Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Hier beghint onser vrouwen opvaert, ierstwerf hoe dinghel om hare quam. - [LV.]

Dopvaert van Marien scone,

Hoe si op voer tharen zone,
Settic hier, soe ic best can,
Alsmen seeght dat Sente Jan
Wilen screef in een boecskijn,
Daer dese dinghe uut ghenomen sijn.
Hen es niet gheautorizeert,
Maer et es wel gheüseert
⁺ Onder dpaepscap ende ghehoert,
Alsoe dat sijt predeken voert.

Doe Cristus op was ghevaren,

Ende dapostlen ghesceeden waren
In meneghen lande hier ende daer,
Omt gheloeve te makene claer,
Bleef Maria woenende doen
Ane den berch van Syoen,
In een huis, alsoe ic las,
Dat Jans ewanglisten was,
Diese in sire hoeden hilt al,
Alsoe hem Cristus selve beval.

+ (I. Fol. CVI. v. 1.)

[p. 412]

 

An hare hadsi van seden,

 

Datsi dicke alle die steden

 

Visiteerde met groten niede

 

Daer horen kinde iet ghesciede:

25

Daer hi ontfinc sijn doepsel,

 

Daer hi ghecruist was alsoe wel,

 

Tsinen grave ende tandren steden

 

Ghinc si dicke met innecheden,

 

Ende ghedachte met ernste groet

30

Hoers liefs kints better doet.

 

Want Epyphanus heeft bescreven,

 

Dat Maria was in dit leven

 

Viertien jare altegader

 

Na dat hoer kint voer tsinen vader.

35

Oec seeght hi voert, alsic las,

 

Datsi viertien jaer out was

 

Doen si dat kint zonder blame

 

Ontfinc in horen lichame,

 

Ende int vijftiende jaer hadsijt

40

(Hier moeghdi weten horen tijt),

 

Ende si was met hem daer nare

 

Meer dan tweendedertich jare:

 

Dus was si out min no mee

 

Dan sestich jare ende twee:

45

⁺ Selc seeght meer, selc seeght min,

 

Maer dus houdict in minen sin.

 

Eens sat Maria alleene,

 

Ende brac in harde groten weene]

+ (I. Fol. C VI. v. 2.)

[p. 413]

 

^+(*) Om tferlanc van haren kinde,

50

Datsi also zere minde:

 

So zere langhede haer na dien

 

Dat sijt inder glorien zoude zien;

 

Want doe si lest van hem schiet,

 

Sach sijt staen in groot verdriet;

55

Ende om dat haer niet en was

 

Comen also sulc troost ende solas

 

Van haren zone optien dach,

 

Alst daghelijcs te doene plach,

 

So droefde si vele te mere

60

Om haer kint, der glorien here.

 

Daer si sat dus droeflike,

 

Quam dinghel van hemelrike

 

Met groten lichte voor haer staen.

 

Eersamelijc groete hise zaen:

65

- ‘Ic groete u,’ sprac hi, ‘ghebenedide!

 

Ontfaet nu te desen tide

 

Benedixie des heren groot,

 

Die Jacob salicheit ontboot.

 

Uten paradise bringhic u

70

Een rijs van eenre palmen nu,

 

Datmen voor uwen fierter sal draghen.

 

Uwe ziele sal binnen drien daghen

+ (E. Fol. LXXXIV. r. 1.)

(*) Hier vangt ons tekst - handschrift weder aan.

[p. 414]

 

Uten lichame emmer scheiden:

 

U sone sal uwes ontbeiden,

75

Alse sijnre liever moeder waert,

 

Die hi te hebbene nu begaert.’

 

Maria sprac: ‘So segt mi

 

(Ic bids u), hoe u name si.

 

Ic bidde dattie broedre mijn,

80

Die apostelen, alle vergadert zijn

 

Voor mi in eenre scaren,

 

⁺ Eer mine ziele uut vare:

 

Dat icse moghe scouwen an,

 

Ende van hem worde begraven dan.

85

Ooc so bidde ic mede op trouwe,

 

Dat mine ziele niet en scouwe

 

Den quaden gheest, die wile dat

 

Si sculet in dit vleesschelijc vat,

 

⁺ Ende dattie viant macht en ghene

90

In mi en hebbe, groot noch clene.’

 

Dinghel sprac: Vrouwe, waer bi

 

Vraghedi om den name van mi?

 

Hi is wonderlijc ende groot.

 

Ic segghe u nu, vrouwe, albloot,

95

Dat alle die apostelen noch heden

 

Versament warden te deser steden,

+ (I. Fol. CVII. r. 1.)

+ (E. Fol. LXXXIV. r. 2.)

[p. 415]

 

Die met groter waerdicheden

 

Doen sullen u uut leden;

 

Want die ghene die wilen brachte

100

Den prophete, mids Gods crachte,

 

Van Judea te Babylone,

 

Te Daneele onder die lyone,

 

Heeft die macht dat hi mach vuren

 

Die apostelen hier in eenre uren.

105

Hoe coomt dat ghi ontsiet

 

Den quaden gheest also goet als yet?

 

Ja, ghi, die met moghentheden

 

Sijn hooft hebt ontwee ghetreden,

 

Ende sine macht ooc also wale

110

Hem hebt ghenomen altemale?

 

Nochtan sal uwen wille gheschien:

 

Ghi en sult den viant niet zien.

 

Dus schiet dinghel van daer,

 

Ende liet daer die palme claer,

115

Die gheleec al openbaere

 

Oft een groene roede ware;

 

Maer die loveren, alsict verstoet,

 

⁺ Blicten alse die dachsterre doet.

+ (I. Fol. CVII. r. 2.)

Titel. (Cap. 54) hoe dat die ingel Gods tote haer quam. Vs. 1. Die opvaert. 2. te haren. 3. h. alsmen b. kan. 4. zeyt. 5. boucxkin. 6. dese woirden uut. 7. En es. 8. het es wel ghehuseert. 9. tpaepscap. 10. Dat sijt voirwaer pr. v. 12. dapostelen. 14. Om tgh. 10. Aen. 17. als ic. 18. Dat Sint Jans ewangelisten. 19. sijnre.

Vs. 21. hadde soe van. 23. Visenteerde. 24. haren sone yet. 27. tanderen. 28. dickent. 29. nerenste. 33. Vijftien jaer. 34. te sinen. 35. seit. 39. in vijftienste. 40. m. horen haren tijt. 41. naer. 42. tweendertich jaer. 44. jaer. 45. seit - zeit. 48. harden.

Vs. 49. I. Omme tverlanc; H. Omt verlanc. 51. I. H. langde; H. hare. 55. H. hore; I. H. oec niet. 56. H. alselc; I. also ontbr. 57. I. H. kinde; I. H. op dien. 58. I. daghelijc; H. daghelike. 59. H. droevesi. 60. H. hore. 61. I. zadt dus drouffelike. 64. H. Eersamlec; I. H. gruette. 65. I. gruetu; H. gruete u - benedide. 66. H. tesen. 67. I. Benedictie. 68. H. Die Jacoppe; I. s. groot o. 70. H. ere; I. palme. 71. H. vore uwe fiertre; I. voere die fiertere. 72. I. U z.

Vs. 73. I. Vanden 1.; H. Vanden live e. 74. I. uus. 75. I. Al siere; H. sire. 76. I. nu ontbr. 78. I. bidde u, h. dijn n.; H. h. uwe n. 79. I. Ic bids u dat ghij broeder mijn; H. dat die broedere. 80. I. Dapostelen laet v.; H. Dapostlen al v. 81. I. H. Vore; H. ene scare. 82. I. H. ute. 83. I. mach. 84. H. hen werde; I. worde ontbr. 85. I. Werde. Oic bid ic op tr.; H. biddic met. 88. I. scuult; H. scuilt - vleeschlike. 89. I. H. dat die; I. m. ne gh. 90. I. Aen mi. 92. I. H. Vraeghdi. 94. I. seg. 95. I. dapostelen; H. dapostle. 96. I. H. Versaemt werden; H. teser.

Vs. 97. H. werdechede. 98. H. uwe utlede. 100. I. met. 101. I. Van J. in B. 104. I. Dapostelen; H. Dapostlen - ere. 105. I. Oec hoe comt; H. comt oec dat. 106. I. alse g.; H. als g. 109. I. sijn. 110. I. H. hebt ontbr. 111. H. uwe; I. u w. 116. I. Alse oft; H. ene. 117. H. lovre; I. als ic. 118. I. H. als; I. die dagheraet doet.