Der leken spieghel

Leerdicht van den jare 1330

Hoe goet ghetrouwe vrient es. - XVII.

Boven alle dinc, alsict scouwe,

So gaet een vrient goet ende ghetrouwe,
Maer selden mense vinden can;
Ende als si vonden sijn dan
Sal mense houden wijslike,
Sijn si mate, zijn si rike,
Ende sal hem mit herten fijn
Tharen oorbaer ghereet sijn
Ende hem lieve doen, vrooch ende spade,
Beide mit rade ende mit dade.
Mijn vrient is altoos mijn ghemic,
Want hi is een ander ic

[p. 180]

tekstkritische noten

Ende ic ben een ander hi.
Mijn vernoye helpt hi mi
Draghen ende ic hem tsine.
Wats beter bi te sine?
Om minen voorspoet is sijn zin
Also blide alsic selve bin.
Daer mijn vrient is, sijts ghewes
Dat mijns daer ghene breke en es;
Want hi voor mi is voorwaer
Of ic selve ware daer.

Den maten vrient en salmen niet

Versmaden, want hets dicke ghesciet
⁺Dattie mate vrient heeft bestaen,
En hadde die rike niet ghedaen.

Gherecht vrient inder noot

En spaert goet, let noch doot,
Hine settet voor sinen vrient al;
Mar dese vriende zijn smal.
⁺Si en sijn alle niet vriende fijn
Die vriende nochtan willen sijn,
Want die vriende, als ghi hier ziet,
En sijn van eenre manieren niet.

Sulc schijnt andren vrient, om dat

Hi vanden zinen heeft te bat
Ende volcht hem, lude ende stille,

Vs. 13. I. a. dan. hij. 14. I. H. vernoy. 15. I. hem ontbr. 16. I. Was es. 17. I. sinen sin. 19. H. sijds. 20. I. m. gheen br. dair en es; H. gheen. 22. H. Oftic; I. Ghelijc ofte ic s. waer d. 24. I. het es; H. w. es d. 25. I. H. Dat die. 28. I. g. no ledt. 29. I. No lijf, hine sette; H. vore. 30. I. vr. die sijn. 31. I. H. Sine; I. sijn niet al vrienden. 32. I. Die n. vrient w. 34. H. ere. 35. I. anderen. 37. I. volget.

+ (I. Fol. CXLIII. r. 1.)

+ (E. Fol. CIII. v. 2.)

[p. 181]

tekstkritische noten

Algader sinen wille,
Weder hi si quaet of goet.
Al ist dat hi doet
Dinghen die hem moghen deren,
Die en sal hi hem niet blameren,
Maer sal hem alles volghen,
Om dat hine niet verbolghen
En wil maken te hem waert.
Dese vriende, hoe dat vaert,
En es gheen vrient, mar viant,
Dat si u over waer becant;
Want hi meer om sijn gheniet
Dan sijns vrients ere an siet.

Noch so is een ander maniere

Van vrienden die vergaen schiere:
Dat sijn vriende, wildijt weten,
Die tsamen drincken ende eten,
Gaen of staen of vrien mede
Ofte hantieren ydelhede:
Dese vrienscap onlanghe duert,
Want si int einde gherne zuert
Ende dicke keert in viantscap,
Want die gront is laeu ende slap.

⁺Onnutte gheselscap, des sijt vroet,

Heeft herde zelden dat einde goet.

Vs. 39. I. hij q. zij ofte; H. oft. 40. I. H. Ende al. 41. H. Dinghe. 42. I. H. Dat en; I. hem ontbr. 43. I. altoes v. 45. I. wille; H. wilt m. them. 46. I. H. vrient; I. hoedt v. 48. I. u vore waer; H. u vorwaer. 49. H. om ontbr. 51. I. so ontbr.; H. ene. 52. I. H. vergaet. 53. I. vrienden. 55. I. Gaen ende st. in vr.; H. oft - oft. 56. H. Oft. 57. I. vrientscap. 58. H. indinde; I. besuert. 62. I. Heeft dat eynde z. g.; H. Heeft dat inde h. s. g.

+ (I. Fol. CXLIII. r. 2.)

[p. 182]

tekstkritische noten

Ende al hadde deen enigherhande
Scade, vernoy ofte scande,
Dander soude om die zake
Luttel sijn tonghemake;
Ende misdede deen den andren yet,
Dander soude weder verdriet
Den ghenen doen ofte scade^(*),
Waert in rade of in dade,
⁺Ende soude der vrienscap van dien man
Al vergheten hebben dan.
Dese vrienscap dooch luttel ghenoech;
Want elc van hem sijn ghevoech
Voorwaert settet allene
Ende acht sijns ghesellen clene.
Dusdane vrient salmen scuwen
Ende ten nausten niet betruwen.
Maer dien vrient in allen zinnen
Salmen gheloven ende minnen,
Die sinen vrient in alre tijt,
Alse hi misdoet, heymelijc castijt
Ende hem seit dat hem, si goet,
Weder hijs hem belghet of en doet,
Ende sijn vernoye hem draghen helpt,

Vs. 63. H. had. 64. I. Vernoy, scade o. 67. I. H. mesdade; I. anderen. 68. I. H. scade ende ontbr. 69. I. H. weder ontbr.; H. d. ende se. 70. I. r., waert in; H. oft. 71. I. die vr.; I. H. vanden m. 73. H. gnoech. 74. H. hen. 75. I. setten wilt a. 77. I. H. vriende. 81. I. vr. talre. 82. I. H. Als. 83. I. Ende hij hem; I. H. zeeght; I. h. es g. 84. I. Weder dat hij. h. b. sone d.; H. belght ocht. 85. I. H. vernoy.

(*) Lezing der variant. Het HS. heeft: Dander soude weder scade ende verdriet Den ghenen weder doen ofte scade.

+ (E. Fol. CIV. r. 1.)

[p. 183]

tekstkritische noten

Ende sinen commer gherne stelpt,
Ende sinen voorspoet sijns selfs acht,
Ende sijnre eren altoos wacht:
Dits een vrient ter waerheide,
Als ic u hier voren seide.

Van Bruesele Heyne van Aken,

Die wel dichte conste maken
(God hebbe die ziele sine!),
Maecte dese twee vaersekine:

‘Vrient die wart langhe ghesocht,

Selden vonden, schiere verwrocht.’
⁺Hi seide waer, dat verstaet:
Vrient is te vindene quaet;
Maer gherecht vrient, na mijn verstaen,
En is niet verwrocht so saen;
Want die zinen vrient begheeft
Om een luttel dathi heeft
Ghedaen jeghen sijn gherief,
En heeft den vrient niet herde lief.

Men seit dat openbare,

Dat vrient beter ware
Inden weghe dan ghelt:
Hier bi rade ic dat ghi selt
Vriende maken telker stede
Ende die connen houden mede;
⁺Want men seit dat gheselscap
Eens deels gaet voor broederscap.

Vs. 87. I. H. sijns selfs ontbr. 88. I. siere; H. sire, 89. I. Dat es. 90. I. Also; H. vore. 95. I. werden; H. werdet. 96. I. v., saen v.; H. v. ende saen v. 102. H. Om alluttel. 104. I. H. dien. 105. H. seeght; I. zeghet al o. 107. H. danne. 108. I. H. radic; I. u dat. 111. H. seeght. 112. I. Een; H. vore.

+ (I. Fol. CXLIII. v. 1.)

+ (E. Fol. CIV. r. 2.)

Titel. I. (Cap. 19) en H. Van drie manieren van vrienden, ende welc een (H. ontbr.) gherecht vrient es (H. si). Vs. 1: H. dinc ontbr.; I. H. alsic. 4. H. alsi v.; I. zij zijn v. d. 5. I. wijselijke. 7. H. hen. 8. I. Thorer oirbare bereet; H. Thoren orbore. 9. H. hen. 12. I. a. dan ic.