Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

⁺Van stercheden ende des wijns nature. - XXXII.

Seder dat die diluvie ghinc,

So oorloofde God die dinc,
Datmen vleesch zoude eten.
Ooc dede hi Noe weten,
Hoemen wijngaert zoude winnen,
Also hem dinghel dede bekinnen;
Want ic houde dat voor dien
Noyt wijn en wert ghesien.
Wijn, alsic verhore,
Is die beste liquore,
Die God ye worden dede,
Ende die beste dranc ooc mede,

+ (I. Fol. XXIV. r. 2.)

[p. 125]

 

⁺ Daer hi goet is ende fijn;

 

Ende die quaetste dranc die mach zijn,

15

Dats wijn vuul ende ongave,

 

Dit is die waerheit daer ave.

 

Wijn is goet te quetsueren

 

Ende te vele andren curen.

 

Wijn maect subtilen zin,

20

Dies te maten nemet in;

 

Ende maect stout ende blide den moet

 

Hem die van naturen is goet;

 

Ende hem die van naturen is quaet,

 

Hem doet hi bestaen moordaet,

25

Vechten, werren ende ander zaken,

 

Die tfolc in twiste maken,

 

Ende loopt ooc selve in sijn doot

 

Sonder redene ende noot:

 

Daer om heet wijn, zekerlike,

30

Een die machtichste dinc van aertrike.

 

In aertrike sijn drie dinghe

 

Van groter mach [l. macht] zonderlinghe:

 

Die landshere, twijf ende die wijn:

 

Nu verstaet hoe dit mach sijn.

35

Een landshere die thuus set,

 

⁺ Doet sine ghebode ende sine wet

 

Houden, ist lief, ist leet,

 

Also verre als sijn lant gheet.

 

Ende hem ontsien wijf ende man,

+ (E. Fol. XVIII. v. 2.)

+ (I Fol. XXIV. v. 1.)

[p. 126]

40

Diene noit en saghen an.

 

Ende, alse hi wil, in eenre uren

 

Brinct hi sijn volc in ruren,

 

Ende versamenet in corten tiden,

 

Ende doet lopen in enen stride,

45

Daert som moet bliven doot:

 

Dese moghentheit is herde groot.

 

Twijf heet sterc in dien,

 

Alsmen dicke heeft ghesien.

 

En is gheen man so sterc van zinne,

50

Noch die heeft so vele wijsheit inne,

 

Noch ooc so sterc van live,

 

Die minne van enen wive

 

⁺ En mochten daer toe bi tiden

 

Dwinghen, dat sine zoude riden;

55

Alsi voormaels, hebbic verstaen,

 

Wisen meestren heeft ghedaen.

 

Twijf dwinct den man altenen gader,

 

Dat hi laet moeder ende vader,

 

Suster, broeder ende kint,

60

Ende gaet mit haer die hi mint,

 

Ende verliest ere, ziele ende lijf:

 

Aldus sterc is dat wijf.

 

Nu hoort vanden wine voort an,

 

Daer ic dit omme began:

65

Wijn heeft van naturen den aert,

 

Hi spaert den ghenen diene spaert,

+ (E. Fol. XIX. r. 1.)

[p. 127]

 

Ende die hem en sparen noch en wiken,

 

Hem werpt hi neder inden sliken.

 

Hi can alle die ghene verwinnen,

70

Die hem niet en willen kinnen,

 

Ende beneemt hem sulcstont zo zine macht,

 

⁺ Dathi verdrinct in ene gracht.

 

Sulc blijft ligghende optie strate:

 

Hem en roect, ist droghe, ist nate;

75

Al soude een waghen over hem liden,

 

Hine keerde hem niet besiden,

 

Maer hi leit of hi ware doot:

 

Dit es emmer wonder groot,

 

Dat dinc die niet en leeft,

80

Noch sin noch lijf en heeft,

 

Den sterken man also verwint,

 

Dat hi hemselven niet en kint,

 

Noch gaen, noch staen en mach,

 

Noch en kint nacht noch dach.

85

Dit dunct mi verre die stercste wesen;

 

Nochtan hebbic ghelesen,

 

Dattie waerheit sterker es

 

Dan alle dinc, sijts ghewes;

 

Want God noch el nieman

90

Die waerheit ghebreken en can.

 

En zoude els niement drincken wijn,

 

Dan die van naturen sijn

+ (I. Fol. XXIV. v. 2.)

[p. 128]

 

⁺ Voordachtich in allen goede,

 

Bescheiden ende zachte van moede;

95

Si nemens te maten in,

 

Ende hi maect hem wisen zin.

 

Maer dwase van quaden zeden,

 

Die met ombescheidenheden

 

Haren buuc ghieten vul,

100

Worden sinneloos ende dul,

 

Ende willen twisten ende liede verslaen,

 

Ende ander dinc anegaen,

 

Daer groot vernoy ende jammerhede

 

Of coomt in menigher stede.

105

Hier bi hoort wijn den goeden toe,

 

Ende niet den^(*) quaden, ic wijst alsoe.

+ (E. Fol. XIX. r. 2.)

(*) Het HS. heeft: Ende mitten q.

Titel. V. st. van d.w.n. ende crachte. Vs. 1. Sindert. 11. ghewerden.

Vs. 14. Ende oic die. - dranc ontbr. 15. Dat es. 16. Die wille, hoede hem daer ave. 18. anderen. 20. Dien te. 24. Hem ontbr. 27. sine. 28. ende sonder n. 29. omme h. hij z. 30. Een dmachtichste - eerderike. 31. eerderike - dinghen. 32. macht sonderlinghen. 33. dwijf. 35. zedt. 37. lief of leet.

Vs. 41. als hij wille. 42. hij al sijn lant in. 43. versaemt al sijn volc in. 44. doetet. 45. Daert vechten moet ende bliven som d. 46. herde ontbr. 47. Dwijf. 48. Alse men. 49. Ten es. 50. No die w. hevet inne. 54. Dw. so souden r. 56. meesters. 57. Dwijf. 60. mit hem die. 61. eere ende goet, ziel. 64. om.

Vs. 67. hem niet en. 68. Hem ontbr. - slike. 70. Die hij n. en wille k. 71. hem zo zin ende m. 72. Dat die selc v. - een. 73. blijf liggen. 74. r. sij dr. of n. 76. Hine soude niet keeren b. 77. M. leeght - waer. 79. Dat es dinc. - en ontbr. 84. No ne kent dach no nacht. 85. mi tstercste w. 88. D. al dese, s. 89. W. G. ende els n. 90. Es die de w. gebruken can. 91. Ende en - el.

Vs. 96. Ende maken in hem. 98. onverbeidentheden. 100. Waren sinloes. 101. twist. 102. a. dulheyt a. 103. groot ontbr. 106. Ende niet den q.