Inhoudsopgave
[De Gulden Passer 1980-1981]
De Emblemata van Joannes Sambucus
uitgegeven door de Officina Plantiniana
Deel 1
Reproductie van de Latijnse editie van 1564 en van de tekst van de Nederlandse vertaling van 1566 en van de Franse vertaling van 1567
Uitgave verzorgd door
Prof. Dr. Leon Voet
(Ere-conservator van het Museum Plantin-Moretus en het Stedelijk Prentenkabinet te Antwerpen)
en Prof. Dr. Guido Persoons
[Emblemata in Nederlantsche tale ghetrouwelick ouergheset]
Emblemata I. Sambvci.
Aenden Edelen ende VVijsen H. Heyndrick, Heere van Berchem, Ridder, Borgemeester der Stadt van Antwerpen.
M.A.G totten goedvvillighen Leser.
De Ouersetter tot sijnen vrient.
Den hoochmoghenden ende onverwinlicken Maximiliaen, Keyser van Romen, Coninck van Hongarien, ende Bohemien, Eertshertoch van Oostenrijck, &c. sijnen aldergenadichsten Heere.
2. Weest ghedachtich beyder fortuynen.
3. De Lauvverboom, een goede conscientie.
4. Warachtighe vrientschap.
5. Dat nu en orboor is, en salmen niet violeren.
6. Niet en isser geheel onschadelijck.
7. Tis beter datter ouerschiet, dan ghebreect.
8. Het quaet moetmen somtijts met sijns ghelijck verdrijuen.
9. Te veel is onnut. Tot Vitum Rechnicz.
10. Dat vvy volgen, dat vlieden vvy, ende het vliedt ons.
Tot Philippum Apianum.
11. Het regement der ghemeynten.
12. Door t'gheleyde der fortuynen.
13. De cracht des maechschaps.
14. Grooter vermangelinge dan Diomedis ende Glauci.
Tot Paschasium Hamelium.
15. Dat voor de voeten leyt. oft, Niet verder sien dan sijnen nuese lanck en is.
16. Ydel quellinge. Tot sijnen Michael Sophianus.
17. Te veel vvijs zijn.
18. Het en betaemt gheenen Prince den heelen nacht ouer te slapen.
19. Den Raet.
20. D'oorsaken moetmen ondersoecken.
21. Ongeschickte vleyerie.
22. Om profijts vville, de slecke.
23. Een middelbare condicie.
Tot den Bisschop Andream Sbardellatum.
24. Mildtheyt. Tot Georgium Drascouith. Bisschop van Quinquecclesien.
25. Haestige Rijcdommen maken vergetelachtige lieden.
26. Soberlick salmen drincken.
27. De schalcke wort door schalcheyt verschalct.
28. De fortuyne helpt den stouten.
29. De tegenvvoordicheyt vermindert de fame.
30. Den lof leyt int eynde.
31. Als elck op thoochtse is, dan daelt hy.
32. In tijts salmen remedie soecken.
33. De soch volgt altijt den moeyer.
34. Altijt euen traech.
35. De const der Poëterien.
Tot Dionysium Lambinum.
36. Beschick al, oft Tant à faire.
37. Onnutte rijcdommen.
38. De gheleerde straffen d'ongeleerde.
39. Vande tvveede te zijne is ooc prijsen.
40. Verraders worden oueral ghehaet.
41. Door behendicheyt wort de nature verbetert.
42. Een ontschouvvelick bedroch.
43. Belacchelijcke eergiericheyt.
44. Waerom de Verckenen Creeften eten.
45. De oeffeninge maect wijs, ende niet het lesen.
Tot sijnen Fuluium Vrsinum.
46. D'alderminste schaden oock.
47. De verscheyden sinnen der menschen.
Tot Fransoys Forgaz Bisschop van Varnyen.
48. Stoute onwetentheyt.
Tot Bartholomeum Martianum.
49. De perijckelen sijn allesins tegenwoordich.
50. Besieget d'inwendich.
51. Eendrachtighe stercte vermach al.
Tot de Princen van Hongarien.
52. De deuchden eens Prins.
53. Het verschil tusschen Physica ende Metaphysica.
54. Leeft so langhe als ghy cont.
Tot Achillem Bochium, als tot sijnen vader,
van den visch Sepia, die swert bloet heeft.
55. Den Edelen Heeren Marco ende Ioanni Fockers ghebroeders.
56. Van de vergheteltheytende birckwortel die Baccho toegewijdt zijn.
Ick hate eenen ghedachtighen drincgesel.
57. Seker hope.
58. De principaelste orsake der pesten, oft sterften.
59. T'herte blijft onberuerlick.
60. Onrecht is elcken swaer om lijden.
61. Godt wilt, maer en d'wingt niet.
Tot Ioannem Auratum.
62. Esculapius.
Tot Wolfgangium Lazium Polihistorem.
63. Niemant en is metten sijnen te vreden.
Tot sy seluen.
64. Teeckenen eens edelen aerts.
Tot Iulium den Graue van Sabinis.
65. Twijffelachtighe liefde.
66. Soet fenijn.
67. Gheen loosheyt en helpt tegen den val.
Totten Edelen Stephanum Gentilem Geneuoiser.
68. Wellust met droefheyt ghecocht
69. Den noot maect goede leer kinderen.
Tot sijnen neue Ioan. Panithy.
70. Te spade ghespaert.
71. Onwijse wijsheyt.
Tot sijnen Arnoldum Arlenium.
72. Metter tijt worden alle dinghen saechtere.
73. Een onontwerlicke verwisselinge.
74. D'een en can sonder d'ander niet.
Tot Franciscum Robertellum.
75. Ledicheyt verwacht de fortuyne.
76. Eenen ghemeynen staet, niet sonder ouerste.
77. Niet met bedroch, maer met deucht.
78. De rijcdommen zijn der sotticheyt onderworpen.
79. De teeckenen der deelen des werelts.
Tot Hubertum Goltzium der antiquiteyt beminder ende ondersoecker.
80. Waer mede de ghemeyne weluaert best onderhouden wort.
81. Int steruen het leuen. Tot Paulum Manutium, &c.
82. Vroech rijp en duert niet.
83. De deelen des menschs.
84. Eergiericheyt.
85. Dwarachtich conterfeytsel der Musen, na d'antijcke Medalien Q. Pomponij, ende de beteeckenisse ende cracht van haren namen, wt Virgilio genomen.
86. Den val voldoet altemet de nature.
87. Op de bruyloft van Ioannes Ambius Engelschman, ende van Alba Rollea, dochter van D. Arnout, Medecijn van Ghent.
88. Timon de menschhater.
Tot Cardanum.
89. Cattiuigen wellust.
90. Quade ghewoonte.
91. Wat de teeckenen Mercurij bedieden.
Tot Adrianum Turnebum.
92. Een onrastich leuen.
93. Tijt verlies, Totten ketsbal.
94. God vordert het begonst werck.
95. Tseffens en van eender tijt.
96. Tot hunder tijt zijn alle dingen nut.
97. Ondertusschen moetmen rusten.
Tot Petrum Ligorium.
98. Gheen quaet alleen. Oft,
Als een goet man wech is, so comender duysent in stede.
99. Ongheachte dingen groeyen wel.
Tot Adrianum Iunium den seer vermaerden Medecijn.
100. T'verschil van Grammatia, Dialectica, Rhetorica, en Historia.
101. Schoonheyt verwint.
Wt Anacreonte.
102. Spaey zijn de verckenherders gecomen.
103. Een onwijs feyt.
104. Lijdtsaemheyt.
105. De fabule van Perseus.
106. Physica ende Ethica, dat is, t'verschil tusschen d'ondersoeckinge der naturen ende den leeringhe van goede manieren.
Tot Io. Aicholz Medecijn.
107. Inde hope is de sterckte,
108. T'vonnis van Paris.
109. So lange ic leue ben ic profijtelick.
110. Alle dingen en sijn allesins niet euen bequaem toe.
Toe Carolum Clusium.
111. T'geluc is onweerdich oft ouertollich.
112. Kennisse sijns staets.
113. Van sorge verdwijnen wy alle.
Tot Ioannem Hartungum, &c.
114. T'gemeyn profijt gaet voor eygen baet.
115. Het Deuijs van Mathias Coruinus, vermeerdert metten deuijse des Conincs Ioannis.
116. Altijt eens anders hulp van doen hebbende.
Tot Adam Fuman.
117. Exempel vande getrouwicheyt der honden.
118. Dat profijtelic is, cost veel.
119. De wapenen van mijn vaderlicke stadt Tirnauia.
120. Godlicke Capiteynen
121. Liefde verwint met arbeyt.
122. Den triumph der wellust.
123. T-soet is met t'suere gemengt.
124. D'eerweerdicheyt des beds.
125. T'voorhooft en is niet te betrouwen.
Tot Achilles Statius van Portugael.
126. D'ontaerdende.
De Luytekoker spreect.
127. Een Tyran.
128. Godtlicke dingen en zijn niet lichtveerdelick met de menschelicke te mengen.
129. Met de hulpe der deucht.
Tot Bartholomeum Marantham.
130. De hont claecht dat te veel schadelic is.
131. Niet en isser te betrouwen.
Tot Petrum Sambucum sijnen vader.
132. D'ydelheyt der Alchimisterien
133. Ontwerrende worde ick sy worm selue verwert.
Oft, Ontwerrende verwerre ick sy worm my seluen
134. Ghelijckicheyt,
135. T'weedrachtige eendrachticheyt.
136. Voor den onbekenden arbeyden.
Tot Georgium Tanner.
137. D'ondersoecken der Antiquiteyt.
Tot G. Schirletum.
138. Men hoort te wijcken, maer niet te vleyen.
Tot Niclaes Istuansi. &c.
139. Men sal alleen de schult schouwen.
Vanden Poëte Antiphontes van Dionisio verwesen
140. D'opschrift des grafs Lotichij S.
141. Inden kuer is ouervloedicheyt.
Tot Marcum Laurinum Heere van Watervliet
142. De giericheyt van deser tijt.
Tot Antonium Muretum.
143. Een gheveyst vrient.
144. Men moet in tijts toesien.
145. In den arbeyt liggen de vruchten.
146. Vuyle vrecke vrientschap.
Tot Octauianum Ferrarium van Milanen.
147. Ghelijck en wort van gelijc niet beschadicht
148. Een ingenieuse cause.
149. Den Hemel veranderense, maer niet hen sinnen.
150. Niet en isser te verachten.
Tot Ioannem Listhium Secretaris der K.M.
151. Inwendigen twist ende nijdt.
152. T'perijckel schaeyt sijnen meester.
153. De straffe volcht.
154. Lichticheyt is sonder sorghe.
155. Bescherminge der gemeynder weluaert
156. Waerom den Platanus d'uylen veriaecht.
Tot Natalum de Comiribus.
157. Een boos feyt en versterft niet.
Tot Petrum Ramum.
158. D'onachtsaemheyt der Princen.
159. Ghemeyne sorge. Tot Petrum Victorium,
160. Ordene.
161. T'recht en Philosophie.
Tot Aon. Palearium.
162. Eere volcht de deucht.
Totten Eer. Antonium Verancium Bisschop van Agrien.
163. Vanden fisc en maect gheenen vogellijm
164. De clacht des vrouwelicken geslachts.
165. Die hemseluen schuldich kent.
166. D'opschrift des grafs vanden Edelen Iongelinc Georgius Bona van Transyluanien, ende als broeder die gestoruen is int iaer 1551. den 6. Septembris.
167. Men gelooft datmen niet en siet.
Tot Michaelum Brutum.
Emblemata, cvm aliqvot nvmmis antiqvi operis,
Svmma Privilegii.
De Emblemate.
Maximiliano II. Imperatori Avgvsto, Germaniae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiaeq́ue Regi optimo, Archiduci Austriae, Duci Burgundiae, Comiti Tyrolis, &c. Domino suo clementissimo.
Memor vtriusque fortunae.
Conscientia integra, laurus
Vera amicitia.
Quae profunt non temeranda.
Nil omni parte securum.
In copia minor error.
Malum interdum simili arcendum.
Superfluum inutile.
Ad Vitum Rechnicz.
Quae sequimur fugimus, nosq́ue fugiunt.
Ad Philip. Apianum.
Vniuersus status, ἢ λαοϰρατíα.
Fortuna Duce.
Ad Hieron. VVolfium.
Pietatis vis.
Plus quàm Diomedis & Glauci permutatio.
Ad Paschasium Hamelium.
Quae ante pedes.
Molestia vana.
Michaëli Sophiano suo.
Nimium sapere.
Οὺ χρὴ παννύχιον ἕυδειν. & c.
Consilium.
Caussae inuestigandae.
Importuna adulatio.
Vtilitatis ergo, limax.
Moderata conditio.
Ad Andream Sbardellatum Episcopum.
Benignitas.
Ad Georg. Drascouith. Episcopum Quinquecclesiens.
Subitae diuitae obliuiosae.
Sobriè potandum.
Ars deluditur arte.
Sors audaces iuuat.
Minuit praesentia famam.
Laus in fine.
Res humanae in summo, declinant.
Remedium tempestiuum sit.
Sus lutulenta sequitur.
Semper ignauus.
Poëtica ad Dionysium Lambinum.
Πολυπραγμοσύνη.
Diuitiae inutiles.
Docti ignauos reprehendunt.
In secundis consistere laudabile quoque.
ωροδοσέταιρος exosus.
Industria naturam corrigit.
Dolus ineuitabilis.
Pidicula ambitio.
Cur sues cancris vescantur.
Vsus, non lectio prudentes facit.
Ad Fuluium Vrsinum suum.
Vel minima offendunt.
Varij hominum sensus.
Ad Franciscum Forgaz Episcop. Var.
Temeraria ignorantia.
Ad Bartholom. Marlianum.
Periculum in promptu.
Interiora vide.
Virtus vnita valet.
Ad Principes Vngariae.
Imperatoris virtutes.
Physicae ac Metaphysicae differentia.
Dum potes viue.
Ad Achillem Bochium, tanquàm parentem, de sepia.
Generosis DD. Marco & Ioanni Fuggeris fratribus.
De obliuione & ferula Baccho dicata.
Odi memorem compotorem.
Spes certa.
Epidemiae potior caussa.
Ad Ioan. Baptistam Razarium.
Mens immota manet.
Iniuria grauis est omnibus.
Ad Hadrianum Gulielmum Neapolitanum.
Deum velle, non cogere.
Ad Ioan. Auratum.
AEsculapius.
Ad Volfgangum Lazium polyhistorem.
Neminem fors continet sua,
Ad se ipse.
Generosa vestigia.
Ad Iulium Comitem à Salmis.
Amor dubius.
Dulce venenum.
Nullus dolus contra casum.
Ad Stephanum Gentilem, nobilem Genuensem.
Empta dolore voluptas.
Necessitas dociles facit.
Ad Joan. Panithy, sororium.
Sera parsimonia.
Sapientia insipiens.
Arnoldo Arlenio suo.
Tempore cuncta mitiora.
Versura inextricabilis.
Mutua & Coniuncta.
Ad Francisc. Robertellum.
Otium sortem expectat.
Mixtus status ὀυϰ ἄνευ ἄρχοντος πορώτου.
Non dolo, sed virtute.
Stultitiam patiuntur opes.
Partium τῆς ὀιϰουμένης symbola.
Ad Hubertum Goltzium antiquarium.
Quibus Respublica conseruetur.
In morte vita.
Ad Paulum Manutium &c.
Praecocia non diuturna.
Partes hominis.
Ambitio.
Musarum, ex antiquis numis Q. Pomponij, verae effigies, & etymologica vis ex Virgilio.
Ad Hannibalem Cruceium.
Casus interdum natura supplet.
In sponsalia Ioannis Ambij Angli, & Albae Rolleae D. Arnoldi Medici Gandauensis filiae.
Μισάνϑρωπος Τιμων.
Auteursrechtelijk beschermd