|
| |
U.
| Ulen intr., II. c. 36. v. 1786, huilen. |
| Up, Up dat. Zie Op, Op dat. |
| Ute..... Zie Uut..... |
Uterlijcheit, - eiden, II. c. 7. v. 26, uitwendige pracht, kostbare opschik. Zoo leest men in den Walewein, vs. 10988:
Men brochte een paer cledre saen
Dat uterlijc was ende diere.
en kort daarna van het schaakspel, dat met zijnen glans de geheele zaal verlichtte (vs. 11143):
So uterlijc waest ende so diere.
Het is dus niet anders dan prachtig, eigenlijk ziende op het heerlijk uitwendig voorkomen. Uutwendich zelf werd in gelijken zin gebezigd. |
| Uutgaen, II. c. 27. v. 5, van gezaaide tarwe, opkomen, opgroeijen. |
| Uutghenomen van iets, II. c. 23. v. 39, ontheven (van), niet onderworpen (aan). Bekend is uutnemen in den zin van uitzonderen: ook hier is de meening, dat christus, bij uitzondering, van de wereldsche zaken ontheven, dus in een exceptionelen toestand geplaatst was. |
| Uutghetoghen (armen), IV. c. 3. v. 46, uitgestrekt, wijd opengeslagen, part. van Tien. Zie ald. |
| |
| |
| Uutgheven intr., gevolgd door dat, II. c. 44. v. 406 enz., uitspraak doen; ook trans., III. c. 26. v. 160 enz., uitwijzen. Vgl. het Lat. edere. |
Uutlede (var. utlede) v., II. c. 55. v. 98, c. 56. v. 40, c. 57. v. 2, ook uutleede, II. c. 58. v. 103, (uitgeleide), uitvaart, begrafenis. In den Limborch is op twee plaatsen (VI. 1478 en VIII. 999) vlede gedrukt, en Mr. v.d. bergh heeft aan dit woord in het Gloss. eene plaats op de V aangewezen. Doch reeds het woord uutlede (IX. 876), dat hij weinige bladzijden vroeger door begrafenis verklaarde (gelijk nu vlede door uitvaart), had hem moeten waarschuwen, dat het niet vlede was, maar ulede, een verkorte vorm voor utlede, met wegwerping der t voor de l.
Wat hij er verder bijvoegt: ‘van het oude vleen? In de Doctr. III. 696 (C.) is het vlade,’ dit heb ik vergeefs getracht te ontcijferen. Wel weet ik, dat vleen vleijen, smeeken, en vlade vleijerij, beteekent; maar hoe dat met eene uitvaart in verband staat, is mij niet al te helder. |
| Uutlegghen. Vele spraken ute legghen, III. c. 3. v. 935, kortweg veel praten. Uitleggen (exponere) is eig. ontvouwen, verklaren: vandaar redeneren, spreken in 't algemeen. |
| Uutreken (sin ende woort -), III. c. 14. v. 72, den zin en de woorden voor den dag brengen, uiten. Gelijk ik boven aantoonde, heeft reken (zie ald.) de algemeene beteekenis van halen. Uutreken is dus eig. uithalen, en dit laatste werd inderdaad op dezelfde wijze (van taal, spraak, woor- |
| |
| |
den enz.) gebruikt, in den zin van expromere, in medium proferre, zoo als kil. het te regt ver taalt. Volkomen hetzelfde geldt ook van het ww. voortreken. D. Doctr. II. 1262 (volgens var. C.):
Ende scone tale voirt reeken.
‘voor den dag brengen,’ zou men ook daar kunnen zeggen, gelijk ik hetzelfde ww. in den Walewein door voor den dag halen verklaarde, waar het van een zwaard gezegd werd. - Vgl. nog bij Uuttrecken. |
| Uutscheiden intr., van de ziel gesproken, I. c. 12. v. 15, scheiden, henengaan (uit het ligchaam). |
Uuttrecken, Utetrecken (trac) trans., II. c. 13. v. 3, III. c. 15. v. 266 (van eenre spraken in dander sprake), overbrengen, vertalen, gelijk meermalen: uten Ebreeusche(n) in Latine trecken, II. c. 10. v. 9 vlg., III. c. 15. v. 255 vlg. enz.
Sine redene uuttrecken (part. uut ghetroken: zie bij Tructe), III. c. 26. v. 156, zijne bewijsgronden voor den dag brengen, aanvoeren. In dezen zin staat uuttrecken volkomen gelijk met uuthalen en uutreken: zie Uutreken. |
|
|
Auteursrechtvrij