Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5119. 1641 maart 30. Aan L. Camerarius.¹

Illustris domine,

Quod Catalanis relicta libertas non est, ut prudenter iudicat illustris Dom. vestra, magis cum Gallorum ingenio summum bonum in propagandis finibus suis ponentium quam cum communi totius Europae bono convenit.

Portugallici legati² hic sunt. Introducti sunt a marescallo Galliae,³ cum regum legati a principum aliquo recipi soleant. Sed forte corrigetur id, ubi regem adituri sunt. Legatus Anglicus⁴ nondum, quomodo se erga eos gerere debeat, mandata accepit. Itali papae exemplum respicient. Batavorum praecipue est uti datis tam pulchre occasionibus. Nam alii reges extricare se a bello possunt aliquando. Ipsorum perpetua cum Hispano lucta est, id est aut bellum aut pax infida.

Quae cum duce convenerunt Lotharingo,⁵ publicae quidem notitiae non fiunt, sed audimus reddi illi ducatum utrunque et, si velit, ius habitandi in urbe Nanciaci, ita tamen ut eius custodiam ad pacem usque rex retineat, quemadmodum et Lamottae et Moienvici, nisi de duobus his locis interea aliud actum fuerit. Videtur enim rex ea emere velle. De ducatus utriusque reditibus uxor,⁶ quam is tamen pro uxore recusat agnoscere, percipiet sexaginta scutatorum millia⁷ annua. Urget dux, ut bellum inferatur Theodonisvillae aut comitatui Burgundiae, pro

1 Copie Uppsala, UB, cod. 388a, 274; copie Linköping, Stifts- och landsbibl., Br. 23, 385. Gedrukt Epist., p. 672 no. 1484.

2 Francisco de Mello en dr. António Coelho de Carvalho (no. 5028 n. 6) hadden op 25 maart hun officiële entrée in Parijs gemaakt en waren op 27 maart door Lodewijk XIII in audiëntie ontvangen.

3 Gaspard de Coligny (1584-1646), hertog van Châtillon, maarschalk van Frankrijk; vgl. DBF VIII, kol. 802v. Zie ook infra, postscriptum.

4 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinaris Engels ambassadeur te Parijs (no. 5003 n. 13).

5 Karel IV, hertog van Lotharingen; zie over het met hem gesloten verdrag no. 5083 n. 22.

6 Nicole, hertogin van Lotharingen.

7 De copie te Linköping geeft: centum viginti ducatorum millia.

[p. 190]

quo belli malis eximendo iterum Helvetii scripsere, sed eorum, ut olim Μεγαρέων, οὐδεὶς λόγος.⁸

Scripsere iidem ad archiducissam Tirolensem⁹ se de urbe Constantia nihil facturos contra vetera pacta. Galliae qui ibi est legatus¹⁰ gnarus infensos sibi romanenses, caeteros quoque ob non solutas pensiones parum aequos, in conventu qui Badae habetur¹¹ nihil locutus nisi solennia, constituit de milite legendo cum pagis singulis agere et, prout annuerint abnuerintve, pensiones solitas solvere aut retinere. Fuere et sermones de arctius adstringendo inter Helvetios ipsos foedere. Sed ea res intra sermones stat.

Anglicas quod attinet res, minime dubium habeo multa regem facere temporis causa dolente animo, praesertim illa de triennali conventu.¹² Quo magis vereor, ut multum proficiat ibi elector,¹³ praesertim cum videam ad vetera temporis dispendia rediri, id est ad colloquia cum Bavaro, homine tenace.

De praefecto Hiberniae¹⁴ video melius quam antehac sperari. Archiepiscopo¹⁵ maius periculum est, non tantum ex religionis crimine valido semper apud plebem, verum etiam inde, quod augendae potestati regiae allaborasse creditur terrente Anglos Galliae exemplo, ubi dominatio iam ultra quo crescat non habet. Nam et in Vindocinensem ducem¹⁶ prehensio et, si ea fieri non possit, citatio decreta est, non aut a parlemento aut a collegis eius ducibus ac paribus, sed a lectis quibusdam ex ordine marescallorum et parlamenti praesidum.

Oblivio illa, de qua Ratisbonae tractari coepit, tot habet κρησφύγετα, ut dici posset: Nusquam tuta fides.¹⁷ Refert autem multum, quas conditiones in Suediam attulerint qui eo missi sunt ex Germaniae conventu¹⁸ et quid futurum sit de Suediae Galliaeque federe,¹⁹ cuius negotii finem anxie opperiuntur marescallus Hornius et Iohannes Waertius.²⁰ Audio etiam a caesarianis et Bavaricis cum Bannerio agi de prohibendis incendiis et populationibus, quod velim succedat nec ob regum delicta Achivi plectantur.²¹

Tubadelio et Rosae²² Hasfurdam in praedam cessisse intelligimus et agrum Wurceburgicum tributa eis pendere. Sunt et alibi prospera, quaedam non magna quidem, sed tamen iunctim valentia: Montisferratenses, qui Gallis favent, arcem Gabianam cepere, Catalani vero cas-

8 Plutarchus, Quaest. conv. 8, 8, 4 730d: ὥσπερ Μεγαρέων οὐδεὶς λόγος. De onbeduidendheid van Megara was spreekwoordelijk; zie W. Bühler (ed.), Zenobii proverbia IV, p. 275.

9 Aartshertogin Claudia. Grotius ontleende dit nieuws vermoedelijk aan de brief van C. Marin dd. 13 maart, no. 5100.

10 Jacques Le Fèvre de Caumartin (no. 5015 n. 5).

11 De landdag te Baden was gehouden van 3 tot 9 maart.

12 Volgens de ‘Triennial Act’ mocht het parlement eens in de drie jaar bijeenkomen.

13 Karl Ludwig van de Palts.

14 Thomas Wentworth, graaf van Strafford, werd op 22 mei 1641 onthoofd.

15 William Laud, aartsbisschop van Canterbury, werd in 1645 onthoofd.

16 César, hertog van Vendôme, was naar Engeland gevlucht. Het voorafgaande ‘et’ ontbreekt in de copie te Uppsala.

17 Vergilius, Aen. IV, 373. Over de kwestie van amnestie (= ‘oblivio’) werd in de rijksdag te Regensburg in deze periode uitvoerig gehandeld; zie K. Bierther, Regensb. Reichstag, p. 159-168.

18 Twee officieren waren met de supra no. 5060 n. 8 genoemde brief vanuit Regensburg naar Zweden gezonden. Banér weigerde hun echter een pas te geven, maar zond de brief via Hamburg naar Zweden door; vgl. Oxenst. Skrifter 2. afd., VI (Banérs bref), p. 815v.

19 Het verdrag tussen Zweden en Frankrijk werd in juli 1641 verlengd.

20 De uitwisseling van Gustav Karlsson Horn en Johan van Werth vond plaats in 1642 (no. 5264 n. 1).

21 Vgl. Horatius, Epist. I, 2, 14: quidquid delirant reges, plectuntur Achivi.

22 Georg Christoph von Taupadel en Rheinhold von Rosen (no. 4993 n. 4 en 5).

[p. 191]

tellum, quod Leonis dicitur, in Arana valle, quae Arragoniam respicit. Ossenvillius²³ vero Oberkircham cepit et Ossemburgum arcem et ei arci propinquum oppidum Gegenbachum. Nunc Offenburgo imminet, sed ei loco servando profectas audimus Bavaricas cohortes aliquot. Caetera Badensis agri Galli tenent.

De matrimonio reginae nostrae curam libens relinquo iis, quibus eam leges dedere. Satis interim video, si id eveniat de quo scribit illustrissima Dominatio vestra,²⁴ magnam fore Suediae potentiam, protestantium per Germaniam res validas; etiam Polonis protestantibus, si qua fiat iniuria, paratum praesidium. Si Suedia pacem factura non est nisi Gallis consentientibus, pacem nunquam factura est, dura quidem res Galliae²⁵ erit in quorum est manu.

D. Hagae²⁶ non haberi quae deberet rationem doleo, nec tam ipsius quam reipublicae causa. Sed cogitandum: Scipio Africanus Linterni.²⁷ Vitia sunt magnis parvisque civitatibus communia, ignorantia recti et invidia.²⁸

Μόνον δὲ τοῦτο φασ᾽ ἁμιλλᾶσθαι βίῳ,
Γνώμην δικαίαν κἀγαθήν, ὅτῳ παρῇ.²⁹

Reginae matri suae³⁰ rex mittit centum millia francorum. Tantum pro ea cardinalis obtinuit.

Deum rogo ill. Dominationi vestrae eiusque domui semper sit propitius.

Illust. Dom. vestrae perpetuae observantiae debitor
H. Grotius.

23 Paul Le Prévost, baron van Oysonville, adjunct van de goeverneur van Breisach (no. 4994 n. 16). Met het volgende ‘Ossenburgum’ zal bedoeld zijn Ortenberg, een plaats ten oosten van het eveneens genoemde Offenburg.

24 Camerarius' brieven aan Grotius van 1641 ontbreken.

25 De copie te Uppsala geeft ten onrechte: Suediae.

26 Cornelis Haga, voormalig Staats orator te Constantinopel (no. 5026 n. 10); in 1645 werd hij voorzitter van de Hoge Raad van Holland en Zeeland.

27 Publius Cornelius Scipio Africanus maior (± 235-183 v. Chr.) sleet zijn laatste jaren in eenvoud op zijn landgoed te Li(n)ternum in Campanië. Vgl. Livius XXXVIII, 51, 1 en 53, 8; zie ook de beschrijving bij Seneca, Epist. 86.

28 Vgl. Tacitus, Agricola 1.

29 Euripides, Hippolytus 426v.

30 Maria de' Medici.

Lutetiae, XX/XXX Martii MDCXLI.

Legati Portugallici ad regem deducti sunt a Chevreusio³¹ omnesque adepti honores, quos legati regum solent. Petunt a rege VI millia peditum, equites mille ducentos. Classis, quae auxilio ivit Catalaniae,³² est navium longarum XII, galeonum X, flutarum octo, duarum ad incendia.

Inter conditiones cum Lotharingo pactas est, ut Marsale diruatur. Rumores sunt, sed incerti, de defectionibus aut motibus in Baria, regni Neapolitani parte, Cremona et in Africa Tingi et Septa. Eunt hinc novi³³ legati, Romam Fontamanlius, in Angliam Fertimbautius, Hamburgum Melianus.³⁴

31 Claude de Lorraine (1578-1657), hertog van Chevreuse; vgl. DBF VIII, kol. 111v.

32 De copie te Uppsala geeft: arcendis ivit Catalanis.

33 De copie te Linköping geeft: mari; de uitgave der Epist.: navi.

34 François Du Val (± 1594-1665), markies van Fontenay, genaamd Fontenay-Mareuil; vgl. DBF XIV, kol. 353vv.; Pastor, Gesch. Päpste XIII 2, register i.v. Voorts Jacques d'Estampes, markies de la Ferté-Imbault (no. 5020 n. 22) en Blaise Méliand (no. 5020 n. 19).

In de copie te Uppsala staat in margine: MP.