Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Wat Jheronimus screef van onser vrouwen gheboorte. - III.

Jheronimus in sijnre kintschede

Hadde ghelesen in eenre stede,
In wat manieren ende hoe
Onser vrouwen gheboorte quam toe;
Ende over langhen tijt na dat
So sat hi in eenre stat,
Daer hij jeghen liede sprac
Ende die dinc also vertrac,
Also hem ghedochte van desen
Dat hijt wilen hadde ghelesen.
⁺ Doe bat men hem zonder letten,
Dat hijt in scrifte wilde setten.
Doe screef die goede Jheronimus

+ (I. Fol. XLI. v. 2.)

[p. 28]

 

Van onser vrouwen aldus,

15

Ende heeft in sijn beghin gheset,

 

Dat Joachim was van Nazareth

 

Uten lande van Galylea,

 

⁺ Ende van Bethleem ver Anna,

 

Ende dat dese twee te samen

20

In rechten huwelijke quamen,

 

Ende waren gherecht voor Gode,

 

Ende hilden der wet ghebode.

 

Alle die have, die hem God gaf,

 

Daer maecten si drie deel af:

25

Teen gaven si, te Gods eren,

 

Den dienres inden tempel ons heren;

 

Den armen gaven si gheheel

 

Ende den pelegrimen tander deel;

 

Dat derde deel si selve hilden,

30

Om datsi daer of leven wilden.

 

Twintich jaer ofte daer omtrint

 

Saten si dus zonder kint.

 

Doe baden si naernstelike

 

Gode van hemelrike,

35

Dat hi hem een kint wilde gheven.

 

Si wildent al sijn leven

 

Weghen, setten ende leren

 

Ten heilighen dienste ons heren.

 

Nu quam een hoghe feeste dach,

40

Dat dat Joodscap van rechte plach

+ (E. Fol. XXXIII. r. 2.)

[p. 29]

 

Van over al inden lande

 

Te bringhene sijn offerhande

 

Ten temple in Jherusalem.

 

Daer quam Joachim, ende met hem

45

Sine ghebuere een deel te samen.

 

Inden tempel datsi quamen

 

⁺ Ten outhare, als dander deden.

 

Een pape stont daer ter steden,

 

Die heren Joachimme doe

50

Herde smadelike sprac toe:

 

Hi seide, hoe hi so coene ware

 

Dathi quame te Gods outhare.

 

Hi ware versmaet voor Gode,

 

Na der wet ghebode;

55

Want hem God in al sijn leven

 

Noit kint en hadde ghegheven,

 

Daer sijn volc bi ware ghedijt:

 

⁺ Dies ware hi vermaledijt.

 

Joachim was te barenteert,

60

Ende is uten tempel ghekeert,

 

Sere bescaemt ende confuus,

 

Ende en dorste niet keren thuus

 

Metten ghebueren, daer hi mede quam.

 

Sinen wech dathi nam

65

Ter weyden, daer sine herden laghen

 

Met sinen beesten te dien daghen,

 

Daer hi enen tijt bleef,

+ (I. Fol. XLII. r. 1.)

+ (E. Fol. XXXIII. v. 1.)

[p. 30]

 

Ende sijn vernoy also dreef.

 

Doe quam dynghel te hem daer

70

Met groten lichte herde claer,

 

So dat versaghet was Joachim.

 

Dynghel sprac dus te him:

 

‘Joachim, en versaecht u twint,

 

Ic bin dynghel van Gode ghesint,

75

Om dat ic di zoude doen verstaen,

 

Dat God dine bede heeft ontfaen,

 

Ende dine scande ende dijn verzeren

 

Al in vruechden di sal keren.

 

God en doet zonder zake niet,

80

Want dat is dicke ghesciet,

 

Dat God niet en woude ghehinghen,

 

Dat vrouwen kint ontfinghen

 

⁺ Inder joghet, mar inder outheit,

 

Alst hem nature heeft ontseit,

85

Om dat God niet en woude

 

Dattie vrucht comen zoude

 

Van des vleeschs ghenoechlichede,

 

Mar bi sijnre moghenthede

 

Yet nuwes woude bringhen voort

90

Vander selsenre gheboort.

 

Die eerste moeder, des sijt ghewes,

 

Daer dat Joodsche volc of comen es,

 

Dat was Abrahams wijf, ver Sare:

+ (I. Fol. XLII. r. 2.)

[p. 31]

 

Si was out neghentich jare,

95

Doe si van Ysaac ghenas,

 

Die een heilich patriarke was.

 

Josephs moeder, ver Rachel,

 

⁺ Was ondrachtich also wel,

 

Die here zeder was becant

100

Van al Egypten lant,

 

Die drome conste bedieden,

 

Daer wonder of gheschieden.

 

Wie was ye sterker dan Sampsoen?

 

Wie heiligher in al sijn doen

105

Dan Samuel, die prophete goet?

 

Haerre beider moeder, des sijt vroet,

 

Waren ondrachtich, ende daer bi

 

Moghedi te bet gheloven mi,

 

Mids exemplen die wi scouwen,

110

Dat van ondrachtighen vrouwen

 

Grote gheboorten op staen.

 

Daer bi segghic zonder waen:

 

Anna saldi^(*) een dochter draghen,

 

Die Gode wel sal behaghen:

115

Maria sal sijn haer name;

 

Si sal inder moeder lichame

 

Ghehelicht sijn ende heilich bliven,

 

Ende salich zijn boven alle wiven.

+ (E. Fol. XXXIII. v. 2.)

(*) Het HS. heeft suldi.

[p. 32]

 

⁺ Men salse ter werelt niet keren,

120

Mar inden tempel ons heren

 

Salsi metten maechden zijn,

 

Ende altoos bliven maghet fijn.

 

Van haer sal worden gheboren

 

Die Gods zone uutvercoren,

125

Alder werelt salichede,

 

Ende si sal bliven maghet mede.

 

Ende hier bi gheloves te bat:

 

Als ghi ter poorten coomt vander stat,

 

Diemen die guldine poorte hoort nomen,

130

Sal Anna jeghen u comen,

 

Die omme uwe langhe merre

 

Droeve heeft gheweest ende erre:

 

Si sal verbliden menichfout,

 

Also zaen als si u scout.’

135

Dus voer dinghel van dier stat

 

Tote Annen daer si zat

 

Ende dreef groot misbaer

 

⁺ Om haren man, waer hi waer.

 

Dynghel seide Anna doe

140

Alle die selve bootscap toe,

 

Die hi aen Joachim dede.

 

Ooc seide hi haer mede,

 

Datsi op stonde haestelinghe

+ (I. Fol. XLII. v. 1.)

+ (E. Fol. XXXIV. r. 1.)

[p. 33]

 

Ende ter guldenre poorten ghinghe:

145

Si zoude Joachim ontmoeten daer.

 

Dit vonden si beide waer;

 

Want si ondermoeten hem beide,

 

Ghelijc dat hem dynghel zeide,

 

Ende elc heeft andren vertroken

150

Dattie ynghel heeft ghesproken,

 

Als ghi voren hebt verstaen.

 

Thuus waert sijn si beide ghegaen,

 

Ende dancten Gode daer of,

 

Ende verbeidden sijn belof.

155

⁺ Anna ontfinc dat beste kint

 

Dat^(*) man aen vrouwe wan ye sint,

 

Recht opten achtenden dach

 

Die in December ghelach.

 

Ende als sijt hadde ghedreghen

160

Neghen maende, als vrouwen pleghen,

 

Ghenas si daer of, onghewaent,

 

Achte daghe in Speltmaent,

 

Doemen screef, als ict versinne,

 

Vander werelt eerst beghinne

165

Eenendevijftich hondert jare

 

Ende vierendetachtich, dats ware.

+ (I. Fol. XLII. v. 2.)

(*) Het HS. heeft Dan.

[p. 34]

 

Nu ben ic eerst comen dan

 

Daer ic dit gheslachte omme began

 

Van Adame neder, als ghi hoort,

170

Tote onser vrouwen gheboort.

 

Elc kersten waerlike

 

Sal Gode van hemelrike

 

Dancken met al zijnre macht

 

Vander glorioser dracht:

175

Dit is die vrouwe van machte groot,

 

Die de hemelsche poorte ontsloot,

 

Die ver Yeve sluten dede

 

⁺ Met haerre onghehoorsaemhede;

 

Dit is si die dat serpent verwan,

180

Dat Yeven brachte inden ban;

 

Dit is si die den duvel bant,

 

Die al aertrike hadde in hant,

 

Die de viande so ontsien,

 

Datsi alle van haer vlien;

185

Dit is si, der ynglen vrouwe,

 

Verdrijfstere van allen rouwe,

 

Coninghinne dier ghelike

 

Van hemele ende van aertrike;

 

Dit is si die ghereit

190

Vellen can die [Gods] gramheit,

 

Alse hi op ons es erre;

 

Dit is si, die leedsterre,

+ (E. Fol. XXXIV. r. 2.)

[p. 35]

 

Die ter havenen der zalicheden

 

Alle menschen wel can leden.

195

⁺ Hi is vroet die haer dient;

 

Want God is haer zo vrient,

 

Hi en ontseit haer clein noch groot;

 

Si helpt den mensche uter noot,

 

Voor haers liefs kints aenschijn:

200

Ghelooft moet si ewelijc zijn!

+ (I. Fol. XLIII. r. 1.)

Titel. I. Wat Sinte J. - o. liever vr. Vs. 1. H. sire. 2. I. H. eere. 4. H. gheboert. 6. I. Zat hij in eere ander st.; H. ere. 7. I. lieden. 10. H. hi. 11. I. men ontbr. 12. I. scriften; H. scrift.

Vs. 18. I. vrou Anne. 21. I. H. gh. in G. 23. H. hen. 24. H. deele. 25. I. Deene g. sij in G.; H. Deen. 28. I. peelgrine; I. H. dander. 29. I. H. deel ontbr. 30. I. H. dat siere af. 31. I. Dertich j. of; H. oft. 33. I. H. neerenstelike. 35. H. hen. 37. I. Wijsen, zetten ende keeren. 38. I. dienst. 40. I. H. Dat dJ.

Vs. 42. I. haer o.; H. sine. 43. I. tempel. 45. I. H. Siere gh. 47. I. Te dien outaer; H. Tien - dandre. 48. I. stede. 49. I. her Joachim. 50. H. smadelijc. 54. I. wetten; H. wette. 55. H. Want G. hem in. 57. H. Dare. 60. H. temple. 62. I. H. n. comen th. 63. I. H. met. 65. H. sijn. 66. H. b. tien.

Vs. 68. I. H. v. alleene dr. 71. I. H. versaeght. 72. I. H. aldus. 78. I. vr. sal doen verkeeren; H. vreude. 81. I. wilde. 83. I. juecht; H. joeght. 85. H. niene. 86. H. vrocht. 87. I. vleesch; H. ghenoechlijcheden. 88. H. sire moghentheden. 89. I. nieus wilde. 90. I. Van diere selsender; H. Vandire. 91. I. Deerst m.; H. Dicrste. 92. I. H. Daer dJ. 93. I. vrou S.

Vs. 94. I. twintich (!). 95. I. H. van Yzaacke. 97. I. m. van R. 99. I. sindert; H. sider. 102. I. w. ave gheschiede; H. wondre. 103. I. w. noyt st.; H. w. st. ie d. 104. I. al ontbr.; H. Wie was h. 108. I. H. Moeghdi te bat. 109. I. exemple mogen wij; H. exemple. 111. I. gheboirte. 112. I. H. zegghie dy s. 113. I. H. sal di; H. eene. 114. I. sal wel. 115. I. haren. 118. I. H. zijn ontbr.; I. allen.

Vs. 121. I. Salse. 122. I. a. m. bl. f.; H. altoe maeght bl. f. 123. I. H. hare. 124. H. goedsone. 126. H. maeght. 128. I. Alse ghij comt t.p. vd. 129. I. H. die ontbr. 131. I. H. om u l.; I. merren; H. meren. 132. I. hevet. 134. H. alsi u. 137. I. dr. harde gr.; I. H. mesbare. 138. I. H. h. ware. 139. I. H. s. Annen. 140. I. H. Al. 141. I. H. ane; H. Joachimme. 142. H. hare. 143. I. H. opstoede handelingbe.

Vs. 144. I. guldene poirte; H. guldender. 145. I. H. Joachimme. 147. H. ondermoetten hen; I. beiden. 148. H. hen. 149. I. anderen vertrocken. 150. I. Wat hem dingel; H. Wat dinghel. 151. H. vore. 154. I. ghelof. 156. I. Dat m. ende vr.; H. Dan man ane. 157. I. Rechte op dien achtersten d.; H. optien achtensten. 158. H. in Decembre. 159. I. alsoet h.; H. alsijt h. 160. I. maenden. 161. I. Gh. zoere af al o.; H. sire af. 162. I. H. in Spelmaent. 163. I. H. ic, 164. I. H. iersten. 165. I. Een en v. - jaer. 166. I. dit is waer; H. dits clare.

Vs. 169. H. ghijt. 173. H. sire. 174. I. H. Van deser. 175. H. Dits. 177. I. vrou. 178. I. haere; H. horre. 179. I. Dit es zu die tserpent; H. Dits si die dserpent. 180. I. Die Y. 182. I. alle. 184. H. hare. 185-188. I. Deze vier verzen ontbr. 185. H. ingle. 187. H. die. 188. H. hemle. - van ontbr. 189. I. Dat es zo oic die; H. si oec d. 190. I. H. can Gods gr. 191. H. Als.

Vs. 193. I. havene ter zalichede. 194. I. Allen. 195. H. hare. 196. H. hare. 197. I. Hine onseeght h. cl. of gr.; H. Hin ontseeght hare cleine no. 199. H. Vore; I. kint. 200. I. m. hij e.