Alle de brieven. Deel 12: 1696-1699
(1989)–Anthoni van Leeuwenhoek–
Auteursrechtelijk beschermdGepubliceerd in:
| |||||
Korte inhoud:Onderzoek van een goud- en zilverhoudend mineraal, afkomstig uit de mijn Salida op Sumatra. Theorie over het ontstaan van goud- en zilverertsen. | |||||
Opmerking:De hier afgedrukte tekst is die van uitgave A. | |||||
Letter No. 197 [114]
| |||||
Published in:
| |||||
Summary:Inspection of a mineral containing gold and silver, originating from the Salida mine in Sumatra. Theory about the formation of gold and silver ores. | |||||
Remark:The text as printed here is that of edition A. | |||||
Delft in Holland den
Wel Edele Gestrenge HeereGa naar voetnoot1).
Ga naar margenoot+'t IS ontrent vier Jaren geleden, dat seker Oost-Indisch-Vaarder t' huys komende, my verhaalde, dat op het Eyland Sumatra in de Gout-myn SilidaGa naar voetnoot2) hadde geweest, en toonde my een stukje steen, anders Mineraal geseyt, van de grootte van ontrent een kleyne Okkernoot, met byvoeginge dat soodanig stukje selfs uyt de mijn hadde gehaalt, en dat het selve soo rijk van Gout was, dat men het Gout met het bloote oog in het stukje Mineraal konde bekennen, en alsoo den selven het geseyde stukje Mineraal aan my presenteerde, nam ik het gewillig aan, en beschouwde het verscheyde malen door het vergroot-glas, als niet beter wetende, of het geene men my voor Gout debiteerde, was waarlijk GoutGa naar voetnoot3). UE, Wel Edele Gestrenge Heer, hebt in 't voorleden Jaar soo veel goedheid gehad, dat ons besorgt hebt eenige Proeven Mineraal, als doen met de Schepen uyt Indiën gebragt, en welk Mineraal mede uyt de geseyde Mijn was gekomen. Als ik nu het laatst geseyde Mineraal met het bloote oog quam te beschouwen, scheenen my eenige weynige stukjens Mineraal Gout-rijker, als het stukje Mineraal dat my was vereert. Ga naar margenoot+Wanneer wy nu tot twee distincte reysenGa naar voetnoot4) het assay van de proeven Mineraal, hier vooren verhaalt, trokkenGa naar voetnoot5), om te sien hoe veel Gout en Silver de 100. ponden Mineraal waren in houdende, bleek ons, dat de waarde van het Silver in 100. pond Mineraal vry meerder was, dan het Gout, daarGa naar voetnoot6) in tegendeel de Assayeurs tot ons | |||||
Delft in Holland, the
Right Honourable SirGa naar voetnoot1).
Ga naar margenoot+It is some four Years ago that a certain East India Trader on coming home told me he had been in the Island of Sumatra in the Gold-mine SilidaGa naar voetnoot2) and showed me a piece of rock or Mineral the size of approximately a small Walnut, adding that he himself had taken this piece out of the mine and that it was so rich in Gold that one could detect the Gold in the piece of Mineral with the naked eye, and when he presented the said piece of Mineral to me, I readily accepted it and inspected it several times through the magnifying glass, because for all I knew what was represented to me as Gold was actually GoldGa naar voetnoot3). Last Year Your Honour were so kind as to procure us some Samples of Mineral which had then been brought from the Indies by the Ships, which mineral had also come from the said Mine. When I inspected the last-mentioned Mineral with the naked eye, a few pieces of the Mineral appeared to me to be richer in gold than the piece of Mineral that had been presented to me. Ga naar margenoot+When on two different occasions we assayed the aforesaid Mineral samples to see how much Gold and Silver 100 pounds of Mineral containedGa naar voetnoot4), we found that the value of the Silver in 100 pounds of Mineral was considerably greater than | |||||
seyden, dat de waarde van het Gout en Silver, dat in 't Mineraal was, over een quamGa naar voetnoot7). Uyt dese ondervindinge stelde ik vastGa naar voetnoot8), dat het geene men voor Gout met het oog quam te beschouwen, inderdaat geen Gout was, want by aldien het Gout was, soo soude soo een pont Mineraal, meerder als 50. guldens aan Gout moeten uytleveren. Ga naar margenoot+Om myn selven daar ontrent te voldoenGa naar voetnoot9), bragt ik een kleyn stukje Mineraal, dat in mijn oog het Goutrijkste scheen, en bragt het selve in soo een stark vuur, dat het Mineraal een weynig begon te smelten, met die gedagten, soo het Gout was (datGa naar voetnoot10) in ons oog Gout scheen te zyn) dat desselfs Gout Couleur niet zoude veranderen, en by aldien het swavel was, gelijk ik myn selven was inbeeldende, dat dan de Gout Couleur soude weg branden, gelijk ook geschiede, want als ik, na het branden, het Mineraal door het vergroot-glas beschouwde, sag ik maar twee kleyne ronde deeltjens leggen, die een Gout Couleur hadden, en welke deeltjens ik vast steldeGa naar voetnoot11) dat waarlijk Gout waren, die door de hitte van het Vuur tot ronde bolletjens waren gesmolten, sijnde het eene bolletje wel 10. maal grooter als het andere, en daar benevens sag ik een groote menigte van uytnemende kleyne bolletjens leggen, die ik vast stelde dat waarlijk Silver deeltjens waren. Ga naar margenoot+Vorders bereyde ik een glase Retortje, en in het selvige leyde ik vier â vyf kleyne stukjens Mineraal, die in 't oog te beschouwen veel Gout scheenen in te hebben, ofte anders geseyt met veel kleyne geelagtige deeltjens beladen waren. Dit Retortje bragt ik eerst by een sagt Vuur, en daar na in soo een stark Vuur, dat selfs het RetortjeGa naar voetnoot12) aan 't smelten raakte, met die gedagten, dat ik door sulk doen, de swavel (soo die in 't Mineraal was) uyt het selve soude dryven, en dat de Swavel, en andere stoffe, aan de Helm van 't Retortje soude stremmen, gelijk ook geschiede. Want ik sag seer klaar en naakt, dat de geele stoffe die uyt het MineraalGa naar margenoot+ wierd gedreven, waarlijk swavel was. Als mede wierde uyt het Mineraal gedreven (in myn oog) een waterige vogt, welke vogt voor een gedeelte stremde, als wy wel komen te sien dat op een stil staende water geschied, welke stoffe wy een vlies noemen, welk soo genoemde vlies, wanneer het van een scheurde, een draet of veselagtige gedaante aan nam: en daar benevens lagen veele deeltjens aan het glaase | |||||
that of the Gold, whereas the Assayers told us that the value of the Gold and Silver present in the Mineral was equalGa naar voetnoot5). On account of this finding I was of opinion that what on the face of it was considered Gold was not really Gold, for if it were Gold, such a pound of Mineral would have to yield more than fifty florins of Gold. Ga naar margenoot+To gain more certainty about this, I took a small piece of Mineral which appeared to me richest in Gold and brought it in so hot a fire that the Mineral began to melt a little, thinking that if it were Gold (viz. that which appeared to us to be Gold), its Gold Colour would not change, and if it were sulphur, as I imagined, the Gold Colour would burn away, as actually happened. For when, after the burning, I inspected the Mineral through the magnifying glass, I saw only two small round particles having the Colour of Gold, and those particles I firmly thought were really Gold, which had been fused to round globules by the heat of the Fire, one globule being as much as ten times bigger than the other. And in addition I saw a great many extremely small globules, which I was convinced were really Silver particles. Ga naar margenoot+I further prepared a small glass Retort, and in this I put four or five small pieces of Mineral which on the face of it seemed to contain much Gold or, in other words, were covered with many small yellowish particles. I first brought this Retort near a gentle Fire, and then in so hot a Fire that the Retort itself began to melt, because I thought that by so doing I should expel the sulphur (if it were present in the Mineral) therefrom and that the Sulphur and other material would coagulate on the Neck of the Retort, as actually happened. For I saw very clearly and plainly that the yellow material expelled from the Mineral wasGa naar margenoot+ really sulphur. Further (to my view) a watery fluid was expelled from the Mineral, which fluid coagulated in part, as we sometimes find to take place on stagnant water, this material being called a film by us; and when the said film was torn to pieces, it assumed the form of filaments or fibres. And by the side of it there were | |||||
helmtje, die ik voor Antimonium aan sagGa naar voetnoot13). Als wy nu sien de groote menigte swavel, waar mede het Mineraal is beladen, soo hebben wy ons niet te verwonderen, dat men in de geseyde mynen, niet alleen een stank gewaar werd, maar dat ook veel Menschen, in de mynen werkende, door die swavel dampen siekelijk werden, en ook komen te stervenGa naar voetnoot14). Het geene dat my boven verwagtinge voor quam, dat was, dat soo veel swavel, na de hoe grootheid van de steen, anders Mineraal geseyt, voort quam, en dat boven veele andere deelen, en dat uyt soo een harde steen, waar mede men in glas kan snydenGa naar voetnoot14). Ga naar margenoot+In 't Papierke met A geteykent is een stukje steen ofte Mineraal, dat byGa naar voetnoot15) de onkundigen rijk van Gout schijnt te zyn. In het Papierke B leggen kleyne stukjens Mineraal, die van het stukje Mineraal, in A leggende, sijn afgeslagen, en welke in B leggende deeltjens in 't vuur zyn geweest, aan welke deeltjens men geen blinkende stoffe, dat na Gout gelykt, kan bekennen. Aan het glaasje hier nevens gaande, kan men verscheyde deeltjes bekennen, waar van de meeste suyvere swavel zyn, die van een seer kleyn gedeelte Mineraal is afgedreven. Ga naar margenoot+Wat de ronde swarte bolletjens belangt, die men in dese in 't vuur geweest zynde stukjens Mineraal gewaar werd deese, beelt ik my in, zyn niet anders geweest als de Antimonium, die voor het meerendeel voor het vuur is weg gedreven, en dese ronde bolletjens, soo die in 't oog ons te vooren komen, heeft overgelaaten. Want als ik dese swarte bolletjens nader beschouwde, en ontstukken brak, bevond ik dat het als Lugt bolletjens waren, gelyk de Antimonium nalaat, als het vuur niet al te stark isGa naar voetnoot16). | |||||
many particles on the glass neck, which particles I took to be AntimonyGa naar voetnoot6). If we now see the large amount of sulphur with which the Mineral is covered, we need not wonder that in the said mines not only is a foul smell noticed, but also many People working in the mines fall ill owing to those sulphur fumes and even dieGa naar voetnoot7). What appeared to me to be beyond expectation was that so much sulphur was produced, according to the size of the rock or Mineral, and this over and above many other part and out of so hard a rock, with which one can cut in glass. Ga naar margenoot+In the small Paper marked A is a piece of rock or Mineral which according to the estimates of the ignorant seems to be rich in Gold. In the Paper B are small pieces of Mineral, which have been chipped off the piece of Mineral contained in A; these particles contained in B have been in the fire, and no bright material resembling Gold is to be detected in these particles. On the little glass accompanying this letter different particles are to be detected, most of which are pure sulphur, expelled out of a very small amount of Mineral. Ga naar margenoot+As to the round black globules which are perceived in these pieces of mineral that have been in the fire, I think these were none other but the antimony, which has largely been expelled by the fire and has left these round globules as they appear to us. For when I inspected these black globules more closely and broke them to pieces, I found that they were as it were Air bubbles such as Antimony leaves behind when the fire is not too hotGa naar voetnoot8). | |||||
Ook mede heb ik verscheyde malen gesien, dat 'er veele uytnemende kleyne ronde Bolletjens lagen, die ik oordeelde dat Silver waren, en welke deeltjens Silver, door de kragt van het vuur gesmolten zynde, een rondigheid hadden aangenomen: dog dese Silver deeltjens zyn niet wel met het bloote oog te bekennenGa naar voetnoot17). In 't glaasje, mede hier nevens gaande, is een gedeelte van de Swavel, Antimoni, enz. die afgedreven is van vier stukjens Mineraal, die in het Papierke B leggen. Ik hebbe voor desen geen andere gedagten gehad, of het Silver en Gout, het geene in het Mineraal was, lag onder een vermengd, even als of Silver en Gout onder een was gesmolten, dog ik hebbe tot drie â vier malen gesien, dat de Goutdeelen in het Mineraal, andersGa naar voetnoot18) in de steen, na dat het in een stark vuur hadde geweest in ronde bolletjens, lagen, en dat insgelijks het silver in ronde bolletjens, gesepareert van het Gout, waren leggende. Ga naar margenoot+Dese waarnemingen quamen my in 't eerst vreemt voor, maarGa naar voetnoot19) vast stellende, dat nog Gout, nogGa naar voetnoot20) Silver, Antimoni, Swavel, &c. niet door ophevende dampen, uyt de onderaartze stoffe, in soodanige vaste deelen, als dese steen ofte Mineraal is, konnen opgevoert werden, veel min datze de steen-deelen konnen van een doen separeren en aldaar plaats vatten, ofte te samen stremmen, maar dat alle de geseyde deelen, ten tyde dat de steen-deelen te samen sijn gevoegt, onder de steen-deelen sijn vermengt geweest, en sulks zynde, waarom souden de Silver-deelen, Gout-deelen, enz. niet gescheyden (in de steen) van den anderenGa naar voetnoot21) konnen leggen. Want vast gestelt zynde, dat het Gout en Silver in swaarheid soo veel verschillende zyn, dat van gelijke groote lighamen van het geseyde, het Gout seer na tweemael soo swaar sal wegen, als het Silver, en nog grooter verschil, beeld ik my in, is tusschen de Antimoni, en SwavelGa naar voetnoot22). Dit soo sijnde, konnen wy ons wel te binnen brengen, dat wanneer verscheyde verschillende deelen, swevende door malkanderen, en de tyd gekomen zynde datze sullen te samen stremmen, dat die deelen van een en deselvige hoedanigheid, eerder sullen te samen voegen, dan die deelen die grootelyks sijn verschillende, soo in stoffe als in swaarheidGa naar voetnoot23). enz.
A. van Leeuwenhoek. | |||||
I have also seen several times that there were many extremely small round Globules, which I thought to be Silver, which particles of Silver, having molten owing to the heat of the fire, had taken a roundish shape; but these Silver particles cannot be detected very well with the naked eyeGa naar voetnoot9). The little glass also accompanying this letter contains a portion of the Sulphur, Antimony, etc. which has been expelled from four pieces of Mineral present in the Paper B. I previously did not think but that the Silver and Gold present in the Mineral were intermixed as if Silver and Gold were fused together, but I saw three or four times that the Gold particles in the Mineral or rock, after they had been in a hot fire, lay [about] as round globules and that likewise the silver lay in round globules, separate from the Gold. Ga naar margenoot+These observations first appeared strange to me, but I assume that neither Gold nor Silver, Antimony, Sulphur, etc. can be raised by rising vapours out of the subterranean material into such solid fragments as this rock or Mineral, and even less so that they can force the rock fragments apart and make them take their place there or condense, but that all the said fragments were mixed, at the time the rock components were combined, among the rock components; and if this is true, why could not the Silver particles, Gold particles, etc. lie separate from each other (in the rock)? Indeed, when it has been established that Gold and Silver differ so much from each other in weight that of two equal volumes of these materials the one of Gold will weigh almost twice as much as that of Silver (and I think there is an even greater difference between Antimony and Sulphur), we may understand quite well that when several different components are floating through each other and the time has come for them to condense, those components having the same character will combine sooner than those components which differ greatly, both in substance and in weightGa naar voetnoot10), etc.
A. van Leeuwenhoek. |
|