Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal

[P]

Paaijen.

Hij mag wel weenen, die niemand heeft, die hem paait. (Zie hebben.)

Pakken.

Hij heeft ze oud gepakt.

[De borreltjes nl.; want men zegt van den dronkaard, dat hij ze oud gepakt heeft.]

Paren.

Gelijk geaard, Gelijk gepaard. (Zie aarden.)

Parlesanten.

Hij weet wel te parlesanten.¹⁴

[Dat wil zeggen: hij staat te tieren en te vloeken. ‘'t Stamt af,’ zegt v. duyse, ‘van 't Spaensche par los santos, dat de Kastilianen by ons duchtig hebben doen klinken. Zy gebruiken in hunne spreuken,’ gaat hij voort, ‘veel de heiligen; de Franschen God; wy den duivel.’]

14 v. Eijk II. nal. 64. de Jager Bijdr. bl. 124. v. Duyse bl. 457.

Passen.

Hij past ervoor.

[Zijn spel is uit. Hij is dood.]

Hij past goed op zijn tellen.¹⁵

Niets en kan er beter passen, Dan dat zamen is gewassen.¹⁶

15 Everts bl. 233. Sermoen bl. 48. Kerkhoven bl. 53. Zeepl. bl. 76. v. Waesberge Geld bl. 169, Vrijen bl. 67.

16 Gent bl. 125.

Passeren.

Het kan passeren.¹⁷

17 Tuinman I. bl. 274.

Peilen.

Ik had hem dadelijk gepeild.

[Ik had zijne bekwaamheden of gevoelens terstond geschat.]

Peinzen.

Peins veel, spreek luttel, schrijf min.¹⁸

18 Sel. Prov. bl. 172.

Peizen.

Als gij welvaart, peis op ons.¹⁹

19 Adag. quaedam bl. 4. Adag. Thesaurus bl. 7.

Peren.

Hij heeft goed gepeerd.

[Dat is: stout gedronken.]

Piepen.

Daar ze piepen, moet men ze niet zoeken.

Pieremagoochelen.

Je zult mij niet pieremagoochelen.

[Dat is: met al je kunstenarijen foppen.]

Pieren.

Hij is gepierd.²⁰

20 Tuinman II. bl. 112. v. Eijk I. nal. 4, 83.

[p. 55]

Pijnigen.

Als wij het wel gepijnigd hebben, zijn wij nog al even na.¹

1 Sartorius sec. II. 31.

Pijpen.

Gij danst niet, naar gij pijpt. (Zie dansen.)

Haar is haast genoeg gepijpt, die gaarne danst. (Zie dansen.)

Hij mogt pijpen of dansen, hij moest eraan. (Zie dansen.)

Is dat niet wel gepijpt?

Schijt gij, of pijpt gij?²

Zoo hij pijpt, zoo moet men dansen. (Zie dansen.)

Zoo vóór gepijpt, zoo na gedanst. (Zie dansen.)

2 Sartorius pr. III. 97.

Pijpkannen.

Hij is ermede gepijpkand.

Pikken.

Daar, waar men schaart, moet men ook pikken.³

[Dat is: die het werk doet, heeft regt op de voordeelen, die het aanbrengt. Het spreekwoord is afgeleid van het bedrijf der hennen, in het opnemen van haar voedsel.]

Hij heeft zooveel, als hij pikken en maaijen kan. (Zie hebben.)

Hij is gepikt en gedreven. (Zie drijven.)

Pikken zonder krassen; Kluiven zonder bassen. (Zie bassen.)

3 v. Eijk II. nal. bl. VIII.

Pissen.

Als er één tegen pist, pissen er meer tegen.

Betrouw niet, dat al hurkende pist. (Zie betrouwen.)

Dat is niet gepist, en toch nat.

Eens gedronken en eens gepist, en dan gekeken, hoe laat het is. (Zie drinken.)

Het kan niet missen: Die veel drinkt, moet ook veel pissen. (Zie drinken.)

Hij is genoeg bedwongen, die niet pissen kan. (Zie bedwingen.)

Hij pist links.

Pis eens, als je niet kunt! (Zie kunnen.)

Zij heeft hem zien pissen.⁴

Zij zoude hem niet laten ruiken, waar zij gepist heeft.⁵

4 Gheurtz bl. 60.

5 Gheurtz bl. 45, 60. Sartorius sec. X. 68. Tuinman I. bl. 84. Folie I. 372.

Plagen.

Die altijd gedwee verdraagt, Wordt bedrogen en geplaagd. (Zie bedriegen.)

Die vaak een ander jaagt, Wordt zelf het eerst geplaagd. (Zie jagen.)

Planten.

Die planten wil, moet beschutten. (Zie beschutten.)

Platneuzen.

Hij gaat platneuzen.

[Dat is: met zijn' neus vlak tegen de winkelglazen staan, om naar het moois te kijken.]

Plegten.

Met een regten en plegten.⁶

[Men zegt dit bij het aanwenden van middelen, om zich van een andermans goed meester te maken.]

6 Sartorius tert. VII. 96.

Pleisteren.

Daar valt wel iets te zalven en te pleisteren.

Pleiten.

Het is goed, alleen te pleiten.

[Dit spreekwoord vindt men reeds op het woord partij aldus: Hij heeft goed pleiten, die pleit zonder wederpartij.]

Ploegen.

Er is met hem eggen noch ploegen. (Zie eggen.)

Men moet weten te ploegen en te eggen. (Zie eggen.)

Plooijen.

Hij weet het wel te plooijen.

Hoe gij het vouwt en plooit, gij krijgt het niet regt. (Zie krijgen.)

Ploten.

Noten en ploten. (Zie noten.)

Plukken.

Die lust, die plukke. (Zie lusten.)

Die meest plukt, die meest heeft. (Zie hebben.)

Hij heeft hem geplukt.⁷

[Dat is: op eene beleefde wijze zooveel van hem afgehaald, als hij maar bij mogelijkheid kon.]

Hij ziet er geplukt uit.⁸

Zij rukken en plukken.⁹

7 v. Eijk III. bl. 30.

8 v. Moerbeek bl. 254.

9 Winschooten bl. 215.

Poeijeren.

Hij is gepoeijerd.

[Dat wil zeggen: hij is met poeder bestrooid. Men bezigt deze spreekwijze van den drinkebroêr. Het is overbekend, uit welke stof diens poeder bestaat.]

Poetsen.

Hij poetst hem.¹⁰

Poets, wederpoets.¹¹

10 Tuinman I. bl. 197.

11 Sancho-Pança bl. 21. Bogaert bl. 36.

Poffen.

Hij kan poffen en blazen. (Zie blazen.)

Pogchen.

Grootspreken en pogchen - daar zal het hem niet aan ontbreken. (Zie grootspreken.)

Ik heb wel hooren pogchen en blazen. (Zie blazen.)

Wie pocht er niet op eigen neuriën! (Zie neuriën.)

Pompen.

Alles komt af, behalve pompen. (Zie afkomen.)

Hij houdt het met pompen boven. (Zie bovenhouden.)

Laat ze pompen, die niet kunnen zwemmen.

Men moet pompen of verzuipen.¹²

12 v. Eijk I. bl. 111. v.d. Meer bl. 128. Modderman bl. 105. v. Lennep bl. 167.

Pooijen.

Hij is braaf aan 't pooijen.

[Hij drinkt zich dronken.]

Praaijen.

Hij heeft gepraaid.¹³

13 v. Eijk I. nal. bl. 45. v. Dam bl. 135. v. Lennep bl. 169.

Praten.

Al praten wij wat gek, wij willen nogtans wijselijk handelen. (Zie handelen.)

Dat was uit en in gepraat.¹⁴

[Men zegt dit van de taal des ijlhoofdigen.]

Eerst drinken en dan praten. (Zie drinken.)

Goed vrijen is zachtkens praten en hard liegen. (Zie liegen.)

Hij praat goed, maar eet beter. (Zie eten.)

Hij praat zich zelven voorbij.

Men moet praten en breijen te gelijk. (Zie breijen.)

Te veel krabben en praten Moet men beide laten. (Zie krabben.)

Van praten komt praten.

14 Tuinman I. bl. 335, nal. bl. 31, II. bl. 143.

Preken.

Dat komt van het lange preken. (Zie komen.)

[p. 56]

Het is te vergeefs gepreekt voor hem, die geen goed wil doen. (Zie doen.)

Klap van mij niet, ik zal van u niet preken. (Zie klappen.)

Men kan zich wel zalig, maar niet rijk preken.

Priemen.

Hij werd van hem gepriemd.¹

1 Winschooten bl. 197.

Prijzen.

Als niemand prijst, moet men zich zelven prijzen.

De een verwijst, Wat de ander prijst.

Die hem prijst, beliegt hem leelijk. (Zie beliegen.)

Elk prijst, wat hij lief heeft. (Zie liefhebben.)

Het is noodig, dat het geprezen worde.²

Het zal zich zelven wel prijzen.³

Hij is te prijzen, die wel verheelt.⁴

[Die weet te zwijgen, en wien men alzoo een geheim kan toevertrouwen, verdient daardoor een ieders achting.]

Hij ware gaarne geprezen.⁵

Iets tot stinkens toe prijzen.⁶

Ik kan (of: wil) het prijzen noch laken. (Zie laken.)

Prijs niet, eer gij 't geproefd hebt.⁷

Prijs noch misprijs, wat gij niet kent. (Zie kennen.)

2 Campen bl. 29, 33.

3 Campen bl. 33.

4 Hoffmann bl. XXXIX.

5 Campen bl. 78.

6 Sartorius pr. VI. 62.

7 Sel. Prov. bl. 213.

Prikken.

Prik ik je? ik voel er niets van.

Proeven.

Die eens geproefd hebben, willen meer.

Het is kwaad, wat men niet proeven mag.⁸

Het schijnt al zoet, wat men nooit geproefd heeft.⁹

Hij heeft meer dan geproefd.

Prijs niet, eer gij 't geproefd hebt. (Zie prijzen.)

Proef, eer gij koopt. (Zie koopen.)

Van buiten aan proeven.¹⁰

Wat schaadt het geproefd, dat niet smart?¹¹ (Zie de Bijlage.)

8 Gruterus II. bl. 152. Mergh bl. 29.

9 v.d. Venne bl. 49.

10 Sartorius pr. X. 63.

11 Campen bl. 114. Gruterus II. bl. 167, III. bl. 173. Mergh bl. 43. Meijer bl. 55, 109.

Protesteren.

Die protesteert, is het kwijt.

Purgeren.

Hij is sterk aan het purgeren.