Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Noch van Jhesum, ende hoe sine kintscheit einde nam. - XXXV.

Nu was Jhesus Cristus, twaren,

Ghecomen te sinen twalef jaren,
Daer die ewangelisten,
Die die waerheit best wisten,
Op begonsten te scriven
Jhesus leven ende sijn bedriven;
Twelke leven Jacob van Maerlant
Transfereerde^(*) alte hant

(*) De dichter bedoelt den Rijmbijbel, welken j. van maerlant naar de Biblia Scholastica van petrus comestor bewerkte.

[p. 160]

 

Uten boeken, alsic versta,

10

Diemen heet Scolastica,

 

Daer hijt sette in Dietscher tale,

 

Herde scone ende herde wale.

 

Daer so vindi Cristus leven

 

In Dietsche herde scone bescreven;

15

Daer omme en willic die saken

 

Die hi maecte niet vermaken,

 

Want hij thooft is, wildijt weten,

 

Van allen Dietschen poëten.

 

⁺ Maer Jhesus miraclen willic u

20

Some vertrecken nu,

 

⁺ Ende mitten cortsten over rinnen,

 

So ict best can versinnen.

 

Die ewangelisten ghewaghen das,

 

Doe Cristus van twalef jaren was,

25

Ende Joseph ende Maria te samen

 

Met Jhesum te Jherusalem quamen

 

Toten temple vander steden,

 

Om datsi daer souden beden

 

Op een hoghe feeste dach,

30

Also dat Joodscap doe plach,

 

Dat hi van sijnre moeder doe schiet,

 

Dat sijs noch Joseph en wisten niet,

+ (E. Fol. LIII. r. 2.)

+ (I. Fol. LXIV. r. 1.)

[p. 161]

 

Ende ghinc inden tempel leren,

 

Ende jeghen die Joden disputeren,

35

Die meestre vander wet waren;

 

Die hi so verwan, te waren,

 

Datsi en wisten zegghen wat:

 

Haer boeken en holpen hem niet een blat.

 

Hi brochte hem nuwe lere voort,

40

Die si noit en hadden ghehoort.

 

Doe spraken si mettien:

 

‘Dit wonder en was noit ghesien,

 

Dat dese, die gheene lettre en kint,

 

Dese wijsheit in hem vint.’

45

Sijn moeder quam daer toe ghegaen.

 

Si sprac: ‘Kint, wat hebstu ons ghedaen?

 

Wi hebben di ghesocht beide gader

 

Sere bedroeft, ic ende dijn vader.’

 

Jhesus sprac ter moeder fijn [l. sijn]:

50

‘En wisti niet dat ic moet zijn

 

In die dinghen, spade ende vroe,

 

Die minen vader horen toe?’

 

Jhesus ghinc mit zijnre moeder thuus,

 

Ende die meesters bleven confuus.

55

Ghi hebt ooc horen ghewaghen das

 

Hoe hi die lazersche ghenas

 

⁺ Ende hi verloste, twaren,

+ (I. Fol. LXIV. r. 2.)

[p. 162]

 

Die ghene die beseten waren,

 

⁺ Ende gheboot den quaden gheesten dat

60

Si te hant rumen moesten tvat.

 

Die yechtighe entie crepele met

 

Ghenas hi al onghelet

 

Met enen sinen woorde,

 

Daert volc toe sach ende hoorde;

65

Die blinde dede hi zien,

 

Ende zonderlinghe dien

 

Die blint was gheboren;

 

Dove dede hi horen

 

(Ghebenedijt moet hi sijn!);

70

Vanden watre maecte hi wijn,

 

Ende broot vanden stene.

 

Viertich daghe ghemene

 

Ende viertich nachte vaste hi dat

 

Hi daer binnen niet en at;

75

Dode verwecte hi mede,

 

Ende zonderlinghe so dede

 

Hi miracle scone ende groot

 

Aen Lazarum: die doot

 

Hadde gheweest vier daghe lanc,

80

Verwecte hi, die lach ende stanc,

 

Ende leefde zeder langhe stont,

 

Wel varende ende ghesont.

+ (E. Fol. LIII. v. 1.)

[p. 163]

 

Doe ooc Baptista Jan

 

Cristum doopte dan,

85

Sachmen den heilighen gheest claerlike

 

Op hem in eenre duven ghelike,

 

Ende een stemme sprac daer scone:

 

‘Dit is mijn lieve zone,

 

Daer mi wel in heeft behaecht.’

90

Aldus so ghewaecht

 

⁺ Die scrifture, zonder wanc:

 

Wat holpe dat ict maecte lanc?

 

Alle sine werke ende sine woort,

 

Diemen van hem leest ende hoort,

95

Van sijnre gheboorten tote zire doot,

 

En sijn niet dan wondre groot:

 

Also scriven die ewangelisten,

 

Die die waerheit niet en misten.

 

⁺ Die twee die saghen sijn leven an,

100

Dat waren Matheus ende Johan,

 

Want si waren sine jonghers beide,

 

Ende saghen die waerheide

 

Van dien datsi screven meest;

 

Maer Marcus ende Lucas, alsmen leest,

+ (I. Fol. LXIV. v. 1.)

+ (E. Fol. LIII. v. 2.)

[p. 164]

105

En saghen so wel niet zijn leven:

 

Nochtan hebben sijt bescreven

 

So ghelijc den andren, diet wel besiet,

 

Dat luttel discoort of niet.

 

Ende want ghi alden dach

110

Uut den ewangelien hoort doen ghewach,

 

Die die ewangelisten scriven,

 

So laet ic u die achter bliven,

 

Ende sal u maken memorie

 

Van Nichodemus hystorie,

115

Die hi bescrijft herde scone

 

Van Cristum, den Gods zone.

Titel. I. Van Jhesus mirakelen; H. Van Jhesus miraclen, ende ander dinc. Vs. 1. I. H. Jhesus ontbr.; I. te waren. 2. I. H. Comen tsinen. 4. I. H. de w. 5. H. beghinnen; I. Op dbeghinnen. 6-10 in I., met twee regels meer, aldus:

Cristus leven ende bedriven,
Der weerliker leven te hant,
Ende der welker leven van Meerlant
Jacob wel transformeerde,
Ende den leeken volke leerde,
Uten boucke, als ic versta,
Datmen heet Scolastica.

6. H. Cristus l. 7. H. Dwelke. 8. H. Tr. met sire h.

Vs. 9. H. boeke. 10. H. Datmen. 11. H. set in Dietsche. 12. I. Het tweede herde ontbr. 13. I. vindic. 14. I. H. h. wel b. 15. I. en ontbr. 16. I. H. Die Jacob m.; I. hermaken. 17. I. hij es tH. w. 19. I. mirakelen. 20. I. Scone. 22. I. Als ic b. 23. H. Dewangelisten; I. Dewangelien. 24. H. Doe Jhesus van; I. Dat Jhesus twalef jaer oudt was. 25. I. H. tsamen. 26. I. Met hem te. 27. I. tempel. 28. I. daer ontbr. - beiden. 29. I. H. eenen hoghen; I. feest. 30. H. Alsoc dJ. doen; I. Alse dJootsche volc te doen. 31. H. sire; I. Dair hij van sicre. - doe ontbr. 32. I. Daer sijt. - en ontbr.

Vs. 33. H. temple. 34. I. die meesters d.; H. die meestre d. 35. I. meesters. 36. H. twaren. 37. I. wisten ontbr. 38. H. boeke. - hem ontbr. 39. H. hen. 43. I. litteren; H. lettren. 45. H. quammer toe. 46. I. Ende sprac; I. H. heefstu. - ons ontbr. 49. I. der m. zijn; H. sijn. 50. I. Weetstu niet; H. En wetti niet. 51. H. dien. 53. I. ziere; H. sire. 54. H. meestre. 55. I. ooc ontbr. 56. I. lazaruse. 57. I. H. Hoe hi; I. te waren.

Vs. 58. I. Hem die b.; H. Hen die b. 59. I. Ende hiet den. 60. H. thant; I. te h. m. r. tv. 61. I.y. die cruepele; H. ghichteghe ende die crople. 62. I. hij oic o.; H. hi oec al. 63. I. eenen ziene, met eenen w.; H. enen siene ofte w. 64. I. Daer tvolc; H. Daerdt dvolc; I. H. toe ontbr. 65. H. dedi. 66. I. sonderlinghen. 68. I. Die doeve; H. dedi. 70. H. maecti. 73. H. vasti. 75. I. Die dode; H. Doede soe verwecti. 76. I. sonderlinghe hij d. 77. I. Hi ontbr. - Mirakelen; H. miraclen. 78. I. Aen Lasaruse; II. Ane Lazarumme. 79. H. viere. 81. I. sint; H. sider. 82. H. Welverdich.

Vs. 84. I. Cristumme. 86-88 in I., met twee verzen meer, aldus:

Op hem in eenre duve ghelike,
Dair hine doepte in die Jordane.
Eene stemme sprac hem ane,
Die was utermaten scone:
‘Dit es mijn lieve zone,’

86. H. ere. 87. H. ene. 88. H. Dese es. 89. I. Die mi wel b. 92. I. holpt. 93. I. Al sine wercken, al sine word. 95. H. sire; I. H. gheboort; I. siere d. 96. I. wonderen. 97. I. H. dewangelisten. 98. H. de w.; I. der w. - ghemisten. 99. I. Dese twee; I. H. die ontbr. 100. I. was; I. H. ende Jan. 101. I. H. jongheren. 102. H. zaghen al die. 103. I. scriven. 104. I. Maer L.e.M.

Vs. 105. I. En ontbr. 106. I. hebbent zijt. 107. I. H. anderen; I. wel ontbr. 108. I. H. discordeert; H. ofte. 109. I. H. ghi hoert alden. 110. I. Uter; H. Uten; I. H. hoort ontbr. 111. I. Dadt die; H. dewanglisten. 112. H. latic nu die; I. ic dat nu a. 116. I. Van Cristus; H. Van Cristuse, den godsone.