Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Vanden andren planeten. - X.

Noch sijn der planeten vive:

Die sijn van groten bedrive;
Want si die werelt regeren,
Also die wille is ons heren.
Van haren virtuten en willic u
Niet vele zegghen nu,
⁺ Want hare macht ende bedieden
En dooch luttel vele lieden:
Dat sijn Mars ende Marcurius,
Jupiter, Venus ende Saturnus.

+ (E. Fol. VI. v. 1.)

[p. 38]

 

⁺ Die heydine liede plaghen

 

Wileneer, in ouden daghen,

 

Haer ghelove te ghevene

 

Aen dese planeten zevene,

15

Ende waenden al openbare,

 

Dat elc van hem een God ware,

 

Om dattie meestren in haren zin

 

Die macht kenden van hin;

 

Ende daer omme daden si heten

20

Die zeven daghe na die planeten,

 

Also si noch gheheten sijn,

 

Beide in Walsch ende in Latijn,

 

In Griecsch ende Ebreeusche mede,

 

Also si noch houden den zede.

25

Die sondach heet na der zonnen,

 

Ende, also wijt ghemerken connen,

 

Heet die maendach na der mane.

 

Die Dinxdach volcht hier ane,

 

Na Marse zo hiet die;

30

Nu hebdi der planeten drie.

 

Die vierde hiet Marcurius,

 

Dats woonsdach, wi lesen dus.

 

Jupiter dat is donredach,

 

Venus vridach, alsict zach.

35

Na Saturnus, die volcht hier naer,

+ (I. Fol. VIII. v. 1.)

[p. 39]

 

So heet die saterdach, dats waer.

 

Aldus, na desen ghehoude,

 

So visierdent wileneer die oude.

 

In Dietscher tale, waerlijc,

40

Vintmen zome noch ghelijc.

 

Elke planete, des zeker sijt,

 

Heeft haren zekeren tijt,

 

Wanneer haer regneren in gheet,

 

Also alst is Gods beheet.

45

Some planeten als si regneren,

 

Moet dat volc discorderen,

 

⁺ Werren, verhongheren, of storten bloet;

 

Some sijn si ooc so goet,

 

Datsi pays bringhen ende vrede,

50

Ende volheit des goets mede.

 

Smenschen gheboorte, alsmen seecht,

 

Aen die planeten vele leecht,

 

Weder hi gheval ofte ongheval,

 

Of gheluc of ere hebben zal,

55

Of ghehaet sijn ofte lief,

 

Of ghetrouwe sijn ofte dief,

 

Ofte cort of langhe sal leven,

 

Het wort al vanden planeten ghegheven.

 

Voort so suldi weten,

60

Datmen eenrehande cometen

 

Sulcstont an die lucht ziet;

+ (E. Fol. VI. v. 2. I. Fol. VIII. v. 2.)

[p. 40]

 

Die en staen an tfirmament niet,

 

Ende is ghedaen alse een sterre,

 

Ende gaet uut herde verre

65

Een staert, dicke ende groot,

 

Die bediet princhen doot,

 

Dier tijt, ofte ander plaghen,

 

Die daer na comen in corten daghen

 

Gherne pleghen te ghesciene.

70

Maer men pleechse onlanghe te ziene;

 

Si bercht haer weder zaen,

 

Alsi enen tijt heeft ghestaen.

 

Sterren sijn daer, sijts ghewes,

 

So vele, dat wonder es.

75

Daer esser meer diemen niet

 

En siet, dan diemen ziet;

 

Want om die hoocheit vanden stane,

 

En machmense niet scouwen ane.

 

Dat selve licht dat nachts baert,

80

Alse die mane is elwaert,

 

Dat comt ons vanden sterren al.

 

Al schijnt daer sulke cleyn ende smal,

 

Si is also groot, weet dat wale,

 

⁺ Alse aertrike altemale.

85

Die ware daer die sterren staen,

 

Aertrike zoude hem, zonder waen,

 

⁺ Also cleine duncken wel,

 

Alse een note van enen hasel,

+ (I. Fol. IX. r. 1.)

+ (E. Fol. VII. r. 1.)

[p. 41]

 

Ofte cleinre, dat [l. dats] zeker waer:

90

So verre ist van hier tote daer.

Vs. 3. zeere regeren. 4. Alsoet. 5. vixtute soe w. 7. haer. 8. En ontbr.

Vs. 11. lieden. 12. Wilen. 13. al te gh. 15. al ontbr. 16. elcx. 17. Om dat hare meester. 18. van hem. 20. dagen die de p. 22. int W. - int L. 23. Ende in Griecxsche ende int Ebreusch m. 24. houden die. 25. Die ontbr. 26. Ende ontbr. 27. na die m. 28. disendach volchter. 29. Maerte. 31. D. v. dat es M. 32. Dat es - men vindet dus. 33. J. heet donderdach. 34. vryendach. 35. Na S., sonder waen.

Vs. 36. So ontbr. - d.w. verstaen. 37. ghevoude. 38. Visierden wilen d. 39. talen oic w. 40. Vintmense some oic gh. 42. Hevet. 44. Alsoet es. 45. Sommeghe. 46. Moeten. 48. Someghe sijn oic alsoe g. 50. alles goets. 51. Des menschen - zeget. 52. Ane - leghet. 53. gheluc off o. 54. Off zeghe off eere. 56. off d. 57. Of cort of lanc. 58. Alsoet Gode heeft ghegeven. 61. Sulctijt ane.

Vs. 62. Diene staet ane. 63. als. 66. Dat b. 67. off ander plaghe. 68. Die ontbr. - comen ontbr. - daghe. 71. berghet. 72. hevet. 73. sijnre. 74. dat maer w. en es. 77. omme. 79. snachts. 80. Alse haer d.m. niet en verclaert. 82. cleene. 83. dat ontbr. 84. Als eerderike. 86. Eerderike. 88. Als.

Vs. 89. Of - dat is. 90. h. toet d.