Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Vander naturen des lichamen. - XVI.

Den lichaem behoren zonderlinghe

Van naturen toe drie dinghe:
Dat sijn dese drie, wildijt weten,
Slapen, drincken ende eten.
Die twee machmen draghen,

[p. 60]

 

Den slaep en machmen niet verjaghen,

 

⁺ Want hi is sterker vele mee

 

Ende subtijlre dan dander twee;

 

Want alsmen zijns niet en moet,

10

So comt hi al onverhoet,

 

Ende verwint alte zamen

 

Cracht ende wijsheit des lichamen,

 

Dat hi en kent cleine noch groot,

 

Ende leyt of hi ware doot.

15

Die nacht is om dat ghescapen,

 

Dattie menschen sullen slapen

 

Ende rusten lijf ende zinne, om dat

 

Datsi des daghes zullen te bat

 

Gode dienen ende hem versinnen,

20

Ende haers lijfs noodtorfte winnen.

 

Dat eerste roeren vander zaken,

 

Dat God den mensche wilde maken,

 

Dat was om dat hi woude

 

Dat hi hem dienen zoude,

25

⁺ Ende daer om hebben hemelrike

 

Met hemselven ewelike.

 

Dus can die slaep broeden

 

Cracht, zin, ende voeden.

 

Naest Gods dienste alsoe

30

So hoort den lichame toe,

 

Dat hi pine ende arbeide gherne,

 

Om sijn lijf te gheneerne.

+ (E. Fol. X. r. 1.)

+ (I. Fol. XII. v. 1.)

[p. 61]

 

Dats een zalich broot, zijts ghewes,

 

Dat met arbeide ghewonnen es;

35

Salich sijn si die dat eten,

 

Alse ons heer David doet weten.

 

Dat brooschste dinc in zire naturen

 

Onder allen creaturen,

 

Ende dat onreinste mede,

40

Dat is die arme menschelichede,

 

En dade die ziele, diese bestiert

 

Met haerre gracien ende verchiert.

 

Alse dat kint wort gheboren,

 

So en cant zien noch horen,

45

Gaen noch staen, bu noch ba,

 

Ende leit als een worm bina.

 

⁺ Dienen van live ende cracht van zinne

 

Coomt hem herde cranclijc inne,

 

Want hi is twintich jaer out, die man,

50

Eer hi dese ghehebben can.

 

Ende alse [l. alsi] tsinen besten is comen,

 

So wortet hem saen benomen,

 

So gaen hem cracht van zinne af,

 

Die hem God onse here gaf;

55

So gaet die lichaem bucken neder,

 

Alse die ter aerden wil weder,

 

Te zire moeder daer hi eerst of quam,

+ (E. Fol. X. r. 2.)

[p. 62]

 

Ende sijn beghin eerst of nam;

 

So moet hi sterven, ist lief, ist leet.

60

Alse die ziele dan uut gheet,

 

⁺ So en blijft daer niet dan die zac,

 

Daer die ziele verborghen in stac:

 

Dats die lichame, die vule stinct

 

Ende metter aerden wort gheminct,

65

Ende is onwaerder dan enich dinc,

 

Dat ye was ofte ye lijf ontfinc;

 

Want si die sine vriende waren,

 

Alremeest van hem vervaren,

 

Ende stoppen hem daer jeghen,

70

Alse wi daghelijcs sien pleghen.

 

O mensche, vule keytijf,

 

Waer toe verhefstu dijn lijf?

 

Waer om en peinstu niet ende vest,

 

Wanen du quaemste ende wie best,

75

Ende waer dattu henen zout?

 

Bistu arm, rike, jonc of out,

 

Du moetste wech, ist lief, ist leet;

 

Ende niement ooc en weet,

 

Wanneer, hoe ofte waer:

80

Dat is ons herde zwaer.

+ (I. Fol. XII. v. 2.)

Vs. 1. lichame - sonderlingen. 2. dinghen. 5. Dese - verdraghen.

Vs. 6. D. sl. machmen qualic v. 9. alsemen - ende m. 13. hij ne. 14. leecht. 16. selen. 18. sdaghes selen. 20. nootdorste. 21. ierste rusten v. 25. omme. 26. hem zullen e. 28. C. ende sin v. 31. hij arbeide ende pine gh.

Vs. 33. Dat es. 35. die daer af e. 36. Als. 37. Dbroeschste. 38. alle. 39. donreynste. 40. menschede. 41. daet - diene verciert. 42. haerder gracie ende bestiert. 43. Alset dat. 44. caent. 45. no by no ba. 46. leecht recht als. 47. Dien. - ende ontbr. 48. Comen - cranckelic. 50. hebben. 51. Als hij. 52. werdt hem. 53. cracht ende sinne. 54. hem voren onse. 55. gaet hem die lichame nicken n. 56. Als - wille. 57. eerst ontbr.

Vs. 59. lief of leet. 60. Ende als. - dan ontbr. 63. Dat es. 66. Die - off lijf. 67. vrienden. 68. Aldermeest. 70. te zien. 72. heefstu. 73. peystu. 74. quaems e.w. du best. 77. moets - lief of leet. 79. W. of hoe off w. 80. ons allen h.