Dye hystorien ende fabulen van Esopus

(2013)–Gheraert Leeu– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Inhoudsopgave

Voorwoord

Gheraert Leeu, drukker van fabels

Fabels en anekdotes

Fabels: zeer oude verhaaltjes met een moraal

Esopus, de fabelverteller

De Esopet

Fabelverzamelingen

De Esopus van Steinhöwel 1476/77

Julien Macho's Esope

Gheraert Leeu's Esopus

De houtsneden

Korte samenvatting fabelverzamelingen

Beschrijving van de bron

Wijze van uitgeven

Inhoudsopgave Boek I (Romulus) e2r-f6r (1 t/m 20) Boek II (Romulus) A1r-B4v (21 t/m 40) Boek III (Romulus) B5r-D3v (41 t/m 60) Boek IV (Romulus) D3v-E6v (62 t/m 80) Boek V (Extravagantes) E6v-H4v (81 t/m 97) Boek VI (Rinuccio) H4v-I6r (98 t/m 114) Boek VII (Avianus) I6r-L4r (115 t/m 141) Boek VIII (Petrus Alfonsi en Poggio) L4r-M8r (142 t/m 164)

Het leven en de fabels van Esopus | § Die hystorien ende fabulen van Esopus | die leerlijck wonderlijck ende zeer ghenoech- | lijck zijn. |

§ Hier beghint dat leuen ende dye hystorie vanden voernoemden Esopus dat | [15] zeer leerlijck ghenoechlijck ende wonderlijck is. |

§ Die yerste historie vertelt hoe dat Esopus hem ontsculdichde van dat ghe | ne dat men hem aengheteghen hadde te weten dat hij die vyghen van zynen heere | ghegheten hadde. |

§ Dye anderde hystorie vertelt hoe dat die goddinne | vander hospytaliteyt oft ontfermarticheyt die ghif | te vander tonghen dat is die sprake Esopus verleent | [10] heeft Ende hoe ende in wat manyeren dat hij vercocht | wert |

§ Die vierde hystorie vertelt die andere vercoopinghe van | Esopus Ende in wat manyeren hij anderwerf vercocht wart |

§ Die vijfste hystorie vertelt hoe dat xanctus Esopus met hem leyde tot sijnen huy | se omme hem sijnre huysvrouwen te verthoenen |

§ Die seste hystorie inder welcke wert vertelt vander vrouwe die haers | mans dienre Esopus hielt als snoode ende seer qualick verstandich. | te wesen ende niet wetende |

§ Die seuende hystorie vertelt hoe dat esopus van xanctus in eenen boemgaert ghe | leydt wert |

§ Die achtste hystorie vertelt hoe dat xanctus sijnen knecht | [15] Esopus verscalcken wilde |

§ Die neghende hystorie die welcke vertelt hoe dat esopus een present brachte | [15].sijnder vrouwen. |

§ Die tiende hystorie vertelt hoe dat esopus sijn vrouwe ten huyse van sijnen mees- | ter dede wederomme keeren sonder bidden ende sonder bode te seynden |

[20] § Die elfste hystorie hoe dat Esopus bereyde die verkens tonghen. |

§ Die twalefste hystorie die welck vertelt hoe dat esopus sijn vrouwe dede was- | schen die voeten van eenen viercanten ende grouen rustier |

§ Die dertyende historie vertelt vander antwoirde die esopus sijnen meester dede |

§ Die veertiende hystorie vertelt hoe xanctus hem behalp metten rade die | hem esopus ghegheuen hadde Ende hoe hij ontghinc sonder scade van der | weddinghe die daer gheschiet was |

§ Die xv. fabule ende hystorie die welcke vertelt van twee rauen oft crayen die esopus sach. |

§ Die sestiende hystorie hoe dat xanctus sijn huysvrouwe vant | ligghende al naeckt ende onghedect |

§ Die seuentyende hystorie vertelt hoe dat Esopus vant eenen scat ende tresoir | van goude ende doe hij hoe in die vanghenisse ghestelt wert. |

§ Die achtienste hystorie maect mencye ende vertelt hoe dat esopus van xanc- | § tus in die vanghenisse ghestelt ende gheworpen wert ende terstont daer | § nae wt der vanghenisse verlost wert ende hoe xanctus hem beloefde te stel- | § len in sijn vrijheyt nae dat hij den scadt van gouden gheuonden hadde |

§ Die neghentyende hystorie vertelt hoe dat esopus ghestelt | wert in sijne eyghende vryheit ende wille |

§ Die twintichste hystorie hoe dat die woluen totten scapen | haer ambassatuers ende boden seynden |

§ Die eenentwintichste hystorie hoe ende in wat manyeren | Esopus den volcke van Samyen niet ghehoorsamich en | was. maer totten Coninck reysde. |

§ Die xxij. hystorie vertelt hoe dat die coninc beual datmen esopus dooden soude twelc | die amptman vanden seluen coninc verhoede met sijnder wijsheyt Ende hoe die coninc daer | [20] nae weder gheboot datmen esopus wederomme in sijn yerste weerdicheyt stellen soude | Ende hoe dat esopus sijnen soen adoptijf die mysdaet vergaf die hij hem mysdaen hadde |

§ Die xxiij. hystorie die welcke vertelt ende maect mencye hoe ende in wat | manyeren esopus soen adoptijf Enus hem seluen doode ende dleuen benam |

§ Die xxiiij. hystorie die vertelt hoe dat esopus den Coninc van egypten die solucye gaf | vander vraghen die hij den coninc van babilonyen gheseynt ende ouerghescreuen hadde |

§ Die xxv. hystorie die welcke vertelt ende maect mencye hoe dat esopus wederom | keerde in babylonien. ende hoe die coninck om hem te eeren een columne van goude | maken dede |

§ Die .xxvi. hystorie die vertelt hoe dat esopus veraden wert ende ghewroeghet | ende hoe hij den volcke van delphos die fabule vander rat ende vanden vorsche | vertellende was |

§ Die seuenentwintichste hystorie vertelt hoe dat esopus gheuanghen wert ende | hoe hij weder ontquam ende liep inden tempel van appolijn ende hoe hij sterf. | ende sijn leuen eyndede. |

§ Die .xxviij. hystorie vertelt hoedat die vander stadt van Samyen | [5] deden sacrificye haren afgod Ende tymmerden eenen tempel om- | me den voirghenoemden god te versoenen vander doot van esopus |

§ Hier eyndet dat leuen van esopus. § Ende beghint dat register der | [20] fabulen van dyerste boeck van Esopus. |

§ Hier beghint dat prologus oft prefacye van dyerste boec van Esopus |

§ (1) Die eerste fabule is vanden haen ende vanden | costelijcken ghesteynte. |

§ (2) Die andere fabule is vanden wolf ende vanden lamme die ons leert dat | die quade ende die ghiereghe verslijnders altijt vinden een sake waer bi sij die onnosel be | scatten ende belasten. waer af dat esopus vertelt aldusdaneghe fabule |

§ (3) Die derde fabule is vander rat ende vanden vorsche. | Die ons leert dat so wye quaet denct op een ander die | [20] § gheen quaet en denct mer goet betrouwen tot hem heeft | dat quade ghedachten oft wercken en selen niet onuergou | den blyuen |

§ (4) Die vierde fabule is vanden | [10] honde ende vanden scape die ons leert dat die menschen die boes sijn ende scadelijc vinden | altijt een sake waer bij datse die goede menschen bescadigen moghen Vanden welcken | esopus vertelt eene aldusdaneghe fabule |

§ (5) Die .v. fabule is vanden hont ende tstuc vleyschs die ons leert dat die ghene die an | [15] der luyden goet begheert te hebben verliest dicwijlen tghene dat sijn eygen is waer af | dat Esopus vertelt eene suurlijke fabule aldus |

§ (6) Die seste fabule is vanden leeuwe. vander Coe. vander gheyten | ende vanden scape. dye ons leert twoirt dat men ghemeynlijc- | ken seyt dattet niet goet en is met heeren pruymen oft kersen eten | Oick mede dattet niet goet en is dat een arm mensche metten | [5] rijcken machteghen eeneghe deel oft deylinghe hebbe Waer | af dat esopus vertelt eene fabule aldus |

§ (7) Die seuende fabule is vanden valschen dieue ende vander | zonnen welcke fabule ons leert dat wij ons van tghe- | selscap der quaeder ende booser menschen niet verblijden en selen |

§ (8) Die achste fabule is vanden wolf ende vander craene Soe wie den | quaden ende onwetende doet eeneghe duecht. verliest sijn pijne ende | [15] sondighet oft misdoet seer Waer af dat esopus vertelt eene aldus- | ghe fabule |

§ (9) Die neghende fabule is van tween honden die welck | ons leert dattet niet goet en is datmen die flatteryen | van quaden menschen ghelouen sal want ouermidts | [15] haer scoone woirden so eest dat sij die goede menschen | bedrieghen. waer af dat esopus vertelt eene aldusda | neghe fabule |

§ (10) Die tyende fabule is vanden man ende vanden serpente die ons leert | [15] dat die ghene die loenen ende helpen den boosen doet qualijcken ende son- | dighet zeer want nae datmen hem bij ghestaen ende gheholpen heeft | so bescadicht hij den ghenen die hem goet ghedaen heeft wantmen | seyt ghemeynlijcken eest sake dat ghij eenen dief coopt vander gal | ghen hij en sal dij nemmermeer lief hebben. |

§ (11) Die elfste fabule is vanden leeuwe ende vanden | [15] Ezel. die ons leert datmen niet achten en sal die woir | den vanden bespotters Waer af dat Esopus ver- | telt eene aldusdaneghe fabule |

[10] § (12) Die twalefste fabule is van tween ratten. § Het is vele | beter ende ghenoechlijcker scamelijcken te leuen. ende te | wesen vrij. dan rijckelijcken ende te hebben sorghe daer bi. | Waer af dat Esopus vertelt eene aldusdaneghe fabule. | van tween ratten. |

§ (14) Die xiiij. fabule is van eenen Aern die in sijnen beck een not dra | ghende was Ende vander rauen diese ontwee brack. Die ons te | kennen gheeft dat die ghene die wel besorcht ende seker is die | mach wel ouermits valschen raet in dien hij hem niet en wacht | [5] verraden worden Waer af dat esopus vertelt eene aldusdane | ghe fabule. |

[15] § (15) Die vijftyende fabule is vander rauen ende van reynaert den vos | Die ghene die hem verwoechden van die flatterye der loftuyters | ende flatteerders ghelouen. dicwijlen ghebuertet dat hem naemaels | zeere berouwet Waer af dat esopus vertelt eene aldusdaneghe fa | bule. |

§ (16) Die sestyende fabule is vanden leeu. vanden wilden zwijn. vanden stier | ende vanden ezel. die ons leert Als eenich mensch sijn macht eerweer | dicheyt ende autoriteyt verloren heeft soe moet hij dan sijne eerste coen- | heyt laten varen ende doen sincken op dat hij van eenen yeghelycken | [20] niet verstooten en werde Waer af dat esopus vertelt eene aldusdane- | ghe fabule. |

§ (17) Die seuenthyende fabule is vanden Ezel | ende van een cleyn hondekijn. die ons leert | [20] dat niemant en sal hem onderwinden te doen |

§ (18) Die achtyende fabule is vanden leeu ende vander ratte. die ons leert dat | die machteghe ende rijcke sal den armen ende minren altijt goedertyeren ende | ghenadich sijn want dicwijlen ghebuertet alsoe dat die cleyne mach besca | dighen oft helpen sijn ouerhooft sijn grooter Waer af dat esopus vertelt | [10] eene | aldusdaneghe fabule |

§ (19) Die neghentyende fabule is vander wouwe oft grijp | voghel die sieck was. ende hoe hij sijnder moeder badt | dat sij die goden voir hem bidden wilde Die welc ons | leert ende bewijst. Dat die ghene die altijt quaet doet | [15] die wijle dat hij vroom. starck ende ghesont is. die en | derf gheen hope hebben dat sijn ghebet verhoort sal | werden als hij in eenegherande siecten gheuallen is. | Waer af dat Esopus vertelt eene aldusdaneghe fa- | bule |

§ (20) Die .xx. fabule is vander vincken ende vanden anderen voghelen ende | vanden lijnsade. die ons leert dat die ghene die gheenen goeden raet | gheloouen en willen die sijn seer qualijcken beraden Waer af dat eso- | [20] pus vertelt eene aldusdaneghe fabule |

§ Hier eyndet dat eerste boeck van esopus. Ende be- | ghint dat registere der fabulen van dat anderde | boeck.

§ Hier beghint die prefacye van tander boec der fabulen vanden wijsen ende notabilen Esopus |

§ (21) Die eerste fabule is vanden vorsschen ende van iupiter den afgod die | [35] ons bewijst ende leert dat Gheen dinck en is beter. dan te leuen recht- | uaerdelijcken ende niet eyghen te wesen. want vryheyt is beter dan | eenich siluer ofte gout Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdani- | ghe fabule |

§ (22) Die ander fabule is vanden duuen. vanden grijpvoghel. ende van | den sperwaer Niemant en sal hem seluen setten onder die be- | waernisse ofte sauegaerde vanden boosen. want du sultste weten | dat als hy bystant ende hulpe begheert soe en vint hijse niet Waer | [5] af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule

[15] § (23) Die derde fabule is vanden dief. ende vanden hont die leert | Alsmen gheuende is eenich dinck. soe salmen ouerlegghen ende | peynsen tot wat eynde datment ghegheuen heeft Vanden welc | ken Ezopus eene aldusdanighe fabule vertelt.

[15] § (24) Die vierde fabule is vander sueghen ende vanden wolf | Ten is niet goet datmen alle dinghen ghelouet die men hoort | segghen Waer af dat Ezopus vertelt ene aldusdanighe fabule |

§ (25) Die vijfste fabule is vanden berch ende montaigne die daer | beuende was die ons laet weten Dat dicwijle ghebuert ende | geualt dat die ghene die die alder meeste dreyghers sijn. die | alder veruaerste sijn Waer af dat Ezopus vertelt eene aldus | [5] danighe fabule |

[15] § (26) Die seste fabule is vanden wolf ende van dat lam. die ons laet weten Dat die gheboerte en is niet alleen die sake waer om | datmen ghecrijghet ende verweruet vrienden mer oeck me | de die duecht ende goetheyt Waer af dat Ezopus vertelt eene | aldusdanighe fabule |

§ (27) Die seuende fabule is van eenen ouden hont ende van sinen | meester Men en sal niet misprijsen die ouderen noch men en | [15] salse oeck niet versteken want eest dat sake dat ghij sijt ionck | soe sultstu begheeren in ouderdomme te comen ende beminnen | ende lief hebben die eerlijcke daden die sij in hare ioncheyt ge | daen ende bedreuen hebben Waer af dat Ezopus vertelt ene | aldusdanighe fabule |

§ (28) Die achste fabule is vanden hasen ende vanden vorsschen | [15] en seyt ghemeenliken dat een mensche na der tijt hem heb- | ben ende wanderen sal. want eest dat sake dat ghij maect onder | scheyt vander tijt so doet ghij als die scriftuere wtwijsende is | Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule Ende | seyt in deser manyeren. Dat die ghene die eens anders quaet | [20] ende scade aensiende is heeft paciency van dat quaet ende weder | spoet dat hem seluen aen comen mach. |

§ (29) Die neghende fabule is vanden wolf ende van tgheytken | Die goede kinderen sullen altijt onderdanich sijn ende houden | die gheboden van haren goeden ouderen ende vrienden Waer | [20] af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (30) Die thiende fabule is vanden armen man ende vanden Serpente | Die ghene en sal niet versekert sijn die hem daer toe gheeft dat | [15] hi eenen anderen quaet doen oft bescadighen wil Waer af dat | Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

[15] § (31) Die elfste fabule is vanden hert. van tscaep. ende vanden wolf. | Die dinghen die ouermits Crachte ende vreese ghelooft sijn. die | en derfmen niet houden Waer af dat Ezopus vertelt eene al- | dusdanighe fabule. |

§ (32) Die twalefste fabule is vanden Caluwen man ende vander vlye | [10] ghen. die ons bewijst dat van een cleyn quaet mach by wijlen co | men een groot Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdani- | nighefabule |

§ (33) Die derthiende fabule is vanden vos ende vanden crane die ons leert Dat nye | mant en sal den anderen doen dinghen die hi niet en wilde datmen hem dede Waer | af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule. |

§ (34) Die vierthiende fabule is vanden wolf ende vanden hoofde van | den dooden mensche. Men vinter vele die in grooter glorien | ende eeren sitten ende hebben vele goets. die nochtans gheen wijs- | heyt en hebben Vanden welcken Ezopus vertelt eene aldus | [5] danighe fabule: |

§ (35) Die vijftiende fabule is van een Exter ende vanden paeu die | [15] ons leert Dat nyemant en sal hem vercleeden met die Clee- | deren van eenen anderen Waer af dat Ezopus vertelt eene | aldusdanighe fabule. |

§ (36) Die sestiende fabule is vanden mugghen ende vanden muyle. | Die sommighe doen groote dreyghinghe die nochtans selue | [20] hebben groote vreese Waer af dat Ezopus vertelt eene aldus | danighe fabule |

§ (37) Die seuenthiende fabule is vanden wyerworm of zeycworm | [15] ende vander vlyeghe die ons leert Wie hem seluen zeere prijst | wert dicwijl ghebracht tot niet Waer af dat Ezopus vertellet | eene aldusdanighe fabule |

§ (38) Die achtiende fabule is vanden wolf vanden vos ende vander apynnen | die ons leeren Dat die ghene die eens valt bedryuende ende doende een oneer | lijck fayt die sal altoes in oneeren ende in quaet vermoeden vanden volcke bly | uen Ende hoe wel die selue bi eenich gheual voortsettede enighe dinck dat an | [5] dere menschen profijtelijcken ende goet waer hij en sal nochtans daer inne niet | gheloeft werden Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (39) Die neghentiende fabule is vanden man ende van dat wezelkijn Die leert | [5] datmen sal rijpelijcken ouer mercken die moet ende twaeromme vanden ghenen | die goet doet ende sonderlinghe dat eynde waeromme hijt doende is. Waer af | dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule. |

§ (40) Die twintichste fabule is vanden os ende vanden vorssche die leert Dat die | arme mensche en sal hem seluen niet ghelijcken den ghenen die rijck ende mach- | tich is Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

[20] § Hier eyndet dat ander boeck van Ezopus fabulen | Ende beghint dat register vanden derden boeck. |

§ (41) Hier beghint dat derde boeck van die subtijle fabulen van Ezopus Die eerste | fabule is vanden leeu ende vanden herde die leert Dat die machtighe ende rijcke en | sullen niet ondancbaer wesen van die weldaden die si van cleyne ende scamele luyden | [20] ontfanghen hebben Ende en sullen niet vergheten die cleyne luyden daer af te lonen | Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

[30] § (42) Die andere fabule is vanden leeuwe ende vanden paerde Een yeghelijck | mensche sal hem wachten ende hoeden voer gheveynstheyt want nyemant en | sal hem vercleeden met den velle van eenen wolue ten si dat hij hem ghelijcken | wil. want nyemant en sal hem anders veynsen te wesen dan hij en is Waer af dat | Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (43) Die derde fabule is vanden Ezel ende vanden paerde. ende van harer beyder auenture. | Wanttet alsoe is inder waerheyt dat die ghene die zeer geluckich is ende sittet opt | ouerste rat vander fortuynen oft auentueren. somwijlen zeer lichtelijc neder dalen | [20] mach. Soe en sal nyemant versmaden die arme noch misprijsen mer sal ouer- | dencken dat dat rat vander auentueren zeer wandelbaer ende twiuelachtich is | Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (44) Die vierde fabule is vanden beesten ende vanden voghelen die ons leeren [10] Datter nyemant en is die twee heeren dyenen mach die teghens malcanderen | contrarye sijn Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (45) Die vijfste fabule is vanden nachtegael ende vanden sperwaer die ons leeren | Dat die ghene die die arme ende onnosele verdrucken ende onder die voeten treden | [10] die hebben gheerne een quaet eynde ende varen vuylijcken Waer af dat Ezopus | vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (46) Die seste fabule is vanden vos reynaerdt ende vanden wolf die ons leert | Dat die fortuyne oft auentuere helpet den goeden ende den quaden Ende den ghe | nen diese niet en helpt die heeft si teghens haer haet ende niet Ende die ghene die | teghens der auentueren haet ende niet hebben haer scalcheyt ende boosheyt die | [10] keerse om ende verderfse Waer af dat Ezopus vertelt ene aldusdanighe fabule |

§ (47) Die seuende fabule is vanden hert ende vanden iagher die seyt Het ghebuert | dicwijlen datmen mysprijst dat ghene datmen louen ende prijsen soude Ende prijst | ende looft datmen met rechte mysprijsen soude. Waer af dat Ezopus vertelt | [15] eene aldusdanighe fabule: |

[10] § (48) Die achtste fabule is van Iuno ende van venus die afgoddinnen ende vanden | anderen vrouwen die ons leert Dat voer die goden ende voer die goddinnen sal | men altijt die duechde der reynicheyt zeer louen ende prijsen. want het is een wijf | een eerlijc dinck als dat si haer met eenen man laet ghenoeghen Waer af dat | Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule. |

§ (49) Die neghende fabule die welcke is vanden ridder ende vander vrouwen we | duwe Die vrouwe is grootelijcken te prijsen die sonder blame ende begrijp leuet | in deser werlt Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (50) Die thiende fabule is van eenen lichten wyue Die leert ons datmen niet lich | [15] telijck yemants scoen woerden ghelouen en sal. ende sonderlinghe der vrouwen | Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (51) Die elfste fabule is Een goet vader behoert toe. sinen sone te castyen terwij | len dat hij ionc is ende niet in sijnre outheyt want alsdan te castyen bywijlen te | sorghelijc is ende te spade Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule. |

[20] § (52) Die twalefste fabule die welcke is vanden Serpent ende vander vylen die ons | bewijst Dat die quade sijn argher niet en quetset noch die boose sinen boser niet | bouen en gaet noch die herde sijn herder of wreeder niet aen en hanghet |

§ (53) Die derthiende fabule die welcke is vanden woluen ende vanden | Scapen die ons bewijst Alsmen heeft eenen goeden beschermer | [15] een goet hooftman oft eenen goeden patroon die en salmen niet | ouergheuen. want die ghene die den seluen ouergheeft dicwijlen | ghebuertet dattet hem berouwet ende quaet gheschiet. Waer af dat | Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

[10] § (54) Die vierthiende fabule is vanden man ende vanden houte die ons bewijst Dat | die ghene die sinen viant gheeft hulpe ende bystandicheyt die is die sake van sijnre | eyghenre doot. ghelijck als dese navolghende fabule vertelt |

§ (55) Die vijfthiende fabule is vanden wolue ende vanden hont die ons leeren | Dat vry te wesen ende niet eyghen te sijn is een dat alre suetste dinck datmen vin | den mach. want het gaet te bouen alle der werelts scat Waer af dat Ezopus ver | telt eene aldusdanighe fabule |

§ (56) Die sestiende fabule die welcke is vanden handen vanden voeten ende van- | den buycke ende bewijst Hoe soude die ghene goet ofte duecht doen eenen ande- | ren die hem seluen niet en doech noch goet doen en can Waer af dat Ezopus ver | [10] telt eene aldusdanighe fabule |

[5] § (57) Die seuenthiende fabule is vander Apynnen ende vanden vos reynaerdt. | Vanden armen ende vanden rijcken vertelt Ezopus eene aldusdanighe fabule |

§ (58) Die achtiende fabule is vanden muyletier dats die den muyle drijft ende | vander muylen Men vinter vele die na der doot zeer werden ghequelt ende daer | om soe en salmen den doot niet begheerende sijn Waer af dat Ezopus vertelt | [20] eene aldusdanighe fabule |

§ (59) Die neghentiende fabule is vanden hert ende van die ossen die ons leert. | Al ist al alsoe datmen bywijlen vlyet Nochtans en is men vander seluer vreese | niet seker noch vry daer men omme vlyende is gheweest Waer af dat Ezopus | vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (60) Die twintichste fabule is vanden leeuwe ende van sijnre valscher conuersacyen | ofte verkeeringhe Te hebben conuersacye metten ghenen die boes ende quaet | van leuen sijn is een dinck dat zeer sorghelijcken ende scadelijcken is. want al- | leen dat spreken met alsulcdanighen. bywijlen den mensche in grooten laste bren | [5] ghet. mer oeck dat swijghen is torment Waer af dat Ezopus vertelt eene al- | dusdanighe fabule. |

§ Hier eyndet dat derde boeck van Ezopus | Ende beghint die tafel van dat vierde boeck. |

§ (61) Die eerste fabule is vanden vos reynaerdt ende van die druyuen Die ghenen en | is niet wijs die begheert te hebben eenich dinck dat hem niet werden en mach | Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (62) Die anderde fabule is vanden ouden hermelkijn ende vander rat die leert | Dat subtijlkeyt verstant ende behendicheyt is dicwijlen veel beter. dan grote starc | heyt Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule. |

§ (63) Die derde fabule is vanden herde ende vanden iagher die ons leert. Datter | vele menschen sijn inder werelt die hem seluen alte seer schoen buyten van woer- | den thoenen die nochtans van bynnen ende van herten zeer beueynst ende anders | [20] sijn Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

[20] § (64) Die vierde fabule is van Iuno die afgoddynne vanden paeuwe ende vander | lijstere Een yeghelijck sal wesen te vreden vander natueren Ende van die gauen | die god hem ghegheuen heeft ende salse rechtueerdeliken ghebruyken ghelijc als | dese nauolghende fabule ons bewijst. |

§ (65) Die vijfste fabule is vanden panther ende vanden ackerlieden Bij deser fabu | len leert Ezopus hoemen den wtlendighen ende onghekenden goedertieren | ende vriendelijck wesen sal. op auentuere waer men tot anderen tyden daer af | [20] wandancket of bedanct warde ghelijck Ezopus by deser fabulen by brenghet |

§ (66) Die seste fabule is vanden weeren ende vanden scapen die ons leert ende bediet | [20] hoe een gheslachte van vrienden oft maghen oft anders eenich gheselscap ver | gaen moet dies niet ouer een en draghen oft den anderen niet bystant en doen | inder noot Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (67) Die seuende fabule is vanden valkenaer ende van anderen voghelen die ons | leert Dat die wijse ende die vroeden sellen altijt onthouden ende bewaren den raedt | ende leeringhe die goet ende profijtelijcken is Ende selen daer af niet doen ter con- | [15] trarye Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

§ (68) Die achtste fabule is vanden man vander waerheyt v anden loghenare ende van | [10] der Apynnen In tyden voerleden soe waest alsoe datmen meer ghelouede ende | prijsede eenen man vol van loghentalen ende valsheyt Dan die menschen vol van | der waerheyt Twelcke noch huyden des daghes seer regnerende is ghelijck | wij zeer grootelijcken mercken moghen ouermits dese navolghende fabule |

§ (69) Die neghende fabule is vanden paerde vanden iagher ende van dat hert. | die ons leert. Dat nyemant hem seluen en sal setten onder bedwanck te willen | sijn oft eyghen te wesen ouermits dat hij wrake van eenen anderen hebben ende | vercrijghen mach. want het is veel beter dat hem een mensche niet eyghen en | [5] maect dan dat als hij hem seluen yemande eyghen heeft ghemaect namaels | berou daer af heeft alst te late is Ghelijck als dese navolghende fabule ons ver | telt ende bewijst. |

§ (70) Die thiende fabule is vanden Ezel ende vanden leeuwe van die conijnen ende van | die vossen Men vint bywijlen dat die sommighe die luyde roepen. meynen dat si | die lieden ouermits haer zeer luyde crijten anxte selen iaghen ende veruaren. | Waer af dat Ezopus vertelt eene aldusdanighe fabule |

[20] § (71) Die elfste fabule is vanden ghiervoghel ende van anderen voghelen die ons be- | wijst Dat die ypocrijten maken god eenen vlassen baert ofte van hoey ofte van | stroo Ghelijck als dese navolghende fabule vertelt |

§ (72) Die twalefste fabule is vanden leeuwe ende van die vosse die ons leert Dat | een mensche eene zeer scone ende wijse leeringhe in hem seluen neemt die ouer- | mits eenich quaet ofte vreese die eenen anderen gheschiet is. hem seluen spie | ghelt ende castyet Ghelijck als dese navolghende fabule vertelt |

§ (73) Die derthiende fabule is vanden ziecken Ezel ende vanden wolue Nemmermeer en salmen eenighen boosen ofte quaden mensch eenich gheloue toe scriuen Ghelijck alsmen zien mach by deser fabulen

§ (74) Die vierthiende fabule is vanden bock ende van drye cleyn bocxkijns Ten is niet behoerlijcken dat die minste sinen meerder bespotten sal Waer af dat Ezo- | [10] pus vertelt eene aldusdanighe fabule. |

§ (75) Die vijftiende fabule is vanden man ende vanden leeuwe die ons leert. | Datmen niet ghelouen en sal aen dat ghene dat aen die wande ghemaelen staet | mer aen die daet ende aen die warachticheyt Ghelijck alsmen sien mach by de | ser navolghender fabulen. |

§ (76) Die sestiende fabule is vanden Camele ende van die vloo die ons leert Dat die | [20] ghene die noch machte noch crachte en heeft en sal hem seluen niet verheffen | Ghelijck als ghij sien moghet bij deser fabulen |

§ (77) Die seuenthiende fabule is vanden wyerworme of seycworme ende vanden | sprinchaenken die ons leert Dattet goet is datmen inden somer vergadert daer | men des wijnters wel af leuen mach Ghelijc als ghij sien moget by deser fabule |

§ (78) Die achtiende fabule is vanden pelgrym ende vanden zweerde die leert ons | Dat een boos mensche mach dicwijlen wesen die sake der verderffenisse van ve | le menschen Mer alleen blijft hi verloren Ghelijck als seyt dese fabule. |

§ (79) Die neghenthiende fabule is vanden scape ende vanden raue Men en sal die | Simpelen noch die onnoselen gheen quaet doen ofte bescadelijc wesen Ghelijc | als dese fabule vertelt. |

§ (80) Die twintichste fabule is vanden grooten boom ende vanden roosenmarijn | Nyemant en sal teghens sinen heer houeerdich ofte ouermoedich wesen. mer | sal hem oetmoedeliken bewijsen teghens hem. gelijck als dese fabule vertelt |

§ Hier eyndet dat vierde boeck vandie subtijle fabulen van Ezopus Ende hoe wel | datter niet meer en sijn gheuonden gheregistreert Niet te min men heefter ve | le meer gheuonden van hem ghemaect sijnde die welcke hier na volghen | § (81) Die eerste fabule is vanden muyle vanden vos reynaerdt ende vanden wolue. | [20] Men heyt die sommighe ezels ende simpele menschen te sijn die nochtans zeer | subtijl ende abel sijn Ende die sommighe waent dat hy een goet clerck is die nochtans | niet dan een ezel es is. ghelijck alst blijct by deser fabulen |

[35] § (82) Die anderde fabule is vanden beer vercken ende vanden wolf Die sommighe | begheert een groot heer te wesen ende versmaet sine ouderen ende begheren regiment | ende heerscappie ouer die ghene die ghelijc hem ende bouen hem sijn die ten lesten comt | tot grooter armoede ende tot oneeren Ghelijc als ghi sien moecht bi deser fabulen. |

§ (83) Die derde fabule is vanden vos reynaerdt ende vanden haen die ons leert | [10] Dat dicwijlen ghebuert datmen ouermits alte veel sprekens groote scade lijdt | Ghelijck alst blijct bij deser fabulen |

§ (84) Die vierde fabule is vanden draeck ende vanden villayn dorpman ofte boer Men | en sal niet gheuen quaet voer goet Ende die ghene die eenen behulpelijcken sijn | en salmen niet bescadighen Ghelijck als vertelt dese navolghende fabule |

[20] § (85) Die vijfste fabule is v anden vos reynaerdt ende vander Catten Men vint ve | le menschen die hem seluen zeer wijs ende subtijl vermeten te wesen die nochtans gro | te sotten ende dasaerts zijn Ghelijck als dese navolghende fabule vertelt |

[35] § (86) Die seste fabule is vanden wolf ende vanden bock die ons leert | Dat die crancke ende ommachtighe hem seluen niet steken en | sal noch wapenen teghens sijn ouerhooft ende sijnen machti | gher Ghelijck als vertelt dese navolghede fabule |

§ (87) Die seuende fabule is vanden wolf ende vanden ezel die ons leert Datmen niet | lichtelijcken ghelouen en sal den raedt vanden ghenen die men quaet doen wil ende | [20] bescadighen in dien men tquade volbringhen wille Ghelijck als ghi sien moecht | bij deser fabulen. |

§ (88) Die achste fabule vertelt vanden Serpente ende vanden arbey | der ofte bouman die ons leert Hoe datmen den ghenen niet | ghelouen en sal diemen voermaels quaet ghedaen ofte besca | dicht heeft. Die mester van desen boeck vertelt eene fabule | [5] vander seluer substancyen van tghene dat voer inder voerghe | noemder fabulen vertelt is gheweest. dats te weten datmen niet | ghelouen en sal den ghenen diemen quaet ghedaen ofte be- | scadicht heeft. |

§ (89) Die neghende fabule vertelt vanden wolf die een visscher gheworden was | [10] ende vanden vos Al ist by alsoe dat yemant van eenighen bezwaert is gheweest hy | en sal daer om gheen wrake daer af begheren te doen ouermits sijne tonghe lo | ghentalen ende anderen achterclappen te spreken Die sake daer af is dese. want | wrake te doen mids tonghen confuyselijcken is Ghelijc als ons vertelt dese fabule. |

§ (90) Die thiende fabule vertelt vanden wolf die eenen grote dreet mit sinen aers | liet die ons leert Dattet dwaesheyt is meer te wanen of te vermeten dan men | sal konnen volbringhen. want alle tgeent dat een dwaes denct meynt hi dattet | alsoe comen ende gheschien sal Ghelijck alst blijct by deser fabulen |

[30] § (91) Die elfste fabule die welcke is vanden boosen ende nydighen hont die ons | leert Dat nyemant en sal beniden eens anders weluaren. noch nyemant hinder- | lijck wesen int tgheen dat hem seluen niet profijteren of baten en mach Ghe- | lijck alst blijct by deser nauolghender fabulen |

§ (92) Die twalefste fabule die welcke is vanden wolf ende vanden hont die verhonghert | was Die bewijst dat sommighe meynen grootelick ende veel te winnen ende verlaten | hem daer toe. mer het comt dicwijl tot groten verliese. want men seyt gemeynliken | dat meer verteert die karighe. dan die milde Ghelijck als dese fabule seyt |

[10] § (93) Die derthiende fabule die welcke is vanden vader ende van sinen dryen sonen die be | wijst Dat hi niet wijs en is die twyst ende kyuinghe voert brengt om ydel glorie wille. |

§ (94) Die vierthienste fabule die welcke is vanden wolf ende vanden vos reynaerdt | [5] die ons leert Dat nyemant en sal hem vermeten te vroech meester te wesen. hij en | hebbe ghenoech tijts discipel gheweest Ghelijck alsset blijct bi deser fabulen |

§ (95) Die vijftienste fabule die welcke is vanden hont vanden wolf ende vanden scape | die ons bewijst Dattet is eene alte grote dwaesheyt. dat yemande die noch crach | te noch machte en heeft te willen begecken eenen die stercker ende machtigher | is dan hi Ghelijc als ons bewijst dese fabule |

[15] § (96) Die sestiende fabule die welcke is vanden man vanden leeuwe ende vanden ion- | ghen leeuwe sijn soen die ons beduyt Dat die ghene die niet en wil horen die stem | me van sinen vader. al coemt hem quaet het is recht algader Ghelijc alst blijckt by de | ser nauolghender fabule |

[15] § (97) Die [twalefste] 17de fabule vertelt vanden ridder ende van sinen knecht die eenen vos rey | naerdt gheuonden hadden die ons toghet Datmen vele menschen vijndt die ouer | mits hare grote loghentalen wanen te veruaren of vreese aen te doen alle die werelt. | der welcker loghentale nochtans int eynde al gheopenbaert werden Ghelijc alst | blijct by deser nauolghender fabulen |

§ Hier nae volghen sommighe fabulen van Ezopus ghetranslateert ende ouer | gheset na die forme der nyeuwer ouersettinghe. die welcke int boeck van Romu | [10] le niet gheuonden en sijn |

§ (98) Die eerste fabule dwelc is vanden aern ende vander rauen die ons leert Dat | nyemant hem onderwijnden en sal te doen een dinck daer vreese sorghe ende anx | te in gheleghen is. ten si dat hi hem seluen kent starck machtich ende cloeck ghenoegh | te wesen Ghelijck als ons vertelt dese fabule. |

§ (99) Die anderde fabule dwelc is vanden aern ende van dat wlken die bewijst ons Dat | nyemant hoe machtich dat hi is en sal nyemant anders misprijsen of beghecken | Ghelijck alst blijct by deser nauolghender fabulen |

§ (100) Die derde fabule die welcke is vanden vos reynaerdt ende vanden bock die | leert Dat die ghene die wijs is ende vroet. sal altijt eerst ouersien dat eynde eer hy | dat werck doet ende beghint Ghelijck als ons vertelt dese fabule. |

§ (101) Die vierde fabule is vander katte ende vanden hoene die ons bewijst Dat die ge | ne die boos is inder natueren. ende heeft begonnen te bedriegen. die wil altijt sijn natuer | lijc ambacht daer af doen. om bedrieghenisse te bedriuen Ghelijc als ghi sien mo | ghet by deser fabulen hier na volghende. |

§ (102) Die vijfste fabule is vanden vos reynaerdt ende vanden haghedochte die ons | bewijst Datmen gheen hulp doen en sal den ghenen die ghewoenlijcken sijn meer | te beletten ende te verhinderen. dan te vorderen Ghelijck alst blijct bi deser fabulen |

§ (103) Die seste fabule is vanden man ende van sinen afgod van bayot die ons seyt Dat |al ist al by alsoe. dat by wijlen die boose mensche profiterende is. hy en doetet niet | [15] sijns dancx. mer by fortse Ghelijc als dese fabule vertelt |

[5] § (104) Die seuende fabule vertelt van eenen visscher die ons leert Dat alle | dinghen die in haren tyden ghedaen ende bedreuen werden die sijn zeer | wel ghedaen Ghelijc alst blijct by deser fabulen |

§ (105) Die achste fabule is vander katten ende van die ratten Die ons leert dat die ghe | ne die wijs is ende vroet Ende eens bedroghen of verscalt is gheweest en sal voert aen | [20] gheen betrouwen meer setten inden ghenen die hem bedroghen ofte verscalct | heeft Ghelijck als dese fabule vertelt |

[20] § (106) Die neghende fabule is vanden arbeyder of vanden bouman ende vanden breeuoet | een beest also ghehieten die leert Dat die ghene die mitten quaden ende boosen ge | uanghen wert. sal liden alle alsulcke pine daer si mede ghepinicht werden Ghelijc | alst blijct by deser fabulen |

§ (107) Die thiende fabule van ‘tkijnt dat die scapen hoede ons leert Dat die ghe | ne die ghewoenlijcken is te lyeghen. hoe wel hij bywijlen die waerheyt seyt. men | en ghelooft hem niet Ghelijc als dese fabule vertelt |

§ (108) Die elfste fabule is vanden myerworme ende vanden duyuen die ons leeert. | Dat nyement en sal wesen ondancbaer van die weldaden die hij van yemande | [20] ontfanghen heeft Ghelijc alst blijct by deser fabule |

[15] § (109) Die twalefste fabule is vander bye ende van iupiter den afgod die seyt Dicwijlen | ghebuertet dattet quaet datmen eenen anderen toe wenschet. den ghenen selue | toecomt diet eenen anderen toe ghewenscht heeft Gelijc alst blijct bi deser fabule. |

§ (110) Die derthiende fabule vertelt van eenen tymmerman die ons bewijst Dat in al | soe vele als god bermhertich ende goedertieren is den goeden. in alsoe vele pynicht | [10] hi. ende werdt ghestoert op die quaden Ghelijc als wij sien moghen bi deser fabule |

§ (111) Die veertiende fabule is van eenen ionghen dief ende van sijnre moeder die | [10] ons leert Dat die ghene die int beghinsel van sinen leuen. dats in sine ionghe da | ghen niet ghecastijt en werdt. die heeft dicwijlen een quaet eynde. Ghelijck alst | blijct by deser nauolghender fabulen |

§ (112) Die vijfthiende fabule dwelck is van der vloo ende vanden manne die vertelt | ende bewijst Dat die gene die quaet doet hoe wel dattet quaet niet groot en is men | en salt nochtans niet laten onghepijnt Ghelijc alst blijct by deser fabulen |

§ (113) Die sestiende fabule welcke is vanden man ende van sinen tween wyuen die ons | laet weten Dat gheen dinck en is den man quader noch venijnder dan twijf. | [20] Ghelijck alst blijct by deser navolghender fabulen |

§ (114) Die seuenthiende fabule is vanden arbeyder of vanden bouman ende sine kin- | deren Die ons leert dat die ghene die altijt is arbeydende ten mach niet lieghen | hi en heeft goets oueruloeyende Ghelijc alst blijct by deser fabule. |

§ Hier eynden die subtijle historien ende fabulen van Ezopus Ende hier be- | [15] ghint na die tafele der fabulen van Auiaen een poete also gheheyten |

§ (115) Die eerste fabule is vander ouder queene ende vanden wolue die ons leert Dat | men alle geesten niet ghelouen en sal Ghelijck als vertelt dese fabule. |

§ (116) Die anderde fabule is vander schiltpadde ende van anderen voghelen die leert | Die hoogher clymt dan hem betaemt. die werdt vernedert hoe datmen raemt | Ghelijck alst blijckt by deser nauolghende fabulen. |

§ (117) Die derde fabule vertelt van twee Creeften |

[15] § (118) Die vierde fabule is vanden ezele ende | vandes leeuwen velle. |

[20] § (119) Vanden vorssche ende vanden | vos die vijfste fabule |

§ (120) Die seste fabule is van twee honden |

§ (121) Die seuende fabule es vanden kemele ende van iupiter |

§ (122) Die achste fabule is van twee ghesellen | die tsamen wandelden. |

§ (123) Die neghenste fabule is van tween | potten. |

§ (124) Die tyenste fabule is vanden leeu ende vanden stier |

[10] § (125) Die .xi. fabule is vanden symmen ende van hueren kijnde |

§ (126) Die xij. fabule is vanden crane | [20] ende vanden pauwe |

§ (127) Die xiij. fabule is van eenen iaghere ende vanden diere datmen heet tygris. |

§ (128) Die .xiiij. fabule is van .iiij. ossen |

§ (129) Die vijftiende fabule is vanden abeele ende van thaechdoorneken |

§ (130) Die xvi. fabule is van eenen visscher ende | van een cleyn visschelkijn. |

§ (131) Die xvij. fabule is van febus ende vanden | ghierighen ende vandennydighen |

§ (132) Die .xviij. fabule is vanden dieue ende vanden kinde dat screyde. |

[10] § (133) Die .xix. fabule is vanden leeuwe ende vander gheyten

§ (134) Die .xx. fabule is vander rauen die dorst hadde |

§ (135) Die .xxi. fabule is vanden lantman ende vanden iongen stiere. |

§ (136) Die .xxij. fabule is vanden wandelaer ende vanden satiere oft wildeman |

§ (137) Die xxiij. fabule is vanden osse ende vander ratte. |

§ (138) Die .xxiiij. fabule is vander gans ende vanden manne |

[10]§ (139) Die .xxv. fabule is vander symmen ende van haren twee kinderen |

§ (140) Die xxvi. fabule is vanden wijnde ende | [20] vanden eerden pot |

§ (141) Die xxvij. fabule is vanden wolue ende vanden iongen gheytken |

§ Hier eynden die fabulen ende hystorien van auyan | Ende beghinnen die subtijle fabulen van Petrus Alfonsie |

§ (143) Die tweede fabule vander bewarenisse | vanden ghelde |

§ (144) Die derde fabule is van eender subtijle ende behendighe | sentencye ghegeuen in een duystere sake van olie gheset | te bewarene |

[15] § (145) Die vierde fabule spreect van een sentencie ende vonnis van gheuonden ghelde |

§ (146) Die vijfste bewijsinghe vanden drye ghesellen ende vanden bedroghe des broots | die ons betonet Dat dicwijle valt die mensche inden put die hy ander luyden be | reyt heeft ghelijck dese bewijsinghe wel verclaert |

§ (147) Die .vi. fabule is vanden voghelen ende vanden lantman |

§ (148) Dat seuenste bewijs vanden dichtere ende vanden bulteneere |

§ (149) Dat achtste bewijs vanden scapen ende vanden fabelseggher. |

§ (150) Die neghenste fabule vanden bouman vanden wolue vanden vosse ende vanden kase |

[20] § (156) Die tyende is van die manierlicheit van des conincs cleermaker ende | sijnen naeyers oft knapen die ons toent dat den loon des bedroechs met be | droghe is ghemeyne ende dat ghi niet en wilt datmen v doe dat en wilt nye- | mande anders doen. daer af hoort dese manierlicheyt |

§ (161) Dat elfste bewijs vanden iaghen ende vlieghen. |

§ (162) Twalefste bewijs van sommighe monsteren oft wonderlijcken dieren |

§ (163) Het derthienste bewijs vanden bisscop vanden priester ende sinen hondeken. |

[20] § (164) Die veerthienste fabule vanden vosse ende hane |

§ Hier eynden die ghenoechlijcke fabulen van Esopus ende van meer ander.

Bibliografie