Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

E.

Echt adv., I. c. 9. v. 81, c. 30. v. 69, II. c. 5. v. 75, 84, c. 24. v. 27 enz., wederom, andermaal. Elders gewoonlijk in den zin van daarna, doch hier, bij kleine uitbreiding, daarna nog eens.

Echter (var. echt), I. c. 30. v. 69 var., II. c. 22. v. 1, c. 24. v. 1, c. 31. v. 1, hetzelfde.

Edt. Zie Et.

Eechenen (var. eechghenen), I. c. 26. v. 105, eigenen, toeëigenen.

Eeghde, II. c. 29. v. 3, egge.

Eeghden ww. (tekst egghen), III. c. 26. v. 133 var., eggen.

Eemperlike. Zie Eenpaerlike.

Een, III. c. 27. Titel. var., iemand.

Eenparlijc adv., III. c. 4. .v. 330, eenparig, naar de tegenwoordige beteekenis, maar doorgaans

Eenpaerlike of Eemperlike, I. c. 29. v. 117, II. c. 17. v. 35, 175, aanhoudend, voortdurend. Fragm. van Barl. en Jos. (Taalk. Mag. IV. 21), I. vs. 13, wordt gesproken van twee muizen, Die shoemkens, daer hi op sit, Wortel eenpaerlike knaghen gaen.

[p. 412]

Walewein, vs. 9924: Waleweine hi lettel spaert, Maer eenparlike sonder faelgen Slouch hi up Waleweine. Leven van St. Amand, I. 432: Ende ghi waert conijnc van hemelryke Oynt ende sult bliven eenpaerlike. En II. 1198: Maer Amand bleef eenpaerlike Meersende in aelmoesenen voort an. Blommaert (in Gloss.) verklaart het door gestadig, maar voegt er terstond bij: gezamenlijk, als ware dat zoo maar synoniem. Het eerste is juist, het tweede valsch. Zie ook Vanden houte, vs, 458 var., en de vier pll. uit Theophilus, door Prof. jonckbloet aangewezen in de Gids, 1845, I. 68. 1016, 1024, 1199, 1210.

Eer, III. c. 4. v. 259, als voorzetsel gebruikt, voor.

Eer yet lanc, II. c. 36. v. 503, eerlange, weldra.

Eerachticheit, - eide, III. c. 15. v. 221, eerzamheid, deugd.

Eerlijc, - ike adj., IV. c. 12. Besluit. v. 25 var. Zie Heerlec.

Eerlijc, - ike adv., II. c. 36. v. 1134, c. 48. v. 1078, III. c. 3. v. 373, eervol met onderscheiding. Eerlike leven, III. c. 19. v. 59, ook eerlijc ghedoen, III. c. 13. v. 63, met eere, deftige, fatsoenlijk leven.

Eerne (ook eerine) adj., II. c. 36. v. 1617 var., c. 48. v. 1165 var., op welke beide pll. de tekst

coperen heeft, en Eernen, I. c. 41. v. 87,

[p. 413]

koperen. Eigenlijk luidt het adj. eerijn, en eerne is eene zamentrekking van den cas. obl. eerine. De lezing eernen t.a. pl. deugt niet, want het staat daar in acc. Zij sproot voort uit het onjuiste denkbeeld, alsof het grondwoord eern ware. Maar het was ere, vanwaar regelmatig eerijn, eerine. Zie Ere.

Eersamelijc, II. c. 49. v. 18, c. 55. v. 64, eervol, met onderscheiding. Zie Eerlijc. Elders (III. c. 26. v. 7, 14, 27, 72 en passim) staat het in de hedendaagsche beteekenis.

Eersatrie. Zie Arsatrie.

Eerselen, III. c. 3. v. 500 var. Zie Aerselen.

Eesch, eessche (var. heesch), I. c. 39. v. 163 (vgl. v. 174), III. c. 19. v. 97, eisch.

Eest, Eist (passim), is het.

Eewe, Ewe, - en v., Prol. v. 108, I. c. 31. v. 75, c. 48. v. 184, II. Begin. v. 59, Prol. v. 5, c. 38. v. 47, wet, in den zin van godsdienst. Die oude eewe, de oude of Joodsche wet; die nuwe eewe, de nieuwe of Christelijke wet, ook gezegd van den tijd, die gedurende het bestaan der Joodsche of der Christelijke godsdienst verloopen is. Zie huydec., Proeve, I. 485, op stoke, III. bl. 159 en Minnen Loep, Gloss. op Ee.

Ey. Slaen na tey, I. c. 2. v. 60, naar het ei slaan, een blindemansspelletje.

Eyghen adj., ook als subst., I. c. 48. v. 79, II. c. 48. v. 214, IlI. c. 3. v. 121, lijfeigen. Eyghen dienst, II. c. 48. v. 816, hetzelfde als

Eyghendoem, I. c. 45. v. 54, lijfeigenschap

[p. 414]

slavernij. Zie van wijn op heelu, bl. 20 en N.W.d.M.v.N. Lk. III. 2. bl. 170. Het daar besprokene ‘zeer duistere’ vers uit Wap. Mart. is met eene enkele komma in orde: Die is zijns selves, niet eyghijn. Ook de Antw. Uitg. laat de negatie en weg. Vreemd is het, dat ook kausler (II. 621) dit niet gezien heeft.

Einde o., II. c. 48. v. 1123, 1127, achtereind, aars. Het hier vermelde mirakel van St. gangolf wordt ook verhaald bij buddingh, Mirakel-geloof enz. bl. 126, en daar heet het aers.

Eynde, Ende. Zinen eynde doen, II, c. 48. v. 532, c. 56. v. 70, sterven.

Eyselijc, - ike adj., I. c. 7. v. 21, c. 13. v. 58, 88, c. 17. v. 11, IV. c. 9. v. 93 (waar de var. eynselike en eyslike heeft) enz., afschuwelijk, vreeselijk. Ons ijselijk, als ware het van ijs, is eene wanspelling: tot in de 16^e eeuw was de echte schrijfwijze eiselijk in gebruik, eene zamentrekking van 't oude egislich (graff, I. 104). Zie huydec., Proeve, II. 340-344, Taalk. Mag. IV. 179 vlg., enz.

El, ander. Niement el (ook els), I. c. 32. v. 89, 91, II. c. 36. v. 888, c. 39. v. 56, c. 41. v. 62, c. 61. v. 32, niemand anders. Niet el, II. c. 24. v. 57, niets anders.

Elder. Zie Elre.

Ellende, I. c. 44. v. 41, II. c. 44. v. 351, 431, c. 48. v. 94, ballingschap. In dit ellende (ook elleynde, ellint), II. Prol. v. 12, c. 39. v. 243, c. 57. v. 60, III. c. 19. v. 46, in deze

[p. 415]

(aardsche) vreemdelingschap, in dit arme leven op aarde. Zamengesteld uit el en land, dus eig. anderlandigheid.

Elre (var. elder, eldere) adv., II. c. 45. v. 58, III. c. 4. v. 192, elders. Eig. dat fem. (te) elre (stede). Elder omme, I. c. 38. v. 81, elders om, om iets anders.

Elwaert adv., I. c. 10. v. 80, elders heen.

Emmer, III. c. 4. v. 207, c. 12. v. 108 enz., in allen gevalle, ten minste; III. c. 9. v. 103 enz., in allen gevalle, stellig. In soortgelijken zin wordt immers nog wel gebezigd.

Erdersch adj., I. c. 28. v. 29 var. (Bijl. A.), III. c. 4. v. 392 enz., aardsch. Een vorm, alleen in H. voorkomende, doch ook elders niet ongewoon, schoon kwalijk te verdedigen. Genoeg echter, om den twijfel van Prof. clarisse (Heim. d. Heim. bl. 440) op te lossen.

Ere, II. c. 36. v. 619 var., 1622, eig. metaal, maar in 't bijzonder, koper. Lat. aes, aeris. Zie Eerne. Het wordt ook wel met coper te zamen genoemd, gelijk men in 't Fr. de cuivre et d'airain zou zeggen. Oud-Vl. Ged., II. 21. vs. 1661 (en I. 114. vs. 1597): Daer waren ghegoten inne, Bi meesterliken zinne, Van copere ende van eere, Menegherande diere. Vgl. bilderdijk, Geslachtl. op Erts.

Erghentwaert adv., I. c. 5. v. 20, ergens heen.

Ernstech adj., III. c. 3. v. 1015, naarstig. Zie Aernst, Naerste, Neerste enz.

[p. 416]

Erre adj., II. c. 3. v. 132, verdrietig, treurig; II. c. 3. v. 191, c. 14. v. 88, c. 36. v. 294, 483, 597, c. 46, v. 31, III. c 3. v. 672, c. 7. v. 36 enz., vergramd, vertoornd.

Errescap (var. eerscip) of Erscap, II. c. 48, v. 467, III. c. 3. v. 674, gramschap, toorn.

Ersatrie. Zie Arsatrie.

Erselen, III. c. 3. v. 500 var. Zie Aerselen.

Et, III. c. 26. v. 21, 126, eet 3. p. enk. praes.; I. c. 27. v. 99 (var. edt), hetzelfde, in den zin van verteert, verslindt. Zoo ook Kar. de Gr. II. 3307

Evel subst., II. c. 36. v. 1554, euvel, kwaad.

Evel adj., kwaad. Evele moet, II. c. 20. v. 67, gramschap; maar II. c. 22. v. 8, naar de tegenwoordige beteekenis, euvelmoed.

Evenkersten, I. c. 26. v. 10, c. 45. v. 89, III. c. 16. v. 42, c. 20. v. 48, 55, eig. evenchristen, doch, bij uitbreiding, evenmensch, naaste. Zie Prof. lulofs, Handboek, bl. 246.

Ewe. Zie Eewe.