Alle de brieven. Deel 4: 1683-1684

[p. 166]

Brief No. 79 [40].
28 December 1683.

Gericht aan: Francis Aston.

Manuscript: Ondertekende, eigenhandige brief te Londen, Royal Society. MS. 1899. L 1. 70. Vier en twintig kwartobladzijden met 11 figuren, die verloren zijn gegaan.

Gepubliceerd in:

Antoni van Leeuwenhoek. Ondervindingen en beschouwingen. D. van Gaesbeeck. Leijden, 1684. Blz. 1-24. Met 11 figuren. (Hollandse tekst.) [A.]

Phil. Trans. Vol. XIV. No. 160. June 20. Oxford, 1684. Blz. 586-592. Met 11 figuren. (Engels extract.)

Acta eruditorum. Vol. V. Lipsiae, 1686. Blz. 4-8. Met 9 figuren. (Latijnse vertaling van het eerste gedeelte van den brief.)

Antonii a Leeuwenhoek Arcana naturae detecta. H. van Kroonevelt. Delphis Batavorum, 1695. Blz. 53-69. (Gedateerd Kalendas Januarias 1684.) Met 11 figuren. (Latijnse vertaling.)

Antoni van Leeuwenhoek. 40ste Missive. Z. pl. & j. Blz. 1-24. Met 11 figuren. (Hollandse tekst.) [B.]

Antonii a Leeuwenhoek Opera omnia. J.A. Langerak. Lugduni Batavorum, 1722. Blz. 50-65. (Gedateerd Quinto Kalendar: Januar: 1684.) Met 11 figuren. (Latijnse vertaling.) [C.]

N. Hartsoeker. Cours de physique etc. et d'un extrait critique des lettres de M. Leeuwenhoek. La Haye, 1730. Blz. 11-12. (Frans extract.)

Collection académique. Partie étrangère. Tome VII. Dijon, Paris, 1766. Blz. 68-71. Met 6 figuren. (Frans extract.)

N.G. Leske. Abhandlungen zur Naturgeschichte, Physik und Oekonomie. I. 2. Leipzig, 1780. Blz. 69-71. Met 1 figuur. (Duits extract.)

S. Hoole. The select works of Antony van Leeuwenhoek. II. London, 1807. Blz. 125. Met 2 figuren. (Engelse vertaling van de tweede alinea van den brief.)

Korte inhoud:

Beschrijving van de epitheelcellen van het mondslijmvlies. Verklaring van den jeuk bij chronisch eczeem en eventuele therapie. Beschrijving van de huid van een kind met ichthyosis. Over den bouw van het darmslijmvlies, waarin Leeuwenhoek capillaire bloedvaten en lymphvaten onderscheidt en den overgang van slagaderen in fijne adertjes door de capillairen meent te mogen aannemen. Beschrijving van den fijneren bouw van het darmslijmvlies en beschouwingen over de resorptie en de darmbewegingen.

Figuren:

De 11 figuren zijn in het oorspronkelijke verloren gegaan.

[p. 167]

Letter No. 79 [40].
December 28th 1683.

Addressed to: Francis Aston.

Manuscript: Signed autograph; London, Royal Society, MS. 1899. L. 1. 70. Twenty-four quarto pages with 11 figures which have got lost.

Published in:

Antoni van Leeuwenhoek, Ondervindingen en beschouwingen. D. van Gaesbeeck. Leyden, 1684; pp. 1-24. Eleven figures. (Dutch text.) [A]

Philosophical Transactions. Vol. XIV. No. 160. June 20. Oxford, 1684; pp. 586-592. Eleven figures. (English extract.)

Acta eruditorum. Vol. V. Lipsiae, 1686; pp. 4-8. Nine figures. (Latin extract of the Phil. Trans. of the first part of the letter.)

Antonii a Leeuwenhoek Arcana naturae detecta. H. van Kroonevelt. Delphis Batavorum, 1695; pp. 53-69. (Dated Kalendas Januarias 1684.) Eleven figures. (Latin translation.)

Antoni van Leeuwenhoek, 40ste Missive. Z. pl. & j.; pp. 1-24. Eleven figures. (Dutch text.) [B]

Antonii a Leeuwenhoek Opera omnia. J.A. Langerak. Lugduni Batavorum, 1722; pp. 50-65. (Dated Quinto Kalendar: Januar: 1684.) Eleven figures. (Latin translation.) [C]

N. Hartsoeker, Cours de physique etc. et d'un extrait critique des lettres de M. Leeuwenhoek. La Haye, 1730; pp. 11-12. (French extract.)

Collection académique. Partie étrangère. Tome VII. Dijon, Paris, 1766; pp. 68-71. Six figures. (French extract of the Phil. Trans.)

N.G. Leske, Abhandlungen zur Naturgeschichte, Physik und Oekonomie. I, 2. Leipzig, 1780; pp. 69-71. One figure. (German extract of the Phil. Trans.)

S. Hoole, The select works of Antony van Leeuwenhoek. Vol. II. London, 1807; p. 125. Two figures. (English translation of the second paragraph of the letter.)

Summary:

A description of the epithelial cells in the mucous membrane of the mouth. An explanation of the itch in chronic eczema and its treatment. Description of the skin of a child suffering from ichthyosis. The structure of the mucous membrane of the intestines, in which Leeuwenhoek distinguishes capillary blood-vessels and lymph-vessels, and in which he believes he may assume a communication between the arteries and minute veins by means of capillaries. A description of the delicate structure of the mucous membrane of the intestines, together with observations on resorption and peristalsis.

Figures:

The original eleven figures have got lost.

[p. 168]

Delft in Hollant den 28.Xmb^r. 83.

[d'Heer] Francis Aston.¹⁾

Wel Edele Heer.²⁾

Jn UEd: aen genamen vanden j^e Octob^r. 1683. segt UEd: onder anderen. Jk wil hoopen dat UE. de laast gesonden Transactions sal hebben ontfangen. Na welke tijt jk deselve met verlangen heb te gemoet gesien: Dog ik heb voor nog na die tijt geen Transactions bekomen, soo dat ik niet en weet wat ik hier van denken sal. Hier nevens gaan weder eenige van mijne speculatien.³⁾ Jk wil hoopen dat deselvige de Hoogh weerdige Heeren Leden vande Con: Societeijt aen genaam sullen sijn.

⁺Jk heb in mijn missive vanden 17^e Septmb^r. 1683 geseijt, hoe dat onse huijt met schobbens beset is. Jk heb sedert die tijt gaan ondersoeken, het opperste huijtge van binnen in mijn mond, en wel voornamentlijk die aen mijn onderste lip, en heb mede gesien dat de selve beset is met schobbens, dog wat grooter en breeder, maar dunder als de schobbens waar mede ons lichaam van buijtenen⁺ sijn beset. fig. 1 is een schobbetge, dat ik oordeelde een vande volmaakste of minst geschonden schobbetgen te sijn. Dese schobbetgens waren nog meer beset met doorloopende striemtgens,⁴⁾ als die van buijten op ons lichaam, welke ik mede oordeelde maar overblijfselen te sijn, vande materie die uijt het lichaam onder ijder schobbetgen was uijt gestooten, en voor kanaaltgens hadde verstrekt, als mede was ijder schobbetge beset met veel seer kleijne globulen, die seer door schijnende waren, mede inde geseijde fig: aen gewesen.

Een ander schobbetge daar nevens leggende, was van ommetrek⁺ als fig: 2. Maar gelijk de schobbetgens die onse huijd bedekt, soo verre over malkanderen schieten, dat deselve ten minsten drie dik op malkanderen komen te leggen, (het welk de oorzaak is, waar

1) A. en B. hebben: ‘Aan de Heer Francois Aston Secre: van de Kon. Soc: tot London’.

2) De aanhef en de eerste alinea ontbreken in A. en B.

3) Speculatien - beschouwingen.

+ Epitheel van het mondslijmvlies.

+ fig. XVII.

4) De epitheelcellen van den wand liggen dakpansgewijs over elkaar heen.⁺ Zou men nu een bepaalde celschub onder den microscoop instellen, dan ziet men van de daar boven of daar onder gelegen cel slechts de celgrens, doordat hier een lichtbrekingseffect plaats heeft. Deze celgrenzen zijn de door L. beschreven strepen. Met de ‘globulen’ bedoelt hij waarschijnlijk de korreling die in het protoplasma zit. Het is echter ook mogelijk, dat hij de vaak op deze cellen voorkomende bacteriën heeft gezien. [Kro.]

+ afb. 22.

+ fig. XVIII.

[p. 169]

Delft in Holland, 28 December 1683.

Mr. Francis Aston¹⁾.

Dear Sir,

In your welcome letter of October 1st 1683 you say among other things: I hope you have received the Transactions we last sent to you. I have since anxiously looked out for them. I am at a loss, however, for neither before nor after that I have received any Transactions. Enclosed I again send you some of my speculations, which I hope will be welcome to the Honourable Fellows of the Royal Society²⁾.

⁺In my letter of 17 September 1683 I stated that our skin is covered with scales. Since then I started examining the superficial layer of the lining of the inside of my mouth, especially that of my nether lip, and observed that this also is covered with scales but a little larger and broader, though thinner than those that cover⁺ the outside of our body. Fig. 1 is a scale that I consider to be one of the most perfect and least injured. These scales were covered with continuous lines³⁾ even more than those on the outside of our body. These lines I also considered to be nothing but the remnants of the matter that had been thrust out under each scale and had served as channels. Each of these scales was covered with many minute globules, which were very transparent and are also represented in the said figure.

⁺Another scale, next to it, was in circumference as in fig. 2. But whereas the scales, covering our body, so much overlap that they form a layer of at least three (which causes our skin to appear

1) A and B read: To Mr. Francis Aston, Secretary of the Royal Society at London.

2) The opening lines and the first paragraph are absent from A and B.

+ Epithelium of the buccal mucous membrane.

+ fig. XVII.

3) ⁺The endothelium cells lining the wall are imbricated. When a given scale is in focus, we see only the highly refracting border of the cell situated above or below it. These cell-borders are the lines described by L. What he calls ‘globules’ are in all probability the granules of the protoplasm. However, he may have seen the bacteria which often occur on these cells. [Kro.]

+ ill. 22.

+ fig. XVIII.

[p. 170]

om onse Huijd wit schijnt,⁵⁾ en waar van jk over eenige jaren redenen hebbe gegeven,⁶⁾ namentlijk, dat wanneer doorschijnende deelen op malkanderen leggen, wit vertoonen, als deselve deelen niet alte vast in een sijn vereenigt, en dat omme die redenen papier, schuijm, speeksel, gestoote⁷⁾ glas, sneeuw, etc. wit sijn) soo is het ter contrarie met de schobbetgens in ons mond: Want dese (voor soo veel tot nog toe mijn bekent is) leggen alleen maar met haar Zijden een weijnig over malkanderen, soo dat voor het meerendeel van ijder schobbetge het root vlees en bloet daar door schijnt. en uijt die oorsaak sijn dan onse lippen en onse mond van binnen root.⁸⁾

⁺Sedert eenige jaren heb ik dat ongemak gehad, dat op veel plaatsen, de schobbetgens die onse opperste huijt maken, seer af schilferden, en voornamentlijk aan mijn regter been, dat mijn om de dag. 2. à 3. seer juekten,⁹⁾ soo dat ik niet en rusten of ik kloude mijn Been soo danig dat het bloet daar bij neder liep, dat mijn dan seer smerte, en met wat salven ik het smeerde, de schobbens schilferden altijts af, en daar bleven roode plaatsen staan: Maar nu vande somer sijn de schobbetgens vast blijven sitten, en de huijt heeft op eenige plaatsen maar een weijnig bruijnder plekken behouden,¹⁰⁾ Uijtgesond^t̳ aen mijn eene been ontrent de enklaeuw¹¹⁾ daar blijft nog een plaats ontrent een stuijver groote staan, daar de schobbens nog door gaens¹²⁾ af schilferen, ja het is ontrent 2. jaren geleden, met mijn soo gestelt geweest, dat dit afschilferen

5) Het wit (ondoorschijnend) zijn van de (bloedeloze, pigmentloze) huid is zeker wel het gevolg van diffuze lichtterugkaatsing, op de achtereenvolgende cellagen. L.'s verklaring is dus in principe waarschijnlijk juist. [H.]

6) Zie de brieven van 24 April 1674, 1 Juni 1674, 7 Sept. 1674 en 26 Maart 1675 (Alle de Brieven I. blz. 86, 104-106, 146 en 284).

7) Gestoote - fijn gestampt.

8) Deze verklaring is onjuist. De epidermis van het mondslijmvlies is op zijn minst even dik als die van de huid en de aaneensluiting der cellen is ongeveer hetzelfde. De oorzaak van het feit, dat het bloed door de epidermis van het wangslijmvlies veel duidelijker heenschijnt, is niet gevonden. Ten dele is misschien een verklaring te vinden in het hoger zijn der bloedvatpapillen.[H.]

+ Eczeem.

9) L. leed blijkbaar aan een eczeem, d.i. een huidziekte, waarbij afschilfering van de epidermis plaats vindt, samen met uitzweting van vocht en bloeden lymphecellen. [H.]

10) Op genezen eczeemplekken blijven dikwijls donkerder (= ‘bruijnder’) pigmentaties. [H.]

11) Enklaeuw - enkel.

12) Door gaens - voortdurend.

[p. 171]

white⁴⁾, as I already explained a few years ago⁵⁾, the reason being that when transparent bodies lie on top of each other they will appear white if these particles are not too closely packed, for which reason paper, froth, spittle, pounded glass, snow, etc. are white; the scáles of our mouth, on the other hand, as far as I know, only cover each other slightly with their sides, so that for the greater part the red flesh and blood shine through the scales, causing our mouth and lips to be red⁶⁾.

⁺For some years past I have been much troubled because scales that form our epidermis, peeled off in many places, especially my right leg, which would itch every second or third day so badly⁷⁾ that I could not help scratching it until the blood trickled down it, which ached a great deal. Whatever salve I applied, the scales continued to come off and the skin remained red in those places. But last summer the scaling stopped: the skin showing a somewhat darker colour in some places⁸⁾, except that there remained on one leg near the ankle a spot about the size of a stiver where the scales still continue to come off. Nay, about two years ago my condition was such that not only my arms scaled, but even the

4) The whiteness (opaqueness) of the bloodless, pigmentless skin is undoubtedly due to diffuse reflection on the successive layers of cells, so L's explanation would seem to be fundamentally correct. [H.]

5) See the letters of 24 April 1674, 1 June 1674, 7 September 1674 and 26 March 1675 (Collected Letters, I, pp. 87, 105-107, 147 and 285).

6) This explanation is wrong. The epiderm of the buccal mucous membrane is at least as thick as that of the skin and the junction of the cells is about the same. The cause of the fact that the blood shows so much more clearly through the epiderm of the buccal mucous membrane has not been detected. Perhaps a partial explanation may be found in the fact that the papillae of the bloodvessels are higher. [H.]
The following three paragraphs until ‘I have several times’ (p. 175) have been omitted in the Phil. Trans. [Sw.]

+ Eczema.

7) Evidently L. suffered from an eczema, a skin disease in which the epiderm comes off in scales, while a fluid containing blood cells and lymphocyts oozes out. [H.]

8) Frequently darker pigmentation remains on healed eczema spots. [H.]

[p. 172]

niet alleen tot aen mijn armen, maar ook in mijn aengesigt de afschilferinge vande opperste huijt sijn plaats nam. Ik heb verscheijde malen mijn gedagten daar over laten gaan, en soo nu en dan wel geoordeelt, of mijn on gemeen tee drinken, dat ik vande somer gedaan heb, waar van ik meest door gaans buijten gemeen sweete, als ook mede door de soete melk die ik nu meer als voor desen, smorgens inde quantiteit van 4. oncen¹³⁾ gedronken heb, mijn van die quaal niet mogt hebben genesen, hoe wel ik het melk drinken nu ontrent 10. jaren hebbe gecontinueert,¹⁴⁾ en dat met groot voordeel voor mijn gesontheijt.

Ik heb in die tijt wanneer de schobbens die onse Huijd bedekken, en gemeen afschilferden, verscheijde observatien gedaan, maar geen oorsaak van het af schilferen, konnen uijt vinden, omme redenen beeld ik mijn in, dat de uijt gestooten etter, en bloet, in soo een groote menigte uijt het lichaam, tegens de schobbetgens waren aan gestooten, ende aldaar door de weg wasemde vogt, in een drooge materie verandert sijnde, soo een verwarring en duijster gesigt, aen de schobbetgens hebben veroorsaakt, dat ik daar geen de minste stellingen van heb konnen maken.¹⁵⁾ Maar wanneer ik nu laast weder de afschilferende schobbetgens, van het over gebleven plaatsjen hier vooren verhaalt, observeerde, sag ik dat veele schobbetgens, die een schilfertge uijt maakten,¹⁶⁾ op verscheijde plaatsen beset waren, meest met verdroogden etter, als ook wel met verdroogt bloet, en ook wel dat^r etter en bloet onder een vermengt was: Dog dese plaatsjens soo van etter en bloet,¹⁷⁾ waren veeltijts niet grooter, als heele kleijne santgens, soo datter wel 2. à 3. bijsondere¹⁸⁾ plaatsjens van etter en bloet inde spatie bij malkanderen lagen, die geen grof sant, soude konnen bedekken. Dit siende konde ik mijn selven de oorsaak van het af schilferen vande schobbetgens, dus in beelden. Ik stelde dan vast, dat op de plaatsjens daar de etter, en bloet, in soo danigen dikken overvloet¹⁹⁾ (hoe wel het in ons oog een kleijne quantiteit is) uijt het lichaam wiert gestooten,

13) Een ‘once’ is 640 azen, dus 1/16 pond of plm. 30 gram. Vier ‘oncen’ is ongeveer een kopje. [S.]

14) A. en B. hebben: ‘onderhouden’.

15) Dat ik daar geen de minste stellingen van heb konnen maken - dat ik daaruit niets zekers heb kunnen afleiden.

16) Eén huidschilfer bestaat uit een groot aantal hoorncellen. [H.]

17) L. weet dus (zie aant. 31 bij den brief van 11 Juli 1679, l.c. III, blz. 92), dat etter een vloeistof is, waarin kleurloze ‘globulen’ drijven. [H.]

18) Bijsondere - verschillende.

19) Dikken overvloet - grote stroom.

[p. 173]

epidermis of my face. I often gave my mind to this and now and again wondered whether this disease was not cured by the great quantity of tea I used to take this summer, which made me perspire excessively, and by the milk which I take in the morning more plentifully than before, drinking as much as four ounces⁹⁾, though I must add that I have been in the habit of taking milk for about 10 years, with great benefit to my health.

At the time when the peeling of scales covering our skin was at its height I made several observations, but could not find a reason for this scaling, so I imagine that the expelled pus and blood had been thrust from the body against the scales in large quantities and had there been changed into a dry substance owing to the evaporating of the fluid, thus causing such a confusing muddle among the scales and obscuring them to such a degree that I could not come to any sound conclusion.

But when I recently once more observed the scales peeling off from the remaining spot mentioned above, I saw that many laminae forming a scale¹⁰⁾ were covered in many places with dried pus as well as blood, while sometimes pus and blood were mingled. But these little spots of pus and blood¹¹⁾ often were no larger than a very small grain of sand, so that at least 2 or 3 separate spots of pus and blood took up no more room than a coarse sand-grain would cover. When I saw this, I could explain the cause of this peeling off of the scales as follows: I think that in these places where the pus and blood were expelled from the body in such a big stream (though in our eyes it seems a small quantity) that it could

9) An ‘ounce’ is 640 aces, consequently 1/16 pound or approximately 30 grammes. Four ‘ounces’ make about one cup. [S.]

10) One scale of the skin consists of a great number of horn cells. [H.]

11) So L. knows that pus is a liquid in which colourless ‘globules’ are floating (see note 13 to the letter of 11 July 1679, ibid. III, p. 93). [H.]

[p. 174]

dat het tusschen de schobbetgens niet en kan passeren; Maar aen de schobbetgens niet alleen bleef sitten, maar de schobbetgens ook aan een deden kleven, en dat aanstonts de vogticheijt uijt de etter of bloet, weg wasemde, en wanneer het weder van andere etter en bloet wort vervolgt, dat het dan niet alleen de schobbetgens, waar tegen de etter, of bloet, is aen gekleeft, doet vande huijt af schueren, maar selfs ook de naast aen gelegen schobbetgens; en nog meer wanneer de uijt stootinge van etter en bloet, op 3. à 4. distincte plaatsen inde groote van een sant, te gelijk komt te geschieden, welke afschueringe vande schobbetgens uijt de gevoelige huijt,²⁰⁾ een groote ijeukkinge moet veroorsaaken, ende een roode plaats na laten. Uijt dese verhaalde observatien stelde ik dan vast, dat een siekte van een afschilferende huijd, door geen salven die ons den Apoteecq verschaft, kan genesen werden.

Nog ook geen medicinen, die ons int minste doen purgeren:²¹⁾ Maar dat wij alleen door sweet-middelen moeten genesen werden. Welke sweet middelen niet moeten bestaan uijt een kleijne, maar uijt een groote quantiteit nat. al was het onder anderen, maar soo nu en dan soete melk seer heet gedronken, en daar op dan sig warm toe gedekt. Jk heb ook in gedagten genomen, of niet eenige siektens, die men ongeneeslijk stelt, en die men met de naam lasarie²²⁾ noemt, niet uijt een uijt drijvinge van etter, en bloet, (als hier vooren is geseijt) bestaan, en alleen voor ongeneeslijk gehouden werden, om dat deselvige, nog na salven nog na purgerende medicamenten luijsteren. Mijn voor nemen is, als soo danige luijden mijn ont moeten ende de tijd het toe laat,²³⁾ het seer²⁴⁾ vande selvige te examineren²⁵⁾.

Jk heb verscheijde malen in gedagten genomen, wat de oorsaak mogt sijn, waarom een enkel hairtgen, dat soo nu als dan aan onse opperste Huijd, komt te raken, soo een over-groote ijuekkinge

20) Het ‘gevoelige’ deel van de huid, de onder de hoornlaag gelegen delen, waarin zich de zenuwen bevinden. Zie ook G. Blasius Ontleeding des menschelijken lichaems (1675), blz. 1: ‘De Opperhuijdt word gehouden sonder leven en gevoel’; blz. 2: ‘Haer gebruijck is.. de gevoelijcke deelen van deselve (= de huid) te bedecken’. [H.]

21) ‘Nog ook geen medicinen, die ons int minste doen purgeren’. De betekenis van dezen zin is duister, waarschijnlijk is de bedoeling: ‘Medicijnen, die ons ook maar enigszins doen purgeren, helpen ons evenmin’. [M.]

22) Lasarie - melaatsheid.

23) Als de tijd het toe laat - als er gelegenheid toe is.

24) Het seer - de zweren.

25) Zie den brief van 25 Juli 1684, blz. 286 e.v.

[p. 175]

not pass between the scales but stuck to the scales and even made them stick together; further that the moisture in the pus and blood evaporate at once, and that, when new pus and blood followed, not only the scales to which the blood and pus stuck were scraped from the skin but also the adjacent scales; and even more so when the expulsion happens to take place at the same time in 3 or 4 distinct spots, within the space taken up by a sand-grain; this scraping away of scales from the sensitive skin¹²⁾ must cause great itching and leave a red spot. From these observations I concluded that a disease characterized by scaling of the skin cannot be healed by any salve in the apothecary's shop, nor by any purpative¹³⁾, but that it can be cured only by sudorifics. These sudorifics must consist not of a small but of a great quantity of fluid, even for instance milk, taken very hot now and then. After taking it we must cover ourselves up warmly. I have also considered whether some diseases which are thought to be incurable and which are called leprosy do not consist of the above-mentioned expulsion of blood and pus, and whether these are not called incurable because they do not answer to salves or purgatives. I intend to examine the ulcers of such people if I meet any and time permits¹⁴⁾.

I have several times given my mind to the question what may be the reason that a single little hair which occasionally comes to touch

12) The ‘sensitive’ part of the skin is formed by the parts under the scarf-skin, where the nerves are situated. See also G. Blasius, Anatome contracta (1666), p. 3: ‘Cuticula... vita sensuque privata videtur’ and ‘Usus ipsi varius est... Sensiles in eadem (sc. cute) partes tegit’. [H.]

13) The meaning of this sentence is obscure; C reads: nec etiam ullis medicaminibus aliquo modo purgantibus. [M.]

14) See letter of 25 July 1684. p. 287 sqq.

[p. 176]

veroorsaakt²⁶⁾. Maar sedert die tijd dat ik gesien heb dat onse opperste huijd, uijt schobbetgens bestaat, heb ik mijn selven dus voldaan. De buijtenste schors van ons hair is seer ongelijk,²⁷⁾ en wanneer soo een hair over de kant van een of meer of schobbetgens wort over gestreeken, moeten deselve schobbetgens een groote en vaardige²⁸⁾ beweginge aen gedaan werden, en bij gevolg, die beweginge over brengen, in onse gevoelige huijd, tgeen een groote ijuekkinge moet veroorsaaken.

⁺Door dese landen is gevoerd om gesien te werden een kind, dat ontrent 10. jaar oud was. welkers gantsche lichaam, (uijt gesondert het hooft soo men voor gaf) beset was met groote vis-schobbens²⁹⁾, en alsoo men dit wonder tegen mijn seer hoog op hefte, heb ik dit kint gaan sien. Maar ik bevond het gansch anders als men mijn het selvige hadde afgebeeld: Want ik konde aan het gantsche lichaam geen deelen sien, die in mijn bloote oog, of door mijn ordinaire bril,³⁰⁾ na visschobbens geleken: Want als ik de verbeelde³¹⁾ schobbens en voornamentlijk, daar mede van binnen de handen, en de voeten van onderen beset waren,³²⁾ bevond ik dat die gansch ongeschikt³³⁾ waren, en als maar³⁴⁾ een dikke op gehoopte eelt, en het lichaam was beset met korte uijtwerpsels,³⁵⁾ op eenige plaatsen als of het lange vrattgens waren geweest. Jk versogt dat men een vande laaste deeltgens van het lichaam soude trekken, dat men mijn weijgerden, onder voor geven dat het bloeden soude. Jk door sogt dan de muijlen die het kint aan sijn voeten hadde, en vont eijntelijk een deeltge, dat bij de vertoonders schobbens genaamt wierd, op de tafel leggen, daar dit kind op sat, dat ik sorg vuldig bewaarde. Jk besag dit kint naeuw kuerig, dat ik bemerkte

26) Zie den brief van 4 Nov. 1681 (Alle de Brieven III. blz. 356-358).

27) L. kent de schubsgewijze bekleding van het haaroppervlak, zie den brief van 31 Mei 1678 (l.c. II. blz. 370-372). [H.]

28) Vaardig - snel.

+ Beschrijving van een geval van ichthyosis.

29) Blijkens de beschrijving leed het kind waarschijnlijk aan ichthyosis,⁺ een sterk schubbende huidziekte. [H.]

+ afb. 23.

30) L.'s scherpe gezicht wordt door bijkans alle schrijvers geroemd. Hier spreekt hij van zijn gewonen bril. Op de portretten is hij zonder bril afgebeeld. In verband met L.'s leeftijd, in 1683 was hij 51 jaar, kan men aan presbyopie denken. [S.]

31) Verbeelde - zogenaamde.

32) Hier is waarschijnlijk het woord ‘observeerde’ vergeten. [M.]

33) Ongeschikt - ongeordend.

34) Als maar - als het ware, alleen maar.

35) Uijtwerpsels - uitspruitsels, uitsteeksels.

[p. 177]

our epidermis will cause excessive itching¹⁵⁾. But since I have seen that our cuticle consists of scales I have satisfied myself as follows. The exterior cortex of our hair is very uneven¹⁶⁾ and in case such a hair rubs the side of one or more scales, these scales must undergo a great and rapid motion and consequently transfer this motion to our sensitive skin, thus causing great itching.

⁺A child, about ten years old, has been in a travelling show in these parts. The child's entire body (except its head, they said), was covered with large fish-scales¹⁷⁾, and because people made quite a fuss to me about this miracle, I went to see it. I found it to be, however, quite different from what they had told me, for I could not discern anywhere on the body parts that resembled fishscales, neither with my naked eye nor with my ordinary spectacles¹⁸⁾. For when I observed the so-called scales, especially on the inside of the hands and the soles of the feet, I found that they were very irregular, and as it were only consisted of thick, accumulated callus, and that the body was covered with short excrescences, which in some places looked like long warts. I asked them to pull off one of these last-named parts from the body, but they refused this, pretending that it would bleed. I searched the child's slippers and at last found on the table where the child sat a particle, called scale by the people who showed the child, and kept it carefully. I examined the child closely which did not please the

15) See letter of 4 November 1681 (Collected Letters, III, p. 357-359).

16) L. knows the imbricated covering of the surface of the hair. See letter of 31 May 1678 (ibid. II, pp. 371-373). [H.]

+ Ichthyosis.

17) ⁺ Judging from the description the child suffered from ichthyosis, a skin-disease with strong formation of scales. [H.]

+ ill. 23.

18) L's keen eyesight is praised by nearly all authors and biographers. In this case he mentions his ordinary spectacles. On his portraits he does not wear spectacles. Being 51 in 1683, he may have suffered from presbyopia. [S.]

[p. 178]

de vertoonders niet aen genaam was. Men seijde mijn ook, dat dese soo genoemde schobbens, vier maal in 't jaar af vielen, en aanstonts andere weder groeijden, en dat daaglijks veel van dese schobbens in 't bed lagen, Jk sond dan een à. twee dagen daar na door een ander (om alle agterdagt ontrent mijn Persoon weg te nemen) een weijnig³⁶⁾ vande af gevallen schobbens te koopen, en geen gelt te ontsien, al waart dat voor een deeltge niet grooter als een spelde hoofd, een schelling³⁷⁾ wierd gegeven, dat het mijn wel gevallen soude (alsoo ik niet ver genoegt was met een³⁸⁾ soo genaamt schobbetge te hebben) dit scheen int eerst de vertoonders aen genaam te sijn: Maar doen men op de gestelde tijd quam, wierd tot antwoort gegeven, wij willen geen schobbens geven. Jk heb mijn dan met het eene schobbetge moeten vergenoegen, en na verscheijde observatien mijn selven ten genoegen konnen verseekeren, dat het al te maal aan een gekleefde natuerlijke,³⁹⁾ of ordinaire schobbetgens waren, als die waar mede ons lichaam is bedekt: Want als ik na der hant dit verhaalt deeltge eenige Uren int water hadde geleijt, soo separeerde de kleijne schobbetgens met de minste aanrakinge, in soo een getal van duijsenden schobbetgens, en sag als doen deselve nog naakter⁴⁰⁾ als te vooren: Dog dese schobbetgens waren meer als gemeen beset met globulen, en daar om seer na gelijkende de schobbetgens, waar uijt de eelt van binnen in onse handen bestaat. En ik stelde bij mijn vast, dat de oorsaak van dese verbeelde schobbens voort quam, dat dit kint kleijn sijnde, niet en is gereijnigt geweest, en dat men nu het kind sijn lichaam door eenige middelen onder hout, op dat de afschilferende schobbetgens, aan een souden kleven, en vorders het lichaam met eenige swartagtige materie bestrijkt, op dat het des te meer afschrickelijk soude schijnen,⁴¹⁾ en dat men ook het kind, soo weijnig beweginge aen brengt, als het doenlijk is: Want als ik de billen van het kind besogt,⁴²⁾ vond ik daar geen of weijnig deeltgens die men schobbens

36) A. en B. hebben: ‘daar na een ander.... om een weijnig.....’

37) Een schelling was 6 stuivers; de koopkracht van deze munt was ongeveer zes keer zo groot als de hedendaagse waarde. [P.]

38) Een - één.

39) Natuerlijke - normale.

40) Naakt - duidelijk.

41) L. is hier te achterdochtig. Bij het lang vast blijven zitten van de schubben, zoals dat bij ichthyosis voorkomt, krijgt de hoornstof een zwarte kleur. Bovendien is de ruwe huid van de ichthyosislijder moeilijk te reinigen. [H.]

42) Besogt - onderzocht.

[p. 179]

showmen. I was also told that these so-called scales dropped off four times a year and that new ones grew at once; also that every day many of these scales lay in the child's bed. One or two days afterwards I sent another (in order to take away any suspicion about myself) to buy some of the shed scales regardless of money; even if a ‘shilling’¹⁹⁾ should be paid for a particle no larger than a pin's head I should be pleased (as I was not satisfied with one so-called scale). At first this seemed to please the show-people, but when the scales were called for at the appointed time, the answer was: we do not want to give scales. So I had to be satisfied with this single scale and could convince myself after several observations that it consisted only of ordinary or normal scales - such as cover our body - that had stuck together; for when I afterwards put the aforesaid particle in water for a few hours, the little scales would come off at the least touch, numbering thousands of laminae, more distinctly visible than before. But these scales were covered, more than commonly, with globules, and consequently bore a close resemblance to the scales composing the callus in the inside of our hands. And I concluded that the cause of these so-called scales was that the child, when it was a little baby, had not been cleaned; also that the child's body now is treated with certain substances to make the peeling scales stick together, while, moreover, the child's body is smeared with a blackish substance that it may be the more hideous²⁰⁾; also that the child has as little exercise as possible, for on examining the child's buttocks I found there

19) A ‘shilling’ was equal to sixpence and its purchasing power about six times as great as at present. [P.]

20) Here L. is too suspicious. When the scales adhere to the body for a long time as in the case of ichthyosis, the horny substance acquires a black colour. Moreover, the rough skin of a person suffering from ichthyosis cannot easily be cleaned. [H.]

[p. 180]

noemt,⁴³⁾ waar mede het ander gedeelte van het lichaam beset was, hier van oordeelde ik alleen de oorsaak te sijn, om dat het kind, door op sijn billen te sitten, de aan klevinge vande schobbetgens niet wel konden gemaakt werden, of af gevreven wierden. en jk stel ook bij mijn vast, dat wanneer men dit kind quam te reijnigen met warm water, en seep, dat alle de verbeelde schobbens, daar mede men de Werelt bedriegt, in weijnig uren souden af vallen.

⁺Jk heb sedert eenige jaren in gedagten gehad omme de slijmagtige materie, waar mede de darmen van binnen bekleet sijn, te examineren, en voor namentlijk: als ik in dagtig wiert, dat eenige genees en heel m^rs (als een sieke weder aende beter hand komt) ordinair⁴⁴⁾ inden mond hebben, wij moeten daar nog een maag en darm schrappertge op setten.⁴⁵⁾ Weeten de genees en heel M^RS̳ niet beter, de sieken beelden haar selven ook in, dat door een purgatie, de slijm vande maag en darmen werd af geschrabt, daar ik door gaans van gevoelen ben geweest, dat dese ingebeelde slijm, geen slijm en was, maar deelen en werktuijgen,⁴⁶⁾ die nootsaakelijk aan de darmen waren: Want als ik inde voor leden winter, wanneer onse ossen, en koeijen, op 't stal staan, en nu vande Somer, als die inde weijde loopen, dese verbeelde slijm, of soo andere seggen, de wolagtige substantie,⁴⁷⁾ die van binnen tegen de darmen sit, examineerde, (na dat ik deselve vande drek hadde gesuijvert soo veel mijn doenlijk was) soo sag ik met groote verwondering, een over groote menigte van seer dunne bloetvaatgens,⁴⁸⁾ met haar takjens, die op veel plaatsen soo digt bij een lagen, dat geen 1/25 van de diameter van een hair; spatie tusschen haar takjens was,

43) De huid van de nates is bij den ichthyosislijder in den regel weinig aangetast. [H.]

+ De bouw van den darmwand.

44) Ordinair - gewoonlijk.

45) ⁺ Vgl. voor dit instrument, dat ook wel een ‘maagschuier’ genoemd werd, Laurens Heister Heelkundige Onderwijzingen II (1755) blz. 826: ‘De bekende Maagveger.. bestaat in een fijn zagt borsteltje A.A. 't welk aan een buigzaame draad B.B.B. (die men kan verdikken, en met garen of zijde omwinden) ter lengte van omtrent drie spannen is vast gemaakt’. Dit ‘bij veele hoog geprezen’ apparaat werd in de maag gebracht door den slokdarm, en zachtjes op en neer bewogen, waardoor de patiënt begon te braken, en van het overtollige, op deze wijze losgemaakte maagslijm bevrijd werd. [M.]

+ afb. 24.

46) Werktuijgen - organen.

47) Het slijmvlies van den dunnen darm is aan zijn oppervlakte dicht bezet met vingervormige uitsteeksels, de z.g. darmvlokken. Deze geven een fluweelachtigen indruk, vandaar de term ‘wolagtige substantie’. [H.]

48) ⁺In de darmvlokken lopen lisvormige haarvaten, die L. in het nu volgende op fraaie wijze beschrijft. Hij ontdekte deze hier het eerst. [H.]

+ afb. 25.

[p. 181]

hardly any of those particles which they call scales²¹⁾ with which the other parts of the body are covered. This I judged to be caused by the fact that the child, by sitting on its buttocks, prevented the scales from adhering to its body as they were rubbed off. And I am fully convinced that if the child were cleaned with hot water and soap all the scales with which the world is cheated would drop off in a few hours.

⁺For the last few years I have been intending to examine the mucous matter lining the inside of our intestines, especially when I remembered that some physicians and surgeons will say, when a patient is recovering, ‘we must use the brush on the stomach and bowels after this’²²⁾. The physicians and surgeons not knowing better than that, the patients also imagine that by purgatives this slimy substance is scraped off from the stomach and bowels. But I have long been of opinion that this supposed mucus is not mucus, but parts and organs indispensable to the intestines. For when last winter, while the oxen and cows were in their sheds, and this summer while they were in the meadows, I examined this so-called mucus or, as others call it, woolly substance²³⁾ lining the inside of our intestines (after having cleaned it as well as I could of the dung) I saw to my great astonishment, an enormous number of very thin blood-vessels²⁴⁾ with their ramifications, lying so close together that there was not a space of 1/25 of the diameter of a hair between their

21) As a rule the nates of a person suffering from ichthyosis are hardly affected. [H.]

+ The walls of the intestines.

22) ⁺ The instrument used for this cleansing was called ‘the brush for scowering the stomach’. See Laurence Heister, A general system of surgery (1745), Part. II, Sect. III, p. 2: ‘The Excutia Ventriculi or Cleanser of the Stomach [is] composed of soft Hair, fastened by twisted Brass or Steel'wire into a Fasciculus, as in Tab. XXI. Fig. 11. the Handle or Stem of which may be invested with Silk or Thread’. This instrument ‘recommended by several eminent Physicians’ was inserted into the stomach via the oesophagus, and gently moved up and down, causing the patient to vomit, and delivering him from the abundant stomach mucus. [M.]

+ ill. 24.

23) The surface of the mucous membrane of the small intestines is thickly covered with finger-shaped processes, the so-called villi. These make for a velvety appearance, whence L's ‘woolly substance’. [H.]

24) ⁺ Loop-like capillaries run through the villi, which L. describes in a masterly manner in the paragraph which follows. L. was the first to discover them here. [H.]

+ ill. 25.

[p. 182]

ende dit nog behalven andere vaatgens, aan de welke ik geen couluer en konde bekennen en in gedagten nam, of dese laatste geen water of melk-vaatgens mogten sijn,⁴⁹⁾ en hoe naeuwkuerig ik observeerde, soo en konde ik niet bekennen dat dese verhaalde vaatgens met een vlies of menbrane omvangen waren: Maar tegen deselve lag een taij en helder slijm, beset met seer veel kleijne globulen, welke slijm en globulen; jk oordeelde en vast stelde, dat drek was, die nog tegen de Darm was blijven sitten. en wanneer ik met een subtijl instrumentge dese slijm vande darm, seer sagt tragte af te nemen, heb ik veel maal gesien, dat ik niet alleen dese kleijne bloetvaatgens, daar door quam te quetsen; maar ook veel bloet en andere vaatgens, te gelijk vanden darm af nam.

⁺Alle dese verhaalde bloet-vaatgens (uijt gesondert eenige seer weijnige) en breijden haar takjens aan alle kanten niet uijt, gelijk mijn voor desen de bloet-vaaten sijn te vooren gekomen, maar deselve boogen haar met een bogt, en alle de ranken die vande selve uijt quamen, wierden van binnen inde bogt beslooten, soo dat ik noijt gesien heb, dat uijt een krom gebogen bloet ader takje, eenige takje van buijtenen uijt quam. Dese ront gebogen bloet vaatgens lagen in soo een groote menigte bij malkanderen, dat ik oordeelde, dat op veele plaatsen in de spatie van een quadraat duijm, meer dan thien duijsend vande geseijde bloet-vaatgens lagen.⁵⁰⁾ Ik heb een van dese bloet-vaatgens haar ommetrek af⁺ geteikent als fig: 3. ABCDEFG. welkers ommetrek niet grooter is, of een sand soude het konnen bedekken. Dese ader was ontrent soo dik als een vijfentwintigste deel van een hair van ons hooft.⁵¹⁾ Binnen inde selve, quamen uijt de aderkens weder veel aderkens die (soo veel als het oog bereijken kon)⁵²⁾ alle in malkanderen vereenigden, waar van ik alleen maar vier ader takjens heb aan

49) Water-vaatgens - lymphevaten. Melk-vaatgens - chylvaten. In de as van de vlok loopt een chylvat, ‘centraal chylvat’ genaamd, waarlangs de in den darm opgenomen voedingsstoffen, de vetten, worden vervoerd. Bovendien bevatten de darmvlokken spiervezels, die in de lengterichting lopen en een rhythmische contractie der vlokken veroorzaken. [H.]

+ Bloedvaatjes in het darmslijmvlies.

50) ⁺ Op een mm² komen 10 tot 40 darmvlokken voor (A. Maximow en W. Bloom A textbook of histology (1947) blz. 406). Naar iedere vlok lopen een of twee arterietakjes. Wanneer men dus aan de onderste grenzen blijft, komt L.'s schatting vrij goed uit. [Kro.]

+ afb. 26.

+ fig. XIX.

51) Een haar stellende op 80 µ diameter, wordt hier de diameter van een capillair ongeveer 16 µ, een goede orde van grootte. [H.]

52) Soo veel als het oog bereijken kon - zo ver ik kon zien.

[p. 183]

branches, not to omit other vessels which seemed to be colourless. I wondered whether they might not be water- or milkvessels²⁵⁾. However closely I observed these, I could not make out whether these vessels were enclosed in a membrane; but against them there lay a tough and clear mucus, covered with a great many small globules. I judged and concluded that this was dung which had clung to the bowel. When I tried softly to remove this mucus from the bowel with a fine instrument, I repeatedly saw that I not only injured these minute vessels by doing so, but that I also at the same time removed many blood-vessels and other vessels from the intestine.

⁺All these blood-vessels (very few excepted) do not spread their ramifications in all directions, like the blood-vessels I have come across up till now, but they bend, forming a loop or a curve, and all the branches sprouting from them were enclosed in the curve, in consequence of which I never saw that any branches would come from the outer side of the loop. These blood-vessels lay close together in such large numbers that I judged that more than ten thousand of them would lie in many places in the space of a square inch²⁶⁾. I have drawn the outline of one of these blood-vessels in⁺ fig. 3 ABCDEFG, this circumference not being so big but that a grain of sand could cover it. This vessel was about as thick as a twenty-fifth part of a hair taken from our head²⁷⁾. From its inside there sprouted again many little vessels which (as far as the eye would reach) all united. Of these I have indicated only four

25) Lymph- and chyle-vessels. A chyle-vessel - called ‘central chyle-vessel’ and carrying the fatty matter, absorbed from the intestine - runs in the axis of the villus. Moreover, the villi contain muscle fibres running longitudinally and causing a rhythmic contraction of the villi. [H.]

+ Blood-vessels in the intestinal mucous membrane.

26) ⁺ There are from ten to forty villi per mm² (A. Maximow and W. Bloom, A textbook of histology, 1947, p. 406). One or two arterial branchlets run to each villus. Then the number given by L. is fairly correct if we keep to the lowest estimate. [Kro.]

+ ill. 26.

+ fig. XIX.

27) If we take the diameter of a hair at 80 µ, the diameter of a capillary in this case works out at 16 µ, a fair estimate of size. [H.]

[p. 184]

⁺gewesen, als fig: 3. BLE. en CLF. fig: 4 HIK. is een kleijn⁵³⁾ aderken, en schoon ik dit ter sijden heb geteikent, soo wiert het nogtans voor een gedeelte van het eerste aderken bedekt, en soo gaat het met alle dese aderkens, de eene bedekt voor een gedeelte een ander; leggende de bogten alle na een ende deselve weg, na alle aparentie, na den uijtgang vanden darm, om dat drek excrementen die continueel tegen dese aderkens aan stooten, of aan vrijven, de bogten vande aderkens als hier in beijde de figueren D. en I. de excrementen moeten volgen.⁵⁴⁾ AG. en HK. en konde ik niet verder bekennen, uijt oorsaak, dat deselve tusschen de deeltgens, die de soo genoemde wol-agtige substantie vorder uijtmaken, in gingen. Uijt dese laaste observatien heb ik int eerst in gedagten genomen, of hier de arterien en Venae, niet en waren vereenigt, te weten, of A. niet en soude sijn, een arterie, en G. een Venae, of A. een venae en G. een arterie. Want wat observatien, ik ontrent de bloet vaaten hebbe gedaan, soo gedenkt mijn niet, dat mijn dier gelijke gedaante, van vereeninge van vaaten is te vooren gekomen, dat mij ook doet denken of niet dese vereeninge van venae, en arterien, alleen inde geseijde bloetvaatgens van binnen inde darmen is: Want de verhaalde bloetvaatgens, en schieten haar takjens, niet verre aan alle kanten uijt, om de omleggende deelen te voeden, gelijk ik in andere deelen van het lichaam gesien heb, dat de arterien doen, ende⁵⁵⁾ de venae soo danig gestrekt leggen, omme het bloet na het Hert te voeren. Maar dese bloet-vaatgens blijven met haar takjens, binnen in haar omme trek, en vereenigen weder inde aderkens, daar uijt sij gekomen sijn. Jnt kort, sij schijnen in mijn oog, ten meerendeel geschapen te sijn, om het bloet, dat nu hier inde uijterste deelen (dat ik hier ook stel inde holligheijt vanden Darm te sijn) te rug na het Hert te voeren; en dit soo sijnde, soo moet dan volgen, soo wij fig: 4. ABCD. voor

+ fig. XX.

53) A. heeft: ‘seer kleijn’.

54) A. en B. hebben: ‘of an vrijven, ende nederwaarts afdalende de selve uitstekende aartjens geduerig nederwaarts doen buijgen, door haar swaarte die adertjens sodanigen figuer doen hebben als hier in beijde de figueren D. en I. wert aangewesen’.

55) Ende - terwijl.

[p. 185]

⁺branches as BLE and CLF in fig. 3; and HIK in fig. 4 is a small veinlet²⁸⁾, which although I have drawn it from one side, is yet partially covered by the first one; and this is the case with all these little veins: one partly covers the other, the curves all lying in one direction, as it would seem in the direction of the anal orifice, because the excrements which continually bump and rub against these little veins, must follow the bends of the veins, as they must here in the two figures D and I²⁹⁾. I could not further distinguish AG and HK because they entered the other particles constituting the so-called woolly substance. After these last observations I first considered whether the arteries and veins did not join here, that is to say whether A might not be an artery and G a vein, or A a vein and G an artery, for, after all my previous observations of blood-vessels I do not remember having seen a similar junction of vessels, which makes me wonder whether this joining of veins and arteries is not restricted to the afore-said blood-vessels inside the intestines. For these blood-vessels do not send forth their branches far in all directions in order to feed the surrounding parts as I have seen the arteries do in other parts of the body, while the veins lie so spread as to carry the blood to the heart. But these blood-vessels keep with their ramifications within their circumference, and again join the veins from which they have issued. Briefly put, they seem, in my opinion, to have been created for the greater part to carry back to the heart the blood in the outermost parts (which I take to be the cavity of the intestines). And if this is so, it follows that

+ fig. XX.

28) A has: a very small veinlet.

29) A and B have: because the excrements which continually bump and rub against these little veins, and while descending, continually bend downwards these projecting veinlets, giving them by their weight the shape they have in the two figures D and I.

[p. 186]

een arterie stellen, dat dan GFED, een venae is, als sijnde D. de uijterste adertak van een arterie, ende van een Venae.⁵⁶⁾

⁺Dese observatien doen mijn nog meer als voor desen verwerpen, dat de uijterste eijnden van melk, en water-vaaten, mondekens of openingen souden hebben (gelijk eenige sustineren) omme het voetsel uijt de darmen in haar te trekken, maar ik stel vast dat de uijterste eijnden vande selve, soo wel met een menbrane of een rok sijn versien, als de seer dunne water of melk- vaaten doorgaans⁵⁷⁾ hebben, die haar dikte weijnig of niet is verschillende; en dat egter het voetsel niet te minder uijt de darmen kan gevoert werden. Als bij exempel, laat fig: 5. ABCDE. een worteken(!) van een Boom⁺ sijn, het voetsel dat dese wortel uijt het water (dat inde aarde is) ontfangt, en sal door de eijnden A. en E. niet meer voetsel toe brengen, als eenige plaats ontrent D. of ook wel aan C. die van gelijke groote is,⁵⁸⁾ als bij exempel, ik sie wortelkens van een wijngaard, die 100 maal dunder sijn dan een hair, en stel, dat der selver uijterste eijnden A. en E. beslaan een plaats van 1/1000. van een sand groote, nu sal inde spatie van 1/1000. van een sand groote vande selve, de vogtigheijt door de schors vande wortel, en bij gevolg ook int hout vande selvige, soo wel in gaan, als op de eijnden vande wortelkens E. of A. soo dat het dunne hair wortelken sijn voetsel soo wel sal ontfangen, aan eenig ander deel, als aan de eijnden A. en E. En soo staat het ook bij mijn vast: dat gelijk de arterien door haar rok, die uijt een draat-agtig wesen bestaat, het bloet kan door dringen (gelijk ik in een van mijn voor gaande missiven hebbe geseijt)⁵⁹⁾ dat de voetsame stof, door het draatagtig wesen, waar uijt de rok vande bloet, water, en melk vaaten bestaan, door gaat, maar ook dat de kleijne takjens vande venae, op de verhaalde manier, veel stof uijt de darmen na het hert

56) L. kent dus blijkbaar reeds de gesloten circulatie (zie den brief van 20 Mei 1679. Alle de Brieven III, blz. 58, waar L. het eerst over de capillairen spreekt), waarover Malpighi in 1661 mededelingen heeft gedaan (De pulmonibus epistolae II ad Borellium. 1661). De hier gegeven waarnemingen over het capillaire net in de darmvlokken zijn bijzonder fraai. Den bloedsomloop bij de levende dieren beschrijft L. uitvoerig in de brieven van 7 September 1688, 12 Januari 1689 en 20 September 1698. [H. en v. A.]

+ Chylvaten in het darmslijmvlies.

57) Doorgaans - overal.

+ fig. XXI.

58) A. en B. hebben: ‘D. of C. ook wel aan die van gelijke grote is’.

59) Zie den brief van 16 Juli 1683, blz. 80.

[p. 187]

if we take fig. 4 ABCD to be an artery, GFED must be a vein, D being the minutest branch of an artery and of a vein³⁰⁾.

⁺These observations make me repudiate, even more forcibly than before, the opinion that at the extremity of milk- and of water-vessels there are mouths or apertures (as some maintain) in order to draw the food from the intestines; for I consider that their outermost parts are furnished with a membrane or coat such as the very thin water- or milk-vessels from which they differ little in thickness, commonly have and that they can yet draw the food⁺ from the intestines. Suppose for example fig. 5 ABCDE to be a rootlet of a tree drawing food from the water (that is in the earth), then no more food will be drawn through the extremities A and E than through any spot near D or near C, which is of the same size³¹⁾. For example I see the roots of a vine which are 100 times thinner than a hair, and suppose that their extremities A and E take up the room of 1/1000 of a sand-grain the fluid will penetrate through the cortex of the root and consequently into its wood just as well as into the extremities of the rootlets E or A, so that the thin hair-root will take its food as well at any other part as at the extremities A and E. Similarly I am also convinced that just as the blood can penetrate the coat of the arteries, consisting of a fibrous substance (as I have stated in one of my previous letters³²⁾), also the nutritive matter will penetrate the fibrous substance of which the coat of blood-, water- and milk-vessels consists, nay the little branches of the venae will carry in the

30) Evidently L. knew already the closed circulation, mentioned by Malpighi in De pulmonibus epistolae II ad Borellium, 1661 (see letter of 20 May 1679, Collected Letters, III, p. 59, in which L. first mentions capillaries). His observations concerning the capillary network in the villi, given in this passage, are particularly beautiful. In his letters of 7 September 1688, 12 January 1689 and 20 September 1698 L. circumstantially describes the circulation of blood in living animals. [H.; v.A.]

+ Chyle-vessels in the mucous membrane of the intestines.

+ fig. XXI.

31) Here and in the following part of this paragraph L's style is very confused, but the meaning is clear. [Sw.]

32) See letter of 16 July 1683, p. 81.

[p. 188]

voeren.⁶⁰⁾ Dit sal ons niet vreemt voor komen, als wij maar gedenken, dat als een Melk, water, of bloetvaatge duijsent maal dunder is, dan een hair,⁶¹⁾ hoe dun dat soo een rokje moet sijn, waar in de stoffe, die wij melk, water, en bloet noemen beslooten leijt, ja hoe dun dat de draatgens moeten sijn, waar uijt de Rokken van dese vaatgens bestaan, en hoe vaardig, eenige vogtigheit, in dese aderkens kan in gaan, en voor namentlijk, als^r dunder stoffe inde darmen is, als de verhaalde aderkens in haar hebben;⁶²⁾ En daar beneffens konnen wij ons wel in beelden, wanneer wij eenig medicament hebben in genomen, hoe ras eenige deelen uijt het selvige tot ons bloet konnen over gaan, en hoe ligt eenige scharpe deelen inde selvige dese aderkens soo danig konnen komen te quetsen,⁶³⁾ dat daar door de excrementen, met bloet beset werden. En sedert die tijt dat ik dese observatien gedaan heb, is mijn schrik,⁶⁴⁾ die ik gehad heb voor een scharp medicament nog vermeerdert.⁶⁵⁾ Uijt de verhaalde stellingen, sullen veele en voor-

60) L.'s intuïtief begrip voor de resorptie-processen in den darm dwingt bewondering af. De chylvaten laat hij in het slijmvlies beginnen, evenals wij thans. Ook verder is ons inzicht in de wijze waarop de geresorbeerde bestanddelen hun weg vinden naar de bloedbaan, nog slechts weinig gevorderd. [H.]

61) De middellijn van een capillair, lymphe- of chylvat uit het darmslijmvlies, bedraagt 5-15 µ. Een haar heeft een middellijn van 70-100 µ. De oppervlakten verhouden zich dus tot elkaar als 1 : 10², of 1 : 20², zodat de schatting 1000 ×, wat overdreven is. [H.]

62) Zoals zo dikwijls, raakt L. ook hier reeds problemen, die pas veel later in de wetenschap tot bewerking kunnen komen. Hier denken wij aan de permeabiliteitsleer (de leer van de doorgankelijkheid van membranen en van de krachten die het doorgaan der stof beheersen) waarmee tegenwoordig vele onderzoekers zich bezig houden. [H.]

63) Deze passage is een uiting van L.'s mechanistische opvatting. Zie o.a. den brief van 14 Aug. 1675 (Alle de Brieven I. blz. 306).

64) Schrik - afkeer.

65) A. en B. hebben hier ingevoegd: ‘Het heeft ook al lang bij mijn vast gestaan, dat wij geen spijs op onse tong hebben, of het bloed ontfangt daar aanstonts voedsel af, dog wel meest, als onse tonge wel gestelt is, en het bloed dunne vogtigheijd ontbreekt’.

[p. 189]

above-said manner much matter from the intestines to the heart³³⁾. We shall not wonder at this if we bear in mind that a milk-, water- or blood-vessel is a thousand times thinner than a hair³⁴⁾, and then consider how thin such a coat must be which contains the substance that we call milk, water and blood, nay, how thin the fibres must be of which these coats consist, and how quickly any fluid can pass into these little veins, especially when there is a matter in the intestines thinner than that contained in those little vessels³⁵⁾. Moreover, we can easily imagine how rapidly some parts of a medicament we have taken will permeate into our blood, and how easily certain sharp parts of the said remedy may injure these little veins so badly³⁶⁾ that the excrements are mixed with blood. Since making these observations the fear of sharp medicines I always had has increased³⁷⁾. Many people will ask - and

33) L's intuitive apprehension of the processes of resorption in the intestine calls for our admiration. He takes it that the chyle-vessels begin in the mucous membrane. We still hold this opinion. There is little advance since his day in our opinion concerning the manner in which the resorbed substances find their way towards the blood-vascular system. [H.]

34) The diameter of a capillary, lymph- or chyle-vessel in the mucous membrane of the intestines is from 5 to 15 µ. The diameter of a hair is 70-100 µ. The surfaces stand in the relation of 1 : 10², or 1 : 20²; consequently L's estimate is a little exaggerated. [H.]

35) As is so frequently the case L. here touches upon problems which could be tackled with by scientists not till much later. In this case we think of the theory of the permeability of membranes and of the forces that regulate the permeation of matter, which now occupies many investigators. [H.]

36) This passage gives expression to L's mechanistic views. See i.a. the letter of 14 August 1675 (Collected Letters, I, p. 307).

37) A and B add: I have long since been convinced that no food reaches our tongue but the blood immediately takes nutrition from it, especially so when our tongue is in a good condition, and when there is no thin fluid in the blood.

[p. 190]

⁺namentlijk die H^r Doctor⁶⁶⁾ (die onder andere met mijn van den Asijn spreekende, den Asijn soo schadelijk stelde, dat hij, om dat hij lang soude leven, geen asijn, nog de spijs daar asijn bij is wilde nuttigen) seggen, soo de spijs inde darmen soo ligt tot de bloetvaaten over gaat, hoe het mogelijk is, dat wij van geen Asijn sterven. Na de maal wij sien, dat maar een weijnig Asijn, in een bloet-ader van een dier gespuijt sijnde, het dier datelijk⁶⁷⁾ sterft. Maar als wij gedenken hoe weijnig leb of stremsel, een groote quantiteit Melk doet stremmen, en dat een kind aan sijn Moeders borst leggende suijgen, het Sog aanstonts uijt brakende gestremt is, soo konnen ook de scharpe deelen die inden Asijn sijn, in onse maag en darmen, te samen stremmen. En dese samenstremminge (beeld ik mijn in) is nootsaakelijk om dat⁶⁸⁾ de dunne materie inde aderkens zoude in gaan: Want soo wij den Asijn soo schadelijk stellen, soo moeten wij ook de wijn schadelijk stellen, door dien soo veel scharpe deelen in een glas wijn sijn, als^r in een glas Asijn gevonden konnen werden. Dese samen stremminge van scharpe deelen, sie ik dat de wijn komt te doen, als deselve maar eenigen tijd inde open lugt heeft gestaan.⁶⁹⁾

Ten anderen konnen wij⁷⁰⁾ de kleijne bloet en water vaatgens, die inde holligheijt vande darmen leggen, en van soo danige

+ De werking van azijn.

66) Het is waarschijnlijk, dat L. hier Stephen Blankaart bedoelt. Vgl. diens boekje Nauwkeurige Verhandelinge van de Scheur-buik (1684) blz. 40: ‘Dat de menschen wisten hoe onnut dat het zuur aan onse sappen en bloed is, ik ben versekert, dat er niemand soude zijn die Asijn soude willen proeven, of eenig suur nuttigen’ en blz. 41: ‘Ja door een menigte ediks te drinken sijnder gestorven, even als die rattekruid in het lighaam hebben’. Op blz. 43 verhaalt de schrijver hoe ‘het overvloedige suur dan in onse darm komende, schift daar niet alleen de melk, maar dese suure vogten klimmen door de melk-vaatjes tot in het bloed’. [M.]

67) A. en B. hebben: ‘terstond’.

68) Om dat - opdat.

69) L.'s waarneming, dat wijn die ‘maar eenigen tijd inde open lugt heeft gestaan’, azijnzuur bevat, is juist. Dit azijnzuur wordt echter pas in waarneembare hoeveelheid gevormd, wanneer de wijn, tengevolge van zekere onvolkomenheid in zijn samenstelling, deze vorming mogelijk heeft gemaakt (zie verder: J. Wortmann Die wissenschaftlichen Grundlagen der Weinbereitung und Kellerwirtschaft. 1905. blz. 53-54). Hieruit blijkt, dat L.'s opmerking slechts geldt voor wijnen met een laag (minder dan 10%) alcoholgehalte. Thans worden wijnen met een overmatig gehalte aan azijnzuur (defecte wijnen) uit den verkoop geweerd. [Fe.]

70) A. en B. hebben: ‘moeten wij weten dat’.

[p. 191]

⁺especially the physician³⁸⁾ who talked with me i.a. about vinegar, which he considered so injurious that he would not take vinegar or any food prepared with it in order that he might live long - will ask, I say, how it is possible that we do not die from vinegar if the food so easily passes from the bowel into the blood-vessels, seeing that an animal dies immediately after even a small quantity of vinegar has been injected into a vein. But if we remember how little rennet or curd will curdle a big quantity of milk, and that when a child sucking its mother's breast vomits the milk, this will at once be curdled, we can understand that the acid parts in the vinegar will curdle in our stomach and bowels. And I imagine that this curdling is necessary for the thin matter to pass into the veins.

For if we consider vinegar to be so injurious, we must also judge wine to be harmful because as many acid parts may be found in a glass of wine as in a glass of vinegar. This coagulation of the acid parts takes place in wine, as I see, when it has been in the open air for a short time only³⁹⁾. On the other hand we must bear in mind that the little blood- and water-vessels in the cavity of the

+ The action of vinegar.

38) In all probability L. here refers to Stephen Blankaart. Cf. his booklet Nauwkeurige verhandelinge van de scheur-buik, 1684, p. 40: I am sure that if people only knew how injurious acids are to our juices and our blood, nobody would even taste vinegar, or partake of any acid; and p. 41: Nay, people have died from drinking a large quantity of vinegar just as well as from rat poison. On p. 43, the author says: when acid is abundant in the intestine, not only the milk curdles, but the acid fluids reach the blood by way of the milk-vessels. [M.]

39) L's observation that wine which ‘has been in the open air for a short time only’ contains acetic acid, is quite correct. This acetic acid, however, is formed in perceptable quantities only if its formation is made possible owing to a certain imperfection in the composition of the wine. (For further particulars see J. Wortmann, Die wissenschaftlichen Grundlagen der Weinbereitung und Kellerwirtschaft, 1905, pp. 53-54.) From this it is clear that L's observation only holds good for wines having a low alcohol content (less than 10%). At present wines containing an excessive content of acetic acid (‘defective wines’) are not accepted by the trade. [Fe.]

[p. 192]

gevoelen sijn, dat deselve niet⁷¹⁾ de minste aan rakinge van eenige scharpe deelen, die haar hinderlijk sijn, soo danig konnen inkrimpen,⁷²⁾ dat daar door de rok vande selve soo komt te sluijten, dat gans geen scharpe asijn, wijn, en andere deelen, konnen innemen. Hier salmen mijn ook wel te gemoet konnen voeren (beeld ik mijn ook in) terwijl ik de verhaalde stellingen soo kome te maken; dat dus een groote menigte lugt, of wind, die door gaans inde darmen is, te gelijk tot de geseijde vaaten sal moeten overgaan, gelijk ik gesien heb dat eenige soo spreeken.⁷³⁾ Dog als sulke lieden haar handen int werk stellen, omme te sien of sij met groot gewelt, de lugt van bovenen op het water drukkende, deselve door het water konnen drukken, dat na mijn oordeel niet wesen kan. En⁺ bij gevolg dan, terwijl de substantie waar uijt de darmen bestaan, wel uijt 2/3 waterige stof bestaat; De lugt dan leggende rondom in een waterige stof, en kan niet door het water gaan, en bij gevolg ook niet in eenige deeltgens indringen, die de darmen uijtmaken, of het voetsel uijt de darmen voeren. en omme oogenschijnlijk⁷⁴⁾ te sien, hoe het nat uijt de darmen, tot inde aderkens kan over gaan, en hoe de wind inde darmen moet blijven, soo heb ik dit volgende int werk gestelt. Jk heb dan genomen een ossen blaas, deselvige⁺ op geblazen en laten droogen, als fig: 6. ABCD. daar na heb ik genomen een stuk van een schoon gemaakten verkens darm, ontrent een spanne⁷⁵⁾ lang, ende de selvige toe gebonden aan E. ende als doen deselvige mede toe gebonden aan F. dese darm dus als EF. op de blaas vast gebonden sijnde, heb ik deselvige gehangen, ter sijden de schoorsteen (om dat het inde maant Novemb^r was, ende alle dagen regende) daar een weijnig vuijer aan lag, en heb gesien, dat dit water inden darm, de blaas waar aan de darm quam te raken, niet alleen seer nat maakte, maar dat het water op twee distincte plaatsen, bij de blaas neer liep, en met seer langsame droppelen, vande Blaas af droop: en na verloop van 16. uren, was alle het nat uijt den darm, sonder dat eenige de minste lugt, of wint.

71) Het woord ‘niet’ is blijkbaar een schrijffout. A. en B. hebben ‘met’. [M.]

72) Uit deze opmerking schijnt te volgen, dat L. de samentrekking der darmvlokken heeft waargenomen. [H.]

73) Het is niet gelukt te vinden wie L. hiermede bedoelt. [S.]

+ Het opnemen van voedsel uit den darm in het bloed.

74) Oogenschijnlijk - duidelijk, voor de ogen zichtbaar. L. hecht altijd veel aan een aanschouwelijk model. [S.]

+ fig. XXII.

75) Spanne - oude lengtemaat, gelijk aan den afstand dien men tussen duim en pink omspannen kan. [M.]

[p. 193]

intestines are so sensitive that, at the slighest contact with sharp particles which are obnoxious to them, they will shrink⁴⁰⁾ to such an extent that their coat will be so closely contracted that they cannot admit any acid particles from vinegar, wine or other substances. I imagine that when I state these things some will object that a great quantity of the air or wind usually present in the bowels, will at the same time pass into the said vessels, as indeed I have heard some people maintain⁴¹⁾. But let such people try their hands at pushing with great force the air on the top of water through the⁺ water. My opinion is that they cannot. Consequently, as the substance composing the bowels consists for at least 2/3 of watery matter, the air lying surrounded by a watery substance cannot pass through the water nor, consequently, penetrate into any particles forming the bowels or carrying the food from the bowels. In order to demonstrate clearly⁴²⁾ how the fluid can pass from the intestines into the little veins, and how the air must stay in the bowels, I have made the following experiment. I took an ox-bladder, inflated⁺ it and let it dry, as in fig. 6 ABCD. Next I took a piece of a pig's bowel, well cleaned and about a span long, and tied it up at E and also at F. After having thus tied this bowel EF to the bladder, I suspended them near the chimney (it being in the month of November and raining every day) in which there was a little fire; I then saw that the water in the bowel not only made the bladder very wet wherever the bowel touched the bladder, but also that in two different places the water ran down the bladder and very slowly dripped from it. After the lapse of sixteen hours all the water had come out of the bowel without any air or wind having

40) From this observation it would appear that L. saw the contraction of intestinal villi. [H.]

41) We have not been able to find out to whom L. refers. [S.]

+ The absorption of foodstuffs from the intestines into the blood.

42) L. is always fond of illustrating his theses by means of working models. [S.]

+ fig. XXII.

[p. 194]

uijt de darm getrokken was, ja de darm was soo stijf, als of hij eerst⁷⁶⁾ was op geblasen geweest. Laten wij nu vergelijken, bij de blaas, de darmen, die in ons lichaam sijn, en bij het darmtge, dat op de blaas leijt, de spijs en wint die in de darmen is, soo sal de blaas (dat is de darmen) de spijs over nemen, ende de lugt, of wind, inde darmen laten. En bij gevolg dan, het water kan over en door gaan,⁷⁷⁾ daar de lugt niet door kan, Dog ik spreek hier van geen andere lugt, als van de Gemene, en geen⁷⁸⁾ subtile lugt.⁷⁹⁾

⁺Onder⁸⁰⁾ dese verhaalde bloet, en andere vaatgens,⁸¹⁾ sag ik leggen een materie die uijt globulen scheen te bestaan.^*) en nader hand schenen het mijn toe, als of het darmtgens inden darm waren, en bevond eijntelijk, dat het korte draatgens waren, welkers eene eijnden vande verhaalde vaatgens ten deele bedekt, of om vangen wierden, en welkers andere eijnden waren vereenigt, aan een Vlies ofte Menbrane, die na alle aparentie bij de ontleders, voor het binnenste vlies vanden darm, sal genomen werden.

76) Eerst - pas.

77) Overgaan - doordringen.

78) A. en B. hebben: ‘niet van de’.

79) L. denkt hier waarschijnlijk aan een van die fijnere materiesoorten, die voor Descartes en zijn volgelingen ter verklaring van de verschijnselen van licht, gravitatie, elasticiteit en dergelijke werden aangenomen. Het schijnt niet ongebruikelijk te zijn geweest, zulke fijnere materie in overdrachtelijken zin ‘lucht’ te noemen. [D.]

+ Verdere observaties over den bouw van den darmwand.

80) Onder - tussen.

81) Wij onderscheiden aan den darm een buitenste slijmvlies, bestaande⁺ uit epitheel, tunica propria en muscularis mucosae, dat door een uit losmazig collageen gevormde submucosa verbonden is met de eigenlijke spierlaag van den darm. Deze bestaat uit een binnenste circulaire en een buitenste longitudinale laag. Daaromheen bevindt zich dan het buikvlies, de serosa met de submucosa. In L.'s beschrijving kunnen wij ook deze verschillende lagen herkennen.
Het slijmvlies eventueel met muscularis mucosae, noemt hij ‘wolachtige substantie’ en ‘binnenste muscul’. De muscularis heet ‘buijtenste muscul’ en de serosa ‘buijtenste rok’. Fig. 7 schijnt zo geïnterpreteerd te moeten worden, dat de knobbeltjes bij ABC de darmvlokken voorstellen of althans de uiterste uiteinden daarvan. ADEC is de muscularis waarvan L. (in tegenstelling met Blankaart) de oriëntatie der vezels ten onrechte in radiaire richting heeft weergegeven. De gehele volgende redenering over de verkorting der spiervezels bij het verwijden van den darm (fig. 8) is een foutief gedachte constructie, die uit deze onjuiste anatomische voorstelling volgt. [H.]

+ afb. 26.

*) Merkt dat ik hier spreek vanden darm sooals die op gespouwen, met het binnenste vande selve, voor het gesigt lag.

[p. 195]

been drawn from the intestine, nay it was so stiff as if it had just been inflated. Let us now compare the intestines of our body to the bladder, and the food and wind in our intestine to the little bowel on the bladder, then the bladder (i.c. the bowels) will take up the food, and leave the air or wind in the intestines; and consequently the water can permeate where the air cannot pass. But I only refer in this case to ordinary air, not to the subtle air⁴³⁾.

⁺Between the said blood-vessels and other vessels⁴⁴⁾, I saw a matter which seemed to consist of globules^*); and afterwards it seemed to me as if they were little bowels in the bowel, and at length found that they were short fibres whose extremities were partly covered or surrounded by the afore-said vessels at one end, while at the other end they were connected with a film or membrane, which apparently will be taken by anatomists to be the inner layer of the bowel.

43) It seems likely that L. here thinks of one of those tenuous species of matter, which were invoked by Descartes and his adherents to explain the phenomena of light, gravitation, elasticity and so forth. Apparently it was not unusual to call such finer matter ‘air’ in metaphorical parlance. [D.]

+ The intestinal wall.

44) In the intestine we distinguish a mucous membrane, consisting of⁺ epithelium, tunica propria and muscularis mucosae, connected with the muscular coat of the intestine by a submucosa consisting of loose collagenous connective tissue. This muscular coat consists of an interior circular and an exterior longitudinal layer, and is surrounded by the peritoneum, the serosa and the submucosa. We can recognize these layers in L's description.
He calls the mucous membrane, perhaps together with the muscularis mucosae, a ‘woolly substance’, and an ‘inner muscle’. The muscularis is described as the ‘external muscle’, and the serosa as the ‘external coat’. It would seem that in fig. 7 the little protuberances at ABC represent the villi, or at least their extremities. ADEC is the muscularis. Contrary to Blankaart L. wrongly represents the fibres as having a radial direction. The entire argumentation which follows about the shortening of the muscle fibres when the intestine is widened (fig. 8), is faulty, owing to this incorrect anatomical concept. [H.]

+ ill. 26.

*) Observe that in this place I speak of the bowel as slit open, with its inside exposed to view.

[p. 196]

⁺fig: 7. ABC. sijn de eijnden van het draat agtig wesen, dat bij eenige de slijm, en bij andere weder, de wolagtige substantie vande Darmen genaamt wort. Die ik nu de naam sal geven; de binnenste muscul van de darmen. En haar dus vertoonen, als men de bloet en andere vaatgens, (die de selve ten deele bedekken) hier vooren te meer malen geseijt,⁸²⁾ aan een sijde stelt.⁸³⁾

ADEC. sijn de draatgens, soo als ik deselve op sijde kome te sien, die de binnenste Muscul vande darm uijt maken. Dese haar dikte heb ik geoordeelt, dunder te sijn dan een hair van ons hooft. Deselve sijn mede onstark,⁸⁴⁾ soo dat ik met sagte aanrakinge, niet alleen eenige quam te quetsen, maar ook stukjens vande selvige af nam. Jk heb mijn ook wel in gebeeld te sien, dat ijder van dese draatgens weder uijt draatgens schenen te samen gesteld te sijn, of wel, ijder draatge een menbrane hadden, deselve schenen ook na⁸⁵⁾ haar onstarkte, seer vast aan malkanderen te sijn vereenigt.

Na dat ik de soo genoemde wol agtige substantie, die ik de binnenste muscul⁸⁶⁾ vande darm noem, soo als hier vooren geseijt, hebbe geobserveert, heb ik bij mijn selven vast gesteld, dat deselve van een groot gebruijk⁸⁷⁾ was; en dat dese draatgens, die de Muscul uijt maken, langer sijn, en vaster in een leggen, en weijnig vogt tusschen haar deeltgens hebben, als den darm ledig en in gekrompen is: En wanneer weder spijs inde darmen is, waar door den Darm sig uijt spant: Soo moeten dese draatgens korter werden, en leggen dan op verre na, soo stijf niet aan malkanderen, dan als den Darm sig toe nijpt, waar door dan de bloet, melk, en water vaatgens, haar vogt ligter in haar konnen krijgen. Als bij exempel,⁺ laten wij ons inbeelden dat fig: 8. ABC. een over dwars door sneden darm is, die in gekrompen is, en dat AD. de draatgens sijn, die de binnenste muscul van den darm uijt maken: Desen darm, en kan sig tot de wijte van EFG. niet uijt rekken, of de draatgens AD. moeten in krimpen als EH. na de maal de selvige niet alleen uijt⁸⁸⁾

+ fig. XXIII.

82) A. en B. hebben: ‘verhaalt’.

83) Aan een sijde stellen - buiten beschouwing laten.

84) A. en B. hebben: ‘en bevonden dat ook deselve seer onstark sijn’.

85) Na - in verhouding tot.

86) Wat L. de ‘binnenste muscul’ noemt, is het eigenlijke darmslijmvlies.⁺ Het samentrekkingsvermogen hiervan wordt door hem zeer overschat. Alleen aan de buitenzijde ligt een dunne spierlaag, muscularis mucosae, die fijne vezels in de vlokken uitzendt. [H.]

+ afb. 25.

87) Gebruik - nut.

+ fig. XXIV.

88) Uijt - door.

[p. 197]

⁺Fig. 7 ABC are the extremities of the fibrous substance, which some call the mucus, others the woolly substance of the intestines, but which I will name the inner muscle of the intestines, and which, leaving out of consideration the blood-vessels and other vessels partly covering them and often referred to heretofore, appear as follows:

ADEC are the fibres, as I see them from one side, which constitute the inner muscle of the bowel. Their thickness I consider to be less than that of a hair of our head. They are not strong, and consequently I injured some of them, and even tore off fragments by gently touching them. I also seem to have observed that each of these fibres in its turn consisted of fibres or that each fibre had a membrane. They also appeared, considering their fragility, to be securely joined.

After having observed, as mentioned above, the so-called woolly substance which I call the inner muscle⁴⁵⁾, I stated that it is of great use, and that these fibres forming the muscle are longer, lie closer together, and have only little fluid between their particles when the bowel is empty and contracted. And when there is again food in the bowel, so that the bowel is distended, the fibres will become shorter and by no means lie so close together as when the bowel contracts, which allows the blood-, milk- and water-vessels to absorb their fluid more easily. Let us, for instance, imagine that⁺ fig. 8 ABC is a bowel cut across when contracted and that AD are the fibres constituting the inner muscle of the bowel. This bowel cannot be stretched to the width of EFG but the fibres AD must be contracted as in EH, not only because their own particles are

+ fig. XXIII.

45) What L. calls the ‘inner muscle’, is really the intestinal mucous⁺ membrane. He greatly overestimates its contractile power. It has a thin muscular layer on the outer side only: the muscularis mucosae, which spreads thin fibres into the villi. [H.]

+ ill. 25.

+ fig. XXIV.

[p. 198]

haar eijgen deelen, seer naeuw aen malkanderen sijn vereenigt, Maar ook, om dat de bloet, en andere vaatgens, die in groote menigte tusschen dese binnenste darm-muscul (anders de wolagtige substantie) door loopen, deselvige als aan een gebonden houden, Want soo dese draatgens van malkanderen quamen te separeren, soo souden tusschen dese draatgens (buijten de vaaten) groove of groote deelen vande excrementen komen; Soo menigmaal als den darm sig uijtspande. Soo nu als hier boven geseijt, de draatgens waar uijt de binnenste darm-muscul bestaat, soo stijf niet tegen malkanderen drukken, als den dam (!) sig uijt spant, soo gaat seer ligt of gemakkelijk, de stoffe die wij bloet, melk en water noemen, inde vaatgens, die tusschen de geseijde muscul in leggen,^*)89) (na dat deselve vaatgens de stoffe die deselve in haar hebben en die uijt de holligheden vande darmen in haar gekomen is) welke stoffe met ijder toe nijpinge vanden darm, om dat dan de draatgens vanden muscul, vaster in een leggen, de verhaalde vaatgens soo verre deselve vande muscul omvangen worden, soo danig komen te drukken, dat in deselve vaatgens, de vogtigheijt die deselve in haar hebben, wort voort gestooten.⁹⁰⁾ te weten uijt de venae, melk, en water vaaten, na het binnenste van het lichaam, ende de arterien na de holligheijt vanden darm, om alsoo weder gekomen sijnde tot inde venae (als hier vooren in fig: 3. met D. is aan gewesen) gevoert te werden, na de binnenste deelen van het lichaam als vooren.

*) Nota.⁹¹⁾ de melk en water vaatgens alle haar stoffe, ende de venae maar voor een gedeelte.

91) A. en B. hebben: ‘*Nota. De melk en watervaten ontfangen also alle hare stoffen uijt den chyl der darmen, maar de Vena maar voor een gedeelte, also die voor 't meerendeel het bloed te rugge brengen’.

89) A. en B. hebben: ‘tusschen de geseijde muscul in leggen,^*) welke stoffe met ijder toe nijpinge vanden darm (om dat dan de draadjens vande muscul vaster in een leggen) door de verhaalde vaatjens, voor so verre deselve vande muscul omvangen worden, door de geseijde drukkinge ofte persinge wort voortgestoten: te weten door de Vena, melk, en water, vaten na het binnenste van 't Lighaam en door de arterien....’

*) Merkt dat ik hier spreek vanden darm sooals die op gespouwen, met het binnenste vande selve, voor het gesigt lag.

90) L. beschrijft hier het opzuigen van voedselbestanddelen uit den darminhoud in het chylvat, resp. de haarvaten in het darmslijmvlies, ‘en de voortstooting daarvan naar binnen’ als een zuigperspompwerking. Deze opvatting gelijkt iets op de thans nog gangbare opvatting. Wij kennen om het centrale chylvat van de vlokken bijzondere spiervezels (spiervezels van Brucke), die tegelijk de verkorting van de vlokken en het leegdrukken van het centrale chylvat tot taak hebben. [H.]

[p. 199]

very closely joined, but also because the blood-vessels and other vessels - which are spread through the inner muscle of the bowel (otherwise called woolly substance) in great numbers - keep them as it were bound together. For, if these fibres came to be separated, coarse or large parts of the excrements would get (in between the vessels) betwixt these fibres, as often as the bowel should stretch. If, as said above, the fibres of which the inner muscle consists, do not press so closely together when the bowel is distended, the substances which we call blood, milk and water, will easily pass into the vessels lying spread through the said muscle^*) (these vessels containing the substance which has come to them from the cavity of the bowels). At every contraction of the bowel, the muscle fibres - being closely pressed together - will come to compress the said vessels (as far as these are surrounded by the muscle) to such a degree that the fluid contained in these vessels (that is to say the veins, milk-vessels and water-vessels) will be driven into the interior of the body⁴⁶⁾ while in the arteries the fluid will be thrust towards the cavity of the bowel⁴⁷⁾, and thus, having come to the veins (as shown heretofore in fig. 3 at D), be transported into the interior parts of the body as before.

*) Note: That is: all the matter in the milk- and water-vessels and only part of that in the veins⁴⁸⁾.

48) A and B have: Note. The milk- and water-vessels consequently receive all their substances from the chyle of the intestines, but the veins only partly, as these also, and in the first place, carry the blood back.

46) L. here describes the absorption of nutritive matter from the intestinal contents into the chyle-vessel and the capillaries of the mucous membrane of the intestine, and ‘its being driven inward’ as the action of a suction and forcing pump. This somewhat resembles our present view. We know special muscle fibres (Brucke's muscle fibres) round the central chyle-vessel of the villi, whose task it is to shorten the villi and to empty the central chyle-vessel. [H.]

47) A and B read: At every contraction of the bowel, these substances are pressed through these vessels, that is, through the veins, milk- and water-vessels into the interior of the body and through the arteries into the cavity of the bowel, by means of the said pressure, in so far as they are compressed by the muscle because the muscle fibres become more closely joined when the bowel contracts.

[p. 200]

Ik heb hier vooren geseijt, dat de draatgens, die de binnenste muscul vande darm uijtmaken, met haar eene eijnde inde holligheijt⁹²⁾ vanden darm leggen, ende dat die aldaar voor het merendeel bedekt worden van bloet, ende andere vaatgens. haar ander eijnde is vereenigt, aan een vlies of menbrane, welk vlies⁹³⁾ na alle aparentie bij de ontleders, voor het binnenste vlies vanden darm sal genomen werden, als inde voor gaande fig: 7. met de lini DE. is aan gewesen. In welke menbrane ofte vlies, ik boven mijn vermoeden ontdekt heb, veel globulen vet,⁹⁴⁾ de welke op veele plaatsen vast en digt in een lagen, en daarom ijder vande selvige een bijsondere⁹⁵⁾ figuer⁹⁶⁾ vertoonden. Op een andere plaats lagen eenige vet deeltgens, seer separaat, die alle een seer net eij rond⁺ waren, als fig: 9. een weijnig daar van daan sag ik de eijronde deeltgens vet seer net in een regte lini leggen, als fig: 10. op een andere plaats lagen deselve soo danig, dat de vet deeltgens tegen malkanderen lagen gedrukt, waar door deselvige fig: 11. hadden. Dit siende beelde ik mijn in, dat de kleijne globulen vet, waar uijt ijder verhaald eijrond deeltge bestond, haar eijronde fig: aan namen, om dat wanneer een meer als gemene groote quantiteit van seer kleijne globulen vet, (door overvloet van voetsel) in een vet aderken⁹⁷⁾ bij malkanderen leggen, ende te samen sullende stremmen, om de nauwte van het vet aderken, tot geen ronde fig: konnen⁺ stremmen, en daarom een eij rond aan nemen. Uijt de meer genoemde draatgens, die ik de binnenste muscul vande darm noem, en hier vooren⁹⁸⁾ hebbe geseijt, dat wanneer den darm ledig, en in gekrompen is, dat dan de draatgens in haar rust leggen, en wanneer weder spijs inde darmen is, soo is de tragtinge van ijder

92) ‘Inde holligheijt’ = gekeerd naar de ‘holligheijt’. [H.]

93) L. zal bedoeld hebben te zeggen, dat de ontleders de door L. ontdekte ‘binnenste muscul’ voor slijm hebben aangezien en dus de basale membraan hiervan, DE, voor het binnenste vlies van den darm hebben gehouden. [S.]

94) Wellicht heeft L. in den darmwand met vetdruppels gevulde chylvaten waargenomen. [H.]

95) Bijsondere - afzonderlijke.

96) In de veronderstelling van aant. 94 zou zich aan de aaneengerijde vetdruppels het lumen van het chylvat (‘vet aderken’) aftekenen. [H.]

+ fig. XXV-XXVII.

97) Het woord ‘vet aderken’ (A. en B. hebben: ‘aderken’) hier te nemen niet in den zin van een hol vat, maar van een streepje vetweefsel. Misschien zou men ook kunnen denken aan een chylvat met vetbolletjes. [H. en Kro.]

+ Oorzaken van de darmbeweging.

98) A. en B. hebben: ‘en waar van ik hier voren’.

[p. 201]

I have said above that the fibres constituting the inside of the muscle of the bowel, lie with one extremity towards the cavity of the bowel and that they are mostly covered by blood-vessels and other vessels. Their other extremity is attached to a film or membrane, which membrane will in all probability be taken by most anatomists to be the inner coat of the bowel⁴⁹⁾, as indicated in the preceding fig. 7 by the line DE. I found in this membrane, beyond my expectation, many globules of fat⁵⁰⁾, which in many places lay closely pressed together and consequently showed, each of them, a separate figure⁵¹⁾. In another place there lay a few⁺ separate fat particles, all of them neatly egg-shaped, as in fig. 9. At some distance I saw the egg-shaped particles of fat neatly lying in a straight line as in fig. 10. In another place again their position was such that the fat-particles lay fast pressed against each other, giving them the shape of fig. 11. Observing this I imagined that the little globules of fat of which each of the above-mentioned egg-shaped particles consists, take this egg-shape because when (through an abundance of food) an unusually great quantity of minute globules of fat lie packed close together in a fat-vein⁵²⁾ and tend to coagulate, they cannot coagulate into a round shape because of the narrowness of the fat-vein, but will take an egg-shape.

⁺Heretofore I have said that when the bowel is empty and contracted, the above-mentioned fibres - which I have called the inner muscle of the bowel - lie at rest, and that when there is again food in the bowels, each of the fibres tries to return to its

49) In all probability L. means that the anatomists took the inner muscle discovered by L., to be mucus and consequently mistook its basal membrane DE for the inner lining of the gut. [S.]

50) Possibly L. observed chyle-vessels filled with fat-drops in the intestinal wall. [H.]

51) In accordance with the supposition in note 50 these fat-drops might mark the lumen of the chyle-vessel. [H.]

+ figs. XXV-XXVII.

52) By ‘fat-vein’ (A and B read ‘vein’) L. probably means a string of fat-cells though the possibility remains that a chyle-vessel filled with droplets of fat is meant. [H.; Kro.]

+ Causes of peristalsis.

[p. 202]

draatge sijn rust te hebben, dit maakt een eerste oorsaak⁹⁹⁾ van een continuele toe nijpinge vande darmen, waar door de spijs inder darmen, niet alleen werd verbrijselt,¹⁰⁰⁾ maar ook voort stoot. De tweede oorsaak is de menbrane ofte vlies, waar aan de verhaalde muscul is vereenigd:¹⁰¹⁾ Want deselve bestaat meest¹⁰²⁾ uijt een onbegrijpelijk getal van draatgens en aderkens, met haar takjens; welke mede seer stark sijn uijt gespannen, als den darm met spijs is, en mede geen rust hebben, dan als den darm ledig is, als hebbende dan de gedaante, die deselvige hadden, wanneer nog geen spijs inde darmen hadde geweest.

De derde oorzaak is de muscul, die tusschen het verhaalde vlies, ende het buijtenste Vlies of rok van den darm leijt; Dese muscul bestaat uijt seer starke draaden, die met rimpels in een krimpen, en haar konnen uijt rekken, en ijder van dese draatgens, die de muscul uijt maken, bestaan weder uijt een groote menigte van draatgens, soo die de lengte vande selve draatgens uijt maken, als waar mede de draatgens seer naeuw¹⁰³⁾ aen malkanderen sijn vereenigt.¹⁰⁴⁾ Dese sijn mede niet in haar rust, dan wanneer den darm ledig, is. Dese draatgens sijn met eene haar eijnden vereenigt, aan en in het buijtenste vlies of rok, vanden darm, ende haar andere eijnden aan het binnenste vlies of rok van den selven darm. De vierde oorsaak van de continuele toe nijpinge van den darm, is het buijtenste vlies of rok vanden darm,¹⁰⁵⁾ die mede bestaat uijt een over groote menigte van striemkens,¹⁰⁶⁾ en aderkens, met haar takjens, die alle mede boven gemeen sijn uijt gerekt, als den darm vol spijs is, en

99) A. en B. hebben: ‘dat dan de tragtinge van ijder draadjen is om weder tot sijn rust te komen spruit de eerste oorsaak’. De zin van ‘die ik de binnenste muscul’ tot ‘tot sijn rust komen’ staat in A. en B. tussen haakjes. [M.]

100) Ook hier herkennen wij L.'s mechanistische opvatting. [H.]

101) Vermoedelijk bedoelt L. hiermede het eigenlijke darmslijmvlies, eventueel met de muscularis mucosae, een dunne spierlaag, die de buitenzijde van het slijmvlies bekleedt. Verg. aant. 81 (blz. 194). [H.]

102) Meest - voor het grootste deel.

103) Naeuw - stevig.

104) Die zowel de lengte van de draadjes maken, als hen onderling verbinden. L. beschrijft dus een netvormigen samenhang van spiervezels. [H.]

105) Met dit buitenste vlies is blijkbaar (met verwaarlozing van het buikvlies) de darmspierlaag bedoeld. [H.]

106) Striemkens - vezeltjes.

[p. 203]

resting state. This is the first cause of a continual contraction of the intestines which causes the food in the bowels not only to be broken up⁵³⁾ but also to be thrust forward. The second cause is the membrane or film, to which the said muscle is attached⁵⁴⁾, for it consists for the greater part of an incomprehensible number of fibres and little veins with their branches. These are also tightly stretched when there is food in the bowel, and they also are at rest only when the bowel is again empty, thus having the same shape as they had before there was any food in the bowel.

The third cause is the muscle lying between the above-mentioned membrane and the outer membrane or coat of the bowel; this muscle consists of very strong fibres, which contract in wrinkles and can also stretch. Each of these constituting the muscle, in its turn consists of a great number of fibres, part of which constitute the length of the fibres, while by others the fibres are closely conjoined⁵⁵⁾; these too are not at rest, unless the bowel is empty. These fibres are attached at one end to the outer membrane or coat of the bowel⁵⁶⁾, and at the other end to its inner membrane. The fourth cause of the continuous contraction of the bowel is furnished by its outer coat or membrane, which also consists of a very large number of fibres and veinlets with their ramifications, which are all of them stretched extraordinarily when the bowel is full of food, and do

53) Another instance of L's mechanistic views. [H.]

54) To all appearance L. means the intestinal mucous membrane, possibly together with the muscularis mucosae, a thin muscular layer covering the exterior of the mucous membrane. [H.]

55) L. describes the network formed by the fibres. [H.]

56) Apparently ‘outer membrane’ does not stand for the serous coat, but for the muscular layer of the intestine. [H.]

[p. 204]

niet in haar rust leggen dan dat¹⁰⁷⁾ den darm ledig is. De vijfde oorsaak vande continuele beweginge van de darmen wort veroorsaakt, door de beweginge vande maag, en diaphragma. Sonder dat ik hier kome aan te roeren, de beweginge die alle de deelen van ons lichaam ontfangd, vande animale geesten, die door de senuwen vloeijen.¹⁰⁸⁾ Dese mijne observatien heb ik vervolgt, inde dunne darmen van een Varken, en moet seggen dat ik nog inde wolagtige substantie (die ik de naam vande binnenste muscul vande Darm heb gegeven) nog ontrent der selver bloet-vaatgens, enz: geen onderscheijt hebbe konnen sien.

Na der hand heb ik niet alleen de wolagtige of binnenste muscul van de darm, ende het draat-agtig wesen vane (!) selve, gesien inde darm van een schaep, maar ook inden darm van een hoen: en eijntelijk ook inden darm van een cabbeljaeuw.

In de verhaalde darmen soo¹⁰⁹⁾ van een os, of varken, souden wel meerder observatien vereijschen, soo ontrent het knobbelagtig wesen,¹¹⁰⁾ dat op eenige plaatsen aan het vlies vanden darm vast sat, als anders¹¹¹⁾; Maar ik was het darm sien moede, als veel tijd daar aan besteed hebbende, eer ik mijn selven dus verre hebbe konnen voldoen.¹¹²⁾ Mijn versoek is, of UEd: soo veel goet heijt gelieft te hebben, omme aande Hoogh weerdige C^o: So^c: mijn alder onder danigste Dienst te presenteren, en spetial. aan Sijn Hoog Edele de H^r Boijle, aande welke ik seer verpligt blijve, voor soo veel eer bewijsingen, als deselve ontrent mijn persoon heeft bewesen, aan twee jonge heeren uijt ons land, die de Heer Boijle voor leden somer hebben wesen bezoeken,¹¹³⁾ en aan den selven

107) A. en B. hebben: ‘wanneer’.

108) Voor ‘animale geesten’ zie aant. 39 bij den brief van 7 Sept. 1674 (Alle de Brieven I. blz. 150).

109) Soo - eveneens.

110) Dit ‘knobbelagtig wesen’ behoeft niet pathologisch (darmparasieten of tuberculoseknobbels) te zijn. Wanneer de darm in volle digestie is, zijn namelijk de lympheklieren in het mesenterium sterk gezwollen. Het is dus ook mogelijk dat L. deze gezien heeft. [Fo.]

111) Anders - anderszins.

112) A. en B. eindigen hier met: ‘Ik sal enz. Anthoni Leeuwenhoek. Den 28. Decemb. 1683. In Delft’.

113) Waarschijnlijk zijn dit de ‘Edelluijden’ over wie L. spreekt in zijn brief van 17 Sept. 1683, blz. 122. [M.]

[p. 205]

not lie at rest before the bowel is empty. The fifth cause of the continual action of the bowel is caused by the motion of the stomach and of the diaphragm. I omit touching upon the motion which all the parts of our body receive from the animal spirits⁵⁷⁾ which flow through the nerves. I continued these observations on the small intestine of a pig, and am bound to say that I have not discovered any difference either in the woolly substance (called by me the inner muscle of the bowel) or in the blood-vessels, etc.

Afterwards I saw not only the woolly substance or inner muscle of the bowel, but also its fibrous constitution both in the intestines of a sheep and in those of a fowl and finally in those of a cod.

In these bowels of an ox or a pig, the knotty substance⁵⁸⁾ adhering to some parts of the membrane of the bowel, as well as other things would require further observations. But I was sick of looking at bowels and had also spent much time in these researches before I was satisfied⁵⁹⁾.

I take the liberty to request you to offer my humble service to the Honourable Royal Society and especially to Mr. Boyle, to whom I remain greatly obliged for doing honour, on my account, to the two young gentlemen from this country⁶⁰⁾ who visited Mr. Boyle last summer and offered him my services. My humble

57) See note 20 to the letter of 7 September 1674 (Collected Letters, I, p. 151).

58) This knotty substance need not be pathologic (intestinal parasites or a tuberculous nodule). When the digestive activity of the intestine is at its height, the lymphglands in the mesentery are swollen. It is quite possible that L. saw these. [Fo.]

59) A and B omit the following paragraph and end: Meanwhile, etc. Antoni Leeuwenhoek. December 28th 1683. Delft.

60) Probably these are the ‘noblemen’ L. mentions in his letter of 17 September 1683 (p. 123). [M.]

[p. 206]

mijn dienst gepresenteert hebben. Mijn gedienstig¹¹⁴⁾ versoek is, ook of UEd: mijn gelieft te adviseren,¹¹⁵⁾ vanden ontfang, en hoe dat dese mijne observatien, en stellingen, de Co: Soc: bevallen. En jk sal onder des, na presentatie van mijn geringen dienst blijven Wel Edele Heer.

U:Edele Seer verpligten Dienaar en mede broeder

Antoni Leeuwenhoek¹¹⁶⁾

Mr. Leeuwenhoeck 28 Oct. 1683¹¹⁷⁾

114) Gedienstig - onderdanig.

115) Adviseren - berichten.

116) Dit is de eerste brief, waarin L. zijn naam schrijft zonder c. De modernisering van zijn spelling heeft hij thans dus volkomen consequent doorgevoerd en tevens zeer bewust. Zie verder: J.I.H. Mendels. Leeuwenhoeck's Taal. De Nieuwe Taalgids (1947), en blz. 314 e.v. [M.]

117) Deze woorden zijn niet door L. geschreven, [v.E.]

[p. 207]

request is that you will please to advise me the receipt of this letter and send me word what opinion the Royal Society has of my observations and opinions.

Meanwhile, offering my humble services, I remain, dear Sir,

your obliged servant and fellow-member

Antoni Leeuwenhoek⁶¹⁾.

[Mr. Leeuwenhoeck 28 Oct. 1683.]⁶²⁾

61) This is the first letter in which L. omits the c in his name. So by this time he had modernized his spelling logically and consistently. Cf. J.I.H. Mendels, Leeuwenhoeck's taal. De Nieuwe Taalgids (1947), and p. 322 sqq. [M.]

62) These words are in another hand. [v.E.]

+ afb. 22.

+ ill. 22.

+ afb. 23.

+ ill. 23.

+ afb. 24.

+ afb. 25.

+ ill. 24.

+ ill. 25.

+ afb. 26.

+ ill. 26.

+ afb. 26.

+ ill. 26.

+ afb. 25.

+ ill. 25.

91) A. en B. hebben: ‘*Nota. De melk en watervaten ontfangen also alle hare stoffen uijt den chyl der darmen, maar de Vena maar voor een gedeelte, also die voor 't meerendeel het bloed te rugge brengen’.

*) Merkt dat ik hier spreek vanden darm sooals die op gespouwen, met het binnenste vande selve, voor het gesigt lag.

48) A and B have: Note. The milk- and water-vessels consequently receive all their substances from the chyle of the intestines, but the veins only partly, as these also, and in the first place, carry the blood back.