Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

[p. 112]

Van Adaems kindren ende van Seths gheslachte. - XXIX.

Dus en sach Adam anders niet

An sijn twee eerste kindren, dan verdriet.
Deen sloech den andren doot:
Dit luudt oft ware wonder groot,
Dat een man dootsloech, waerlike,
Dat een vierendeel van aertrike^(*).
Dat seit men daer omme alsoe,
Dat meer si vier en waren doe,
Ende deen den andren versloech.
⁺ God wrac zo zere dit onghevoech,
Dathi Chaym ten selven tiden
Ende al sijn volc vermaledide,
Dat van hem zoude ghedyen;
Ende alle wordent quadyen,
Moordenaers, rovers allegader.
Chaym liep vanden vader
Verre int oosten mitter wone.
Noch sijn si daer ghewone

(*) De dichter doelt hier op een in zijnen tijd bekend raadsel, onlangs medegedeeld door j.f. willems in het Belg. Mus. D.V. bl. 100. n^o. 3. Hetzelfde raadsel komt ook voor in de Oud-Vlaemsche Gedichten, uitg. door J^r. ph. blommaert, D. II. bl. 64, doch men mist daar de twee verzen, die op het verslaan van het vierdedeel der wereld doelen. Evenwel, door die weglating heeft het raadsel niet verloren, want juist die twee verzen geven de oplossing al te gemakkelijk aan de hand.

+ (E. Fol. XVI. v. 2)

[p. 113]

 

Fel te sijn énde quaderhande,

20

Meer dan in andren lande.

 

Dese maledixie, die God so scarp

 

Optie quade gheslachten warp,

 

Alse op Chamme ende op Chaymme,

 

Ende op andre, alsict versinne,

25

Stoeden zwaerlike also voort,

 

Tote Jhesus Christus gheboort.

 

Maer hi verzoenet algader

 

Jeghen die moghentheit sijns vader,

 

So dat God al vergaf,

30

⁺ Ende sine verbolghentheit dede af

 

Van alden ghenen, die hem keren

 

Wilden ter warigher leren ons heren,

 

Ende noch doet daghelike:

 

Ghelooft si hi ewelike!

35

Adaem ende Yeve wonnen sint

 

Seth, hare derde kint,

 

Dat wittich was ende goet,

 

Ende aen die sterre herde vroet,

 

Ende hilt alteenen gader

40

Die goede usagen zijns vader,

 

Ende was met Gode also vercoren,

 

Dat van sinen gheslachte wert gheboren

 

Christus, dat hemelsche drochte,

 

Die ons met zinen bloede cochte,

45

Dat hi ontfinc aen Marien,

+ (I. Fol. XXII.r.2.)

[p. 114]

 

Daer hi ons mede woude vrien.

 

Adam, alsic ghescreven zach,

 

Hadde kindre omtrent neghentach,

 

Onder zonen ende dochtren mede.

50

⁺ Dese, na haren zede,

 

Ende die na hem quamen

 

Wonnen so vele volcs te zamen,

 

Eer Adaem sterf, die eerste man,

 

Datmen tghetal niet weten en can.

55

Van alle desen gheslechten,

 

Die hier nu op gaen rechten,

 

En trac twint ter doghet, als ic vernam,

 

Sonder dat van Seth quam,

 

Die wortele streec in duechden voort

60

Tote op Noe, hebbic ghehoort.

 

Want Noe quam, alsict vinde,

 

Van Seths oere, van kinde te kinde,

 

Ende dat oor bleef groot [l. goet] allene;

 

Mar alle dandre ghemene,

65

Dat van Adams kindren voort sproot,

 

⁺ Tooch ter archeit, cleine ende groot,

 

Ende lieten die goede zeden liden,

 

Dier Adam plach in sinen tiden.

 

Afgoden aenbeden si;

70

Ooc hantierden si daer bi

+ (E. Fol. XVII.r. 1.)

+ (I. Fol. XXII. v. 1.)

[p. 115]

 

Sonden van groter doemen,

 

Diemen niet wel en mach noemen,

 

Ende alrehande quaetheit met.

 

Wat holpe hier langher ghelet?

75

In desen staet stont openbare

 

Die werelt meer dan dusent jare,

 

Tote Noe, daer ic voren of sprac,

 

Die van Seth sine gheboorte trac.

 

Doe en woude God niet sparen

80

Die grote zonden die waren,

 

Ende sende sine wrake so stranc,

 

Dat al op ene stont verdranc,

 

Alle menschen, meerre ende minder,

 

Sonder Noe ende sine drie kinder,

85

Ende haer wive, dat sijn si achte.

 

Dese, bider Gods crachte,

 

Behilden in die arke haer leven,

 

Om datsi niet en dreven

 

Al sulke zonde leellike,

90

⁺ Alse tander volc van aertrike,

 

Ende om dat God woude,

 

Dat van hem comen zoude

 

Een nuwe werelt altemale.

 

Nu siet ende merct wale,

95

Hoe God, die hemelsche vader,

 

Den goeden altenen gader

 

Bi staet, mids sijnre ghenaden.

+ (E. Fol. XVII. r. 2.)

[p. 116]

 

Noe was van Seths zade,

 

Adams zone, daer ic of las,

100

Die goet ende gherecht was,

 

Ende hilt der naturen ghebode,

 

So dat hi wel was mit Gode,

 

Ende sijn oor ende sijn nacomelinghe

 

⁺ Pijnden hem ooc deser dinghe,

105

Tote opten goeden Noe;

 

Ende van Adaems kindren nemmee

 

En setten hem ter doghet,

 

Als ghi hier voren horen moghet.

 

Daer bi nam hem God haer leven,

110

Als hier voren is ghescreven,

 

Om dat God niet en woude,

 

Dat wortele ofte zaet zoude

 

Van dien quaden stroncke bliven,

 

Daer noch arch of mochte becliven.

115

Maer van dien goeden, dat verstaet^(*),

 

Woude hi dat bleve zaet,

 

Dat duren zoude eemperlike

 

Toten ende van aertrike,

 

Daer die heylighen uutvercoren

120

Of zouden worden gheboren,

 

Ende hi zelve ooc mede,

 

Tonser groter zalichede.

 

Hier aen mach elc wel merken,

+ (I. Fol. XXII. v. 2.)

(*) Het HS. heeft verstat.

[p. 117]

 

Dat goet is wel werken;

125

Want hem God pleecht te ghevene

 

Op aertrike langhe te levene,

 

Mit salichede ende mit eren;

 

Ende als si van hier keren,

 

Hemelrike te haren baten;

130

⁺ Ende dat oor, dat si hier laten,

 

Duret langhe in goeden state,

 

En si dat hare ommate

 

Verbore jeghen den wille ons heren,

 

Daer si hem bi onteeren.

135

David doet ons verstaen,

 

Hi en sach noyt te quiste gaen

 

Den gherechten, dat seit hi bloot,

 

Noch zinen kindren zoeken broot.

+ (E. Fol. XVII. v. 1.)

Vs. 2. Van sine twee kinderen. 3. Want deen - anderen. 5. m. slouch doot w. 6. Tvierendeele van eerderike. 8. D. maer sij viere w. 9. anderen. 12. al sijn oer v. 14. Dat al worden q. 15. algader. 17. oeste.

Vs. 19. te sine. 20. anderen. 21. G. dus scarp. 22. gheslachte. 23. Als op desen Cayme. 24. Ende oic op andere. 25. Stoede. 26. Tote op Jh. 29. Hoe dat. 30. sine gramscap dede daer aff. 32. W. te sijnre eewigher leeren. 36. Sette haer. 37. wetich. 38. Ende in die sterren. 42. gheslacht. 43. C. die h. 45. hij van Marien ontfingh.

Vs. 46. ons met wilde vryen zonderlingh. Het laatste woord is er met eene latere hand bijgeschreven, ter herstelling van het rijm, dat door de verschrijving in het vorige vers in de war gebragt was. 48. kinderen. 49. dochteren. 50. hare. 51. die van hem. 54. niet gheweten. 55. al d. gheslachten. 56. hier in nu - rechte. 57. trat - duecht - ic las. 58. van Sette was. 59. wortel. 61. W.N. also ict. 62. oere quam van kindere te. 63. bl. goet a. 64. dandere. 65. kinderen sproet. 66. Trac ter - cleen. 68. Die A.

Vs. 71. groten. 72. en ontbr. 73. alle q. daer toe met. 74. holpt. 75. stondt voirwaer. 76. Die werelt ontbr. - dusentich jaer. 77, 78. Deze beide verzen ontbr. 79. Doen wilde G.n. langer sp. 80. Dese gr. 81. also str. 82. Dat hij op eenen tijt v. 84. sijn. 89. sonden. 90. Als dander - eerderike. 93. Eene nieuwe. 94. merket. 97. met s.

Vs. 100. gherechtich. 104. dinghen. 106. kinderen. 108. Alsoe. - hier voren ontbr. 110. Also. 112. off. 113. tronke. 116. Wilde. 117. eenpaerlike. 118. Tote den eynde van eerderike. 119. heilige. 122. Tonser alre z. 123. Hier na m. - wel ontbr.

Vs. 124. Dattet g. doet wel. 126. eerdrike. 127. salicheden lange te leven ende. De afschrijver herhaalde bij vergissing een gedeelte van het vorige vers. 129. harer. 130. sij na hem 1. 131. Duert gherne 1. 132. Ten sij - onmaten. 133. Verboerden. 134. onneeren. 135. ons te v. 136. Hine. 137. gherechtigen. 138. sine kinderen.