Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Vanden riken die wilen waren. - XLI.

Onder alle riken, twaren,

So vintmen vier, te waren,
Die stercste ende die meeste.
Deerste, seit die jeeste,

[p. 162]

5

Was dat rike van Babylone:

 

Dat stont in Orienten scone,

 

Dat op Ninus sijn beghin nam,

 

Inden tiden van Abraham.

 

Tander rike stont int zuden,

10

Als ic der jeesten hore luden:

 

Dat was dat rike van Carthago,

 

Dat menich lant maecte onvro.

 

Dat derde rike stont dan

 

Int westen, ende dat began

15

Alexander, die coninc;

 

Maer zaen dat teghinc.

 

Dat vierde, alsict gome,

 

Is dat rike van Rome,

 

Dat op Romulus beghent,

20

Ende leit in Occident.

 

Dat Babiloensche rike was dierste,

 

Dat stercste ende dat verchierste:

 

Dat Roomsche was dat leste

 

Vanden vieren ende dat beste;

25

⁺ Maer Machedone ende Carthago

 

En waren niet also

 

Sterc alse dander twee.

 

Dat Babiloensche was sterker mee,

 

Menighen dach ende menich jaer,

30

Tote dat Chirus quam daer,

+ (I. Fol. XXXI. r. 2.)

[p. 163]

 

Diet al werp inden gront,

 

Als ic u sal doen cont.

 

Chirus, also alsic las,

 

Die heer van Persen was,

35

⁺ Voer in Orienten striden,

 

Ende wan in dien tiden

 

Een groot deel vanden lande.

 

Doe hi dat hadde in die hande,

 

Woudhi trecken teenre ander stat,

40

Daer hi meerre vonde den scat.

 

Voor Babylonien trac hi schiere:

 

Daer stont eene riviere

 

Tusschen hem ende dier stat, so groot,

 

Datsi hem den toeganc verboot;

45

Want si was breet ende diep

 

Die riviere dierre vore liep,

 

Dat niement passen en dorste.

 

Doe was daer een vorste,

 

Een ridder, een vrome man;

50

Alse hi dien pas zoeken began,

 

Greepen die stroom, an zinen danc,

 

Die stuer was in sinen ganc,

 

Ende heeften henen ghedreven:

 

Dus is hi verdroncken bleven.

55

Die coninc hadde groten toren,

 

Die sinen ridder hadde verloren,

 

Ende zwoer om die zaken,

+ (E. Fol. XXIV. r. 1.)

[p. 164]

 

Hi soudse zo cleine maken,

 

Die zinen ridder hadde verslonden,

60

Dattie wive in corten stonden

 

Daer over gaen zouden,

 

Sonder cleder ophouden.

 

⁺ Doe dede hi ter selver tijt

 

Graven door die velde wijt

65

Vierhondert ende viertich beken,

 

Daer twater door is ghestreken.

 

Aldus in deser maniere

 

Verloos die stat haer riviere,

 

Ende also hi die stat wan

70

Te dierre steden daer dic riviere ran.

 

Scats wart daer zo vele ghewonnen,

 

Dat wijt niet ghesegghen en connen.

 

Die hovaerde van Babylone,

 

Die over al droech crone,

75

⁺ Ende aertrike hadde in haer ghewelt,

 

Wert te niete aldus ghevelt;

 

Nochtan scheen in haer oghen,

 

Datmense niet en hadde winnen moghen

 

Met gheenre behendichede,

80

Noch ooc met crachten mede.

 

Haer mure, scrijft Orosius,

 

Waren breet vijftich cubitus,

 

Ende vierwerf also hoghe wale;

 

Van stene ghebacken wale,

+ (I. Fol. XXXI. v. 1.)

+ (E. Fol. XXIV. r. 2.)

[p. 165]

85

Met starken cimenten ghebonden,

 

Also men plach in dien stonden.

 

Eernen poorten hadde si hondert;

 

Haer ommeganc was, wien zoot wondert,

 

Vierhondert cubitus^(*) ende tachtach:

90

Dat waren, also ict sach,

 

Een ende vijftich dierre milen,

 

Dier men plach te dier wilen.

 

Orosius zeit ander wonder met,

 

Dat hier niet en is gheset.

95

Dat rike ooc van Machedone,

 

Daer Alexander droech crone,

 

Stont onlanghen in machte groot;

 

Want doe Alexander was doot,

 

⁺ Deelden die kindre dat rike,

100

Daer sijt mede scoorden dommelike,

 

Ende discordeerden in haren dinghen,

 

Daer si met te niete ghinghen^†;

 

Want so wat riken datmen scoort,

 

Moet emmer worden ghestoort.

105

Dat rike ooc van Carthago

 

Verhief ooc hemselven also,

 

Datsi Orienten lant

 

Wilden worpen in haer hant.

(*) Lees: stadie, zoo als in de variant.

+ (I. Fol. XXXI. v. 2.)

† Het HS. heeft: Datsi niet te niete en ghinghen, doch wij hebben dit naar de variant verbeterd.

[p. 166]

 

Optie Romeine si ooc streden

110

Met so groter moghentheden,

 

Datsi op dat bederven waren

 

Ende maken moesten hare scaren

 

Van ondadighen mannen,

 

Die uten lande waren verbannen;

115

⁺ Ende vercoeverden weder also,

 

Dat si die van Carthago

 

Alte niete strueerden,

 

Ende hare stat in asschen keerden:

 

Aldus bleef haren overmoet

120

Al gheworpen onder de voet.

+ (E. Fol. XXIV. v. 1.)

Titel. Vanden grooten rijcken. En zoo had ook ons tekst - handschrift vroeger in de Tafle. Zie boven, bl. 9. Vs. 1. rike, te waren. 2. vintmen mer v. - te waren, doch met eene latere hand in te garen veranderd. 4. die geeste.

Vs. 7. op Nimus. 9. Dander r. staet in s. 10. ic die j. 14. weste. 16. dat verghinc. 17. begome. 18. Dat es dat. 19. op Romuluse. 20. leecht. 21. DBabiloensche. 22. Tstercste ende dbeste v. 23. was dleste. 24. ende dbeste. 26. niet rijcke also. 27. als. 28. DBabyloensche. 30. dat Cyrus.

Vs. 31. iñ gr., waarschijnlijk voor inden, even als eñ voor ende. 33. Cyrus, alsoc ic. 1. 34. Die coninc van. 38. die ontbr. 39. Wilde hij tr. ter andre. 40. vont. 41. V. Babylonie. 43. die. 44. hem ontbr. 45. sij breet was ende. 46. die vore. 47. Datse n. 51. Begrepen die riviere an. 52. was ende lanck. 57. om dese z.

Vs. 59. hadden. 60. Dat die vrouwen in. 62. S. haer cl. 64. doer den v. 68. hare. 69. Ende ontbr. 70. Daer vander stede daer. 72. wijt gh. niet en. 74. Die boven al. 76. n. dus gh. 77. in die o. 80. crachte. 81. muren - Orocius. 84. steenen gh. te male.

Vs. 85. timenten. 86. plach te d. 87. Eerne p. hadden. 88. wien soes w. 89. Lanc v.h. stadie ende t. 91. Eenen v. 92. Diemen. 93. Osorius scrijft a. 96. dr. die cr. 97. onlanghe. 99. kinderen. 100. met sc. dorperlike. 101. discoerden in hare. 102. Daer sij met te n. gh. 103. rijcke. 106. ooc ontbr. 107. sij al O. 108. hare.

Vs. 109. Op die Romeynen. 111. opt b. 114. ghebannen. 115. vercoevereerden also. 117. Te nieute al destrueerden. 119. A. soe bl. haer. 120. de ontbr.