Algemeen letterkundig lexicon

metrische variatie

Etym: Gr. metron = maat.

Term uit de prosodie die betrekking heeft op het metrum van een vers-1, strofe of gedicht. Bij heel wat versmaten, vooral uit de klassieke Oudheid, is variatie van versvoeten (bijv. een spondee in plaats van een dactylus) mogelijk. Zie bijv. hexameter). Wanneer variatie op een metrisch schema wordt aangebracht, spreekt men van antimetrie. Zo is in het volgende fragment de eerste regel jambisch. De tweede regel vertoont in de passage  'Langs een landschap' een metrische variatie (syllaben 1 en 2, door ons cursief gezet, vormen een trochee, en hetzelfde geldt voor de syllaben 3 en 4) op de eerste:

Mijn een/zaam le/ven wan/delt in / de straten,
Langs een / landschap / of tus/schen ka/merwan/den (M. Nijhoff, VG, 1995, p. 15).

Door het zinsaccent (beklemtoning van 'Langs') en het woordaccent (beklemtoning van 'land') krijgt de lezer hier in vs. 2 niet het te verwachten motief van de jambe te horen, maar een trochee. Een dergelijke variatie kan leiden tot contrapunt-2.

Een bijzonderheid in dit geval is nog de toevoeging van het allitererende (alliteratie) assonerende (assonantie) rijm ('la').

Lit: S. Vestdijk, De glanzende kiemcel (reprint, 2007) • N. Fabb & M. Halle, Metre in poetry: a new theory (2008).

metrische poëzie

metrum