Alle de brieven. Deel 15: 1704-1707
(1999)–Anthoni van Leeuwenhoek–
Auteursrechtelijk beschermdGepubliceerd in:
| |||
Korte inhoud:Experimenten over kristallisatie van zilver uit een oplossing ervan in sterk water. Beschrijving van kristallen van zilversulfaat. | |||
Figuren:De oorspronkelijke tekeningen zijn verloren gegaan. | |||
Opmerkingen:Het afschrift werd door L. aan de Royal Society gestuurd als bijlage bij Brief 268 van 5 juli 1707, in dit deel. In het archief van de Royal Society te Londen bevindt zich een Engelse vertaling van de brief (RS, MS 2042, Early Letters L.4.9a; 7 foliobladzijden). | |||
Letter No. 256
| |||
Published in:
| |||
Summary:Experiments on the crystallization of silver out of a solution in aqua fortis. Description of crystals of silver sulphate. | |||
Figures:The original drawings are lost. | |||
Remarks:The transcript was sent by L. to the Royal Society as an enclosure to Letter 268 of 5 July 1707, in this volume. In the archives of the Royal Society in London an English translation of the letter is to be found (RS, MS 2042, Early Letters L.4.9a; 7 folios). | |||
Uijt treksel van een Brief geschreven
Delft in Holland den
Ik neme de Vrijmoedigheijt tot UE. Doorlugtigheijt en Hoog Geeerde Heere te seggen, dat ik eenige maanden geleden, geschreven hebbe mijn gevoelen ontrent de Diamanten, hier in bestaande, dat deselve inde Aerde leggende, niet in groote sijn toe nemende, maar alle de grootheijt, en figuur sijn hebbende, soo als deselve inden beginneGa naar voetnoot2 sijn te samen gestremtGa naar voetnoot3. Ga naar margenoot+In dit mijn voorgaande gevoelen, wierde ik versterkt, als ik te meer malen silver in een glase tuba, die ontrent een vinger dikte wijd, en wat meer als een handbreet lang was, hadde gedaan, ende daar op gegooten stark water, en vorders soo veel silver daar bij gedaan, als het stark water konde ontdoenGa naar voetnoot4. Dese glase Tuba hebbe ik geplaast in een pottje, boven op het zand, waar mede het pottje gevolt was, op dat ik dat zandGa naar voetnoot5, de Tuba die maar een derde deel gevolt was met stark water, dat met silver beladen wasGa naar voetnoot6, soo schuijnsGa naar voetnoota soude plaatsen, als het doenlijk was, ende de Tuba onveranderlijk soude konnen blijven leggen, met die gedagten, dat de te samen stremmende deelen (na eenige dagen) na de gront sakkende, mijGa naar voetnoot7 des te beter inde lengte vande Tuba soude konnen beschout werden. | |||
Excerpt from a letter written
Delft in Holland, the
I take the liberty to tell Your Serene Highness and Highly Honoured Sir that some months ago I wrote down my opinion about diamonds, consisting in that, when they lie in the earth, they do not increase in size, but that they all have the size and figure such as they crystallized out at the creationGa naar voetnoot2. Ga naar margenoot+In this previous opinion I was strengthened when I had repeatedly put silver in a glass tube which was about a finger's thickness wide and a little more than a hand's breadth long, and poured aqua fortis thereon and further added as much silver as the aqua fortis could dissolveGa naar voetnoot3. I put this glass tube in a small pot on top of the sand with which the pot was filled, in order that I could place in that sand the tube which was filled only one third with aqua fortis saturated with silver at such a slant as was possible for the tube to remain in the same position, hoping that the coagulating parts, sinking to the bottom (after a few days), could be observed the better by me all along the length of the tube. | |||
Ga naar margenoot+Dese glase Tuba, bij mij door het Vergroot-glas beschouwende, vernam ikGa naar voetnoot8 dat verscheijde kleijne lange deeltjens gestremt lagen, die ik sal peterGa naar voetnoot9 deelen oordeelde te sijn, want als ik de glase Tuba een weijnig voor het gesigtGa naar voetnoot10, ende dat soo sedigGa naar voetnoot11 als het doenlijk was, omdraeijde, sag ik dat verscheijde vande sal peter deeltjens om wentelde, ende daar bij ontdekkende met eene opslagGa naar voetnoot12 drie zijden in soo danige deeltjens, stelde ik vastGa naar voetnoot13, dat gelijke drie zijden van het gesigt afGa naar voetnoot14 lagen, ende dus bij gevolgGa naar voetnoot15 zes zijdige figuure, ende daar bij waren veele soo helder als Cristal. Ga naar margenoot+Als mede sag ik eenige weijnige lange deeltijens, die na root, en andere die na paars waren hellendeGa naar voetnoot16, alsmede ontdekten ik uijt nemende kleijne deelen, die de figuur hadden, als geslepe punctige Diamanten, en andere die irregulier waren gestremtGa naar voetnoot17. Hier op nam ik een tweede glase Tuba, en ik handelde daar mede als met de eerste is geseijt, en ik liet deselve meerder dagen stil leggen, en ik plaasten ook wel onder het pottje met zand, een weijnig vuijr, met die insigteGa naar voetnoot18, omme de geseijde diamants gewijse deelen door dat doen grooter te stremmenGa naar voetnoot19. Na desen goot ik het geseijde stark water, dat nog met silver beladen was, seer langsaam uijt de glase Tuba, op dat de gestremde deelen inde tuba mogte blijven, ende als doen stelde ik de Tuba met der selver openheijt omlaag, op dat alle het Nat uijt deselve mogte sakken. | |||
Ga naar margenoot+When I observed this glass tube through the magnifying glass, I saw that several long particles had coagulated, which I judged to be saltpetre particlesGa naar voetnoot4, for when I turned the glass tube a little before my eyes, and that as cautiously as possible, I saw that several of the saltpetre particles rotated; and when I further discovered at one glance three sides on such particles, I was firmly convinced that three identical sides lay at the back and that they were therefore six-sided figures; many of them were further as clear as crystal. Ga naar margenoot+I also saw a few long particles which were reddish and others purplish. I further discovered extremely small particles which had the form of polished pointed diamonds and others which had coagulated irregularlyGa naar voetnoot5. Upon this I took a second glass tube and I proceeded therewith as has been said for the first, and I left it lying motionless for several days. And I also put under the pot with sand a small fire with the intention thus to cause the said diamond-like particles to coagulate in larger parts. After this, I poured the said aqua fortis, which was still saturated with silver, very slowly out of the glass tube in order that the coagulated particles might remain in the tube, and then I put the tube with its open end downwards, in order that all the moisture might drain out of it. | |||
Ga naar margenoot+Dit verrigt hebbende, beschoude ik de Tuba door het Vergroot glas, en sag dat van binnen tegen het glas lagen, een groote menigte van Cristal agtige deelen, waar van eenige verscheijde hondert maal grooter waren, als ik inde eerste glase Tuba hadde ontdekt, en ik separeerde de te samen leggende deelen, doorGa naar voetnoot20 een dun kooper draatje wat van een, om des te beter de deelen te konnen onderscheijden en ik sag doen met de grooste verwondering de verhaalde Cristallige deelen, die alle om soo te spreeken ses zijdig waren, hebbende ijder twee scharpe ses zijdige puncten, soo dat het ons toe scheen, een grooten hoop Diamanten, ende dat van verscheijde grootheden, nu over hoopGa naar voetnoot21, en op een andere plaats gesepareert van een leggenGa naar voetnoot22, en men soude beeld ik mij inGa naar voetnoot23, geen diamanten voor ons bloote oog konnen plaatsen, die dit gesigt soude overtreffenGa naar voetnoot24. Ik hebbe tussen dese verwonderenswaardigeGa naar voetnoot25 te samen gestremde silver deelen, die een Cristallig wesen hadden aangenomen, niet een sal peter deeltje als doenGa naar voetnoot26 ontdekt, deselve aan verscheijde Heeren laten sien, die deselve niet alsGa naar voetnoot27 met groote op merkingeGa naar voetnoot28 beschouwden, ende onder die wasser een juwelier, die als verstomt stont, metGa naar voetnoota bij voeginge, dat geen vijf monden nietGa naar voetnoot29 bequaam waren om de wonderheden, die hij quam te sien, te vertellen. Om mij nu te versekeren, schoon ikker niet aan en twijfelde of de geseijde te samen gestremde Cristallige deelen, waren waarlijk silver, na de maal de sal peter en CooperrootGa naar voetnoot30 waar van het stark-water gedisteleert werd, noijt soo danige Cristalle hebben voort gebragt, in mijne waarneminge, die ik daar ontrent hebbe gedaan, soo hebbe ik eenige weijnige vande verhaalde Cristalle deelen genomen, ende die geplaast op een stukje houts-kool, ende bij deselve gebragt een straaltje vuijr, van een waskaars, en ik sag dat de Cristaline deeltjens in ronde bolletjens smolten, ende de dat de bolletjens silver warenGa naar voetnoot31. Hier op ontboode ik den Teijkenaar, die in sijn jonge jaren ook een silver smit hadde geweest, die ik ook de geseijde Cristallen voor het gesigt bragt (door het Vergroot glas) en als ik hem seijde wat hij quam te sien, daar op uijt barste, met te seggen, Lieve God, watGa naar voetnootb wonderen sijn dit. | |||
Ga naar margenoot+After I had done this, I observed the tube through the magnifying glass and saw that on the inside against the glass there lay a great many crystalline particles, several of which were several hundred times larger than those I had discovered in the first glass tube, and I separated the particles lying together somewhat from each other by means of a thin copper wire, in order to discern the particles the better. And then I saw with the greatest amazement the said crystalline particles, all of which were, so to speak, six-sided, each having two sharp six-sided points, so that it appeared to us that a great many diamonds, and that of different sizes, were lying now scattered on each other and then in another place separated from each other. And I think that one would not be able to place diamonds before our naked eye which would exceed this spectacleGa naar voetnoot6. Among these wonderful coagulated silver particles, which had assumed a crystalline appearance, I did not then discover a single saltpetre particle, and I showed them to several gentlemen, who observed them with great attention. Among them there was a jeweller, who was struck dumb, adding that no five mouths were able to relate the wonders he saw. Now in order to be quite sure, though I did not doubt that the said coagulated crystalline particles were really silver, since the saltpetre and the copperas from which the aqua fortis is distilled have never produced such crystals in the observations that I made about this, I took a few of the said crystalline particles and put them on a piece of charcoal. And I approached to them a small jet of fire from a wax candle and I saw that the crystalline particles melted into round globules and that the globules were silverGa naar voetnoot7. I then sent for the draughtsman, who in his youth had also been a silver-smith, to whom I also showed the said crystals (through the magnifying glass), and when I told him what he saw, he burst out, saying: Dear God, what wonders are these! | |||
Ik hebbe een silver deeltje dat in Cristal was verandert, van soo danige groote, als ik in mijn eerste ontdekkinge in groote menigte hadde gesien laten af teijkenen, als metGa naar margenoot+ fig: I. tussen A en B werd aan gewesenGa naar voetnoot32. Ga naar margenoot+Als mede een Cristal deeltje, dat wat grooter was, als met fig: 2. tussen C ende D werd aan gewesen. Ga naar margenoot+Fig: 3: EFGH. verbeelt mede een Cristal deeltje, soo alsGa naar voetnoot33 regt voor het gesigt was leggende, waar aan te sien is, dat uijt EG. de schuijnsigheijt van ses zijden die in beijde de puncte als F en H. eijndigen, haar begin nemen. Ga naar margenoot+Fig: 4. IKLM. is mede een silver deeltje, dat in Cristal is verandert, en in welk deel men sig wel soude in beeldenGa naar voetnoot23, dat tussen KM. alsGa naar voetnoot34 met N werd aan gewesen, een vier zijdig plat was, ende dat IN ende NL mede het Cristal deeltje platagtig was, en nogGa naar margenoot+ naakterGa naar voetnoot35 aan fig: 5. daar de platagtige vierkant tussen ST als met V. werd aan gewesen. Maar men moet sig in beeldenGa naar voetnoot36, dat de verscheijdenheijt vanGa naar voetnoot37 dese figuur, ende de voor gaande figuur, alleen af hangt, dat deselve niet regt voor het gesigtGa naar voetnoot10 sijn geplaast geweest, ende dat men deselve dusGa naar voetnoot38 in hare verkortinge hebben gesien, want vast gestelt sijndeGa naar voetnoot39, dat beijde de verdeelingeGa naar voetnoot40, als met PSR. ende PTRGa naar voetnoot41 die deelen sijn, die beijde int midden van het Cristal sijn geplaast, ende daar uijt de seszijdige schuijnsheden, die de puncten gefourmeert hebben, als met O. en Q aangewesen, hebben haar begin genomenGa naar voetnoot42, ende dat dus de plattigheden die men sig verbeelt te sien, als met PV ende VR werden aan gewesen, alleen maar af hankelijk sijnGa naar voetnoot43, dat de onder leggende verdeelingenGa naar voetnoot40, door de Cristalligheijt vande geseijde figuuren door schijnen, ende dusGa naar margenoot+ een plattigheijt verbeelt werd, dat niet inder daat isGa naar voetnoot44, want laten wij stellen, dat fig: 5. met O. aangewesen ten deele na het gesigt geplaast is, soo sal de af deeling inde geseijde figuur met PTS aangewesen, en leggende regt int midden, van het Cristallig deel, het geene sijn, dat boven is leggende, ende PSR sal dat deel sijn, dat mede regt int midden, van het Cristallig wesenGa naar voetnoot45, onder is leggendeGa naar voetnoot46. | |||
I ordered him to draw a silver particle which had been transformed into a crystal, of the same size as I had seen in large numbers during my first discovery, as designatedGa naar margenoot+ in Fig. 1 between A and BGa naar voetnoot8. Ga naar margenoot+Also a crystalline particle that was somewhat larger, as designated in Fig. 2 between C and D. Ga naar margenoot+Fig. 3. EFGH also represents a crystalline particle as it lay straight before the eyes, on which one may see that from EG begins the slant of six sides which end in the two points F and H. Ga naar margenoot+Fig. 4. IKLM is also a silver particle which has been transformed into crystal and in which particle one might think that between K and M, as designated by N, there was a four-sided plane and that at IN and NL the crystalline particle was also flattish; andGa naar margenoot+ this can be seen even more clearly in Fig. 5, where the flattish square is designated between S and T by V. But one must bear in mind that the difference between this figure and the preceding one is only due to the fact that they had not been placed straight before the eyes, and that they have therefore been seen foreshortened. For I am convinced that both parts, as designated by PSR and PTR, are those parts which both of them are placed in the middle of the crystal and that thence have originated the six-sided slants which formed the points designated by O and Q, and that the planes one imagines to see as designated by PV and VR are only due to the fact that the parts lying thereunder show through the crystalline nature of the said figures, and that thus one seems to see a plane, although this does not exist in reality. For if we imagine that theGa naar margenoot+ part in Fig. 5 designated by O is partly placed near the eyes, the part designated in the said figure by PTS and lying directly in the middle of the crystalline particle will be the uppermost one and PSR will be the lowermost part, which is also straight in the middle of the crystalGa naar voetnoot9. | |||
Ga naar margenoot+Om mijn selven int verhaalde te voldoenGa naar voetnoot47, nam ik een ses zijdig Berg CristalGa naar voetnoot48, en ik bragt op het selvige twee streepen met inct, alsGa naar voetnoot49 een op het geene dat boven lag, ende de andere streep, op de zijde die onder lag, ende beijde de streepen even wijt van het zes zijdig opperGa naar voetnoota punct, die dit Berg Cristal al hadde, en dit Cristal sooGa naar voetnoot50 neder leggende, ende datGa naar voetnoot51 het een weijnig in sijn verkortinge voor het gesigt lag, in welk gestalteGa naar voetnoot52 de bovenste streep vrijGa naar voetnoot53 verder van het gesigt quam te leggen, als de streep met inct, die onder lag, ende dus verbeeldeGa naar voetnoot54 tussen beijde de geseijde streepen een vier zijdige plaatsGa naar voetnoot55. Ga naar margenoot+Fig: 6. WXYZ. verbeeltGa naar voetnoot56 mede een Cristallig silver deeltje waar aan mede de onderleggendeGa naar margenoot+ deelen als tussen WIJ aan gewesen, het Cristallig deel een ander wesenGa naar voetnoot57 geeft, als het inder daat is. Dit laast geseijde Cristallige deel, en heeft sijn welgemaaktheijt niet als veele andere hadden, want van de ses zijden, daar men maar drie quamGa naar voetnoot58 te sien, ende de zes zijdige punct met WXIJ. aan gewesen is veel grooter als de punct WZIJ dat ik mij in beeldGa naar voetnoot59, alleen veroorsaakt is, om dat de punct WZY onder, ende nevens andere Cristallige deelen gelegen heeft, ende de punct WXY boven heeft gelegen, ende dus meerder stremmendeGa naar voetnoot60 deelen heeft ontfangen, als het onder leggende deel, en bij gevolg dan grooter is geworden, als de onder leggende punctGa naar voetnoot61. Ga naar margenoot+Fig: 7. ABCD. verbeelt mede een Cristallige deeltje, dat den Teijkenaar dus quam te sien, als wat ongemeenGa naar voetnoot62 in sijn OogGa naar voetnoot63. | |||
Ga naar margenoot+In order to gain certainty about the above, I took a six-sided rock-crystalGa naar voetnoot10 and made on it two strokes with ink, viz. one on the side that was uppermost and the other on the side that was lowermost, and both strokes at the same distance from the six-sided upper point which this rock-crystal already had, and thus putting down the crystal and in such a way that it lay a little foreshortened before my eyes, in which position the uppermost stroke came to lie considerably further from the sight than the ink stroke that was lowermost, and thus a square was to be seen between the two strokesGa naar voetnoot11. Ga naar margenoot+Fig. 6. WXYZ also represents a crystalline silver particle, to which the lowermostGa naar margenoot+ parts, designated between W and IJ, impart to the crystalline particle a different appearance from what it really is. This last crystalline particle is not as perfectly formed as many others, for of the six sides only three were to be seen, and the six-sided point designated by WXIJ is much larger than the point WZIJ, which I think is due merely to the fact that the point WZY has lain beneath and by the side of other crystalline particles and the point WXY lay uppermost and therefore received more coagulating particles than the lowermost part and consequently became larger than the lowermost pointGa naar voetnoot12. Ga naar margenoot+Fig. 7. ABCD also represents a crystalline particle, which the draughtsman saw to be somewhat uncommon to his eyeGa naar voetnoot13. | |||
Ga naar margenoot+Fig: 8: ABCDEF. verbeelt mede een Cristallig deeltje, waar aan wij sien, dat de ses sijdeGa naar voetnoot64 CDE. seer kort is, in vergelijkinge van het schuijns toe loopende deel, dat met EFABC. wert aan gewesen, waar van datGa naar voetnoot65 FAB met een korter punct is toe loopende, als na advenandGa naar voetnoot66 het bovenste gedeelteGa naar voetnoot67. Nog diergelijk Cristallige figuur hebbe ik maar onder veeleGa naar voetnoot68 int gesigt konnen bekomen. Of nu soo een Cristallige figuur, die een weijnig krom geboogen is, niet wel mogt veroorsaakt sijn, dat ik inde te samen stremmingeGa naar voetnoot69 het glas, daar de verhaalde stoffe in was, in een beweginge hebbe gebragt, ende het glas in soo een ordreGa naar voetnoot70 niet en hebbe geplaast, als het daar te vooren hadde gelegen, hebbe ik in gedagten genomen: ende of dit ook niet de redenen mogte wesen, dat het geseijde punctige deel FAB. soo een gedaante heeft aan genomenGa naar voetnoot71. Ik stelde den Teijkenaar ook een Cristallige figuur voor de Oogen die grooter was,Ga naar margenoot+ als met fig: 5 is aangewesen, en welk deel op twee bijsondereGa naar voetnoot72 zijden beset waren, ofte daar tegen aan gestremt waren, seer veel kleijne Cristallige deeltjens, kleijnder als metGa naar margenoot+ fig: 1. tussen AB aan gewesen, en aan de welke men maar een punct konde bekennen, en niet doenlijk was, soo danige veel kleijne deelen, door teijken konst wel te verbeelden. Ga naar margenoot+Met de verhaalde waar neminge niet vergenoegt sijnde, hebbe ik op nieuw twee glase tuba genomen, die wat wijder, als de voor gaande waren, daarin ik mede stark water hebbe gedaan, ende in dat water geworpen fijn silver, ende doen de glase Tuba over eijnde geset, in warm sant, op dat met sulk doen het stark water soo veel silver soude ontdoenGa naar voetnoot4, als het vermogen van het stark water was, en wanneer dit starkwater, dat met silver beladen wasGa naar voetnoot6, eenige weijnige dagen hadde gestaan, ende het bovenste seer klaar was geworden, hebbe ik het klare water van het silver, dat nog int water was blijven leggen, in een andere glase tuba af gegooten, ende een vande selvige over eijnde gestelt wel veertien dagen lang, meest door gaansGa naar voetnoot73 in warm sand, om dus waar te nemen, of de Cristaline deelen niet grooter souden stremmen, dat ik niet en hebbenGa naar voetnoot74 konnen gewaar werden, en wat mijn tweede glase tuba belangt, die is des nagts uijt het zand ontstukken gevallen. | |||
Ga naar margenoot+Fig. 8. ABCDEF also represents a crystalline particle, on which we see that the six-side CDE is very short in comparison with the slanting part designated by EFABC, of which FAB tapers to a shorter point in proportion to the uppermost partGa naar voetnoot14. Other similar crystalline figures I could see only among many others. Now I considered whether such a crystalline figure, which is a little curved, may not be caused by the fact that during the coagulation I imparted a movement to the glass tube in which the said substance was contained and did not place the glass tube in the same position as that in which it had been before, and I wondered whether this might not be the reason why the said pointed part FAB assumed such a shapeGa naar voetnoot15. Ga naar margenoot+I also placed before the draughtsman's eye a crystalline figure which was larger than the one designated in Fig. 5 and two separate sides of which were covered with,Ga naar margenoot+ or against which had coagulated, a great many small crystalline particles, smaller than those designated in Fig. 1 between A and B, and on which one could discern only one point, so that it was not possible to represent so many small particles by drawing. Ga naar margenoot+Since I was not content with the above-mentioned observation, I again took two glass tubes, which were a little wider than the former ones, into which I also poured aqua fortis, and into that water I threw fine silver. And then I put the glass tube upright in the warm sand in order that thus the aqua fortis should dissolve as much silver as the aqua fortis was able to do, and when this aqua fortis, which was saturated with silver, had stood for a few days and the top layer had become very clear, I decanted the clear water from the silver which had still remained in the water into another glass tube and put one of them upright for at least fourteen days, for the greater part of the time in warm sand, in order thus to observe whether the crystalline particles would not coagulate to larger ones; I have not been able to perceive this, and as regards my second glass tube, that fell to pieces from the sand during the night. | |||
Ga naar margenoot+Na desen nam ik een weijnig stark water dat met silver beladen was, ende ik hebbe het met gemeenGa naar voetnoot75 regen water verswakt, ende een weijnig van het selvige genomen, ende geplaast op een suijverGa naar voetnoot76 glas, ende dat water soo dun verspreijt, als het mij doenlijk was, ende doen op het glas geplaast, een sand grooteGa naar voetnoot77 root kooper, ende dat aanstonts door het Vergroot glas voor mijn gesigtGa naar voetnoot10 gebragt, als wanneer ik quam te sienGa naar voetnoot78, de te samen stremmende silver deelen, voortkomende uijt onsienlijke deelen die int water sijn, en schoon ik de deelen die in lengte waren te samen gestremt, en van ongelooflijke dunte waren, door de scherp siende Vergroot glasen beschouwde, soo was het eenigste dat ik quam te ontdekken, dat ik sag, dat soo danige dunne deelen, nog uijt onbedenkelijkeGa naar voetnoot79 kleijne deelen te waren te samen geset, dit laast geseijde strekteGa naar voetnoot80 alleenlijk, om was het mogelijk de figuur vande eerste te samen stremmingeGa naar voetnoot81 te ontdekken, dat mij gemist isGa naar voetnoot82. Ga naar margenoot+Sien wij nu de kleijne Cristallige deelen die waarlijk silver sijn, in soo nette punctige ses sijdige figuuren te samen gestremt, als of het geslepe Diamanten waren, ende dat die figuuren in groote sijn toenemende, soo hebben wij niet te twijfelen, of soo danige Cristalijne figuurtjens hebben de gedaante al, eer deselve tot ons gesigt komenGa naar voetnoot83. | |||
Ga naar margenoot+Upon this I took some aqua fortis saturated with silver and I diluted it with common rain-water. And I took a little of it on a clean glass and spread that water upon it as thinly as I could, and then I placed on the glass copperas the volume of a grain of sandGa naar voetnoot16 and placed this presently through the magnifying glass before my eyes. I then saw the coagulating silver particles emerging from invisible particles which are in the water; and although I observed the particles, which had coagulated lengthwise and were incredibly thin, by means of the sharp magnifying glasses, the only thing I could perceive was that I saw that such thin particles consisted in turn of inconceivably small particles. The latter served only to discover, if possible, the figure of the crystal first formed, but I did not succeed in thisGa naar voetnoot17. Ga naar margenoot+If we now see the small crystalline particles which are really silver, coagulated to such exact pointed six-sided figures as if they were polished ..... diamonds, and that those figures are growing in size, we cannot doubt but those small crystalline particles already had the figure before we could observe themGa naar voetnoot18. | |||
Ga naar margenoot+Laten wij nu de te samen gestremde silver deelen, die als in Cristal sijn verandert, ende alle ses zijdig zijn, over brengen tot het berg CristalGa naar voetnoot84 die mede ses zijdig sijn, ende een ses zijdige punct hebben, en in gedagten nemenGa naar voetnoot85, dat de eerste te samen stremminge van het Berg Cristal seer kleijn is geweest, als deselve uijt de lugt te samen gestremt is, ende van tijd, tot tijd, soo lang soo danige stoffe inde lugt is geweestGa naar voetnoot86, endeGa naar voetnoot87 de figuur hebben behouden, die deselve inden beginne hadden, soo ze van geen om leggende deelen belet werdenGa naar voetnoot88, gelijk wij eenigsints aan de te samen gestremde silver deelen gewaar werden; en schoon de geseijde silver deelen, eenige maanden in sware regen tijd, aan het glasGa naar voetnoot89 (waar in deselve gestremt waren) hadden gelegen, soo en hebbe ik geen de minste verandering aan deselve konnen bekennen. Ga naar margenoot+Dat nu de meeste Berg Cristallen sessijdigGa naar voetnoot90, ende een ses sijdige punct tot haar opperste hebben, en veele andere schoon deselve schuijns, ende ook bijna plat, aan de steene sijn vereenigt, is hare eene eijnde ofte punct mede ses sijdigGa naar voetnoot91, sulks komt ons wel vreemt voor, maar als wij als voor de oogen sien, dat wanneer sal peter int water ontdaanGa naar voetnoot4 is, ofte voor ons gesigt, met het water is vereenigt, ende de sal peter begint int water weder te stremmen, soo sullen wij sien, dat alle de seer dunne en lange sal peter deeltjens sessijdigGa naar voetnoot92: Dog veel sal peter deelen, over hoopGa naar voetnoot93 te samen stremmende, sullen meest door gaansGa naar voetnoot94 ongeschikteGa naar voetnoot95 figuuren voort brengen, en gelijkGa naar voetnoot96 nu de eijnden van het CristalGa naar voetnoot97 met een sessijdige punct is versien, soo sijn de eijnden vande salpeter nu platagtig, ofte beijtels gewijse toe loopende. | |||
Ga naar margenoot+Let us now compare the coagulated silver particles which have as it were been transformed into crystal, and all of which are six-sided, with those of rock-crystal, which are also six-sided and have a six-sided point, and bear in mind that the first coagulation of the rock-crystal was very small when it coagulated from the air and in the course of time has grown as long as this substance was in the air and that they retained the figure which they had at the creation, if they were not prevented by surrounding particles, as we perceive to some extent on the coagulated silver particles. And although the said silver particles had lain for some months, in a time of heavy rain, against the glass tube (in which they had coagulated), I have not been able to discern the least change in them. Ga naar margenoot+Now it seems very strange to us that most rock-crystals are six-sided and have a six-sided point at the top and that in many others, although they are joined to the rock in a slanting position, and also almost flat, one end or point is also six-sided, but when we see as it were before our eyes that when saltpetre has been dissolved in water or is united with water before our eyes and the saltpetre begins to coagulate in the water again, we shall see that all the very thin and long saltpetre particles are six-sided. But when many saltpetre particles coagulate irregularly, they will usually produce irregular figures, and while the ends of the rock-crystal are provided with a six-sided point, the ends of the saltpetre particles are now flattish or end in a chisel-like figure. | |||
Ga naar margenoot+Als wij nu daaglijks sien, dat de te samen gestremde suijker, die wij Candij Suijker noemen, meest door gaans vierzijdig te samen stremt, waar van de twee tegen over staande zijden veel maal breeder sijn, als de twee andere tegen over staande zijden, ende dat de eijnde die aan andere suijker deelen niet vast gehegt sijn, scharp ofte beijtels gewijse sijn toe loopendeGa naar voetnoot98. Int kort wij sien dat de te samen stremmende silver deelen, die een Cristallig wesen aannemen, ses zijdigGa naar voetnoot99, en twee scharpe puncten hebben, ende dat het Berg Cristal mede meest door gaans ses sijdig is, met een seszijdige scharpe punct, ende dat de sal peter mede ses sijdig te samen stremt, met een beijtels gewijse scharpe punct; Maar waarom de eene sus, en andere weder soo te samen stremmen dat sijn (in mijn Oog) onbegrijpelijke zaaken, daar van ik mij in beeld, geen door komen isGa naar voetnoot100. Ga naar margenoot+Nu hadde ik ook gout in Aqua Regia gedaan, ende de glase Tuba, waar in het geseijde Aqua, ende gout was, hebbe ik mede in warm sand gestelt, op dat de Aqua soo veel gout soude ontdoenGa naar voetnoot4, als in het Aqua ontdaan konde werden, en of ik het dus lang liet staanGa naar voetnoot101, ende ook warm was houdende, soo en hebbe ik in het selvige geen te samen stremminge konnen ontdekken, alsGa naar voetnoot102 soo danige taks gewijse deelen, dieGa naar voetnoot103 om haar kleijnheijt geen figuur aan te bekennen warenGa naar voetnoot104. Ga naar margenoot+Maar wat de vermengde zouten belangtGa naar voetnoot105, waar uijt het Aqua Regia bestaat, namentlijk uijt sal peter vitriol en sal armoniac, daar van waren onbedenkelijk veel zout deelen te samen gestremt, die de figuur hadde van netteGa naar voetnoot106 ruijten, die twee scharpe, en twee botte hoeken hadden, ende dat van verscheijde grootheden, waar van eenige soo kleijn sijn, dat deselve naeuwlijks door het Vergroot glas te bekennen waren, sijnde meest alle soo helder als Cristal, uijtgesondert dat eenige seer kleijne deeltjens, die geen doorschijnentheijt hadde op deselve lagenGa naar voetnoot107. | |||
Ga naar margenoot+Now we see daily that coagulated sugar, which we call sugar-candy, usually coagulates to four-sided figures, of which two opposing sides are many times broader than the two other opposing sides and that the ends which are not joined to other sugar particles end in sharp or chisel-like pointsGa naar voetnoot19. In short, we see that the coagulating silver particles, which assume a crystalline appearance, are six-sided and have two sharp points, and that rock-crystal is usually also six-sided, with a sharp six-sided point, and that saltpetre also coagulates to six-sided figures with a chisel-like sharp point. But why the one coagulates in one way and others in another way again, those are (in my view) inconceivable matters, which in my opinion cannot be fathomedGa naar voetnoot20. Ga naar margenoot+Now I had also put gold in aqua regia and I also placed the glass tube, in which were the said aqua and gold, in warm sand, in order that the aqua might dissolve as much gold as was possible. And however long I left it standing and also kept it warm, I have not been able to discover any coagulation in it except some branch-like parts, on which no figure could be discerned because of their smallnessGa naar voetnoot21. Ga naar margenoot+But as to the mixed salts of which aqua regia consists, viz. saltpetre, vitriol, and sal ammoniac, inconceivable amounts of their salt particles had coagulated, which had the figure of exact rhombi which had two acute and two obtuse angles, and those of different sizes, some of which so small that they could hardly be discerned through the magnifying glass, most of them as clear as crystal, except that some very small particles, which were not transparent, lay upon themGa naar voetnoot22. | |||
Ga naar margenoot+Om fig: 9. werden ABC.DE ende FG drie ruijten van bijsondereGa naar voetnoot108 grootheden, als hier vooren verhaalt, aan gewesen, aan de welke men eenige dikte konde bekennen, die ook den Teijkenaar na sijn vermogen waar genomen heeft. Ook sag ik eenige weijnige lang werpige viersijdige figuurtjens leggen, die medeGa naar margenoot+ twee scharpe, en twee botte hoeken hadden, als fig: 10 tussen H ende I werden aan gewesen. Dese geseijde figuuren, beelde ik mij inGa naar voetnoot23, datter gans geen gout in was, te meer, om dat mijGa naar voetnoot109 dog seer selden, in Aqua fort, daar silver in ontdaan was, soo danige figuurtiens hadde ontdekt. Vorders lagen om, en ook aan de geseijde Ruijten, lange Cristalige figuurtiens, die ik vast steldeGa naar voetnoot13 dat sal peter deelen waren. Ik sal afbreeken enz:Ga naar voetnoot110 | |||
Ga naar margenoot+In Fig. 9, by ABC, DE, and FG are designated three rhombi of different sizes, as described above, on which some thickness could be discerned, which the draughtsman also represented as best he could. I also saw a few oblong four-sided figures, which also had two acute and twoGa naar margenoot+ obtuse angles, as designated in Fig. 10 between H and I. I imagined that in the said figures there was no gold at all, the more so because I had very seldom discovered such figures in aqua fortis in which silver had been dissolved. Further there lay around and also upon the said rhombi long crystalline figures, which I was firmly convinced were saltpetre particles. I will now conclude, etc.Ga naar voetnoot23 |
|