Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Van aertrijcs rontheit. - XI.

Aerde ende water, al sijn si groot,

Ligghen te samen ront als een cloot,
Ende die aerde die leecht
Opt water, also men zeecht,
Ende sijn al omme ende omme ront,
Ende en hebben ende noch gront,
Noch ooc gheen fundament
Anders dan dat firmament,
Dat houdet algader staende stille,
Alsoot is die Gods wille.

Bi enen eye moghedijt merken wale:

Die hemel dat is die scale,
Twitte dat is tfirmament,
Dat altoos loopt omtrent,
Die doder dat is aertrike.
Dus, rechte na deser ghelike,
Is aertrike ront als een cloot.
Nu mach u hebben wonder groot,
Hoe aertrike dus stille leecht,
Dattet in gheen zide en verweecht;
Want hem gheen dinc en ghenaect,
Daert enighe ruste op maect.
Dat saI ic u te hant doen verstaen:

[p. 42]

 

Tfirmament is also ghedaen

25

Van sijnre natuerliker machte,

 

Dat het aertrike hout met crachte,

 

Dattet wiken en mach hier noch daer;

 

Want waert crancker een haer

 

⁺ Ter eenre stede dan ter ander ziden,

30

Aerdrike zoude vervaren ende te gliden.

 

Dat moghedi hier bi merken te bat:

 

Stonde in dese aerde een gat,

 

Dat door aertrike ghinghe mit allen,

 

Ende lietmer daer enen steen in vallen,

35

Hine viel niet vorder sijnre strate

 

⁺ Dan ter middel vanden gate;

 

Want tfirmament, van beiden ziden,

 

En liete op noch neder liden.

 

Ghi moghet ooc wel mecken

40

Bi stenen die yser trecken;

 

Legghic een naelde tusschen twee stenen,

 

Also na den andren als den enen,

 

Die naelde sal ligghen stille;

 

Mar ist dat ic wille

45

Den enen steen achter tyen,

 

Die naelde sal ten andren vlyen.

 

Aldus, in deser vouden,

 

Staet aertrike stille ghehouden

 

Bi des firmaments crachte,

+ (I. Fol. IX. r. 2.)

+ (E. Fol. VII. r. 2.)

[p. 43]

50

Alsoot die wijsheit Gods wrachte.

 

Merct ofte een cloot hinghe,

 

Die menighe vlieghe omme ghinghe,

 

Boven, bisiden ende onder:

 

Dat waer een cleine wonder.

55

Also gaet tfolc, op ende neder,

 

Al omme dit aertrike, wech ende weder,

 

Ende elc waent int hogheste sijn.

 

Alse hier is dat zonneschijn,

 

Also ist nacht ter ander ziden,

60

Also men die zonne altoos siet liden;

 

Ende alse die zonne is daer,

 

So ist daer dach claer,

 

Ende so ist nacht hiere;

 

Het is der zonnen maniere,

65

⁺ Datsi nemmermeer stille en staet,

 

Maer altoos al omme gaet.

 

Waer die zonne begaen mach

 

Aertrike, daer ist dach,

 

Want die dach en is anders twint,

70

Dan claerheit die de zonne uut sint.

 

Alsi int weste neder gaet,

 

So scouwetmen daer die dagheraet.

+ (I. Fol. IX. v. 1.)

[p. 44]

 

Aldus ist altoos yewerincs dach

 

(Danc hebbe God, diet al vermach!)

75

Of nacht, dagheraet, of avont stont;

 

⁺ Want om dat aertrike es ront,

 

So en can die zonne tenen male

 

Niet al beschinen hare pale.

+ (E. Fol. VII. v. 1.)

Vs. 1. Alle watere. 2. te gader. 3. eerde zoe leghet. 4. zeghet. 5. ende omme ontbr. 11. moechdijt. 15. eerderike. 16. Aldus eist recht na desen gh. 17. Eerderike es r. 19. eerderike - leghet. 20. ane gheene zijde en weget.

Vs. 24. zoe. 26. eerderike. 27. Dat w. mach no h. 29. stede onthr. - andere. 30. Eerderike - te varen. 31. moechdi merken hier bi t.b. 32. Stont. 33. Dat eerderike doerghinge. 34. daer onthr. 35. viele - sire straten. 36. te middelt. 37. in beide. 38. lieten. 39. moecht. 40. steene. 41. Legghet. 42. anderen. 46. ten naesten v. 47. desen. 48. eerderike. 49. firmamens.

Vs. 50. Alsoe Gods wijsheit w. 51. Off - cleet (!) hier h. 52. Daer m. - om. 53. besiden. 54. ware. 56. omme eerderike voert ende w. 57. hoechste. 59. Soe eest. 61. als. 62. ende claer. 68. Eerderike. 70. Danne die sonne. Na vs. 71 volgt nog:

Soe verliesen wij den dach ghereet,
Ende voertenne voir haer mede,
Waer so lijdt telker stede.
Ende alsoe dan int oeste opgaet,

welk bijvoegsel genoeg bewijst, dat de afschrijver de meening des dichters, dien hij waande te verbeteren, niet begreep. Hij lette niet op het woordje daer in vs. 72. 72. men dan die.

Vs. 73. yewers. 75. nacht of d. 76. eerderike. 77. So ne. 78. Al niet b.