Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5325. 1641 augustus 17. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Fui apud regem Remis. Antequam eius adeundi mihi fieret copia, quam eodem die nactus sum quo Remos veni, compellavi D. Chavigniacum² de negotio marescalli Hornii.³ Liberaliter promisit operam vetuitque me de effectu dubitare, quantum quidem in ipsorum esset potestate. Rex perbenigne me accepit. Gratulatus ei sum de capta Aira et multis Hispanorum navibus ac de exstincto bello civili. Addidi multis modis obligatam regi Galliam ob propulsata arma externa, sed magis ob repressas internas discordias, quod malum olim experimentis cognitum Galliae esse periculosissimum, regis prudentia ac fortitudine vires omnes etiam in posterum amiserit. Veni deinde ad rem marescalli Hornii. Rex nihil se malle respondit multis verbis virtutes eius praedicans. Itaque scripturum se ad Halerium,⁴ ut simulac sciretur Hornium Lindaviam reduci, Waertius⁵ perduceretur Brisacum, ut deinde utriusque permutatio fieret; quam ad rem cum ego ut aptissimum locum proposuissem Basileam, idem ut ante Chavigniaco, ita nunc regi placuit. Scripsi ad Mockelium,⁶ ut ad reducendum Hornium laboret et de eo certiorem faciat Halerium. Itaque eam rem plane pro confecta habeo speroque me sospite marescallo Hornio triumphaturum, nisi ex parte hostium novae iniiciantur morae.

Dixit mihi rex Airam rursum ab hoste obsideri cumque ego respondissem magnum esse regis exercitum, dixit se istuc ire visurum, quid fortuna belli sit decretura. Consedit autem hostis, ut ex aliis intellexi, in iisdem munimentis, quae Galli fecerant quaeque Milleraius⁷ non destruxerat, quod alioqui post captas urbes fieri solet, quod famem metueret hoste agros tenente. Relictum tamen urbi praesidium quatuor millium et alimenta in menses quatuor.

Duci Bulionio rex duras admodum conditiones tulerat, dum incertum erat, quae consilia capturus esset dux Carolus.⁸ At postquam hic aperte induit hostilia, rex prudentiae suae existimavit cedere tempori multaque largiri duci Bulionio,⁹ inter quae haec sunt, quod comitis Suessionensis mortui corpus inferretur monumentis, quod contra eius memoriam nihil agetur, quod qui eius auctoritatem secuti sunt bona salva reditumque in Galliam habebunt. Duces Carolus, Guisius, Vindocinensis, Valetta¹⁰ nunc ex Hispanorum oppidis bellum movebunt externum; factionem in Gallia, cuius semina iecerat Suessionensis, fovere vix poterunt. Exercitus Hispanicus circum Airam ad XXIV esse dicitur millia.

1 Copie Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 39; copie Leipzig, UB, ms. 2633, f. 91. Gedrukt Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 149 no. 389.

2 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, Frans staatssecretaris van buitenlandse zaken (no. 5226 n. 1).

3 Gustav Karlsson Horn (no. 5264 n. 1).

4 François de l'Hospital, sieur du Hallier, sinds 1639 militair goeverneur van Lotharingen (no. 5083 n. 25).

5 Johan van Werth (no. 5017 n. 4) werd sinds januari 1641 in Nancy gevangen gehouden.

6 Friedrich Richard Mockhel, Zweeds hofraad en resident te Benfeld (no. 5361 n. 1); Grotius' brieven aan hem van 1641 ontbreken.

7 Charles de La Porte, hertog van La Meilleraye (no. 5101 n. 7). Aire was op 27 juli in Franse handen overgegaan.

8 Karel IV, hertog van Lotharingen.

9 Namelijk in de overeenkomst, gesloten te Mézières en Sedan dd. 5 en 6 augustus 1641.

10 Bernard de Nogaret, hertog van La Valette (no. 4996 n. 6).

[p. 460]

Est hic vitrifex,¹¹ qui non alienus videtur a migratione in Suediam, si norit, quae commoda habuerit is, qui idem opificium antehac in Suedia fecit.

Dux Bulionius re sua cum rege composita - magnas autem ab eo pecunias accepit - Sedanum reversus significavit Virgilio Malvessio,¹² legato Hispanico, et alteri, qui Trautmansdorfium¹³ propinquo sanguine contingens ab imperatore Sedanum missus fuerat, recte facturos, si discederent; quod fecere. Guisius dux iam ante sua sponte discesserat.

In Catalaniam missa sunt quatuor millia militum ad augendas vires Mottae Hodincurtii,¹⁴ naves longae quatuor, sex aliae ad episcopum Burdegalensem.¹⁵

Gillo Hasius¹⁶ marchionatum Badensem depascit Brisaci quiescente Erlachio.¹⁷ Rex milites sub Grancaeo¹⁸ in Lotharingiam missos revocat et nobilitatem vocat ad arma habiturus brevi apud Teruanam XXX militum millia.

Audimus ab imperatore parari legationem in Angliam.¹⁹ Acta in negotio Palatino ex sermone Anglico in Gallicum translata mitto.²⁰ Bene se habent, sed desideratur definiti aliquid super auxiliis.

Deus [etc.]

Lutetiae, VII/XVII Augusti anni MDCXLI.

In sermone dixit mihi rex plane sibi propositum quaerere pacem orbis christiani, quod de ipso rege est cur credam. Galli priusquam ab Aira abirent, bis cum hoste pugnarunt. Priore pugna cepere signa novem, carros impedimenta ferentes CCC, altera disiecerunt quatuor centurias Hispanicae gentis.

Romae legatus Hispanicus²¹ omisit ceremonias peragere die S.^tae Elisabetae,²² quae olim Portugalliae regina fuit. Id Romani sic accipiunt, quasi rex Hispaniae Portugalliam inciperet habere derelictui. In regno Neapolitano et oppida et munera publica veneunt quaerendae pecuniae. Harcurtius²³ terram Languesiam dictam insidet. Colloquia sunt inter Burgundos comitatus et ducatus de induciis.

Angli multa adversus regem sua facta redimere parant liberalitate ad XXV milliones perventuros ex tributo in capita, in quo duces solvent LX sterlingos, marchiones L, comites XL, alii minus pro suis opibus.

11 Niet geïdentificeerd. Grotius' mededeling zal in verband staan met het bezoek aan Frankrijk van Melchior Jung (no. 5013 n. 2); vgl. no. 5296 postscriptum.

12 Virgilio Malvezzi (no. 5323 n. 7).

13 Maximilian von Trauttmansdorf (no. 5323 n. 8); zijn verwant is niet geïdentificeerd.

14 Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt (no. 5060 n. 16).

15 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux (no. 5121 n. 27).

16 Gilles de Haes, Vlaming in keizerlijke dienst (no. 5041 n. 20).

17 Johann Ludwig von Erlach, goeverneur van Breisach (no. 4994 n. 15).

18 Jacques Rouxel de Médavy, graaf van Grancey (no. 5323 n. 11).

19 Franz Paul, vrijheer van Lisola (no. 5323 n. 16).

20 De bijlage ontbreekt; zie ook no. 5310 n. 11.

21 Manuel de Moura y Corte Real, markies van Castel Rodrigo (no. 5082 n. 9), of de commissaris Juan Chumacero.

22 De feestdag van Elisabeth (Isabel) van Portugal (1271-1336) viel op 4 juli.

23 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, Frans opperbevelhebber in Noord-Italië (no. 5054 n. 3), bevond zich in de streek Le Langhe, tussen Mondoví en Asti.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Colloquium cum rege habitum refert. Hornii liberatio procurata. Airae obsidio ab Hispanis. Mitiores Bulionaeo conditiones propositae. Vitrificem in Sueciam mittendum significat. Bulionaeus conciliatus. Omissa Romae ceremonia S. Elisabethae Lusitanicae a legato Hispano. Anglicana.