Hare; I. berghen. 13. H. droevesi. 14. I.o. lieven h. 17. I. H. Ent h. 18. I. H. hier ontbr.; I. jonnen. 19. I. desen. 21. I. Onploeck d.b. daer ter st. 26. H. ende diese v. 27. I. H. Ende ontbr.; H. niene. 28. I. knacp; H. thant.

Vs. 29. I. H. Tsinen. 35. I. H. te sine eenpaerlike. 37. I. Hij was. 41. I. hine w. 42. I. H. gh. ware s. 43. H. bode keerde. 44. H. seide; I. dat. 48. I. H. spot nu maect met. 49. I. dat weet ic; H. hoeric. 51. I. Met Cristo; H. Met Cristus. 52. H. Thant. 53. I. sprac hi ontbr.

Vs. 56. I. H. Of ontbr. - dleven. 58. I. Den bode; H. Den boden. 59. I. w. te hem; H. hen. 62. I. Dit; I. H. ane. 63. I. hij dat o. 64. I. sterven d. 65. I. H. dat es s.w.; H. h. dats s.w. 68. I. H. Recht; H. te ontbr. 69. H. niemen. 71. I. H. vrouch al te. 73. H. hore. 74. I. Als zij ghewone waren te doene. 75. H. niene. 76. I. H. zij alle h. 77. I. H. Alle ontbr.; I. s. tonsen h.; H. an desen h. 78. H. hen; I. Wonderdes hem herde z.

Vs. 79. I. H. sen. 80. I. niet quame - hem; H. niene - hen. 81. H. Alsoe als hi; I. Als hij ghewoene was te d. 83. I. Van al den p. 84. I. H. int s. 85. I. voren; H. vore. 87. I. oft vervorren; H. oft vervorsen. 88. I. H. Ende ontbr. - eene st. r. daer cl. 89. I. H. hier ontbr. 95. I. Ende verteldet den; H. dien. 96. I. Dat hij. 97. I. allen. 98. H. w. daer b. 99. H. jammerechede. 103. H. Alsemen; I. Ghelijc dat men. 104. I. Ende v.

Vs. 107. I. Al tvolc; H. Al tfolc. 108. H. Beweendenne. 109. I. sine. 111. I. hij die o. 113. I. Ende gh.; H. Een recht propheten. 114. I. geloeves. 115. I.o. lieven h. 119. I. Recht - dage. 120. H. Bm. Cristuse. 121. I. H. doen. 122. I. H. Tierst. - doe ontbr. 124. H. godsone. 126. I. beloefte; H. ghed. met mi. 127. I. H. ghevisenteert. 129. I. Als; I. H. daer o. 130. I. Abrahamme; H. Abrahame.

Vs. 131. H. anebeedde; I. H. daer ontbr. 132. H. sine; I. armen. 133. I. voeten. 135. I. laet. 138. H. Aneghesien. 139. H. vore waer, 140. I. H. Den n. d. al uut. 141. I. Een; H. prophetisse; I. H. hiet Anna. 142. I. H.t. alsic versta. 143. H. seeght; I. die ontbr. 144. I. en ontbr. - nemeer vore; H. meer ontbr. 146. I. haer ghebeden ende in hair; H. hoer gh. ende hoer. 147. H. anebeedde; I. daer; H. aldaer. 148. I. openbaer; H. oppenbaer. 150. H. verloesenesse. 151. H. wondre. 152. I. al. 155 en 156. I. H. In omgekeerde volgorde.

Vs. 157. I. H. Dinghel; I. die ontbr. 158. H. Jan die bl. 159. I. H. die. 162. H. Hi en dr. n. datmen w. 164. I. H. al ontbr.; I. den dr. 166. I. Van dat dandere; H. Want dat dandre. 167. I. H. Donckerlic - openbare. 168. I. H. Wijsde hi; I. vingher; I. H. clare. 169. I. H. pr. tgheloeve; I. sine. 170. H. in dat w.; I. woestine. 171. H. sire. 172. H. gherechte. 173. I. Dat es ten sceppere. 174. I. diese r. 176. H. Ghereedt G.w. van hemelrike. 178. I. H. was sine st. 179. I. voreloepere. 180. I. aller ierste.

Vs. 181. I. lieden. 182. I. H. hi hadde gheweest Cr. 183. I. Op Joseppe keer ic w.; H. Op Josephe keeric w. 184. I. Die; I. H. hier ontbr.; H. vore.