Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Van maghedoeme ende van huwelijc. - XXV.

⁺ Adame gheluste das

Dathi mit Yeven was,
Ende des huwelijcs recht dede,
Alsoot noch is die zede;
Want hi kende vele wel,
⁺ Dat also sulc een spel
Den huwelike behoorde toe,
Ende datmen winnen soude alsoe

+ (I. Fol. XVIII. v. 2.)

+ (E. Fol. XIII. v. 2.)

[p. 94]

 

Daer bi kindre, ende dus souden

10

Die menschen menichfouden,

 

Om Gode dienen ende loven,

 

Ende die chore vollen hier boven.

 

Men vint liede die prisen mere

 

Den huwelike, die onse here

15

Sette ende heeft ghemaect,

 

Dan enich leven so wel gheraect.

 

In sulken boeken men vint,

 

Dat onse here meer mint

 

Maghedom dan enich leven,

20

Dat so hoghe is verheven.

 

Ooc doen sulke te verstane,

 

Watter Gode leit aene

 

Dat een kint wort ghewonnen.

 

Daer om wast al begonnen,

25

Aertrike ende firmament,

 

Ende al datmen daer in vent,

 

Om dattie menschen zouden dyen,

 

Ende meerren hare partyen,

 

Om Gode te lovene zalichlike,

30

Beide hier ende in hemelrike,

 

Ende die chore vollen met allen,

 

Daer dingle uut waren ghevallen.

 

Dits die redene daer bi

 

Aertrike eerst ghemaect zi;

[p. 95]

35

Niet om dat hem die liede zouden

 

Alle alse maechden houden.

 

⁺ Bleve tfolc maecht ghemeenlike,

 

Het ghinghe te niete in aertrike:

 

So en worde tghetal niet volmaect,

40

Daer themelsche hof al na haect.

 

Hadde maghedom beter ghesijn

 

Dan huwelijc, ofte also fijn,

 

God hadt also ghevoeghet wel,

 

Dat maechden ende niement el

45

Kindre voort hadden bracht.

 

⁺ Also wel hadde hi dies die macht

 

Alse anders, des sijt ghewes,

 

Want hi alles machtich es.

 

Hets waer, die Gods zone uutvercoren

50

Wert van eenre maghet gheboren,

 

Want hem betaemde wale

 

Ene reine nuwe zale,

 

Daer hi boete^(*) ende ruste in nam,

 

Daer noit anders in en quam

55

Dan reyne ghedachte ende ootmoet,

 

Daer si volmaect in ghestoet.

 

Haddene een ander creature

 

Ter werelt brocht dan ene maghet pure,

 

Men mochte hebben gheseit dan,

+ (E. Fol. XIX. r. 1.)

+ (E. Fol. XIV. r. 1.)

(*) De lezing der variant bevalt mij beter, ofschoon de tekst toch ook een goeden zin oplevert. Zie voor beiden de Verklarende Woordenlijst.

[p. 96]

60

Dat sijn vader ware een man.

 

Maer om datten een maghet reyne

 

Ter werelt brochte alleyne,

 

Daer bi is men wel ghewes,

 

Dat hi die Gods zone es,

65

Die jeghen nature gheboren wert.

 

Want nature is zo hert,

 

Datse niement breken en mochte,

 

Dan die ghene diese wrochte.

 

God sach aen meer den ootmoet,

70

Daer Maria in ghestoet,

 

Dan haer volmaecte reinichede.

 

Hout dit voor een waerhede:

 

⁺ Ootmoet halp haer meest das,

 

Datsi Gods moeder was.

75

Sulc prijst meer salichlijc

 

Des goeds Abrahams huwelijc,

 

Daer hi sinen staet in dede,

 

Dan Sinte Jans zuverhede.

 

Maghedom is herde goet,

80

Diene in rechter ootmoet

 

Ende mit reinre herten draecht,

 

Van ghepeinse ongheknaecht;

 

Maer ic wane datter luttel ghedaecht

 

Deser diemen hier ghewaecht.

85

Thuwelijc is herde goet,

 

⁺ Daer men hem sijn recht doet,

+ (I. Fol. XIX. r. 2.)

+ (E. Fol. XIV. r. 2.)

[p. 97]

 

Daer man ende wijf, lude ende stille,

 

Altoos staen in goeden wille,

 

Ende gherechtelike leven,

90

Haer aelmoesen gherne gheven,

 

Ende kinder winnen die si keren

 

Te Gods dienste ende tsire eren.

 

Ic weet dat herde wel te voren,

 

Dats zullen hebben toren

95

Liede van gheesteliken abite,

 

Dat ic des huwelijcs vite

 

So zere sette voort,

 

Ende sullen begripen mine woort;

 

Die nochtan en zouden weten,

100

Wat cleden, drincken of eten,

 

En wonnen sijt hem niet te voren,

 

Die ten huwelike behoren.

 

Ofte al tfolc worde Jacobine,

 

Minder broeders ende Augustine,

105

Sartroyse ofte Clusenaren,

 

Wie zoude tlant dan aren,

 

Coren winnen of ander vrochte?

 

Ende of die coopman niet en vercochte

 

⁺ Alrehande goet datmen vint,

110

Ende voerent daer ment niet en wint,

 

Wat souden dese eten dan,

 

Ofte wat zouden si draghen an?

+ (I. Fol. XIX. v. 1.)

[p. 98]

 

Si mosten den clooster laten staen,

 

Ende hacken ende roden gaen,

115

Ende winnen in haren zweten

 

Datsi drincken zouden ende eten,

 

Ghelijc si doen daghelijc

 

Die zitten inden huwelijc,

 

Diet al winnen mit arbede groot,

120

Dies die werelt hevet noot.

 

Dit sijn al redene waer bi

 

Huwelijc te prisene zi

 

Boven alle leven dat ic weet,

 

Want die werelt daer bi steet,

125

Naest Gode, diet wel besiet,

 

⁺ Diet al maecte van niet.

+ (E. Fol. XIV. v. 1.)

Titel. huwelike. Vs. 3. huweliken. 5. W. hij was wijs ende kende wel. 7. hoerde.

Vs. 9. Kinderen, waer bij dat s. 11. te d. ende te 1. 12. choren vervullen. 13. lieden. 14. Dat huwelijc. 15. hevet. 19. Maechdom. 22. Datter God leeght. 23. Daer een. 24. om eest al. 25. Eerderike ende tfirmament. 27. mensche. 29. loven. 31. Omme die choren van hemelrijc allen. 32. dinghelen. 33. Dit es - waer bij. 34. Eerderike.

Vs. 35. lieden. 37. maget. 38. te nieute eerderike. 39. wordet. 41. maechdom. 42. off. 43. ghevoucht. 44. maechdom. 45. Kindere. 46. wel als hijs hadde m. 49. Het es - soen vercoren. 52. E. nieuwe reine sale. 53. hij beette ende r. 54. a. yet in q. 55. reyn. 56. in stoet.

Vs. 61. dattene ene. 69. G. anesach meer. 71. reynnicheit. 72. eene waerheyt. 74. m. es. 78. sint. 79. Maechdom die es h. groet. 80. Diemen in. Vs. 81 vlgg. aldus: Ende met reiner herten draghet. Ic waenre lettel bedaghet, Van ghepeinse ongheknaecht, Diere diemen hier ghewaecht. 85. Huwelijc.

Vs. 90. aelmoesene. 91. die sij leeren. 92. Willen te G.d. ons heren. 93. dat herde ontbr. 94. Dat selen. 95. gheestelike habyte. 99. soude. 101. Ende w. 102. Die ghene die te h. horen. 103. Off alle - Jacopine. 105. Saertroysers ende Cl. 106. W.s. dan tlant aaren. 107. w. ende ander. 108. en cochte. 109. g. daer ment wint. 110. voeret daer mens n. en vint. 112. Off.

Vs. 113. die cloosteren. 114. Ende ackeren ende r. 115. w. met h. zweete. 116. sij cleeden souden. 121. redenen. 123. allen levene. 125. diet al b.