Dye hystorien ende fabulen van Esopus
(2013)–Gheraert Leeu–
Auteursrechtelijk beschermdVoorwoordOp 12 oktober 1485 voltooide Gheraert Leeu in ‘die vermaerde coopstadt tAntwerpen’ Dye hystorien ende fabulen van Esopus.Ga naar voetnoot1Na een korte inleiding, waarin de bewerker zijn bronnen vermeldt, wordt Esopus, een legendarische fabelverteller uit de zesde eeuw voor Christus, aan de lezer voorgesteld als een mismaakte man, maar wel een die met zijn scherpzinnige opmerkingsgave, verpakt in vaak humoristische anekdoten en fabels, de mensen een spiegel voorhoudt. Dan volgt in 28 ‘hystorien’ de levensbeschrijving van Esopus met aansluitend 164 kleine en grote fabels en anekdoten verdeeld over acht boeken. De druk is verfraaid met 186 ingekleurde houtsneden. Leeu vertaalde de Franse Esope van Julien Macho (waarschijnlijk die uit 1484) en sommige gedeelten uit de druk van Knoblochtzer (ca. 1481) met de Latijnse tekst uit de tweetalige druk (Latijn en Duits) van Steinhöwel's Esopus (1476/77). Van de druk van Leeu uit 1485 is slechts één compleet exemplaar overgeleverd dat in het Museum Meermanno-Westreenianum in Den Haag berust. Een tweede, incompleet exemplaar wordt bewaard in de Universitäts- und Landesbibliothek in Darmstadt.Ga naar voetnoot2 Er is geen editie gemaakt van deze incunabel. Om in deze leemte te voorzien besloot ik, na overleg met Paul Wackers die mij wees op deze lacune en in nauwe samenwerking met Willem van Bentum, een volledige editie samen te stellen. De editie bevat de volledige kritische tekst en de hertaling van Dye hystorien ende fabulen van Esopus van Gheraert Leeu uit 1485 (voortaan Esopus) aangevuld met een bijlage waarin negen scabreuze anekdotes van Petrus Alfonsi en Poggio Bracciolini zijn opgenomen en de ‘Entschuldigung’ van Heinrich Steinhöwel, die de scabreuze anekdotes plaatste in zijn verzameling uit 1476/77. Leeu nam deze niet op in zijn druk uit 1485. (zie hierna de paragraaf over de fabelverzamelingen). Willem Kuiper en Rob Resoort stelde hun hertaling Het ongelukkige leven van Esopus (Kuiper en Resoort 1990)belangeloos ter beschikking. De tekst is integraal opgenomen in de editie.Ga naar voetnoot3 Om aan de wens te voldoen de tekst ook diplomatisch te kunnen raadplegen is de diplomatische transcriptie van de Esopus aan de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) aangeboden. Deze transcriptie bevat de diplomatische tekst van Gheraert Leeu uit 1485 en de prachtige houtsneden. Bij de totstandkoming van de diplomatische tekst heeft Willem van Bentum meegelezen en waardevolle suggesties gegeven ter verbetering. Het spreekt voor zich dat eventuele fouten in de tekst voor mijn rekening zijn. Wij hopen dat deze diplomatische transcriptie samen met de editie ‘dijn verstant verlichten ende scarpen sullen ende sullen u gheven een sake van blijscappen’ (Gheraert Leeu 1485: e2v).
Hans Rijns, Leiden, januari 2013 |
|