Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Hoe Maria mids den vonnesse Gods man trouwen moeste. - V.

Doe dese heilighe maghet, twaren,

Out was van viertien jaren,
Gheboot die bisscop openbare,
Dat elke maghet, die so out ware
Datsi nemen mochte man,
Te haren vrienden trocke dan
Ende man trouwede na die wet,
Die die Joodscap hadde gheset.
Dus heefter een deel oorlof ghenomen,
Die tharen tide waren comen,
Sonder Maria, wats gheschiet,
Si en woude van danen niet.
Ende alsmen haer vraghede waer bi
Si dat dede, antwoorde zi:

[p. 39]

15

‘Mijn vader ende mijn moeder beide

 

Daden Gode zekerheide,

 

Dat ic al mijn leven

 

In zinen dienste zoude cleven,

 

Ende offerden mi onsen here;

20

Ende al en ware des min noch mere,

 

So hebbic Gode ghelooft nochtan,

 

Dat ic meer en neme man,

 

Maer mine reynicheit houden al

 

⁺ Also langhe als ic leven sal.’

25

Alse die bisscop dat verstoet,

 

Peynsde hi te hant in sinen moet,

 

Dat ghelooften sijn scouden,

 

Ende datmen die moeste houden

 

⁺ Gode zonder breken,

30

Ende woude hem dies bespreken,

 

Want en was noyt ghesien,

 

Dat yement gheloofde voor dien

 

Te houdene reinichede:

 

Te meer was hire gheladen mede.

35

Ooc woude hi node ghehinghen

 

Onghewone dinc op te bringhen.

 

Te gader dede hi comen te hant

 

Doude wise diemen vant,

 

Ende beriet hem met hin.

40

Doe droech hem also die zin,

+ (E. Fol. XXXV. v. 1.)

+ (I. Fol. XLIII. v. 2.)

[p. 40]

 

Om dattie dinc ware onghelijc

 

Ende zonderlinghe twivelijc,

 

Datmen Gode aen roepen zoude,

 

Dat hi dese dinc bescheden woude.

45

Die bisscop viel op zine knien,

 

Ende bat onsen here mittien,

 

Dat hi te kinnene gave

 

Sinen heilighen wille daer ave.

 

Ene stemme sprac daer toe,

50

Daer sijt alle hoorden doe:

 

‘Elc man, des sijt ghewes,

 

Die buten huwelijc es,

 

Ende comen van Davids bloede,

 

Sal draghen ene dorre roede

55

In sine hant tien outhare;

 

Ende dies roede die bloeit dare,

 

Ende daer een duve op comet dan,

 

Dat sal zijn Marien man.’

 

Doe si dese stemme hoorden,

60

Waren si blide vanden woorden,

 

Ende daden also gheschien.

 

Joseph was een van dien.

 

Dit was op enen feest dach,

 

⁺ Dat dat Joodsche volc plach

65

⁺ Van over al inden lande

 

Ten tempel te bringhen offerhande.

+ (E. Fol. XXXV. v. 2.)

+ (I. Fol. XLIV. v. 1.)

[p. 41]

 

Ende om dat Joseph so out was ghedaecht

 

Te trouwene so jonghen maecht,

 

Decte hi sijn roede ghereet,

70

Dat niement en wiste, onder sijn cleet.

 

Ende doe alle also te zamen

 

Tote dien outhare quamen,

 

Onder hem allen ghemene

 

So en bloeyde der roeden en ghene.

75

Die bisscop viel echt in ghebede.

 

Die stemme sprac, als si voren dede:

 

‘Die ghene daer met allen

 

Gods lot op sal vallen,

 

Heeft zine roede ghedect:

80

Daer bi ist dat ghebrect.

 

Men verdoet met zeker hoede

 

Dat elc bloot draghe zijn roede,

 

Ghi sult die^(*) waerheit dan verstaen.’

 

Echt sijn si also ghegaen,

85

Ende Josephs roede te hant

 

Wert bloeyende in sijn hant

 

Van beneden tot inden top,

 

Ende een duve quammer op:

 

Alse Ysaias wilen leerde,

(*) Het HS. heeft dien.

[p. 42]

90

Daer hi seide ende propheteerde

 

Den heilighen gheest waerlike

 

Comen in eenre duven ghelike.

 

Openbaer wistmen dan,

 

Dat Joseph ware Marien man.

95

Die bisscop heeftse zaen

 

Beide ondertrouwen ghedaen,

 

Ende Joseph trac te hant na dat

 

Te Bethleem in sine stat,

 

Om dat hi bereet woude maken

100

Sijn huus ende ander zaken,

 

⁺ Daer men die bruloft mede

 

Houden zoude, alst was zede.

 

Ende hier binnen, als ic versta,

 

⁺ So nam oorlof Maria

105

Aen die maechden die bleven daer,

 

Die noch niet en hadden haer jaer,

 

Ende trac henen al onghelet

 

In die stat van Nazareth,

 

Thaerre moeder ende tharen vader,

110

Ende vertrac hem algader

 

Hoe dat haer waer gheschiet,

 

Alse Gods vonnesse hiet.

 

Ic hout voor waerre dinc,

 

Eer Maria man ontfinc,

+ (I. Fol. XLIV. r. 2.)

+ (E. Fol. XXXV. v. 1.)

[p. 43]

115

Dat haer die ynghel hadde doen verstaen

 

Hoet met haer zoude vergaen,

 

Ende datsi ware onversaghet:

 

Si zoude bliven maghet,

 

Al waert datsi trouwede man;

120

Want si spracken ende sachene an

 

Daghelijcs, als ic u

 

Hier voren zeide nu.

 

Ooc liep die niemare

 

Onder die Joden hier ende dare,

125

Dattie tijt bi ware

 

Dattie behouder openbare

 

Van eenre maghet zoude zijn gheboren,

 

Die die helle zoude storen;

 

Want bi vele figuren

130

Ende ooc bi vele scrifturen

 

Wisten die oude wise wel

 

In dat lant van Israhel,

 

Dat Messias tijt naecte,

 

Daer dat volc na haecte.

135

Ooc seitmen dat can

 

Niemare lopen voorden man.

 

⁺ Ende om dese zelve mare

 

Waren zome maechden dare,

+ (I. Fol. XLIV. v. 1.)

[p. 44]

 

Die maghedom wilden houden,

140

Om datsi hoopten datsi zouden

 

Daer toe sijn vercoren:

 

Dus zo hebbic zegghen horen.

Vs. 1. I. H. dese salige; H. maeght; I. te waren. 2. H. dertiene jare. 4. H. maeght. 6. I. Trocke te h. vr. d.; H. Thoren. 7. I. Ende name manne na; H.m. namen na. 8. I. H. Die dJ. 10. I. te haren tijden. 12. I. So ne wilde van dair; H. van daer. 13. I. alsemen h. vraechde; H. hare vraeghde. 14. I. dade; H. daede.

Vs. 15. I. vadere. 18. I. dienst. 20. H. den. 22. I. ic nemmermeere en name. 23. H. reinecheide houde. 25. I. b. dit. 26. I. Peynstde hij; H. Peinsdi thant. 27. I. beloeften. 30. I. wilde. 31. I. Want het en. 32. H. iemen - vore. 34. I. meere. 35. I. wilde; II. woudi. 36. I. H. te ontbr. 37. H. gadre dedi. 39. I. m. hem; H.m. hen. 40. H. hen - sen.

Vs. 42. I. Ende s. zeer tw.; H. s. sere tw. 47. I. hij hem te kennen; H. kinne. 48. I. H. w. hier a. 49. I. H. doe. 50. I. H. toe. 52. I. huwelike; H. huweleeke. 53. I. c. is v. 55. H. sijn; I. ten. 56. I. H. Ende sgheens r. - bloyt. 57. I. H. eene d. op comt. 61. I. H. dadent. 63. H. feeste dach. 66. H. temple br.; I. br. haer o.

Vs. 67. I. d. J. was tout g.; H. d. J. tout. 68. I. trouwen also jonghe een m.; H. soe jonghe een m. 69. H. Decti; I. H. sine. 70. H. nieman. 71. I. Ende al zij alle tsamen; H. Ende alsi alle. 73. H. hen. 74. I. En bloeyder roede ne gh.; H. bl. daer roede. 75. H. in sijn gh. 76. I. v. sede; H. alsi vore. 78. I. lod op es ghevallen. 79. I. H. Hadde; H. bedect. 80. H. Hier bi; I. H. dat het ghebreect. 81. I. H. met selker; I. hoeden. 83. I. die w. te hant v.; H. die w. thant v. 84. I. zij alle gh. 85. H. thant. 87. I. tote; H. tot ontbr.; I. H. tsop. 88. H. ene; I. quam daer op. 89. I. Als.

Vs. 92. I. Comen sal in; H. ere. 93. I. H. Openbare; I. wistemen. 94. I. H. was. 95. I. H. heefse. 96. I. H. ondertrouwe. 97. H. thans. 98. I. Te B. te ziere stadt; H. te sire. 99. I. wilde. 101. I. brulocht; H. brutlocht. 102. I. H. w. die z. 103. H. hier en b. alsict. 105. I. H. Ane; H. maeghde; I. H. dare. 106. H. niene h. hoerejare; I. hare jare. 107. I. H. ongheleth. 109. I. Te haerre; H. Thorre; I. H. tharen ontbr. 110. H. hen. 111. I. H. hare; H. ware. 112. H. Alsoe. 113. I. houde v. ware; H. vore ware.

Vs. 115. H. hare; I. H. dingel. 116. I. H. hare. 117. I. onversaecht; H. onversaeght. 118. I. maecht; H. maeght. 119. I. H. troude. 120. I. Want zo sachen ende sprac an; H. sprakene e. sach an. 121. I.H Daghelike, alsoe ic. 124. I. H. dJoedscap; I. haer en thare; H. hare e.d. 125. I. Dat dien tijde. 126. I. H. behoudere. 127. H. ere maeght. 128. I. H. Die de h.; H. scoren. 131. I. H. Wistent. 135. I. H. zeeght m.; I. cam. 136. I. Die mare liet l.; H. Die mare l. vore. 138. I. somme; H. maeghde.

Vs. 139. I. maechdom; H. maeghdoem. 141. I. toe te s. 142. I. H. zo ontbr.; I. heb ict.