Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5121. 1641 maart 30. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Non parum commota est haec aula intellecto duos viros militares a Germanis principibus in Suediam missos ad proponendas ibi pacis conditiones.² Rumor quidem per Belgicam Hispaniensem de induciis, sed is natus ex colloquiis ultro citroque habitis de captivorum permutatione, alitus vero arte regentium Belgas, ut metu imminuto plebs melius in obsequio retineretur.³ Sed paci et indutiis multum obest animus eorum, qui res Gallicas gubernant, cunctaque ad bellum parantur, quod forte in Theodonisvillam incumbet, forte et in comitatum Burgundicum, frustra ut ea regio bello eximatur orantibus nunc iterum Helvetiis, quos discordiae suae et venales amicitiae pariter Hispanis Gallisque viles faciunt.

1 Copie Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 15; copie Leipzig, UB, ms. 2633, f. 53. Gedrukt Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 118 no. 368.

2 Zie no. 5119 n. 18.

3 Zie voor de geruchten over een wapenstilstand ook bijlage no. 15. In plaats van het volgende ‘Sed’ geven de beide copieën: Id.

[p. 194]

Ad arma in partes quas dixi vertenda concitor est Gallis dux Lotharingus,⁴ qui tractis diu disputationibus tandem cum Gallis transegit his legibus, ut bona sua recipiat Nanciacique possit vivere regis tamen milite ibi validiore, donec manebit bellum. Uxori⁵ de bonis eius dantur sexaginta millia scutatorum annua. Moyenvicam et Lamottam rex ab ipso emere vult, nisi id confiat, custodiam ad pacem usque retenturus.

In Italiam abiit Harcurtius,⁶ ubi Montisferratenses ii, qui Gallis amici sunt, arcem Gabianam cepere turpi Hispanorum, qui eam tutabantur, formidine.

Princeps Condaeus in Hispaniam nondum abiit. Sed qui interim res ibi gerit, Lamotta Hodincurtius,⁷ scripsit in locum Nocerae venire admiralium Castellae⁸ cum quater mille peditibus, equitibus mille, triginta machinis caeteroque paratu ad eum modum; summum vero belli in illis locis imperium, quod marchio Veles⁹ habuit, habiturum nunc, qui in Hispaniam ex Italia advenit, Leganesium.¹⁰

Ossenvillius,¹¹ qui pro Galliae rege Brisaci est, post Oberkircham cepit et arcem Ortenburgum et oppidum Gengenbachum ac nunc Offenburgo imminet. Catalani vero in valle Arana, quae Hispaniam respicit, castellum cepere, quod Leonis dicitur.

Reginae matri¹² is qui omnia ei debet, cardinalis, hactenus gratificatus est, ut a rege ei dari fecerit ad solandam, de qua misere querebatur, inopiam centum millia francorum.

Elector Palatinus,¹³ quanquam in Angliam sinente magis quam id optante rege Angliae venit, cum honore exceptus in aula hospitium habet. Sperare non possum fore, ut iura eius armis propugnentur, tum quia mittit Ratisbonam,¹⁴ ut cum Bavaro agat, id est ut tempus inutiliter terat, tum quia, quod rex hoc tempore facit in parlamenti gratiam, id apparet eum facere non sua sponte, sed temporibus coactum. Triennales illi in posterum conventus ordinum, quos custos sigilli indicere iureiurando adstringitur, si is cesset, octo de proceribus propositi, si et hi cessent, senescalli admoti, fieri non potest, quin regi, cuius auctoritas per id munus inventum, quo stante, infringitur, doleant.¹⁵

Hiberniae qui fuit praefectus¹⁶ creditur satis bene se purgaturus. Archiepiscopo¹⁷ maius periculum est, nisi longus carcer - est enim iam in Turrim deductus - iras ei adversantium satiet. Praecipuum eius crimen est, quod ius regis intendere voluerit; additur alterum religionis: illud apud proceres, hoc apud plebem efficacius.

4 Karel IV, hertog van Lotharingen; zie voor het met hem gesloten verdrag no. 5083 n. 22.

5 Nicole, hertogin van Lotharingen.

6 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt (no. 5054 n. 3).

7 Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt (no. 5060 n. 16).

8 Resp. Francesco Maria Carafa, hertog van Nocera, onderkoning van Aragon (no. 5041 n. 24), en Juan Alfonso Enríquez de Cabrera (1597-1647), admiraal van Castilië, die in 1641 werd benoemd tot onderkoning van Sicilië als opvolger van Francisco de Mello, graaf van Assúmar.

9 Pedro Fajardo Zúñiga y Requesens, markies van Los Vélez, Spaans onderbevelhebber tegen de Catalanen (no. 5007 n. 9).

10 Diego Mexía Felípez de Guzmán, markies van Leganés (no. 4996 n. 15), bleef echter goeverneur van Milaan.

11 Paul Le Prévost, baron van Oysonville, adjunct van de goeverneur van Breisach (no. 4994 n. 16).

12 Maria de' Medici. De kardinaal de Richelieu was zijn politieke loopbaan in 1615 als haar gunsteling begonnen.

13 Karl Ludwig van de Palts was medio maart 1641 aan het Engelse hof verschenen.

14 Namelijk Konrad de Spina en Georg Johann Peblitz (no. 5033 n. 5).

15 Volgens de ‘Triennial Act’ mocht het parlement eens in de drie jaar bijeenkomen. Voorts zouden zes of acht personen worden toegevoegd aan het ‘Privy Council’. De woorden ‘propositi’ en ‘admoti’ zijn in de copie te Leipzig in margine toegevoegd en ontbreken in de copie te Dresden en in de uitgave der Oxenst. Skrifter; deze beide laatste bronnen geven bovendien als slot van de zin: cuius auctoritas per eos multum infringitur, doleant.

16 Thomas Wentworth, graaf van Strafford.

17 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

[p. 195]

Tubadelius et Rosa¹⁸ in Franconia Hasfurdum cepisse et commeatus ibi uberes reperisse dicuntur. Audimus et cum iis de tributis convenisse Wurtzburgensem episcopum,¹⁹ caesarianos autem et Bavaricos - pars utrorumque maxima adhuc trans Danubium agere dicitur - cum Banerio ad prohibenda incendia et populationes. Piccolominaeus dicitur ab imperatore accepisse comitatum Pinnebergensem,²⁰ Trevirensis archiepiscopus²¹ ire Ratisbonam accepta anteactorum venia, eodem ire Hatzfeldius.²² Aiunt iurisconsulti quasdam esse iuris regulas, quae tot habeant exceptiones, ut facilius regula in contrarium fieri possit. Idem mihi videtur dici posse de oblivione illa, quae Ratisbonae sub incude est.²³ Quae in Hungaria cum Turcis controversa evenerunt, ea ad quietem ventura arbitror. Misit enim ob id imperator Constantinopolim.²⁴

De Vindocinensi duce²⁵ cognitionem rex dedit marescallis et parlamentariis praesidibus quibusdam. Ab iis decreta in eum prehensio; si prehendi nequeat, citatio terna. Non dubium est, quin bona eius ad filium²⁶ sint perventura.

Deus [etc.]

Lutetiae, XX/XXX Martii MDCXLI.

Intelligimus Ossenvillium desperato conatu contra Offenburgum obsidere Stolhoviam; naves longas XII, decem galeones, flutas octo et duas incendiarias sub archiepiscopo Burdegalensi²⁷ in auxilium Catalanis proficisci, parari et alias.

Legati Portugallici²⁸ ad regem deducti sunt a Chevreusio²⁹ omnesque honores habuere, quos regum legati. Inter conditiones cum Lotharingo pactas est, ut et Marsale diruatur. Reginae matri proponitur, ut huc veniat, sed domesticos omnes accipiat a rege, aut ut eat Avenionem.

Proficiscuntur hinc legati Fontamarolius Romam, Fertimbautius in Angliam, Meliandus Hamburgum³⁰ deflagrante hic Davausii³¹ gratia ob calamitatem fratris.

Sunt et rumores incerti, sed qui plebem mulcent: Barium regni Neapolitani partem in motu esse; Cremonenses tributa solita non solvere; Tingim et Septam in Africa defecisse ab Hispanis.

18 Georg Christoph von Taupadel en Rheinhold von Rosen (no. 4993 n. 4 en 5).

19 Franz von Hatzfeldt und Gleichen (1596-1642), bisschop van Würzburg en Bamberg; vgl. NDB VIII, p. 63.

20 Het graafschap Pinneberg werd echter door Christiaan IV aan Denemarken toegevoegd.

21 Philipp Christoph von Sötern (1567-1652), keurvorst-aartsbisschop van Trier bevond zich in de jaren 1635-1645 in Spaanse, vervolgens in keizerlijke gevangenschap. Vgl. ADB XXVI, p. 50-69; H. Sturmberger, in: Trierisches Jb. 1956, p. 5-22.

22 De keizerlijke veldmaarschalk Melchior von Hatzfeldt und Gleichen (no. 5025 n. 11).

23 Over de kwestie van amnestie (= ‘oblivio’) werd in de rijksdag te Regensburg in deze periode uitvoerig gehandeld.

24 N. Schmid von Schwarzenhorn (no. 5100 n. 9).

25 César, hertog van Vendôme, was naar Engeland gevlucht.

26 Louis de Vendôme (1612-1669), hertog van Mercoeur.

27 Henri d'Escoubleau de Sourdis (1593-1645), aartsbisschop van Bordeaux. Hij leidde de operaties ter zee tegen Spanje, maar werd tegen het einde van 1641 van zijn taak ontheven. Vgl. NBG XLIV, kol. 258vv.; Tallemant, Historiettes (ed. A. Adam), I, p. 376vv.

28 Francisco de Mello en dr. António Coelho de Carvalho (no. 5028 n. 6) waren op 27 maart door de Franse koning in audiëntie ontvangen.

29 Claude de Lorraine, hertog van Chevreuse (no. 5119 n. 32).

30 Resp. François Du Val, markies van Fontenay, genaamd Fontenay-Mareuil (no. 5119 n. 35), Jacques d'Estampes, markies de la Ferté-Imbault (no. 5020 n. 22), en Blaise Méliand (no. 5020 n. 19).

31 Claude de Mesmes, graaf van Avaux, Frans diplomaat te Hamburg (no. 5001 n. 7), wiens oudste broer, Henri de Mesmes, president van het parlement van Parijs, in januari 1641 naar het platteland was verbannen (no. 5029 n. 17).

[p. 196]

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Helvetii neutralitatem comitatui Burgundiae concedi frustra orant; viles habiti, quod ipsi sunt omnibus venales. Conditiones Lotharingo propositae. Status belli in Catalaunia. Pecunia reginae exuli missa. Palatini adventus non adeo gratus Londini. Anglorum consilia ad restringendum regis imperium. Wilhelmi Laud fatum. Vindocinensis persecutio. Varia Germanica. Portugallici legati honores regum legatis debitos obtinuere.