Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Waer omme die tormenten sijn. - XIIII.

Dese neghen tormenten, die ghi

Hier voren hoordet zegghen mi,
Heeft God aldus ghegheven,
Om dat die menschen in dit leven
Versmaet die neghen ordenen fijn
Der inghelen, die inden hemel zijn.
Want hi daer omme ons heeft ghescapen,
Te comene in die blijscapen,
Daer hi ons toe heeft vercoren,
En si dat wijt willens verboren
Met onser dwaesheit ende anders niet:
Van sulker dwaesheit dusghedaen verdriet.
God hevet wel ghevoecht;
Want [hi], alsoot zijnre wijsheit ghenoecht,
Gherecht torment heeft vonden,
Alse behoort tot elker zonden.

Om dat si in haren tide

Vol waren van nide,
Ende hovaerdich waren ende fier,
Bernen si in dat heete vier;
Ende om datsi dreven mede

[p. 53]

 

Der werelt verwaenthede

 

Ende des vleeschs ghemac zo menichfoude,

 

So doghen si die grote coude.

25

Om datsi in haren daghen

 

Die arme zo node zaghen,

 

Ende die ghene niet en wouden eren,

 

Die den wech te hemelrike leren,

 

So zien si daer om hem omtrent

30

Menighen drake ende serpent.

 

Om datsi in haren live

 

⁺ Der luxurien bedrive

 

⁺ Leverden haer leven lanc,

 

Hebben si dien groten stanc.

35

Om datsi en wouden doghen niet

 

Penitencie ende ander verdriet

 

Door die minne van onsen here,

 

So slaetmense daer also zere.

 

Om datsi hoorden node

40

Segghen die Gods ghebode

 

Ende dat der zielen oorbare waer,

 

Hebben si den groten stanc daer^(*)

 

Ende dat ghehule ende dat ghecrite,

 

Des si nemmermeer en worden quite.

45

Om datsi hem niet en wilden keren

+ (I. Fol. XI. r. 2.)

+ (E. Fol. IX. r. 1.)

(*) Deze en de volgende regel moeten, blijkens den gang der gedachten, naar de variant verbeterd worden.

[p. 54]

 

Ten gherechten ghelove ons heren

 

Ende ten lichte dat God zelve es,

 

So hebben si, des sijt ghewes,

 

In die deemsterheit dat bliven

50

Ewelijc mit dien keytiven.

 

Om datsi in haren stonden

 

Den priesters hare zonden

 

Bedecten, so siet daer ende verstaet

 

Elc ander sine misdaet.

55

Ende om datsi vrooch noch spade

 

En riepen om optie^(*) Gods ghenade,

 

Ende zonder vrese zonde daden,

 

Ende also waren beraden,

 

Datsi ewelijc in zonden bleven,

60

Liete hem God ewelijc haer leven,

 

So staet hem daer te sine

 

Ewelijc in die pine,

 

Buten allen toeverlate,

 

Ende zonder troost van enigher bate.

65

Aldus heeft God mit sijnre wijsheit

 

Elker zonden pine gheleit,

 

Na dat haer van rechte behoort,

 

⁺ Als ghi hier voren hebt ghehoort.

 

Si zouden die doot gherne zien,

70

Maer die doot zal hem vlien;

(*) Lees: om die.

+ (I. Fol. XI. v. 1.)

[p. 55]

 

Ende die de zielen pinen daer,

 

En wordens niet moede, dats waer;

 

⁺ Aldus en wort haer torment

 

Nemmermeer gheent.

75

In een boecskijn dat ic las

 

Van eenre zielen, die ghesceden was

 

Uten lichame, in Yerlant,

 

Ende wert ghevoert daer si vant

 

Vele tormenten vander hellen.

80

Horet ghi die vertellen,

 

Ghi zout van vare beven.

 

Doe wart haer macht ghegheven,

 

Mids der ontfermicheit ons heren,

 

Datsi weder zoude keren

85

Ten lichame, als zi dede.

 

Hi wert levende ter stede,

 

Ende vertrac den volke voort

 

Dat hi ghesien hadde ende ghehoort,

 

Dies niement volwondren en can:

90

Tondalus so hiet die man^(*).

+ (E. Fol. IX. r. 2.)

(*) Het hier door den dichter bedoelde en in de Middeleeuwen zoo geliefde volksverhaal van tondalus reize naar de hel, is uitvoerig beschreven in het Speculum Historiale van vincentius bellovagensis, Lib. XXVII. Cap. 88 sqq., en daaruit in onze moedertaal overgebragt in het prozastukje, Tondalus Visioen geheeten, geplaatst in de Oud - Vlaemsche Gedichten, uitg. door jr. ph. blommaert, D. II. bl. 31-56. Van de overeenkomst der vertelling met die van Patricius - Vagevuur hebben wij boven (Aant. op B.I.C. 12. vs. 82) reeds melding gemaakt. Opmerkelijk is het, dat de oorsprong van beide legenden in Ierland gesteld wordt.

Vs. 1. tormente. 4. menscheit. 5. ordene. 7. ons daer omme. 8. inder. 10. Ende eest dat. 12. dusdanen. 13. God diet wel ghenoucht. 14. Want hi, alzo sire w. ghevoucht. 15. Ende gh. t. hevet. 16. Alsoet b. telker. 17. tijden. 18. nijden. 19. waren ontbr. 21. omme.

Vs. 22. verweenthede. 23. Ende tvleesch. 24. dat gr. 27. den gheenen niet wilden. 28. te hemele. 29. sij hem dair omtrent. 32. Metter l. 33. Leedden haer. 34. Soe hebben. 35. Ende om dat zij en wilden. 38. zoe zeere. 40. gheboden. 41. ware. 42. Soe moeten zij horen dare. 43. Dat ghehuyl. 44. Dies sij niet en. 45. hem ontbr.

Vs. 46. gherechte. 48. So moeten sij. 49. deemsterhede b. 52. Den priester niet seiden hare. 53. Soe siet daer bij ende. 54. Elc des anders m. 55. no v. no s. 56. En riepen op Gode gh. 57. vreese ende sonder daden (!). 60. Liet. 62. Eeuwelike. 65. hevet. 66. Ende elken sonder. 67. hoort.

Vs. 72. dat is waer. 73. Dus. 75. eenen boucke. 77. Hierlant. 78. aldaer sij v. 80. Hoerde ghij. 85. alzoe dede. 89. vul wonderen kan. 90. so ontbr.