Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

⁺

+ Titel. I. (Cap. 22). Vs. 1. I. H. alle. 3. I. m. zijt d. vr. 4. H. niene d. 5. I. anderen. 6. I. Weedt - onwiselike. 7. I. anderen. 8. I. selven ontbr. 9. I. anderen. 11. H. Als. 13. I. H. leeght. 14. I. Ende ontbr.; I. H. dwijf. 15. I. Alsomen dagelixs. 16. H. Oft oec 1.; I. die ontbr. 17. H. Oft - oft - maghen; I. omme vrienden - omme magen.

Hoe die mensche hemselven minnen sal. - XX.

Boven allen creaturen

Sal die mensche telker uren
Hemselven minnen, des sijt vroet;
⁺Ende so wie des niet en doet
Ende enen andren liever heeft,
Weet dathi onwijslijc leeft;
Want die om enen andren bestaet
⁺Dinc die hemselven targhe vergaet,
Weet dathi enen andren dan
Liever heeft, diet merken can:
Alse een man die om een wijf
Hemselven maect keytijf
Ende goet ende ere leit neder,
Ende twijf om den man weder,
Datmen daghelijc ondervint;
Ofte liede die om haer kint
Ofte om vriende ofte om maghe

+ (E. Fol. CV. r. 2.)

+ (I. Fol. CXLIV. v. 2.)

[p. 191]

tekstkritische noten

Hem ontgoeden^(*) tewighen daghe:
Dese minnen enen andren meer
Dan hemselven, alsic seide eer.

Elc sal enen andren minnen zoe

Dathi sijns selfs scade niet en doe,
Daer hi hemselven mede onteere.
Elc mensche sal sijn een heere
Van sijns selfs herte ende wille,
So dathi lude noch stille
Om bedwanc van enigher minne
Anders yet kere^(†) sine zinne
Dan hem oorbaer ende eerlijc si:
So is hi sijns selfs here vri;
Maer mint hi enen andren mere,
So is die ander sijn here
Ende hi moet dan sijn sijn knecht:
Dit verbiedt natuerlijc recht.
Een mensche die leit ghevaen,
Moete tes gheens wille staen
Diene heeft in sijn prisoen,
Hine mach anders niet doen.
Daer omme sullen hem die vroeden
Van dommer minnen altoos hoeden.

Vs. 18. I. Hem ontg. ten euwigen; H. Hen ontg.; I. H. dagen. 19. I. mint - anderen. 20. H. hen. 21. I. een anderen. 22. H. niene d. 23. I. Ende dat hij h. s. niet en onneere; H. met ondeere. 25. I. H. herten. 26. H. Dit vers ontbr. 27. H. bedwans - minnen. 28. I. keert; H. kere. 29. I. hem ontbr. - oirboerlic. 30. I. selfs al vry. 31. I. anderen. 33. I. dan ontbr. 35. I. H. leeght. 36. I. H. Moet. 37. H. int pr. 39. H. hen. 40. I. Jeghen domme minne h.; H. hoede.

(*) Het HS. heeft Hem om ontgoeden.

(†) Het HS. heeft keren.

[p. 192]

tekstkritische noten

In een boec hebbic ghelesen:

Hine sal niet eens anders wesen,
Die sijns selfs wel wesen mach.

⁺Cathoen doet ons ooc ghewach

In sinen boec, dattu sout
Diselven meest wesen hout.

Der ewangelien hoort men bevelen,

Dat wi onsen evenkersten zelen
Minnen ghelijc ons selven, als God hiet,
Maer meer dan ons en staet daer niet;
Want daer is den menighen of comen
Vele scaden, scanden ende onvromen.

Elc sal so hemselven minnen,

Dathi hemselven wel sal kinnen
Ende sinen evenkersten mede
In goeder ghevoechlijchede.

Maer die hem selven mint soe

Dat hem dunct, spade ende vroe,
Dathi die beste is vanden spele,
Ende van hemselven hout te vele
Ende hem selven te zere aysiert
Ende te zonderlinghe verchiert,
Weet dathi hemselven niet en mint,
Want hi name, ziele ende lijf schint.

Die hem selven mint, hi sal

Vs. 41. H. enen; I. eene b. heb ic. 43. I. H. wel ontbr. 45. I. soudt. 46. I. Dij s. w. m. houdt. 47. I. ewangelisten. 49. I. H. selven ontbr.; I. a. G. ons h. 51. I. H. af. 52. I. Scade, schande e. vele o. 54. I. selven ontbr. - bekinnen. 57. I. H. m. alsoe. 60. I. H. houdt. 61. I. H. h. oic te. 62. I. Ende oic sond.; H. sond. hem versiert. 63. I. Weedt; I. H. selven ontbr. 64. I. n. l. c. z. scindt.

+ (E. Fol. CV. v. 1. I. Fol. CXLV. r. 1.)

[p. 193]

tekstkritische noten

Middelheit houden over al,
Hovesch sijn ende goedertieren
Ende dese tien pointen hantieren:

Scone zeden zonder overmoet^(*),

Luttel spreken ende tselve goet,
Te tide connen nemen ende gheven,
Wel ende gherechtelike leven,
Vreemde dinc niet onderwinden,
Ghiericheit verre wech zinden,
Onrecht vromelike wederstaen,
Metten goeden gherne gaen,
Te tide wel connen verdraghen
Ende te redenen helpen den maghen.
Die dese tien pointen wel houden can,
⁺Mach te rechte wel heten een wijs man.

Die hem selven mint, hi mint doghet

Ende al dat sine ziele verhoghet;
Ende die hemselven werpt in sduvels bant,
⁺Is sijns selfs grote viant;
Want alle viande en daden hem niet
So groten scade noch verdriet,
Als hi hemselven daer doet

Vs. 67. I. Hoosch; H. Hoefsch. 68. H. poente. 70. H. e. dat selve. 71. H. connen ontbr. 72. I. rechtelike; H. gherechtelec. 73. I. H. Vreemder. 75. I. H. vromelijc. 76. I. H. Gods geboden te sijn (H. ghebode sijn) onderdaen. 78. I. H. Ten rechte h. 79. I. tien ontbr.; H. poente; I. H. wel ontbr. - ghehouden. 80. I. H. Mach heeten een (H. en) goet w. m. 81. I. H. doeght. 82. I. al ontbr.; I. H. verhoeght. 83. I. H. selven ontbr. 84. I. sijn - groot. 85. I. alle die vianden d. 86. I. groot; H. groete. 87. H. Alse.

(*) Hiernevens staat op den kant: nõ exⁿ d. i. notabel exemplaer. In H. alleen nõ, in I. niets.

+ (I. Fol. CXLV. r. 2.)

+ (E. Fol. CV. v. 2.)

[p. 194]

tekstkritische noten

In die ewighe helsche gloet.
Hier omme is hi sijns selfs vrient,
Die duechden ende eren verdient;
Ende die sonde begaen ende scande,
Sijn haers selfs doot viande.

Vs. 88. I. H. In deuweghe. 90. I. eere. 91. I. b. of sc.