Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Noch van Marien ende van Jan ewangelisten. - LX.

Onder alle santen ghemene

Heeft God vercoren allene

[p. 437]

 

Maria ende Janne, des sijt vroet,

 

Boven dat hi dandre doet.

5

Dat hi sijnre moeder heeft waert,

 

Dat en is gheens proevens waert;

 

Want sine ghebode dat bevelen

 

Dat wi onser moeder eren selen.

 

Dat hi Sinte Jan, alsmen vint,

10

⁺ Boven andre santen mint,

 

Daer sijn drie redene toe.

 

Deerste redene is alsoe:

 

Die heilighe kerke tughet voorwaer,

 

Dat Jan ewangelista openbaer^(*)

15

Maghet van Gode vercoren es,

 

Ende onder dandre, sijts ghewes,

 

Ghemint ooc alremeest:

 

Dit singtmen daer ende leest.

 

Dander redene is aldus:

20

Doe onse here Jhesus Cristus

 

In witten Donre daghe zat

 

Met zinen apostelen ende at,

 

Dat Jan doe ruste voorwaer

+ (E. Fol. LXXXVI. v. 2.)

(*) Tusschen vs. 14 en 15:

‘Virgo electus a domino et inter
Ceteros magis dilectus.’

[p. 438]

 

Op ons heren borst aldaer,

25

⁺ Alse of hi in slape waer;

 

Uut sijnre godheit dranc hi aldaer

 

Gods verborghene wijshede,

 

Dat Jhesus Cristus noit en dede

 

Andren sant dan desen,

30

Alsomen wel mach lesen

 

Inden boeken die hi screef,

 

Daer hi wonder in bedreef,

 

Dat cume yement, zonder waen,

 

Wel te gronde can gheslaen.

35

Die derde redene willic u

 

Cortelijc vertrecken nu:

 

Doe Cristus nader menscheiden

 

Van desen aertrike zoude scheiden,

 

Beval hi Janne sire moeder,

40

Dat hi bleve haer behoeder.

 

Hine betrouweder niement bat:

 

Hier aen so merken wi dat

 

Cristus meer minde Janne

 

Dan vanden andren yemanne.

45

Doe onse here Jhesus Cristus woude

 

Dat Jan van hier sceiden zoude,

 

Noodde hine selve met zinen name,

 

⁺ Dathi mit zinen broedren quame.

+ (I. Fol. CXI. r. 1.)

+ (E. Fol. LXXXVII. r. 1.)

[p. 439]

 

Hi ghinc ooc ligghen int graf,

50

Also ghegherwet als hi af

 

Van dien outhaer quam ghegaen,

 

Daer hi misse hadde ghedaen,

 

Ende dat graf sloech toe:

 

Niet meer en sachmens doe.

55

Noit en wert hi, des ghetrout,

 

Op dit aertrike doot ghescout.

 

Nochtan was hi, dat ghijt wet,

 

In wallenden olie gheset

 

Te Romen voor die poorte Latine.

60

Hi was ooc ghedrinct mit venine,

 

⁺ Ten scade hem al niet een haer;

 

Ende die tvenijn droncken daer

 

Ende daer of storven ter selver stont,

 

Maecte hi optie stede ghesont.

65

Daer omme scrijftmen hem, te waren,

 

In die figure van enen aren,

 

Om dathi in hemels weten vlooch

 

Boven alle ander heilighen hooch,

 

Ende om dat mensche sine ghelike

70

Noit en quam op aertrike

 

Van heilicheden, alsict scouwe,

 

Uutghenomen onse vrouwe.

+ (I. Fol. CXI. r. 2.)

[p. 440]

 

Sulke prisen Jan Baptista

 

Voor desen Jan Ewangelista,

75

Ende tonen een redene daer bi

 

Waer omme dathi meerre si.

 

Welc meerre is, late ic daer:

 

God weet allene, dats waer.

 

[Niem]ent^(*) en sal hier omme striden.

80

[Twee] clerke teenen tiden

 

[Hier] omme langhe twisten:

 

Deen was mit Jan Baptisten,

 

Dathi verre die meerre ware,

 

Dander clerc seide dat contrare.

85

Doe desen twist, zonder waen,

 

Langhen tijt hadde ghestaen,

 

Ende datmen dach op legghen woude

 

⁺ Datment termineren soude,

 

Quam elcs Sinte Jan dan

90

Dies nachts tote sinen man,

 

Ende verboot hem doe albloot

 

Dathi voort ane, cleine noch groot,

 

Van deser dinc en disputere;

 

Want elcs glorie ende sijn ere

(*) Het voorste gedeelte dezer drie verzen is door eene donkerbruine vlek in het tekst - handschrift onleesbaar.

+ (E. Fol. LXXXVII. r. 2.)

[p. 441]

95

Ware sulc in ewigher waerden,

 

Datsi niet meer en begaerden:

 

⁺ Si hadden al haer ghevoeghen,

 

Datsi hem ooc lieten ghenoeghen.

 

Aldus wart daer die twist

100

Tusschen die clerke ghecist.

 

Weet dat Maria ende Jan sijn

 

Twee columpnen voor Cristus aenschijn,

 

Dien God en ontseit twint;

 

Want hi dese twee dan mint

105

Boven dandre, dats zonder blijf.

 

So laet ons dan ziele ende lijf

 

Desen tween bevelen al;

 

Want God elc andren beval,

 

Aenden cruce daer hi stoet.

110

Ende sijt des seker ende vroet,

 

Si sullen u tallen stonden

 

Hoeden van scanden ende van zonden,

 

Op dat ghi daghelike

 

Dit ghebet zecht innichlike

115

Dat ‘O Intemerata’ beghint.

 

Hoort, ic sal u doen bekint

 

Een herde scoon bispel,

 

Dat eens daer ave ghevel.

+ (I. Fol. CXI. v. 1.)

Titel. H. Noch v. M.e. ontbr. - Van Janne ewanglisten ende Janne Baptisten. Hoe dat twee clerke [streden] welc meerre ware vore Gode; I. Deze titel ontbreekt, loopende de volgende 118 verzen (Cap. 60 in E.). onmiddelijk achter het voorgaande hoofdstuk door, zoodat, wat in E. Cap. 61 is, in I. Cap. 59 wordt. Vs. 1. H. zante.

Vs. 3. I. H. Marien; I. e.J., sijts. 4. I. dandere. 5. I. siere; H. sire. 6. I. gheen vraghens w. 7. I. gheboden ons b.; H. gh. ons b. 8. I. onse. 9. I. hij Sent Janne; H. hi Sente Janne, alsoement. 10. I. anderen sancten; H. sante. 11. I. redenne; H. redenen. 12. I. redenne. 13. H. De - tuight openbaer; I. tuucht openbaer. 14. I. ewangeliste voirwaer; H. ewangliste vorwaer. 15. I. H. Maeght; I. voir Gode. 16. I. dander; H. dandere, sijds. 17. I. H. alder meest. 19. H. Dandere; I. redenne. 20. I. Dat onse. 21. I. w. Donderdaghe; H. w. Donresdaghe. 22. H. apostlen. 23. I. Jan ontbr.

Vs. 24. I. borsten; I. H. daer. 25. H. Als; I. H. oft; H. hi ontbr.; I. H. ware. 26. H. Ute sire; I. siere; I. H. hi dare. 27. I. verborghenne. 28. I. Jhesus ontbr. 29. I. Anderen. 30. I. mochte. 31. I. boucke. 33. H. ieman. 35. I. redenne wil ic. 36. I. H. Cortelike. 37. I. vander m. 38. I. deser werelt. 39. I. sijnder. 41. I. H. betrouder; H. niemanne. 42. I. so ontbr.; H. merke. 44. I. anderen niemanne. 45. I. H. Jhesus ontbr.; H. oec w. 47. I. Noemde. 48. I. hij tot sinen; H. hi tsinen; I. H. broederen.

Vs. 49. I. Int graf lach hij, zijt zeker das. 50. I. Alse ghegheerwet als hij was; H. alse. 51. H. outare; I. q. hij g. 53. I. sloet. 54. I. en ontbr. 55. I. en was hij; H. hi doet ghescout. 56. I. eerderike; H. des ghetrout. 57. I. wedt. 58. H. wallende; I. wallender olyen ghezedt. 59. I. H. Te Rome; H. vore. 60. I. ghedranct met fenine. 61. I. H. En; H. scaedde. 62. I. H. tfenijn. 63. I. H. af. 64. I. op die. 65. H. hem ontbr. - twaren. 67. I. in hemelrike vl.; H. hemelsch. 68. I. alle ontbr. - dandere; H. dandre. 69. I. om ontbr.; I. H. sijn. 70. I. eerderike. 71. I. H. als ic. 72. I. onser vrouwen.

Vs. 73. I. Selc; I. H. pr. Janne Baptisten. 74. H. Vore; I. H. Jan ontbr.; I. ewangelisten; H. ewanglisten. 75. I. toeghen een redenne waer by; H. ene. 76. I. Dat hij oic m. 77 en 78. H. Deze beide verzen ontbr. 77. I. meere es, dat laet. 79. H. Nieman. 80. I. clercken. 82. I. H. Jan ontbr. 83. H. Ende seide dat hi v. de m. 84. I. s. die c.; H. S. dcontrare. 85. H. dese. 86. I. Langhe. 87. H. dach ontbr.; I. legghe. 89. I. Quame elc Sint; H. elc. 90. I. H. Des; I. snachts. 92. H. vordane; I. cleen. 93. I. disputeerde. 94. H. sine.

Vs. 96. I. nemeer; H. nemmeer. 98. H. hen. 99. I. H. Aldus soe w. 100. I. die twee clercken ghetsist. 102. I. columpne; H. colummen; I. H. vor Gods a. 103. I. Want hem God ontseghet; H. onseeght. 104. I. Hier bij hij. 105. I. dandere. - dats ontbr. 108. I. God ontbr. - anderen. 109. H. Ane den. 110. I. Ende ontbr. 112. I. Van sc. hoeden ende; h. e. van zonder. 114. H. Dat gh. segt; H. zegt. 117. I. H. sconc. 118. I. af.