Alle de brieven. Deel 3: 1679-1683

[p. 144]

Brief No. 54 [29].
12 Januari 1680.

Gericht aan: Robert Hooke.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Londen, Royal Society. MS. 1878. L l. 49. Tien kwartobladzijden, met vijfentwintig figuren.

Gepubliceerd in:

Phil. Trans. Vol. XIII. No. 148. June 10. Oxford, 1683. Blz. 197-208. Met 26 figuren. (Engelsch extract.)

Antoni van Leeuwenhoeck Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leyden, 1686. Blz. 17-32 (1ste nummering). Met 26 figuren. (Hollandsche tekst.) [A.]

Antonii a Leeuwenhoek Anatomia seu interiora rerum. C. Boutesteyn. Lugduni Batavorum, 1687. Blz. 12-24 (2de nummering). Met 26 figuren. (Latijnsche vertaling.)

Bibliothèque universelle et historique de l'année 1686. Tome I. Amsterdam, 1687. Blz. 474-481. Met 26 figuren. (Fransch extract.)

Antoni van Leeuwenhoek. Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leiden, 1696. Blz. 17-32 (1ste nummering). Met 26 figuren. (Hollandsche tekst.) [B.]

Antonii a Leeuwenhoek Opera omnia, seu Arcana naturae detecta. Editio novissima. J.A. Langerak. Lugduni Batavorum, 1722. Blz. 12-24 (2de nummering). Met 26 figuren. (Latijnsche vertaling.) [C.]

S. Hoole. The select works of Antony van Leeuwenhoek. I. London, 1798. Blz. 1-4. Met 5 figuren. (Engelsche vertaling van het eerste gedeelte van den brief.) II. London, 1807. Blz. 1-6. (Engelsche vertaling van Leeuwenhoecks beschrijving bij 14 figuren.)

Korte inhoud:

Enkele korte opmerkingen over de kiemvlek van het ei en over de sprinkhanen. Uitvoerige beschrijving van de vaten in eiken-, iepen-, beuken-, wilgen-, elzen-, ebben-, ‘palm’ hout en stroo; beschouwing over vochtcirculatie in boomen, berekening van de hoeveelheid vocht, welke opgezogen wordt. Vervolg van de observaties over spermatozoïden, ditmaal bij baars, brasem, voorn en zeelt.

Figuren:

Vijf teekeningen zijn vervaardigd in potlood, de overige werden geschetst in rood krijt. In de Phil. Trans. zijn van de groote teekeningen slechts gedeelten afgedrukt.

Zoowel in de Hollandsche als in de Latijnsche drukken, de Phil. Trans. en Hoole's uitgave staat een figuur 3B afgedrukt, die bij het manuscript niet voorkomt (zie Plaat XLVIII, fig. 3B).

Leeuwenhoecks overzichtsteekening der jaarringen is in Hoole gewijzigd tot een natuurgetrouwe weergave van een schijfje hout. De verticale strepen en cijfertjes bij de jaarringen zijn weggelaten.

[p. 145]

Letter No. 54 [29].
January 12th 1680.

Addressed to: Robert Hooke.

Manuscript: Signed autograph; London, Royal Society, MS. 1878. L l. 49. Ten quarto pages; twenty-five drawings.

Published in:

Phil. Trans. Vol. XIII. No. 148. June 10. Oxford, 1683; pp. 197-208. Twenty-six figures. (English extract.)

Antoni van Leeuwenhoek, Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leyden, 1686; pp. 17-32 (1st numbering). Twenty-six figures. (Dutch text.) [A]

Antonii a Leeuwenhoek Anatomia seu interiora rerum. C. Boutesteyn. Lugduni Batavorum, 1687; pp. 12-24 (2nd numbering). Twenty-six figures. (Latin translation.)

Bibliothèque universelle et historique de l'année 1686. Tome I. Amsterdam, 1687; pp. 474-481. Twenty-six figures. (French extract.)

Antoni van Leeuwenhoek, Ontledingen en ontdekkingen. C. Boutesteyn. Leiden, 1696; pp. 17-32 (1st numbering). Twenty-six figures. (Dutch text.) [B]

Antonii a Leeuwenhoek Opera omnia, seu Arcana naturae detecta. Editio novissima. J.A. Langerak. Lugduni Batavorum, 1722; pp. 12-24 (2nd numbering). Twenty-six figures. (Latin translation.) [C]

S. Hoole, The select works of Antony van Leeuwenhoek. Vol. I. London, 1798; pp. 1-4. Five figures. (English translation of the first part of the letter.) - Vol. II. London, 1807; pp. 1-6. (English translation of Leeuwenhoeck's description of fourteen figures.)

Summary:

Some brief remarks on the germinal spot of the egg and on grasshoppers. Ample description of the vessels in oak-, elm-, beech-, willow-, elder-, ebony-, and boxwood, and in straw. Discusses the circulation of water in trees and calculates the quantity of water which is absorbed. Continues his observations on spermatozoids, this time of the perch, the bream, the roach and the tench.

Figures:

Five drawings are in pencil; the others are red-chalk sketches. In the Phil. Trans. only parts of the larger drawings are printed.

In the Dutch as well as in the Latin editions, the Phil. Trans., and Hoole's edition there is a figure, 3B, which is not found in the manuscript (see Table XLVIII, fig. 3B).

Leeuwenhoeck's synoptic drawing of the annual rings has been changed in Hoole into the faithful reproduction of a slice of wood. The vertical lines and the numbering of the rings have been omitted.

[p. 146]

Delft den 12^e jannuarij 1680.¹⁾

Robert Hooke.

Mijn Heer.

Mijn laesten aen UEd: is geweest den 20^e Novemb^r.²⁾ waer in ick verhael mijne geringe consideratien³⁾ omtrent de steen graveel en jicht, die ick wil hoopen dat UEd: sal ontfangen hebben.²⁾ UEd: recommandeert mij in UEd: aengenamen vanden⁺ 17 Octob^r. te examineren de vruchtbare en onvruchtbare eijeren.⁴⁾ Jck heb de Vleckiens van verscheijde eijeren geobserveert,⁵⁾ maer daer inne niet⁶⁾ aen merckens waerdigh konnen sien.⁷⁾ Jck sal sien wat gelegentheijt mij sal te vooren komen, omme mij te konnen verseeckeren, dat een eij al eer ick het examineer onvruchtbaer is.

⁺De Sprinckhanen omtrent dese Stadt sijn seer kleijn, en daer bij seer weijnich, daer ick vertrouw⁸⁾ datse in uwe landen seer⁹⁾

1) A. heeft: ‘Delft in Holland den 12. Januarij 1680. Geschreven aan de Koninglijke Societeit tot Londen in Engeland, ende gezonden aan de Heer Robert Hooke, Secretaris van de selve Societeit.’ De aanhef ‘Mijn Heer’ is weggelaten. De tekst van B. is gelijkluidend aan dien van A., uitgezonderd dat de datum is weggelaten, terwijl de aanhef ‘Mijn Heer’ niet ontbreekt. [M.]

2) A. en B. hebben hier na: ‘U.Ed: verzoekt mij in U.Ed: aangenamen....’

3) Geringe consideratien - onbeduidende beschouwingen.

2) A. en B. hebben hier na: ‘U.Ed: verzoekt mij in U.Ed: aangenamen....’

+ Kiemvlek in het ei.

4) Met ‘vruchtbare en onvruchtbare eijeren’ bedoelt L. ‘bevruchte en onbevruchte’ eieren. Vgl. ook J. Swammerdam Bijbel der Natuure (1737) blz. 235, die in ‘De natuurkundige Historie van het een dag levende Haft of Oeveraas’ zegt: ‘Op die tijt dan zoo schiet het Wijfke op de wijze der Visschen haare Eyeren, dewelke vervolgens van het Manneken... door het uijtschieten van zijn Saat of Hom, haare vruchtbaarheyt verkrijgen’. Het Mnl. Wdb. IX. 1444 en G.A. Nauta Oudfriesche Woordenlijst (1926) blz. 20, kennen het woord ‘vruchtbaar’ in de beteekenis van ‘zwanger’. [M.]

5) Met de ‘vleckiens’ is het kiemvlekje (de plaats waar zich het embryo zal ontwikkelen) bedoeld, dat als een kleine ronde troebeling op de oppervlakte van den eierdooier te zien is. In den brief van 16 Juli 1683 beschrijft L. het kiemvlekje van het kikvorschenei op volkomen juiste wijze. [H.]

6) Niet - niets.

7) A. en B. hebben ‘vinden’.

+ Sprinkhanen.

8) Seer weijnich, daer ick vertrouw - zeer gering in aantal, terwijl ik meen......

9) A. en B. hebben ‘seer’ weggelaten.

[p. 147]

Delft. January 12th 1680¹⁾.

Robert Hooke.

Sir,

My last letter to you was that of November 20th in which I told you about my slight contemplations on calculus, gravel and gout, and which I hope you will have received. You recommend me in your welcome letter of October 17th to examine fecund and⁺ sterile eggs²⁾. I have observed the spots of several eggs³⁾, but have not been able to see anything remarkable in them. I will see whether it is possible to be certain that an egg is not fertile before I examine it.

⁺The grasshoppers in the neighbourhood of this town are very small and few in number, whereas I believe that in your country

1) The differences between A and B are few in number and immaterial in this part of the letter. [Sw.]

+ The germinal spot in the egg.

2) By ‘fecund and sterile eggs’ L. means fecundated and unfecundated eggs. [M.]

3) By ‘spots’ he means the germinal spot (where the embryo will develop), which is seen as a slight, round cloud on the surface of the yolk. In his letter of 16 July 1683 L. gives a perfectly correct description of the germinal spot in a frog's egg. [H.]

+ Grasshoppers.

[p. 148]

groot sijn, want de onse en sijn niet grooter, als de lengte van een nagel van ons hant.¹⁰⁾

Onse natie is soo danich dat schoon ijemant van seer geringe conditie,¹¹⁾ ja selfs in onse Godts Huijsen¹²⁾ was gestorven, men niet lijden soude, dat men in een doot lichaem soude snijden,¹³⁾

10) A. en B. hebben hieraan toegevoegd: ‘maar mijn voornemen is, om het ontrent andere Dieren na te speuren.’ Wat L. wil ‘naspeuren’ is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk houdt dit verband met een vraag uit Londen. [M.]
L. kende bij Delft blijkbaar niet anders dan de kleine veldsprinkhanen. Deze sprinkhanen zijn op grasland zeer gewoon en zij zijn inderdaad niet veel langer dan een nagel. Onze veel grootere groene sabelsprinkhaan (Phasgonura viridissima L.) zal hem wellicht ook bekend zijn geweest. In Nederland komen eveneens een paar grootere soorten veldsprinkhanen voor, nl. Locusta cinerascens F. - in Brabant en Gelderland - die nu als phase danica van L. migratoria wordt beschouwd - (= niet-trekkende phase, volgens Uvarov's onderzoekingen in Bull. Entomol. Research XII. 1921. blz. 135) en Locusta migratoria L., de echte Europeesche treksprinkhaan. Beide zijn in Engeland eveneens gevonden. (Men treft daar echter somtijds ook den nog grooteren Noord-Afrikaanschen treksprinkhaan (Schistocerca peregrina) aan. Waarschijnlijk spreekt L. over de in Engeland voorkomende treksprinkhanen (Locusta migratoria L.). [de M.]

11) Conditie - stand.

12) Godts Huijsen - liefdadigheidsgestichten. A. en B. hebben ‘Armhuijsen’. [M.]

13) Volgens de privilegiën en ordonnantiën der Staten van Holland en West-Friesland werden de lijken der misdadigers in die gewesten ter beschikking gesteld van de Leidsche Anatomie. Slechts zelden werd in de kleine steden, als Delft en andere, waar een Theatrum Anatomicum was, een sectie verricht. In zijn Beschrijving der Stadt Delft (1729) deelt Boitet (blz. 531) mede, dat er is ‘een schouwtoneel of Theatrum, alwaar niet alleen de wekelijke lessen werden gedaan, maar alwaar ook nu en dan des winters een gedeelte van een mensche lighaam werd ontleed om de genees- en heelmeesters dezer stad goede kennis van 's menschen lighaam te geven...’ De kans, dat L. een geëxecuteerden misdadiger met plaatselijke jichtverschijnselen op de Delftsche sectietafel zou aantreffen, was dus bitter klein. Vermoedelijk heeft hij een poging gedaan, om het lichaam van een jichtlijder met tophi, die arm of in een Godshuis was gestorven, te laten schouwen, welke poging, blijkens bovenstaande klacht, mislukte. In de 17de eeuw namelijk werd door het publiek veel bezwaar gemaakt tegen lijkopening op grond van godsdienstige overtuiging. Werd voor de wetenschap somtijds een uitzondering gemaakt, dan bestemde men voor lijkopening de lijken der ‘aen een singuliere siecte gestorven vreemde of uijtheemsche personen’. Jicht was echter zoo frequent, dat het lichaam van een lijder aan deze ziekte zeker niet in aanmerking kwam. [Nu.]

[p. 149]

they are very large, for ours are not larger than the length of a nail of one's hand⁴⁾.

The character of our nation is such that if a person of low state, or even an inhabitant of an alms-house should die, one would not be permitted to anatomize the dead body⁵⁾. For this reason I do

4) In A and B is added; ‘But my intention is to find out about other animals’. What L. wants to find out is not quite clear. Probably this refers to a question from London. [M.]
In the neighbourhood of Delft L. evidently knew only the small common grasshoppers. These grasshoppers are very common in meadows and actually are not much larger than a finger-nail. He may also have known our great green grasshopper (Phasgonura viridissima L.), which is much larger. In the Netherlands two other, larger, sorts of locusts are found: Locusta cinerascens F. (in Brabant and Guelders), which is now considered to be the phasis danica of L. migratoria (non-migratory phase according to Uvarov's investigation in Bull. Entomol. Research, XII, 1921; p. 135) and also specimens of the genuine migratory locust, Locusta migratoria L. These two have also been found in England, where occasionally the much larger North-African migratory locust (Schistocerca peregrina) is also found. In all probability L. refers to the migratory locust (Locusta migratoria L.) which is found in England. [de M.]

5) According to the Privileges and Ordinances of the States of Holland and West-Frisia the dead bodies of the criminals in those regions were put at the disposal of the Leiden anatomists. In small towns, like Delft, where there was a Theatrum Anatomicum, dissections were rare. In his Beschrijving der Stadt Delft (1729), p. 531, Boitet says: ‘There is a Theatrum Anatomicum, where, apart from the regular weekly lessons, part of a human body is occasionally dissected in winter-time, to give the physicians and surgeons a sound knowledge of the body...’ Consequently L. had very little opportunity of seeing an executed criminal with local symptoms of gout on the Delft dissecting-table. Probably he attempted to have an autopsy performed on a gouty patient with tophi, who had died in an almshouse or in great poverty, an attempt which failed as is evident from what is said above in his letter. In the 17th century the public objected to dissections of bodies on religious grounds. Whenever an exception was made for science' sake ‘strangers or foreigners who had succumbed to a singular disease’ were dissected. The gout, however, was so common that the body of a gouty patient would hardly be taken into consideration. [Nu.]

[p. 150]

dierhalven sie ick geen gelegentheijt, omme na te spueren off de kalckachtige materie inde aderen leijt.¹⁴⁾

Hier nevens sende ick UEd: eenige observatien omtrent het Hout.¹⁵⁾

⁺[N^o.] 1. fig: 1:¹⁶⁾ ABCD. vertoont een stuckie eijckenhout,⁺ dat ick door een van mijn microscopen, soo veel als het mij mogelijck was heb afgeteickent en begrijpt in ons bloote oogh soo groot als fig: H.

FF: FF. alwaer bruijne strepen haer vertoonen, sijn de separatien vande wasdom,¹⁷⁾ die het hout int najaer maeckt, om dat wanneer de wasdom afneemt, soo maeckt het hout alhier een uijtstekent¹⁸⁾ vast hout, versien met seer kleijne vaaten, soo danich dat de selvige beswaerlijck sijn te bekennen, en oversulcx¹⁹⁾ haer vertoonen als off het bruijne streepen waren.

14) A. en B. hebben hier ingevoegd de door L. geschreven opmerkingen onder de teekening der jaarringen in eikenhout. (Zie blz. 184.)

15) Deze zin is in A. en B. weggelaten.
Om van de verschillende houtsoorten L.'s beschrijvingen en teekeningen (die in menig opzicht boven elken lof verheven zijn) beter te kunnen begrijpen en daardoor meer naar waarde te kunnen schatten, gaan eenige algemeene mededeelingen over de structuur van hout aan de volgende adnotities vooraf.
Wat ons in de eerste plaats opvalt, is, dat L. alle elementen van het hout als ‘vaten’ beschrijft, terwijl wij in het hout thans onderscheiden: vaten of poriën, houtvezels, houtparenchym en mergstralen. De houtvezels, die al naar de stippeling der wanden nog weer in libriformvezels en vezeltracheïden worden verdeeld, vormen bijna altijd het voornaamste bestanddeel van het hout, dat daaraan zijn stevigheid te danken heeft. Tusschen de vezels liggen de vaten, het houtparenchym en de mergstralen. Hun wijze van verspreiding is voor elke houtsoort typeerend en bewijst bij het determineeren der houtsoorten belangrijke diensten. Het houtparenchym bestaat gewoonlijk alleen uit cellen en is voor een hout-element in den regel dun van wand. De vaten of poriën, de houtvezels en het parenchym vormen tezamen de door L. beschreven ‘opgaende vaten’, waarbij hij in den regel groote en kleine onderscheidt. De mergstralen bestaan uit radiale rijen van cellen, welke rijen in aantal wisselen⁺ en door L. ‘horizontale vaten’ genoemd worden. Indien men L.'s figuren vergelijkt met de bijgevoegde moderne afbeeldingen, dan herkent men duidelijk de groote vaten E van figuur III in de g. van afb. 12. De zwarte lijnen van L.'s teekening, in lengterichting loopende, zijn de mergstralen, die in afb. 12 duidelijk zichtbaar zijn als b., c. en d. Men legge verder nog de dwarsdoorsnede van den mergstraal d. naast fig. V. [J-s.]

+ afb. 12-14.

+ Eikenhout.

16) A. en B. hebben ‘Fig. 2.’

+ fig. III.

17) De ‘separatien vande wasdom’ zijn de grenzen van de jaarringen. In ons klimaat duurt de groei van het vroege voorjaar tot eind Augustus. [J-s.]

18) Uijtstekent - bijzonder.

19) Oversulcx - derhalve.

[p. 151]

not see my way to investigate if the chalky matter is in the veins.⁶⁾

I enclose some observations on wood⁷⁾.

⁺[N^r] 1 fig. 1 ABCD shows a piece of oak, drawn by me as⁺ well as possible through one of my microscopes. To the naked eye it has the size of fig. H.

FFFF where you see the brown lines, are the limits of growth⁸⁾, which the wood makes in autumn, for when the growth diminishes, the tree makes a very firm wood, provided with very small vessels, which can hardly be discerned and consequently show like brown lines.

6) Here A and B have L.'s written remarks underneath the drawing of annual rings in oak-wood (see p. 185).

7) In A and B this sentence has been omitted.
That the reader may the better understand and consequently appreciate L.'s description and drawings of various sorts of wood (which are, in several respects, beyond all praise), some general information concerning the structure of wood follows as an introduction to the further special annotations. What strikes us in the first place is that L. describes all the component parts of wood as ‘vessels’, while we distinguish: vessels or pores, wood-fibres, wood-parenchyma and medullary rays. The fibres, which according to the pits on their walls are divided into libriform fibres and fibre-tracheids, nearly always form the essential component of wood, giving it strength and solidity. In between the fibres are the vessels, the wood-parenchyma and the medullary rays. Their distribution is typical of each particular sort of wood, which is of great use in identifying the different sorts. Usually the wood-parenchyma consists exclusively of cells which mostly have relatively thin walls. The vessels or pores, the wood-fibres and the parenchyma together form L.'s ‘ascending vessels’, usually divided by him into large and small ones. The medullary rays consist of radial rows of cells, varying in number; they are L.'s ‘horizontal vessels’. When we compare L.'s figures with the additional modern⁺ ones, we can distinctly recognize the large vessels E of L.'s figure III in the g of ill. 12. The longitudinal black lines in L.'s drawing are the medullary rays which are clearly visible as b, c, and d in ill. 12. The reader should also compare the cross-section of the medullary ray d with L.'s figure V. [J-s.]

+ ill. 12-14.

+ Oak-wood.

+ fig.III.

8) L. means the boundary lines of the annual rings. In our climate the growth lasts from early spring till the end of August. [J-s.]

[p. 152]

tusschen de verhaelde FFFF. is beslooten het hout dat den Boom om de circumferentie in dickte in een jaer heeft toe genomen.

Dit hout heeft vijff der leij vaten, te weten drie der leij op gaende, en twee der leij vaaten die horisontael loopen.

EEE. sijn seer groote opgaende vaaten, die alle jaren in dit hout int voor jaer gemaeckt worden, als de wasdom int selvige komt, dese vaaten sijn van binnen gevolt met blaesiens,²⁰⁾ die uijt seer dunne vliesiens bestaen, en die alhier in een vande groote⁺ vaaten over langhs met fig: 2: IKLM.²¹⁾ sijn aen gewesen.

De tweede soort van opgaende vaaten,²²⁾ die veel kleijnder sijn die bestaen mede uijt seer dunne vliesiens, welcke vliesiens gestippelt sijn met deeltgens die mij door een gemeen Microscope⁺ als globulen voor quamen, als fig: 3: ON.²³⁾ alwaer een vande selve vaaten over langs is door sneden wert aen gewesen.

De derde soort van op gaende vaaten, die seer kleijn en in groote menichte sijn, die bestaen mede uijt seer dunne vliesiens.²⁴⁾ Deselvige sijn fig: 3: PQ.²⁵⁾ in lengte afgeteickent.²⁶⁾

Alle dese opgaende vaaten die in het verhaelde kleijne stuckie hout sijn, dat omtrent 1/90. van een quadraat duijm in sigh be-

20) ⁺Met deze ‘blaesiens’ worden de thyllen bedoeld, welke reeds in zijn brief van 15 Aug. 1673 door L. beschreven zijn (Alle de Brieven I. blz. 48). Pas in 1845 werden ze uitvoerig beschreven door Caroline von Reichenbach, die onder het pseudoniem ‘Von einem Ungenannten’ in de Botanische Zeitung (1845) publiceerde: ‘Untersuchungen über die zellenartigen Ausfüllungen der Gefässe.’ [J-s.]

+ afb. 15.

+ fig. IV.

21) A. en B. hebben: ‘3. A. als IKLM’.

22) L.'s teekening geeft niet de voor eikenhout karakteristieke rangschikking dezer vaten weer, namelijk volgens radiaal loopende en naar het najaarshout breeder wordende en zich soms vertakkende groepen, en toont evenmin het feit, dat deze vaten naar dat hout toe eenigszins in diameter afnemen. In dit opzicht is zijn fig. II bij den brief van 10 Juli 1686 wat beter geslaagd. [v.I.]
⁺ Met de ‘vliesiens,... die mij door een gemeen Microscope als globulen voor quamen’ bedoelt L. de normale stippeling op den overlangschen wand van een kleiner vat. Zie ook den brief van 29 Mei 1676 (Alle de Brieven II. blz. 24). [J-s.]

+ afb. 16.

+ fig. V.

23) Fig. 3. ON. stelt waarschijnlijk een kleine trachee voor. [J-s.]
A. en B. hebben: ‘Fig. 4. ON. alwaer een van de gemene groote vaten......’

24) Deze ‘derde soort’ vaten bestaan voor het grootste deel uit libriformvezels en verder uit tracheïden. [J-s.]

25) A. en B. hebben: ‘Fig. 4. PQ.’

26) Hier zijn houtvezels, in dit geval libriformvezels, afgebeeld. [J-s.]

[p. 153]

Enclosed in FFFF is the tree's circumferential increase in wood in one year's time.

This wood has five sorts of vessels, that is to say three vertical, and two horizontal ones.

EEE are very large vertical vessels which are annually made in this wood in spring, when it begins to grow. On the inside these vessels are filled with little bladders⁹⁾, consisting of very thin films. Here they are indicated as fig. 2 IKLM in one of the great⁺ vertical vessels.

The second sort of vertical vessels¹⁰⁾, which are much smaller also consist of very thin films, pitted with particles, which, through an ordinary microscope, appeared to me like globules¹⁰⁾ as is⁺ indicated in fig. 3 ON¹¹⁾ where one of these vessels is cut open lengthwise.

The third sort of vertical vessels, which are very small and numerous, also consist of very thin membranes¹²⁾, and are represented lengthwise in fig. 3 PQ¹³⁾.

All these vertical vessels in the small piece of oak (which measures about 1/90 of a square inch) number in my opinion at

9) ⁺L. refers to the tyloses, mentioned by him as early as 1673 in his letter of August 15th (Collected Letters. I, p. 49). They were not rediscovered till 1845 by Caroline von Reichenbach, who published in the Botanische Zeitung of that year: ‘Untersuchungen über die zellenartigen Ausfüllungen der Gefässe’ ‘Von einem Ungenannten’. [J-s.]

+ ill. 15.

+ fig. IV.

10) L's drawing does not give the arrangement of these vessels which is typical for oak, viz. in bundles running radially, and whose breadth is greatest near the autumn wood, where they sometimes branch. Neither is the fact that the diameter of the vessels themselves is somewhat less in the vicinity of the autumn wood apparent from the drawing. In those respects fig. II to the letter of 10 July 1686 is somewhat better. [v.I.]
With the ‘films... which, through an ordinary microscope, appeared to⁺ me like globules’, L. means the normal pitting on the longitudinal wall of one of the smaller vessels. See also letter of 29 May 1676 (Collected Letters, II. p. 25). [J-s.]

+ ill. 16.

10) L's drawing does not give the arrangement of these vessels which is typical for oak, viz. in bundles running radially, and whose breadth is greatest near the autumn wood, where they sometimes branch. Neither is the fact that the diameter of the vessels themselves is somewhat less in the vicinity of the autumn wood apparent from the drawing. In those respects fig. II to the letter of 10 July 1686 is somewhat better. [v.I.]
With the ‘films... which, through an ordinary microscope, appeared to⁺ me like globules’, L. means the normal pitting on the longitudinal wall of one of the smaller vessels. See also letter of 29 May 1676 (Collected Letters, II. p. 25). [J-s.]

+ ill. 16.

+ fig. V.

11) Fig. 3 ON probably represents a small tracheid. [J-s.]

12) The ‘third sort of vessels’ consist for the greater part of libriform fibres and for the rest of tracheids. [J-s.]

13) Here wood-fibres - in this case libriform fibris - are figured. [J-s.]

[p. 154]

grijpt,²⁷⁾ daer sijn na mijn oordeel wel 20000. vaaten in, soo dat in een eijcken boom wiens diameter 4. voet is begrijpt²⁸⁾ na mijn Calculatie, meer dan drie duijsent en 200. milioenen van opgaende vaaten,²⁹⁾ comt dan in een Boom diens diameter een voet is, 200. milioenen vaaten. Soo wij nu stellen, dat 10. van dese soo groot als kleijne vaaten, in een dagh een droppel water op brengen,³⁰⁾ (want ick stel vast,³¹⁾ dat alle vaaten die inden boom sijn, vanden beginne dat sij gemaeckt werden, soo langh alsser Wasdom inden Boom³²⁾ is, altijts sap op off neder brengen,³³⁾ maer als³⁴⁾ door de groote uijtbreijdinge vande wortel het water, waer uijt ick oordeel dat alle wasdom voort comt, niet en kan komen tot de wortel, die het voetsel midden inden boom moet brengen,³⁵⁾ off het selvige water, is door de wortelen waer door het heeft moeten passeren, van de deelen die door en met het water vermengt sijn, en tot voetsel en onderhoudinge van het hout soude verstrecken, berooft, waer door dan³⁶⁾ beeft (!) ick mij in,³⁷⁾ onder int binnenste³⁸⁾ vanden Boom ordinair eerst komt te sterven:) Laet

27) Dat omtrent 1/90. van een quadraat duijm in sigh begrijpt - dat ongeveer de grootte heeft van 1/90 van een kwadraat duim.

28) Begrijpen - inhouden.

29) A. en B. hebben: ‘daar in zijn... wel 20000. vaaten; soo dat een Eijken-Boom, wiens diameter 4, voet begrijpt... opgaande vaten heeft;’.

30) Op brengen - omhoog brengen.

31) Ick stel vast - ik ben van meening.

32) A. en B. hebben: ‘in het Hout’.

33) Naar aanleiding van L.'s mededeelingen over het sapvervoer door het hout, zij hier het volgende opgemerkt: men is thans van meening, dat er een opwaartsche sapstroom door de vaten van het hout vloeit, die de door de wortels uit den bodem opgenomen voedingszouten meevoert. Deze sapstroom treft men aan in de meer naar buiten gelegen deelen van het hout; in het algemeen ziet men daar dan ook geen vaten, die met thyllen of op andere wijze geheel of gedeeltelijk gevuld zijn. In de bast der boomen heeft een neergaand of anders gericht vervoer plaats van de assimilatieproducten, welke door de bladeren gemaakt zijn. Aan de mergstralen, die radiaal in den boom loopen, wordt een radiaal vervoer van deze stoffen toegeschreven. Een dergelijke kringloop als L. zich in het hout voorstelt, bestaat dus volgens de tegenwoordige opvattingen niet. [J-s.]

34) Maer als - behalve wanneer. A. en B. hebben i.p.v. ‘maer als’. ‘soo sal’.

35) L. bedoelt hier een hoofdwortel, in tegenstelling tot de fijnere vertakkingen. [J-s.]

36) A. en B. hebben: ‘waar door 't dan’.

37) A. en B. hebben: ‘(beeld ik mij in)’.

38) C. heeft: ‘infra in intima’, dus: van onderen in het binnenste van den boom. [M.]

[p. 155]

least 20.000; consequently according to my calculation an oak-tree with a diameter of 4 feet, contains more than 3.200 millions of vertical vessels; a tree with a diameter of one foot will contain 200 millions of vessels. If now we suppose that in one day 10 of these great and little vessels will conduct one drop of water upward (for in my opinion all the vessels in a tree, from the moment they were first made, as long as the tree grows, will carry sap up and down¹⁴⁾, except when, owing to the wide spreading of the root, the water which, I believe, is the source of all growth, cannot reach this root which must carry the water into the middle of the tree¹⁵⁾, or when this water is deprived, by the roots through which it has to pass, of the parts mixed with and distributed through the water and serving the wood for food and maintenance, in consequence of which, I imagine, the lowest and inmost part of

14) With regard to what L. says about the conduction of water through wood, the following remarks should be made. The present opinion is that the water passes upward through the vessels of the wood and carries along the salts absorbed from the soil by the roots. This current is found in the exterior parts of the wood; in general, consequently, no vessels partly or entirely filled with tyloses or with other matter, are to be met with there. In the inner bark of trees there is a downward conduction and also a transport in other directions of the assimilation products made by the leaves. Radial conduction of these substances is ascribed to the medullary rays, which run radially. According to present views there is no such circulation as L. describes. [J-s.]

15) L. means a primary root, as contrasted with the finer ramifications. [J-s.]

[p. 156]

nu 100 van dese droppelen een cubicq duijm uijt maecken, comt dan 200000. |0̷0̷|0̷ cubicq duijmen.³⁹⁾ dese duijmen gebragt tot voeten comt ruijm 115. rijnlantse cubicq voeten waer van 12. duijmen een voet sijn: en alsoo een cubicq voet weeght net 65 lb van ons Delfs water⁴⁰⁾ comt 7475. lb off 14. bordause Oxhooffden⁴¹⁾ water dat een boom die een voet diameters heeft, in een dagh sal konnen op brengen,³⁰⁾ Hier uijt blijckt dan, hoe weijnich nat ijder pijpie hout daer uijt de boomen bestaen, heeft op te brengen, soo deselvige alle nat op brachten, dogh ick imagineer mij dat veele van dese vaaten, het op gebrachte nat weder om laegh na de wortel brengen, ende alsoo een circulatie veroorsaecken, gelijck ick voor desen mede heb geseijt.⁴²⁾

Dese verhaelde op gaende vaaten storten doorgaens⁴³⁾ haer sap in een ongeloofflijcke menichte van vaaten die horisontael inden Boom loopen, omme den boom continueel in dickte te doen toe nemen.⁴⁴⁾

⁺ fig: 1. GGG.⁴⁵⁾ is een soort van vaaten die horisontael loopen, die int begin uijt het pit⁴⁶⁾ vanden Boom voort comen, en naderhant in menichte uijt de op gaende vaaten haer oorspronck hebben,

39) A. en B. hebben hier de volgende berekening in de kantlijn toegevoegd: Cub: dui:

200000	115.
1728

cub: voeten.

40) Alsoo een cubicq voet weeght net 65 lb van ons Delfs water - daar een kubieke voet van ons Delftsch water precies 65 pond weegt...
Een Delftsch pond was ongeveer 470 gram. (Vgl. W.C.H. Staring Lijst van alle binnen- en buitenlandsche maten, gewichten en munten. 1871.) Zie ook J. Lulofs, die proeven deed met IJ-water en bezonken regenwater (Grondbeginselen der Wijnroey- en Peilkunde (1764) blz. 119). [S.]

41) Een okshoofd is een vat van ongeveer 220 liter inhoud (Nl. Wdb. X. 109). Wat betreft de uitdrukking ‘Bordaus Oxhooffd’ vgl. W. Winschooten Seeman (1681), die opgeeft: ‘Okshoofd, een wijnvat van 100 stoop Leids of het vierde part van een vat franse wijn: het welk op vier okshoofden gereekend werd.’ Zie verder de lijst van maten en gewichten. [M.]

30) Op brengen - omhoog brengen.

42) Zie den brief van 15 Aug. 1673 (Alle de Brieven I. blz. 48-54).

43) Doorgaens - voortdurend.

44) De moderne biologie noemt de horizontale vochtgeleidingen, die zich radiair van het centrum naar de peripherie uitstrekken, ‘mergstralen’ (zie ook aant. 15 en aant. 33). Men vindt ze in afb. 12 als b. en c. aangeduid. Ze bestaan niet uit vaten maar uit cellen; bij sommige Coniferenhoutsoorten komen er naast de cellen ook tracheïden in voor. Men vergelijke de dwarse doorsnede afb. 12 b. en d. met P. op L.'s fig. V. [J-s.]

+ fig. III.

45) A. en B. hebben: ‘Fig. 2. G.G.G.’

46) Pit - merg.

[p. 157]

the tree will commonly die first). If 100 of these drops made a cubic inch, the result will be 200.000 |0̷0̷|0̷ cubic inches¹⁶⁾. This comes to a little over 115 Rhineland cubic feet, a foot measuring 12 inches; and as a cubic foot weighs exactly 65 pounds¹⁷⁾ of Delft water, the amount of water which a tree of one foot diameter will conduct upward in one day comes to 7475 pounds or 14 Bordeaux hogsheads¹⁸⁾ of water. It is evident from this how little water each pipe of wood of which the tree consists would have to carry up if all of them conducted water upward, but I imagine that many of these vessels again carry the water which has been conducted upward, down to the root, thus causing a circulation, as I have explained before¹⁹⁾.

The above-mentioned ascending vessels constantly pour their sap into an incredible number of vessels that run horizontal through the tree, in order to make the tree continually grow in thickness²⁰⁾.

⁺Fig. 1 GGG is a sort of vessels that run horizontally and at first spring from the pith of the tree but afterwards in great numbers originate from the vertical vessels. These vessels show

16) In A and B the following calculation is added in the margin:

cubic inches 200000	115
1728

cubic feet.

17) A Delft pound was approximately 470 grammes. [S.]

18) A Bordeaux hogshead contained 48.7 imperial gallons or approximately 220 litres. A tun of French wine contained four times as much. See list of measures and weights. [M.]

19) See letter of 15 Aug. 1673 (Collected Letters, I. pp. 49-55).

20) In modern biological literature the horizontal conductive tissues, running radially from the centre to the periphery, are called medullary rays (see notes 7 and 14). They are represented as b and c in fig. 12. They do not consist of vessels, but of cells, while in some species of Conifers they also contain tracheids. Cf. the transverse section of ill. 12 b and d with P in L's fig. V. [J-s.]

+ fig. III.

[p. 158]

Dese vaten quamen mij dus te vooren als duijstere striemen,⁴⁷⁾ loopende en wijckende als krom gebogen meest doorgaens voor de groote vaaten, en om dese vaten mij naeckter⁴⁸⁾ voor de oogen te stellen, heb ick het hout over langhs ontstucken gesneden, soo danich dat ick de verhaelde vaaten, seer net⁴⁹⁾ over dwars quam door te snijden.⁵⁰⁾ Deselvige vaaten leggen niet meer dan 5. 6. á. 7 boven den anderen,⁵¹⁾ die alhier tusschen de op gaende vaaten, PQON. staen af geteijckent.⁵²⁾

De tweede soort van horisontale vaaten, die in seer groote menichte bij den anderen leggen, doch op de eene plaets veel meer als op de andere plaets, die haer over langhs fig: 1.⁵³⁾ als AB. off CD. vertoonen.⁵⁴⁾ Maer als wij het Hout over langs aen stucken snijden, soo danich datmen dese vaten over dwars doorsnijt, soo⁺ leggen off vertoonen deselve in ons bloote oogh als fig: 4. RS.⁵⁵⁾ Dogh ick heb deselvige in haer lenghte op veele plaetsen, met krom gebogen verdeelingen geteickent, dat ick oordeelde klapvliesen te sijn,⁵⁶⁾ maer ick heb die mij soo naeckt niet konnen voor

47) L. beschrijft hier de kleine mergstralen, macroscopisch als fijne zwarte streepjes (= ‘duijstere striemen’) zichtbaar. [J-s.]

48) Naeckt - duidelijk.

49) Net - precies.

50) Hier beschrijft L., hoe hij een tangentiale doorsnede - dit is een doorsnede evenwijdig aan een raakvlak aan den boom - maakt om de mergstralen, welke in radiale richting door den boom logpen, dwars door te snijden. [J-s.]

51) Den anderen - elkaar.

52) A. en B. hebben: ‘die alhier in Fig. 4. tusschen de opgaande vaten PQ.ON. overdwars doorsneden, staan afgeteikent.’

53) A. en B. hebben: ‘Fig. 2.’

54) Men leze den zin, als stond er: ‘die vertoonen haer over langhs als AB. off CD. in fig. 1.’ [M.]
L. heeft hier een grooten mergstraal geteekend. Zie ook afb. 12, b. en d. [J-s.]

+ fig. VI.

55) A. en B. hebben: ‘Fig. 5. RS.’

56) L. beschrijft, hoe een breede en hooge mergstraal van het eikenhout door het scheeve verloop van de ‘overlanghs’ gerichte elementen, in stukken wordt gesneden. De juist genoemde scheef gerichte weefseldeelen ziet hij als klapvliezen in de mergstralen. Deze opvatting past bij zijn zienswijze, die hij hieronder nader ontwikkelt. Hij veronderstelt namelijk, dat overal in het hout klapvliezen aanwezig zijn, en tracht dit aldus te motiveeren: aangezien het vocht door de intermitteerende zonnewarmte in beweging wordt gebracht en het grooten weerstand moet overwinnen, zou het onderhouden van den stroom niet mogelijk zijn zonder klapvliezen. De moderne wetenschap staat op het standpunt, dat de vloeistofstroom in de plant, die samenhangt met de verdamping welke langs de bladeren plaats vindt, in werkelijkheid beïnvloed wordt door de periodieke wisseling van dag en nacht. [J-s.]

[p. 159]

like dark streaks²¹⁾, almost constantly giving way in a curve to the large vessels along which they run. In order to see these vessels more clearly, I cut the wood into pieces lengthwise, in such a manner that I very neatly cut across these vessels²²⁾. Not more than 5, 6 or 7 of them lay on top of each other. At PQON they are drawn in between the vertical vessels.

The second sort of horizontal vessels, which lie in great numbers near each other but in one place much more densely than in another, are shown lengthwise in fig. 1 as AB or CD²³⁾. But if we cut the wood in pieces lengthwise, so as to cut these vessels⁺ transversely, they will lie or appear to the naked eye as fig. 4 RS. But in many places I have drawn them in their full length with curved divisions which I considered to be valves²⁴⁾; however, I could not so well discern them with the naked eye as they are

21) L. here describes the little medullary rays, macroscopically showing as fine black lines. [J-s.]

22) L. here describes how he made a tangential section, that is a section at right angles to a tangent plane of the tree, in order to obtain a transverse section of the medullary rays, which run radially. [J-s.]

23) This represents a primary medullary ray. See also ills. 12 b and d. [J-s.]

+ fig. VI.

24) L. describes how a broad and high medullary ray of oakwood is cut into parts by the slanting direction of the longitudinal elements. He interprets these slanting parts of the fibres as valves in the medullary rays. This opinion is in agreement with the views developped in what follows. He supposes that there are valves everywhere in the wood and tries to prove his opinion as follows: seeing the sap is set in motion by the intermittent heat of the sun and has to overcome great resistance, the maintenance of the current would be impossible without valves. The modern scientist's view is that the current of sap in the plant, which is closely connected with the evaporation in the leaves, is really influenced by the periodical alternation of day and night. [J-s.]

[p. 160]

de oogen stellen als die hier geteickent staen, maer na dat ick deselvige soo nu en dan hadde gesien,⁵⁷⁾ heb ick die doorgaens gestelt,⁵⁸⁾ om dat ick die seer naeckt inden Olm hadde gesien, ten anderen om dat ick mij imagineerde, dat sonder dese klapvliesen, on mogelijck den boom in dickte soude konnen toe nemen, om redenen, door het groot gewelt, dat vereijst wort, om de Bast int voorjaer niet alleen van het hout te doen separeren, off los werden; maer oock de bast, soo langh alsser wasdom int hout is, die met gewelt te doen ontstucken schueren, en alsoo plaes maecken, om dat het hout in dickte soude konnen toe nemen, en bij aldien hier geen klapvliesen waren, soo soude het sap, dat tegen de bast, door de bewegingh vande son⁵⁹⁾ was gebracht, met het ondergaen vande son, als wanneer de bewegingh in het sap (beelt ick mij in) komt op te houden, weder te rugh gestooten werden, dat dan een vergeeffsen arbeijt soude veroorsaecken. Jn⁺ dit kleijne af gebeelde stuckie hout fig: 3: TV.⁶⁰⁾ dat met root aert⁶¹⁾ is geteickent, (is door een vergroot glas twelck meerder vergroot als daer door de opgaende vaten geteickent sijn, om dat mij de vaaten distincter souden voorkomen)⁶²⁾ jn welcke kleijne spatie, meer dan 2000. vaaten sijn, en moet daerom oock aen d'ander sij bekennen, dat alsmen maer considereert,⁶³⁾ dat ijder van dese vaten 1/9 aes⁶⁴⁾ gewelt doen om haer vochticheijt uijt te stooten, wat een groot gewelt, alle dese horisontale vaaten, alsdan te samen brengen, om̅e⁶⁵⁾ de Bast van het hout te separeren, Laten wij stellen dat fig: 3.⁶⁶⁾ is 1/700 van een quadraat duijm, en dat int gantsche stuckie hout maer 2000. vaten⁶⁷⁾ sijn, Comt

57) A. en B. hebben: ‘doch om dat ik deselvige soo nu als dan dus hadde gesien......’

58) Doorgaens gestelt - overal geplaatst.

59) Met de ‘bewegingh vande son’ bedoelt L. de zonnewarmte. [H.]

+ fig. V.

60) A. en B. hebben: ‘Fig. 4. TV.’

61) Root aert - rood krijt.

62) Om dat mij de vaaten distincter souden voorkomen - opdat ik de vaten duidelijker zou kunnen zien. [M.]

63) En moet daerom oock aen d'ander sij bekennen, dat alsmen maer considereert - en men moet aan den anderen kant ook nog inzien, dat als men slechts bedenkt.... A. en B. hebben dezen zin weggelaten en gezet: ‘Laten wij ons nu gaan imagineren dat ijder van deze vaten ¼ aas gewelt tegen de bast doen, om haar vogt uijt te stooten...’ [M.]

64) 1/9 is een in de drukken verbeterde schrijffout voor ¼. [M.]

65) Om̅e - omme.

66) A. en B. hebben: ‘Fig. 4.’

67) A. en B. hebben: ‘horisontale vaten’.

[p. 161]

drawn here, but according as I had seen them now and then I have represented them constantly, for one reason because I had seen them very clearly in elmtrees, for another because I thought that the tree could not possibly increase in thickness without these valves on account of the great force required not only for separating or loosening the bark from the wood in spring but also for tearing the bark forcibly as long as the wood grows, so as to make room for the wood to increase in thickness; for if there were no valves the sap which has been driven against the bark by the motion of the sun²⁵⁾ would be driven back again at sunset, when I imagine the motion of the sap somes to an end, which would cause fruitless labour.

⁺In this small piece of wood, represented as fig. 3 TV, drawn in red chalk (through a stronger magnifying glass because thereby the vertical vessels are drawn so as to become more visible) there are over 2000 vessels, for which reason it must on the other hand be owned that if each of these vessels uses 1/9 ace²⁶⁾ of force to expel its fluid, we can understand what great force all these horizontal vessels collect for separating the bark from the wood. Let us suppose that fig. 3 is 1/700 of a square inch, and that there are only 2000 vessels²⁷⁾ in the whole piece of wood; then there

25) ‘The motion of the sun’ stands for ‘the solar heat’. [H.]

+ fig. V.

26) 1/9 is a slip of the pen for ¼, corrected in the printed editions. [M.]

27) A and B have: ‘horizontal vessels’.

[p. 162]

dan in een quadraet duijm 1400000 vaten, dat is 350000. asen, dit getal door 10240 gedeelt, want soo veel asen een pont uijt maecken,⁶⁸⁾ comt 34 lb ruijm voor het gewelt, van⁶⁹⁾ een quadraat duijm, dat de vaaten in soo danige kleijne stuckje hout

700
200
-----
1̷4̷0̷0̷0̷0̷	3̷5̷0̷0̷0̷0̷	34 lb^70) op de bast soude komen te doen. en
4̷	1̷0̷2̷4̷

wanneer men de bast vande boom dus geschuert examineert, soo sullen de op gaende vaaten, waer uijt de bast ten merendeel bestaet, en die in haer eerste maecksel⁷¹⁾ recht op gaende, en nevens den anderen geplaest lagen, op de eene plaets seer wijt van een leggen, ende deselvige vaaten op een andere plaets weder seer dicht aen een geslooten leggen. Dit eenige voort comende sullen haer licht konnen in beelden, dat dese vaaten ter eerster instantie soo gemaeckt waren.⁷²⁾

Wij weten dat tusschen het eijcken hout een groot onde[r]- scheijt is, t sij dat het op hooge, off in lage, off in koude off in warme landen is gewassen, en off het langhsaem off schielijck is groot geworden,⁷³⁾ wat dit af geteijckende hout aen gaet, het selvige was seer vast goet hout, en daer bij was het in wasdom seer wel toe genomen.

Wanneer men alle houten in haer lengte komt te doorsnijden, soo danich, dat de snee vant Mes de horisontale vaaten, als van den anderen in lengte worden door klooft, soo kan het selden⁷⁴⁾ geschieden, dat de snee vant Mes de vaaten pertinent doorklooft, maer het Mes snijt meest doorgaens, soo wel de op gaende als

68) Een pond namelijk was 16 ons, een ons 20 engels en een engels 32 azen. 1 aas = 47 mg. (Zie: Nl. Wdb. I. 599 en N. Chomel Algemeen Huishoudelijk-, Natuur-, Zedekundig en Konstwoordenboek. 1778.) [S.]

69) A. en B. hebben: ‘in’.

70) A. en B. hebben:

700
2000
-----
14000000̷	350000	34. pond.
44	10240

71) In haer eerste maecksel - toen ze pas gevormd waren.

72) De beteekenis van dezen zin is: Indien iemand dit ziet, dan zou hij licht kunnen denken, dat deze vaten al dadelijk zoo gevormd waren. [M.]

73) Deze opmerking van L. is volkomen juist. [J-s.]

74) A. en B. hebben: ‘het selfde’.

[p. 163]

will be 1.400.000 vessels in a square inch, which makes 350.000 aces. This number, divided by 10240 - for so many aces go to a pound²⁸⁾ - works out at a little over 34 pounds for the force of a square inch that the vessels in such a small piece of wood could

700
200
-----
1̷4̷0̷0̷0̷0̷	3̷5̷0̷0̷0̷0̷	34 pounds^29)
4̷	1̷0̷2̷4̷

exert upon the bark. And when we examine the bark of a tree thus torn, we shall find that the vertical vessels of which the bark for the greater parts consists, and which when first formed lay vertical and side by side now lie in one place at a great distance from each other, and in another place quite close together. If anybody saw this he would be apt to think that these vessels had this formation right from the beginning.

We know that there is a great difference in oak whether it grew in low or high, in cold or hot countries, and whether it grew slowly or rapidly³⁰⁾. As for the wood drawn here, it was very good hard wood, and had thriven well in its growth.

When one cuts all sorts of wood lengthwise in such a manner that the horizontal vessels are, as it were, separated lengthwise by the incision, it will rarely happen that the knife thoroughly cleaves the vessels, but almost in every case the knife cuts both

28) One pound has 16 ounces, one ounce 20 ‘engels’, and one ‘engels’ 32 aces. One ace equals 47 milligrammes. [S.]

29) A and B have:

700
2000
-----
1̷4̷0̷0̷0̷0̷0̷0̷	3̷5̷0̷0̷0̷0̷	34 pounds.
44	10240

30) This remark of L. is perfectly correct. [J-s.]

[p. 164]

horisonsale (!) vaaten schuijns door, het welck dan een vals gesicht komt te geven,⁷⁵⁾ even als of de op gaende, en horisontale vaaten, soo door malkanderen waren gevlochten, als lijnwaet off oock wel als mandewerck, en om de horisontale vaaten dwars te door snijden, moetmen sigh in beelden,⁷⁶⁾ datter een snee vant Mes is gegaen, door⁷⁷⁾ het centrum van den gantschen Boom off tack, en dat de tweede snee om dese vaaten als geseijt is, over dwars te doorsnijden, moet geschieden off gaen parallel met de eerste snee.⁷⁸⁾

Jck heb de gedaente van het hout, hoe wel ick gansch niet teickenen kan, na mijn vermogen met root krijt op het papier gebracht, en het selvige door een ander met swart krijt laten na teijckenen, maer alsoo⁷⁹⁾ ick het selvige wilde afdrucken, en het papier daer toe wat te nat nemende⁸⁰⁾ is het te merendeel bedorven,⁸¹⁾ en al hoe wel het na geteickende seer net⁸²⁾ was, soo sende ick echter het gene dat ick met root krijt selfs hebbe geteickent hier mede⁸³⁾ uijt in sichte om dat de kleijne afgebeelde

75) De beteekenis van dezen zin is: Wanneer men een stuk hout in de lengte door snijdt, zóó, dat de snee van het mes de horizontale vaten als het ware in de lengte doorsnijdt, dan zal het zelden gebeuren, dat het mes de vaten precies door snijdt, maar het snijdt bijna altijd zoowel de verticale als de horizontale vaten schuin door, wat dan een verkeerd beeld geeft... [S.]

76) Sigh in beelden - zich voorstellen.

77) A. en B. hebben: ‘overlangs door’.

78) L. beschrijft hier, hoe men de doorsneden, ook de radiale, moet maken om de mergstraalcellen goed te kunnen zien. Vgl. afb. 12. De radiale doorsnede staat loodrecht op de tangentiale en gaat dus door het centrum van den boom. Met ‘parallel’ is blijkbaar bedoeld: ‘ook verticaal’, maar dan nu evenwijdig aan een raakvlak van den boom (tangentiaal). De hier beschreven techniek komt dus neer op de vorming van snijvlakken als afb. 12. [J-s.]

79) Alsoo - toen.

80) A. en B. hebben: ‘makende’.

81) Deze door L. gevolgde methode, om een afdruk van een krijtteekening te krijgen, was in de 17de en 18de eeuw vrijwel algemeen gebruikelijk. Zeer waarschijnlijk was zij op het procédé van de contre-épreuve of tegendruk gebaseerd. De egaal met rood of zwart krijt ingewreven achterzijde van de teekening werd op een vochtig vel papier gelegd. Vervolgens trok men met een eenigszins spits voorwerp aan de voorzijde van het blad alle contouren en lijnen na, waardoor dan op het vochtige papier een afdruk ontstond, die weliswaar flauwer van tint, toch vaak zeer verdienstelijk kon uitvallen. [de St.]

82) Net - mooi.

83) A. en B. hebben: ‘hiermede nevens’.

[p. 165]

the vertical and the horizontal vessels obliquely; this would leave a false impression as if the vertical and the horizontal vessels were twined together like linen or basketry; and in order to cut the horizontal vessels transversely, we must imagine, that one cut of the knife went transversely through the centre of the whole tree or branch, and that the second cut must run parallel to the first in order to cut these vessels transversely according to what was said above³¹⁾.

Though not at all a great draughtsman, I have put the aspect of the wood to paper in red chalk to the best of my ability. I had a copy made in black chalk by another man, but when I tried to print it, I made the paper a little too wet and thus mostly spoiled it³²⁾. Though the copy was very accurate, I yet send you enclosed my red-chalk drawing, because the little vessels figured

31) L. here describes how sections, radial sections included, are to be made in order to render the medullary rays distinctly visible; cf. ill. 12. The radial section is at right angles to the tangential one and consequently passes through the centre of the tree. ‘Parallel’ evidently means ‘vertical’ as well, but this time it stands for parallel to a tangent of the tree (tangential). The technique described is actually the making of sections as in ill. 12. [J-s.]

32) L's method of making impressions of a drawing in chalk was in general use in the 17th and 18th centuries. It seems probable that it was based on the contre-épreuve process. The back of the drawing, rubbed evenly with red or black chalk, was laid on a piece of moistened paper. Next, all the contours and lines on the frontside of the drawing were traced with a slightly pointed object, which left an impression on the moistened paper, fainter indeed, but frequently very good. [de St.]

[p. 166]

vaaten, aldaer kleijnder staen, ende met de natuer van het hout beter over een komen.

⁺N^o. 2. fig: 1:⁸⁴⁾ ABCD. is een afgebeeld stuckie Olm Hout,⁺ dat in ons bloote oogh soo groot is als fig: E. dat mede desen Boom in een jaer in dickte heeft toe genomen.

AD. en BC. vertoonen mede de op houdinge vande wasdom int na jaer.

De kleijne opgaende vaaten die in menichte bij den anderen tusschen de groote vaaten leggen, sijn in dit hout kleijnd^r als int Eijcken Hout, en daer beneffens bestaet ijder pijpie uijt een swaerder en dicker vlies, als wel de pijpiens van het Eijcken Hout doen.

AB. en CD. vertoonen de horisontale vaaten in haer lenghte⁸⁵⁾

⁺Fig: 2. FFFF.⁸⁶⁾ vertoonen de horisontale vaaten over dwars door sneden, en de geene die alhier seer weijnich bij den anderen leggen (dat imagineer ick mij) dat vaaten sijn, die uijt de op gaende vaaten eerst⁸⁷⁾ sijn voort gecomen, daer in tegendeel de vaaten die veel bij den anderen leggen, haer begin van over veel jaren hebben,⁸⁸⁾ en in getal bij den anderen soo veel sijn als die worden sullen.⁸⁹⁾

GGGG. vertoonen de seer kleijne opgaende vaaten in haer lengte.⁹⁰⁾

HH. vertoont een vande groote opgaende vaaten in lengte midden doorsneden, doch als wij deselvige naeuwkeuriger observeren sien wij dat die bestaen uijt seer dunne vliesiens, beseth met slangs gewijse draatgens, vertoonende duijstere vleckiens, op haer op gaende boghiens⁹¹⁾ als fig: 3.⁹²⁾

+ Iepenhout.

84) A. en B. hebben weggelaten: ‘N^o 2.’ en hebben verder: ‘Fig. 6. ABCD.’

+ fig. VII.

85) ⁺L. heeft hier een grooten mergstraal afgebeeld. [J-s.]

+ afb. 17.

+ fig. VIII.

86) A. en B. hebben: ‘Fig. 7. F.F.F.F.’

87) Eerst - pas.

88) Haer begin van over veel jaren hebben - vele jaren geleden ontstaan zijn.

89) L. denkt dus, dat het aantal horizontale vaten geleidelijk toeneemt, door uitgroeiing van de verticale uit. Deze zienswijze gaat in het algemeen stellig niet op. [J-s.]

90) ⁺GGGG. zijn libriformvezels. [J-s.]

+ afb. 18.

91) Boghiens - boogjes.

92) A. en B. hebben: ‘vertoonende duijstere vleckjens en verheveltheden; als Fig. 3.B.’
⁺L. beschrijft hier de hofstippels en de spiraalsgewijze verdikkingen op de binnenzijde van den vaatwand. [J-s.]

+ Plaat XLVIII.

[p. 167]

in it are smaller and agree better with the nature of the wood.

⁺Nr. 2, fig. 1 ABCD is a small piece of elm, to the naked eye⁺ as large as fig. E which also shows how much the tree increased in thickness in one year.

AD and BC also show the cessation of growth in autumn.

The little vertical vessels, which lie in great numbers near each other among the large vessels are smaller in this wood than in oak, and, moreover, each pipe consists of a heavier and thicker membrane than the pipes in oak do.

AB and CD show the horizontal vessels in their full length³³⁾.

⁺Fig. 2 FFFF show the horizontal vessels transversely cut; and I imagine that those of which only a few lie together are vessels that have recently originated from the vertical vessels, whilst on the other hand those vessels which lie near each other in great numbers, originated many years ago and have already obtained the number that later on will be reached by the others³⁴⁾.

GGGG show the minute vertical vessels seen lengthwise³⁵⁾.

HH shows one of the large vertical vessels cut in two lengthwise; but if we look at it more closely we shall see that it consists of very thin membranes covered with serpentine threads showing dark spots on their ascending curves as in fig. 3³⁶⁾.

+ Elm-wood.

+ fig. VII.

33) ⁺In this figure a large medullary ray is pictured. [J-s.]

+ ill. 17.

+ fig. VIII.

34) L. thinks that the number of horizontal vessels gradually increases as new ones branch off from the vertical vessels. This is certainly not what commonly happens. [J-s.]

35) ⁺GGGG are libriform fibres. [J-s.]

+ ill. 18.

36) A and B read: showing dark spots and slight protuberances as in⁺ fig. 3B.
L. here describes the bordered pits and the spiral thickening of the interior surface of the vessels wall. [J-s.]

+ Table XLVIII.

[p. 168]

Onder dese Boomen sijnder verscheijde, die uijt haer dicke stam eenich op gebracht sap ontloopt, de welcke bij de gemene man Pissers genaemt werden,⁹³⁾ dit sap heb ick inde soomer op verscheijde tijden en in verscheijde jaren geobserveert en heb daer in gesien verscheijde seer⁹⁴⁾ kleijne dierkens, die ick mij niet en konde in beelden dat uijt het hout waren voort gecomen, maer dat deselvige off uijt de delen van het Hemel water, off uijt de deelen van den dauw haer eerste oorspronck hadden.⁹⁵⁾

⁺N^o. 3. fig: 1: ABCD.⁹⁶⁾ is een af geteickent stuckie Boecken⁺ hout dat omtrent soo groot in ons bloote oogh is, als fig: F.

93) Ook thans is de naam ‘pissers’ (in Zeeland spreekt men van ‘zeekers’, naar de heer P. van Beveren te Zierikzee zoo vriendelijk was mede te deelen) gebruikelijk. Men doelt dan op het volgende: Bij de iepen ontstaan door verschillende oorzaken enkele meters boven den grond soms vrij groote wonden, die niet meer door het cambium overwoekerd kunnen worden. Het regenwater blijft daarin staan en zoo volgt langzamerhand rotting. De inwatering zet zich voort tot dicht bij den voet van den boom. Aangezien het regenwater slechts langzaam door het vermolmde gedeelte sijpelt, loopt - vaak geruimen tijd nadat het geregend heeft - het water uit de aangetaste plekken. [S.]
De benaming ‘pissers’ komt ook voor in N. Chomel Algemeen Huishoudelijk-, Natuur-, Zedekundig- en Konstwoordenboek (1778), die op blz. 1357 zegt: ‘De kleine of Kork-Ipe, word ook zomtijds tot laage heggen geplant, maar die worden niet zeer mooij, dewijl ze meest doorgaans niet wel digt en met veel Zijpelaars of Pissers groeijen, inzonderheid als ze wat bejaart worden; daarenboven het loof klein en doragtig zijnde, doet haar zulks weinig aanzien hebben, tot vermaak in de tuinen.’ Het Nl. Wdb. XII₁. 1986 teekent bij ‘Pisser’ aan: ‘benaming voor uitschietende en overhangende takken van een heg.’ Men zou kunnen vermoeden, dat Chomel het woord verkeerd gebruikte, òf wel dat het gebezigd werd zoowel voor overhangende, druipende takken als in bovenstaande beteekenis. De eerste veronderstelling lijkt echter het meest waarschijnlijk. Vgl. verder voor de beteekenis o.a. ‘pisselings’ (= tappelings). Zie: W. Sewel Groot Woordenboek der Engelsche en Nederduijtsche Taalen (1735) en Nl. Wdb. XII₁. 1982 en verder C. Huijgens' Korenbloemen II (1672) blz. 497 ‘Boeren Vrijagie’: ‘Siet hoe het groene hout ligt aan het vier en pist: Dat houtje ben ick self, Trijn, of ghij 't niet en wist: Soo doet mij 't Minne-vier Mijn bitt're tranen storten. En om u schreijende mijn jonge leven korten.’ [M.]

94) A. en B. hebben ‘seer’ weggelaten.

95) Blijkens aant. 90 bij den brief van 9 Oct. 1676 (Alle de Brieven II. blz. 100) moet men uit deze zinsnede niet lezen, dat L. aan een generatio spontanea gelooft. Hij meent niet, dat de diertjes uit den dauw zelf voortkomen, maar veeleer, dat ze daarmee in het sap van de boomen gebracht worden. [H.]

+ Beukenhout.

96) A. en B. hebben: ‘Fig. 8. ABCD.’

+ fig. IX.

[p. 169]

Among these trees there are several from whose thick stems some of the sap runs that has been carried up; the common people call such trees ‘pissers’³⁷⁾. I have examined this sap in summer at various times and in various years and have seen in it several very little animals; I could not imagine that these had come from the wood, but thought that they originated from parts of the rain or of the dew³⁸⁾.

⁺Nr. 3, fig. 1 ABCD is the picture of a piece of beech, to our⁺ naked eye about the size of fig. F, which also shows how much

37) Owing to various causes, elms will sometimes have fairly large wounds a few yards above the ground; the cambium does not succeed in covering these wounds again. The rain-water stagnates in them, causing the wood to rot gradually. The infiltration will penetrate as far as the foot of the tree. As the rain-water will ooze only slowly through the mouldered part, the water trickles from the affected parts often a long time after the rain-fall. [S.]
The term ‘pisser’ is still in use for such trees; in Zealand, the trees in question are called ‘zeekers’, a word which has the same meaning. [M.]

38) From what is said in note 74 to the letter of 9 October 1676 (Collected Letters, II, p. 101), it follows that this should not be considered as evidence for the view that L. was a partisan of the theory of spontaneous generation. He did not think that the animalcules originate from the dew, but rather that they are carried by it into the sap of the tree. [H.]

+ Beech-wood.

+ fig. IX.
ill. 19.

[p. 170]

dat⁹⁷⁾ insgelijcx den Boom in dickte in een jaer heeft toe genomen, en waer inne men mede seer naeckt aen AD. off BC. des Wasdoms begin en afnemingh kan bekennen.

Jn dit hout vertoonen⁹⁸⁾ twederleij op gaende vaaten, als⁹⁹⁾ groote en kleijne, en beeld mij oock in datter twee der leij horisontale vaaten sijn, die seer kleijn sijn, waer van eene soort als EEE.⁺ maer 1.2.3. en meer beneffens den anderen leggen, die fig: 2.¹⁰⁰⁾ over dwars sijn doorsneden en met HHH aengewesen. De tweede soort die wijt van een leggen, als na proportie D. van G. leijt, en in haer lengte met DC. sijn afgeteickent. Dese vaaten sijn mede seer kleijn, naer advenant de opgaende vaaten, en leggen seer veel bij den anderen, sijn mede over dwars door sneden en met fig: 2: II.¹⁰¹⁾ aen gewesen.

KKKK. sijn de groote opgaende vaaten, in haer lengte door sneden, die ick mede meest doorgaens heb gesien dat met deeltgens beset waren, die men door een gemeen vergroot glas voor globulen soude aensien.¹⁰²⁾

⁺N^o. 4. fig: 1. ABCD.¹⁰³⁾ is een afgebeeld stuckie Willigen hout,⁺ dat omtrent soo groot in ons bloote oogh is, als fig: F. Het selvige bestaet mede uijt twederleij op gaende vaaten, als kleijne en groote vaaten, waer van de groote mede beseth sijn met deeltgens die men voor globulen soude aensien,¹⁰⁴⁾ inde selvige sie ick leggen schuijnse streepen, die ick mij voor desen heb in gebeeld¹⁰⁵⁾ dat⁺ klapvliesen waren,¹⁰⁶⁾ als fig: 2. in een vande selvige op gaende vaaten die met G. sijn aen gewesen afgeteickent.¹⁰⁷⁾

97) A. en B. hebben: ‘Fig. F. welkers lengte’.

98) Vertoonen - komen voor (lett.: zich vertoonen). [M.]

99) Als - namelijk.

+ fig. X.

100) A. en B. hebben: ‘Fig. 9.’

101) A. en B. hebben: ‘deselve zijn mede overdwars doorsneden, en in Fig. 9. met I.I. aangewesen.’

102) ⁺Dit is de stippeling van den vaatwand. [J-s.]

+ afb. 20.

+ Wilgenhout.

103) ⁺A. en B. hebben: ‘Fig. 10. ABCD.’

+ afb. 21.

+ fig. XI.

104) A. en B. hebben: ‘aannemen;’

105) Die ick mij voor desen heb in gebeeld dat - waarvan ik hier vóór gemeend heb dat....

+ fig. XII.

106) ⁺Zie blz. 158. Wat L. hier voor klapvliezen houdt, zijn de overgebleven ringen van de doorboorde vaattusschenschotten. [J-s.]

+ afb. 22.

107) A. en B. hebben: ‘waar van in Fig. 11. in een van deselvige opgaande vaten, alhier overlangs in het vat G. is aangewesen.’

[p. 171]

the tree increased in thickness in one year, and in which one can see very distinctly at AD or BC the beginning and the decrease of the growth.

In this wood appear two sorts of ascending vessels, that is to say, large and little ones; and I imagine that there are also two kinds of horizontal vessels, which are very small. One sort of these,⁺ as at EEE, lie beside each other, numbering 1, 2, 3 and more, and are cut transversely in fig. 2 at HHH. The second sort which lie far asunder in proportion as D lies from G and are drawn in their length at DC, are also very small vessels in comparison with the ascending ones and lie closely together in very great numbers. These are also cut transversely and are represented in fig. 2: II.

KKKK are the large vertical vessels, cut lengthwise, which I have nearly always seen covered with particles that, seen through an ordinary magnifying glass, one would take to be globules³⁹⁾.

⁺Nr. 4, fig. 1 ABCD represents a piece of willow, to the naked⁺ eye about as large as fig. F. It also consists of two sorts of vertical⁺ vessels, large and little ones. The large ones are also covered with particles that one would take for globules. I can discern in them slanting lines, which before this I took to be valves⁴⁰⁾. They are represented in fig. 2 in one of those vertical vessels indicated⁺ by G.

+ fig. X.

39) ⁺This is the pitting of the wall of the vessel. [J-s.]

+ ill. 20.

+ Willow-wood.

+ fig. XI.

+ ill. 21.

40) ⁺See p. 159. What L takes to be valves are actually the rings which are all that remains of the perforated septa in the vessels. [J-s.]

+ ill. 22.

+ fig. XII.

[p. 172]

Dese¹⁰⁸⁾ kleijne opgaende vaaten bestaen uijt uijtnemende dunne vliesiens¹⁰⁹⁾ die mij on mogelijck waren soo Fijn met root krijt na te volgen, als het wel behoorde.

Jck heb in dit hout maer eene soort van horisontale vaaten⁺ gesien, die in fig: 1:¹¹⁰⁾ met EEE. in haer lengte sijn afgebeeld, dese vaaten sijn seer weijnich in getal¹¹¹⁾ naer advenant de horisontale vaaten die mij tot noch toe in andere houten sijn te vooren gecomen, deselvige leggen seer weijnich in lengte, en daer bij maer een breet bij den anderen.

⁺fig: 2: HHH.¹¹²⁾ alwaer deselvige vaaten over dwars sijn doorsneden en tusschen de op gaende vaaten die in haer lengte sijn af geteickent worden aen gewesen.

Jn een vande groote opgaende vaaten fig: 2: GG.¹¹³⁾ heb ick mede aen gewesen dat deselvige beset sijn met deeltgens die men voor globulen aensiet maer de selvige sijn van uijtstekende¹¹⁴⁾ kleijnte.

⁺N^o. 5. fig: 1.¹¹⁵⁾ is een stuckie Elsen hout welcke breete omtrent⁺ soo groot is, als een Verckens haer in ons bloote oogh, Het selvige bestaet mede uijt twee der leij opgaende vaaten, waer van de kleijnste soort uijt uijtstekende¹¹⁴⁾ dunne vliesiens bestaen,¹¹⁶⁾ ende de grootste soort uijt vliesiens die van deeltgens beset sijn,¹¹⁷⁾ van uijt nemende kleijnte, en diemen mede geen ander naem als globule kan geven.

Tusschen AB. ende CD. is het gene den Boom in een jaer in wasdom heeft toe genomen,¹¹⁸⁾

EEEE. sijn de vaaten die horisontael loopen.

108) A. en B. hebben: ‘De’.

109) L. beschrijft op deze plaats de libriformvezels van het wilgenhout. [J-s.]

+ fig. XI.

110) A. en B. hebben: ‘Fig. 10.’

111) In moderne terminologie zou men kunnen zeggen: ‘De mergstralen zijn zeer weinig celrijen hoog’, wat bij het wilgenhout inderdaad het geval is. [J-s.]

+ fig. XII.

112) A. en B. hebben: ‘Fig. 11. H.H.’

113) A. en B. hebben: ‘Fig. 11. G.G.’

114) Uijtstekende - bijzonder, buitengewoon.

+ Elzenhout.

115) A. en B. hebben: ‘Fig. 12.’

+ fig. XIII.

114) Uijtstekende - bijzonder, buitengewoon.

116) ⁺Libriformvezels. [J-s.]

+ afb. 23.

117) Dit is weer de stippeling van de vaten. [J-s.]

118) A. heeft: ‘De lengte AB. ofte CD. is het geene den Boom in dikte in een jaar heeft toegenomen.’ B. heeft: ‘Tusschen AB. ofte CD. is het geene den Boom in dikte in een jaer heeft toegenomen.’

[p. 173]

These little vertical vessels consist of extremely thin membranes⁴¹⁾ which I could not possibly trace in red chalk as finely as they ought to have been drawn.

In this wood I have seen only one sort of horizontal vessels,⁺ represented lengthwise in fig. 1 at EEE. In comparison with the horizontal vessels that I have till now seen in other sorts of wood, they are very few in number and have only slight length⁴²⁾, lying⁺ rather broadwise near each other, as in fig. 2 HHH, where these vessels are cut transversely and where they are represented lengthwise in between the vertical vessels.

In one of the large ascending vessels, fig. 2 GG, I have also indicated that they are covered with particles which one would take for globules, but these are extremely small.

⁺Nr. 5, fig. 1 is a piece of alder, about as broad as a pig's bristle⁺ is to our naked eye. It also consists of two sorts of vertical vessels, the smallest of which consists of extremely thin membranes⁴³⁾, while the largest consists of films covered with extremely small particles⁴⁴⁾, which one can only call globules.

Between AB and CD is the tree's growth in one year.

EEEE are the horizontal vessels.

41) Here L. describes the libriform fibres of willow-wood. [J-s.]

+ fig. XI.

42) Or, in modern terminology: ‘the medullary rays are only a few rows of cells in height’. This is actually the case in willow-wood. [J-s.]

+ fig. XII.

+ Alder-wood.

+ fig. XIII.

43) ⁺. Libriform fibres. [J-s.]

+ ill. 23.

44) This is again the pitting of the vessels. [J-s.]

[p. 174]

⁺fig: 2: FF. sijn de groote op gaende vaaten in haer lengte doorsneden¹¹⁹⁾

HH. sijn de kleijne op gaende vaaten.

GG. sijn de horisontale vaaten die alhier overdwars sijn doorsneden.

⁺N^ò. 6. fig: ABCDEF.¹²⁰⁾ is een stuckie swart Mauritius ebben⁺ hout,¹²¹⁾ dat door een vergroot glas is geteickent, dat veel meerder vergroot als waer door de andere houten sijn af geteickent, na de mael de vaaten, men door een gemene vergrooting niet wel en kan ont decken, en dit af gebeelt stuckie hout, waer in haer vertoonen omtrent 1100. opgaende vaaten, en is niet grooter dan dat het met een gemeen sant kan bedeckt werden. Mijn voornemen was wel int eerste om dit hout grooter af te teickenen, na de mael ick desselfs afnemen int najaer, en toe nemen int voorjaer socht aen te wijsen, maer in mijn ondersoeckingen quam mij in gedachten, dat mijn arbeijt tot dien eijnde vergeeffs was, om dat soo danich hout in een Climaet wiert groot gemaeckt¹²²⁾ daer het altijt wasdom hadt,¹²³⁾ want het Eijlant Mauritius leijt weijnich graden benoorden de tropicus Capricornus.¹²⁴⁾ Jn dit hout stel ick vast, dat vier der leij opgaende vaaten sijn.

GGG. sijn groote opgaende vaaten, waer van eenige in haer

+ fig. XIV.

119) ⁺A. en B. hebben: ‘Fig. 13. F.F.F.F. zijn de groote opgaande vaten in haar lengte gesneden, of vertoont.’

+ afb. 24.

+ Ebbenhout.

120) A. en B. hebben: ‘Fig. 14. ABCDEF.’

+ fig. XV.

121) ⁺Zie voor ‘swart Mauritius ebben hout’ (= hout van Diospyros tesselaria Poir) aant. 21 bij den brief van 13 Oct. 1679, blz. 110. [J-s.]

+ afb. 25 en 27.

122) Wiert groot gemaeckt - groeide.

123) Bij tropische houtsoorten spreekt men doorgaans van groeiringen i.p.v. jaarringen, omdat de groeiperioden geen jaren behoeven te zijn. (Bij sommige tropische houtsoorten, als djati of teakhout, is dit echter weer wel het geval.) Deze ringen zijn in zeer vele tropische houtsoorten duidelijk te onderscheiden, zij het minder goed dan de jaarringen van het hout uit ons klimaat. De dwarse en vooral de radiale afmetingen der vaten, houtvezels en houtparenchymcellen, benevens de radiale afstand der dikwijls voorkomende tangentiale houtparenchymbanden, worden in sommige soorten ook in deze ringen (juist als bij de jaarringen van het hout uit ons klimaat) van binnen naar buiten toe kleiner. Veel vaker echter ziet men een periodieke wisseling in grootte. Gewoonlijk ligt dan het maximum ongeveer in het midden, het minimum in het binnenste deel van den groeiring; dit laatste verschilt meestal slechts weinig in grootte met het minimum van het buitenste deel. [J-s.]

124) Het eiland Mauritius ligt ruim 3 graden benoorden den Tropicus capricorni (= Steenbokskeerkring). [M.]

[p. 175]

⁺Fig. 2 FF are the large vertical vessels cut lengthwise. HH⁺ are the small vertical vessels. GG are the horizontal vessels cut transversely in this case.

⁺Nr. 6, fig. ABCDEF is a piece of black Mauritius ebony⁴⁵⁾, drawn through a magnifying glass which magnifies many times more than those through which the other sorts of wood have been drawn, because one cannot discern the vessels by ordinary magnification; and this little piece of wood in which we can see about 1100 vertical vessels is so small that it can be covered by an ordinary grain of sand. My first intention was to draw this wood larger as I wanted to indicate the decrease (of its growth) in autumn and its increase in spring, but in the course of my investigations the thought occurred to me that my labour in that direction was vain, as such wood grows in a climate where the growth is continuous⁴⁶⁾, for the Isle of Mauritius is situated only a few degrees north of the tropic of capricorn⁴⁷⁾. I find that there are four sorts of vertical vessels.

GGG are large vertical vessels, some of which had apparently

+ fig. XIV.

+ ill. 24.

+ Ebony.
fig. XV.

45) ⁺See p. 111, note 10 to the letter of 13 October 1679 for ‘black Mauritius ebony’ (wood of Diospyros tesselaria Poir). [J-s.]

+ ills. 25 and 27.

46) It is usual in the case of tropical trees to speak of growth-rings instead of annual rings, because the periods of growth are not necessarily years. (In some tropical woods such as djati- or teak-wood, this is, however, actually the case.) In a great number of tropical sorts of wood these rings are clearly visible, though not so distinctly as in wood from our climate. In some species the transverse and especially the radial dimensions of the vessels, the wood-fibres, and the wood-parenchyma cells, as also the radial distance of the frequent tangential bars of wood-parenchyma in these rings become smaller towards the exterior (exactly as in the annual rings in wood of our climate): A periodical alternation of size, however, is much more frequent. In such cases the maximum will be near the centre, the minimum in the inmost part of the growth-ring; the latter generally differs but little in size from the minimum of the external part. [J-s.]

47) Mauritius lies a little over three degrees to the North of the Tropic of Capricorn. [M.]

[p. 176]

schenen gehadt te hebben, een vloeijge¹²⁵⁾ materie,¹²⁶⁾ die int verdroogen op verscheijde plaetsen schenen t samen gestremt te⁺ sijn, als fig: 2: I.I.¹²⁷⁾ alwaer een vande groote vaaten, overlangs is doorsneden, wert aengewesen.

⁺fig: 3.¹²⁸⁾ is mede een vande groote vaaten, (dat noch door een meerder vergrootende glas is geteickent), het welcke veel doorschijnender was dan het voorgaende, mede beset met uijt nemende kleijne deeltgens

⁺De tweede soort van op gaende vaaten¹²⁹⁾ die doorgaens geplaest leggen tusschen de horisontale vaaten, ABC. ende HH.¹³⁰⁾ sijn mede op veel plaetsen, ten dele gevolt met een swarte materie.

De derde soort van opgaende vaaten¹³¹⁾ die volgen de circumferentie vanden Boom, en sijn BE. off CD.

De vierde soort van op gaende vaaten¹³²⁾ sijn die gene die ruijts gewijs tusschen de groote op gaende vaaten beslooten leggen, dese vaaten sijn van een vast hout, naer advenant¹³³⁾ de vaaten van andere houten Want het kleijne rontge dat int wit staet,¹³⁴⁾ is alleen de open heijt van ijder op gaende vaatge, en het wit daer in het ront staet is het hout dat het pijpie off vaatge maeckt,¹³⁵⁾ en dese vaaten sijn soo dicht en vast in een geschickt, dat het selvige een hout schijnt te wesen, op die manier, als off wij ons quamen in te beelden, dat kleijne gaatgens seer regulier, in een vast hout geboort waren,

125) Vloeijge - vloeibare. A. en B. hebben: ‘vloeijende’.

126) ⁺L. beschrijft hier den veel voorkomenden ‘inhoud’ der vaten. [J-s.]

+ afb. 26.

+ fig. XVI.

127) A. en B. hebben: ‘Fig: 15. K.K.’

+ fig. XVII.

128) A. en B. hebben: ‘Fig. 16.’

+ fig. XV.

129) Dit zullen libriformvezels zijn, die wat scheef werden doorgesneden en misschien iets dunwandiger waren dan de andere, onder ten vierde beschreven. [J-s.]

130) A. en B. hebben: ‘die alhier in lengte ABC. ende H.H. werden aangewesen’.

131) Met deze derde soort van ‘op gaende vaaten’ beschrijft L. de tangentiale houtparenchymlagen, die in ebbenhout in radiale richting één cel dik zijn. Het verloop van deze lagen is echter minder regelmatig dan door L. werd geteekend. [J-s.]

132) Met de vierde soort bedoelt L. de libriformvezels, die hij hier als zeer dikwandig beschrijft. [J-s.]

133) Naer advenant - vergeleken bij.

134) A. en B. hebben: ‘dat in 't wit van soo een vaatje staat’.

135) De beteekenis van dezen zin is: Want het kleine rondje, dat in het wit staat, is niets anders dan de opening van ieder verticaal vaatje, en het wit, waarin het rondje staat, is het hout, dat het pijpje of vaatje vormt, [M.]

[p. 177]

contained liquid matter⁴⁸⁾ which, while drying up, seemed to⁺ have coagulated in various places, as seen in fig. 2 II, where one of the vessels, cut lengthwise, is shown.

⁺Fig. 3 is also one of the large vessels (drawn through a still stronger magnifying glass) which was much more transparent than the preceding one. It is also covered with very small particles.

⁺The second sort of vertical vessels⁴⁹⁾, usually situated between the horizontal vessels, ABC and HH, are also in many places partly filled with black matter.

The third sort of vertical vessels⁵⁰⁾ follow the circumference of the tree and are indicated by BE or CD.

The fourth sort of vertical vessels⁵¹⁾ are those which lie enclosed, rhombic, between the large vertical vessels. These vessels are of a solid wood in comparison with other sorts of wood, for the little round spot in the white is only the aperture of each ascending vessel and the white surrounding the round spot is the wood which forms the pipe or vessel. These vessels are so closely and tightly arranged that the whole appears to be one piece of wood, as if we imagined that little holes had been drilled very regularly in solid wood.

48) ⁺L. here describes the ‘contents’ of the vessels, to be found in many cases. [J-s.]

+ ill. 26.

+ fig. XVI.

+ fig. XVII.

+ fig. XV.

49) In all probability these were libriform fibres, cut more or less obliquely and perhaps having thinner walls than the others, described sub 4. [J-s.]

50) In this third sort of ‘vertical vessels’ L. describes the tangential layers of wood-parenchyma which, in the case of ebony, consist of one layer of cells in radial direction. The course of these layers, however, is less regular than L. draws them. [J-s.]

51) By ‘fourth sort’ L. means the libriform fibres which he here describes as having very thick walls. [J-s.]

[p. 178]

⁺Fig: 2. KKK. sijn de horisontale vaaten overdwars doorsneden, waer van ick^r twee fig: I.¹³⁶⁾ in haer lengte met, ABC. en HH. heb aen gewesen.

Fig: 2: LL. sijn de kleijne opgaende vaaten in haer lengte van den anderen gesneden.¹³⁷⁾

⁺N^o. 7: fig: 1.¹³⁸⁾ is een stuckie Palmen hout¹³⁹⁾ door het selvige⁺ vergroot glas geteickent, als het Mauritius Ebben hout, en hoe naeuwkuerigh ick dit hout doorsoght, soo konde ick geen veranderingh¹⁴⁰⁾ gewaer werden, en daerom heb ick mede soo een kleijn gedeelte geteickent, dit hout en heb ick niet konnen sien, off het bestaet uijt¹⁴¹⁾ twederleij opgaende vaaten, als groote vaaten, en tusschen de groote vaaten kleijne vaaten, de groote vaaten bestaen mede uit vliesiens, sijnde deselve beset met uijtstekende⁺ kleijne deeltgens,¹⁴²⁾ als in fig: 2.¹⁴³⁾ alwaer de groote vaaten in lengte sijn doorsneden, met EEEE. sijn aen gewesen.

De kleijne vaaten haer hollicheden komen seer na over een met de hollicheden vande kleijne vaaten, int Mauritius Ebben hout, en in fig: 2: FF. over lengte gesneden sijnde, aengewesen.¹⁴⁴⁾

AB. ofte CD. sijn de horisontale vaaten, die in haer lengte, haer dus vertoonen, en over dwars doorsneden sijnde, in fig: 2.¹⁴⁵⁾ met GG. aen gewesen.

⁺N^o. 8. fig: 1. ABCDEF.¹⁴⁶⁾ is het afbeeldsel van een seer kleijn⁺ stuckie stroo over dwars af gesneden, soo datmen aen het deel vande circumferentie AF. wel bij sigh selfs kan afmeten, hoe groot het selvige is.

+ fig. XVI.

136) A. en B. hebben: ‘Fig. 15. L.L....... twee in Fig. 14.’

137) A. en B. hebben: ‘Fig. 16. L.L.... gesneden, of vertoont.’

+ ‘Palm’ hout.

138) A. en B. hebben: ‘Fig. 17. ABCD.’

139) ⁺‘Palmen-hout’ (d.i. het hout van Buxus sempervirens L.) wordt o.a. gebruikt voor handvatten van gereedschappen, zooals beitels, deurknoppen, enz. Zie verder aant. 16 bij den brief van 29 Mei 1676 (Alle de Brieven II. blz. 30). Het voorkomen van jaarringen bij deze houtsoort wordt in de huidige literatuur wel vermeld. De houtvezels (‘kleijne vaaten’ volgens L.) zijn in dit hout ontwikkeld als vezeltracheïden. [J-s.]

+ afb. 28.

+ fig. XVIII.

140) A. en B. hebben hier ingevoegd: ‘(ontrent de tijd van 't jaar)’.

141) Men leze: in dit hout heb ik niets anders kunnen zien, dan dat het bestaat uit... [M.]

+ fig. XIX.

142) ⁺Hier wordt de stippeling der vaten beschreven. [J-s.]

+ afb. 29.

143) A. en B. hebben: ‘Fig. 18.’

144) A. en B. hebben: ‘die in Fig, 18. FF. over lengte gesneden zijnde, werden aangewesen.’

145) A. en B. hebben: ‘Fig. 18.’

+ Stroo.

146) A. en B. hebben: ‘Fig. 19. ABCDEF.’

+ fig. XX.

[p. 179]

⁺Fig. 2 KKK are the horizontal vessels cut transversely, two of which I have shown in fig. 1, lengthwise at ABC and HH.

Fig. 2 LL are the little vertical vessels lengthwise cut asunder.

⁺Nr. 7, fig. 1 is a piece of box-wood⁵²⁾, drawn through the⁺ same magnifying glass as the Mauritius ebony. However carefully I examined this wood, I could not discover any change⁵³⁾ for which reason I have drawn such a small part. I have not been able to discover whether this wood consists of two sorts of vertical vessels, that is to say large vessels and, in between these large vessels, small ones. The large vessels also consist of membranes covered⁺ with excessively small particles⁵⁴⁾ as shown in fig. 2, where the large vessels cut lengthwise, are shown at EEEE.

The hollows of the little vessels closely agree with those of the little vessels in Mauritius ebony, figured, cut lengthwise, in fig. 2 FF.

AB or CD are the horizontal vessels seen lengthwise, and shown in fig. 2 at GG, cut transversely.

⁺Nr. 8, fig. 1 ABCDEF represents a very small piece of straw,⁺ cut transversely, so as to enable everyone to find its size by the part AF of the circumference.

+ fig. XVI.

+ Box-wood.

52) ⁺Boxwood (wood of Buxus sempervirens L.) is used for handles of utensils and doors, etc. See note 8 to the letter of 29 May 1676 (Collected Letters, II, p. 31). According to modern authors annual rings do occur in this kind of wood. In this wood the wood fibres (L's small vessels) have developed into fibre tracheids. [J-s.]

+ ill. 28.

+ fig. XVIII.

53) A and B have: ‘seasonal change’.

+ fig. XIX.

54) ⁺L. describes the pitting of vessels. [J-s.]

+ ill. 29.

+ Straw.

+ fig. XX.

[p. 180]

ABEF. is de bast van het stroo,¹⁴⁷⁾ dat in ons oogh seer gladt is, en blinckt, het selvige bestaet meest doorgaens¹⁴⁸⁾ uijt uijtstekende kleijne vaaten,¹⁴⁹⁾ en eenige die wat grooter sijn, die ick daer in soo na¹⁵⁰⁾ heb afgebeeld als het mij doenlijck was.

GGGG. sijn de vaaten waer uijt de binnenste deelen van het stroo ten merendeel bestaet,¹⁵¹⁾ dese vaaten sijn 4. 5. à. 6. sijdich, al na dat deselvige in haer maecksel komen te schicken.¹⁵²⁾

HHH. sijn vaaten die tusschen de verhaelde vaaten in loopen,¹⁵³⁾ deselvige sijn ront om beseth met¹⁵⁴⁾ kleijne vaatgens. Jn dese vaaten heb ick het sap, (ten tijde vande wasdom int stroo) seer schielijck sien neder vallen, in die selfde tijt wanneer ick inde vaaten met GG. aen gewesen het sap sagh om hoogh brengen,¹⁵⁵⁾ welck op gebrachte sap, dat meest¹⁵⁶⁾ uijt globulen bestont, en wanneer dese globulen de klapvliesen quamen te passeren, alwaer dese vaaten op haer naeust sijn, soo veranderden de verhaelde globulen in Conos gewijse gedaente tot ter tijt¹⁵⁷⁾ deselve in een ruijmer plaets quamen, en dan de gedaente van een globule weder aen namen.

⁺fig: 2.¹⁵⁸⁾ sijn de op gaende vaaten in haer lengte af gebeeld, en die in fig: 1:¹⁵⁹⁾ met GG. sijn aen gewesen. 1.1.1.1. sijn de plaetsen daer de klapvliesen sijn, en de vaaten op haer naeuwst sijn.

147) AF. is de buitenkant van het stroo. Men spreekt hierbij thans niet meer van ‘bast’. [J-s.]
De teekening van L. is niet voldoende gedetailleerd om met zekerheid vast⁺ te stellen, welke stroosoort hij onderzocht; mogelijkerwijze was het roggestroo. [v.I.]

+ afb. 30.

148) Meest doorgaens - voor het grootste deel.

149) Weer worden alle elementen door L. ‘vaten’ genoemd. [J-s.]

150) Na - nauwkeurig.

151) De met G. aangeduide vaten zijn de parenchymcellen. [J-s.]

152) Al na dat deselvige in haer maecksel komen te schicken - al naar ze zich kwamen te voegen, toen ze gevormd werden.

153) Bij H. liggen de dwars doorgesneden vaatbundels; hierdoor heeft het vervoer van water en voedingsstoffen plaats. Zij zijn in deze afbeelding als monocotyle vaatbundels te herkennen. [J-s.]

154) Ront om beseth met - omgeven door.

155) Zie voor L.'s meening aangaande het sapvervoer in de plant aant. 33.

156) Meest - voor het grootste deel.

157) In Conos gewijse gedaente tot ter tijt - in een kegelvorm, totdat...

+ fig. XXI.

158) ⁺In fig. 2 (A. en B. hebben: ‘Fig: 20.’) is zoowel aan de linker- als aan de rechterzijde een overlangsche doorsnede van een vaatbundel geteekend. Daartusschen bestaat het weefsel uit cellen, zooals heel duidelijk blijkt uit het geregeld voorkomen van dwarswanden, die L. voor klapvliezen houdt. [J-s.]

+ afb. 31.

159) A. en B. hebben: ‘Fig. 19.’

[p. 181]

ABEF is the bark of the straw⁵⁵⁾, which, to our eyes, is very smooth and shining. It consists for the greater part of very small vessels⁵⁶⁾ and of some that are a little larger, which I have tried to figure as accurately as possible.

GGGG are the vessels of which the inner parts of the straw mostly consist⁵⁷⁾. These vessels have 4, 5, or 6 sides, depending on how they were arranged when first formed.

HHH are the vessels in between the above-mentioned vessels⁵⁸⁾. They are round and covered with little vessels. I have seen the sap in these vessels (during the growth of the straw) descend very rapidly, at the same time when I saw the sap in the vessels GG conveyed upward⁵⁹⁾. The sap, conducted upward, consisted mostly of globules; whenever these globules passed the valves where these vessels are narrowest, they changed into a conic form, till they came to a more spacious place and again took their globular form.

⁺Fig. 2⁶⁰⁾ represents the vertical vessels seen lengthwise indicated by GG in fig. 1; 1111 are the places where there are valves and where the vessels are narrowest.

55) AF is the exterior of straw. ‘Bark’ is not used nowadays in this connexion. [J-s.]
L's drawing does not show enough particulars to say with any certainty⁺ which kind of straw he examined; it might have been rye straw. [v.I.]

+ ill. 30.

56) Here again, L. uses the word ‘vessels’ for all elements. [J-s.]

57) The vessels marked G are parenchyma cells. [J-s.]

58) The transversely cut fibrovascular bundles are drawn at H. They conduct the water and nutricious matter. From the figure they can be identified as belonging to a monocotyledonous plant. [J-s.]

59) For L's views on the conduction of water see note 14.

+ fig. XXI.

60) ⁺In fig. 2, fibrovascular bundles, a longitudinal section is drawn both on the left- and right-hand side. In between, the tissue consists of cells, as is very evident from the regular presence of transverse walls, taken by L. for valves. [J-s.]

+ ill. 31.

[p. 182]

⁺ Jck heb in mijn missive vanden 25. April geseijt vande menichvuldige dierkens inde hom (anders het mannelijck saet) van kabbeljaeuw en snoeck, Jck heb mijne speculatien¹⁶⁰⁾ vervolgt en geobserveert de hommen van groote en kleijne Baers, jtem van Brasem, en Voorn, als oock mede van Zeelt. op die tijt als de vo̅o̅r̅n̅¹⁶¹⁾ visschen haer hom schooten, en hebbe daer inne mede soo een ongeloofflijcke menichte van dierkens sien leven, als in mijn voorgaende missive vermelt. Doch alsoo de verhaelde visschen, niet op eene tijt haer hom schieten, soo heb ick de dierkens uijt verscheijde visschen tege[n]¹⁶²⁾ malkanderen niet konnen examineren, omme was het mogelijc[k] te sien, off^r eenich verschil in groote off maecksel was; maer soo veel mijn gedachten toe draegt,¹⁶³⁾ moet ick seggen, datter geen verschil in en was, en bij aldien eenige Heeren genegen mochten sijn, omme dese mijne speculatien na t[e] volgen, soo gelieven deselve verdacht te sijn, datse de tijt wel moeten waer nemen, als de verhaelde visschen haer hom schieten, Want op die tijt is haer hom die aenden uijtgangh geplaest is, seer dun en waterigh, soo dat de dierkens alsdan seer langh konnen leven, en deselvige bewegen haer oock op die tijt boven gemeen, daer in tegendeel als de hom sodanich is gestelt, dat die noch niet volkomen rijp is, en dat wij die met gewelt¹⁶⁴⁾ uijt de vis moeten drucken, soo kan men beswaerlijck de dierkens sien leven.¹⁶⁵⁾

Dit sijn dan mijne geringe observatien die ick UEd: voor dees tij[t] heb goet gedacht mede te deelen. Mijn gedienstich versoeck is off UEd: mij gelieft te adviseren¹⁶⁶⁾ vanden ontfangh van desen, en van mijn voorgaende missive, en daer beneffens hoe dat dese mijne afgetekende houten UEd: ende UEd: geleerde Heeren Philosophen¹⁶⁷⁾ bevallen, en off die soo waerdich sullen geoordeelt werden, datse UEd: sal laten drucken, Jck sal oock de transactien

+ Sperma van verschillende visschen.

160) Speculatien - onderzoekingen.

161) vo̅o̅r̅n̅ - voornoemde.

162) Tegen - in vergelijking tot.

163) Soo veel mijn gedachten toe draegt - zoo ver ik mij kan herinneren.

164) A. en B. hebben weggelaten ‘met gewelt’.

165) ‘Leven’ is hier weer identiek met ‘bewegen’. Zie aant. 10 bij den brief van 5 April 1680, blz. 204. [S.]
A. en B. hebben: ‘soo kan men seer beswaarlijk de Dierkens sien leven. Afbrekende enz. Antoni van Leeuwenhoek.’

166) Adviseren - berichten.

167) Philosophen - liefhebbers der natuurwetenschappen.

[p. 183]

⁺In my letter of April 25th I mentioned the numerous little animals in the milt (or male semen) of cod and pike. I have examined the milt of large and small perch, of bream, of roach and also of tench at the time when fish milt, and have seen there also as incredible a multitude of living animalcules as mentioned in my previous letter. But as the above-mentioned fish do not milt at the same time I have not been able to compare the little animals from different fishes, in order to find out, if possible, if there was any difference in size or shape. But as far as I remember I cannot but say that there was no difference. If any of the Gentlemen should like to imitate my investigations, they should bear in mind that they must carefully watch the time when the above-mentioned fish milt, for at that time the soft roe near the aperture is very thin and watery, and so the little animalcules live very long. At that time they are also uncommonly mobile, while on the contrary, when the milt is not yet quite ripe and we must forcibly⁶¹⁾ press it from the fish, we can hardly see that the little animals live⁶²⁾.

These, then, are the slight observations which I have thought fit to communicate to you for the present. I humbly request you to acknowledge the receipt of this letter and of my previous missive and also to let me know how yourself and the Philosophers like my drawings of the different sorts of wood, and whether they will be judged worthy of printing. Also, I will look forward to

+ The sperm of various fishes.

61) A and B have omitted: forcibly.

62) Here again, ‘life’ and ‘movement’ are synonymous. See note 5 to the letter of 5 April 1680, p. 205. [S.]
A and B have: we can hardly see that the little animals live. Breaking off, etc., Antoni van Leeuwenhoek.

[p. 184]

waer van UEd: mentie maeckt in UEd[:] laeste missive volgens UEd: belofte, als oock mede die van[de] heer Nehemias Grew. met verlangen te gemoet sien.

Blijve mijn Heer na presentatie van mijn geringen dienst en groetenisse aen UEd: geleerde Heeren Philosophen.

Mijn Heer

UEdts. seer onderdanigen en verplichten Dienaer

Antonj Leeuwenhoeck

⁺BCD.¹⁶⁸⁾ is de circumferentie van een geimagineerden Eijcken, Essen, etc. Boom¹⁶⁹⁾ de welcke 18. kringen heeft en daerom 18. jaren Out is, soo dat¹⁷⁰⁾ alle jaren den Boom een kringh toe neemt (te weten ijder laeste jaer wert de grooste kringh gemaeckt, doch niet alle¹⁷¹⁾ even groot, maer al na dat het een vruchtbaer jaer is,) en¹⁰⁸⁾ al hoe wel ick verstaen heb dat de verstandige¹⁷²⁾ Heeren Malphigius en Nehemias Grew, seer geleerdelijck daer omtrent hebben geschreven,¹⁷³⁾ neem ick echter¹⁷⁴⁾ de vrijmoedicheijt, de vaaten in het hout, voor soo veel die mij bekent sijn, aen te wijsen,¹⁷⁵⁾ en alleen maer een kleijn stuckie hout, uijt den gantschen Boom te vertoonen, als niet twijffelende, off men sal daer door de rechte geschapenheijt van een gantsche boom

+ Beschrijving van jaarringen.
fig. XXII.

168) A. en B. beginnen deze alinea met den tweeden zin: ‘Alhoewel’, enz.

169) A. en B. hebben: ‘Eijken of Essen-Boom’.

170) Soo dat - omdat.

171) A. en B. hebben: ‘alle jaren’.

108) A. en B. hebben: ‘De’.

172) Verstandige - geleerde.

173) Malpighi, Grew en L. hebben hun studies omtrent den bouw van het hout, geheel onafhankelijk van elkaar aangevangen. In het voorwoord van Grew's samenvattende werk The Anatomy of Plants (1682) is dit met overtuigende⁺ data, althans wat Grew en Malpighi betreft, aangetoond. Malpighi vatte zijn houtstudies samen in Anatome Plantarum (1675/79). Zie verder voor de waarde van de observaties der drie onderzoekers de studie over dit onderwerp op blz. 434 e.v. [v.I.]

+ afb. 32-34.

174) Echter - niettemin.

175) A. en B. hebben hierna: ‘Fig. I. BCD. is de circumferentie van een geimagineerden Eijken of Essen-Boom... een vruchtbaar jaar is. Het stukje Hout, dat in de volgende figuur sal beschreven werden, is in de 16. kring met E. aangewesen, als niet twijfelende, of men......’

[p. 185]

receiving the Transactions mentioned by you in your last letter, and which you and Mr. Nehemiah Grew promised to send me.

I remain, Sir, after offering you and the learned Philosophers my slight services and greetings,

Your very humble and obliging servant

Antonj Leeuwenhoeck.

⁺BCD⁶³⁾ is the circumference of an imaginary oak, alder etc. which has 18 rings and consequently is 18 years old, because every year the tree increases by one ring (that is to say, every time last year's ring is the largest, but not of the same size every year, depending on its being a fruitful year). And although I understand the learned Gentlemen, Malpighi and Nehemiah Grew, have very eruditely written about this⁶⁴⁾, I yet take the liberty to indicate the vessels in the wood, as far as these are known to me, and to show only a small piece of wood taken from the entire tree not doubting but⁶⁵⁾ this will enable us to imagine the true

+ Description of annual rings.

63) A and B start this paragraph with the second sentence: And although, etc.

64) Malpighi, Grew and L. started their studies of the structure of wood quite independently. In the Introduction to Grew's comprehensive book The anatomy of plants (1682) this is proved convincingly, at least as far as⁺ regards Grew and Malpighi. Malpighi laid his views on wood down in Anatome plantarum (1675-79). See for the value of the observations of these three investigators the discussion of this subject on p. 435 ff. [v.I.]

+ ills. 32-34.

65) Instead of: ‘and to show only... but’. A and B read: Fig. I BCD is the circumference of an imaginary oak or elder...... a fruitful year. The piece of wood pictured in the next fig. is marked with an E in the 16th ring, and I do not doubt but....

[p. 186]

sigh konnen in beelden,¹⁷⁶⁾ en soo danich stuckie hout, waer van eenige figueren hier nevens gaen, sullen wij ons verbeelden te sijn inde 15. kringh E. dogh meest doorgaens kleijnder. en¹⁷⁶⁾ wanneer wij een door gesaeghden Boom glad laten schaven, soo sullen wij meest doorgaens striemen sien komen uijt het Centrum vanden Boom A. loopende na de circumferentie vanden Boom, B. dat vaaten sijn, die het op gebrachte sap na de Bast brengen, als bij de nevensgaende figueren breder.

176) In A. en B. is het volgende weggelaten tot: wanneer wij.

176) In A. en B. is het volgende weggelaten tot: wanneer wij.

[p. 187]

structure of the whole tree.⁶⁶⁾ And such a piece of wood - some figures of which I enclose - we must imagine to belong to the 15th ring, E, but to be mostly smaller than E; and when we plane a tree, which has been sawn across quite smooth we shall always see veins issuing from the centre of the tree, A, and running towards the circumference, B, which are vessels that conduct the sap that has been conveyed upward, to the bark of the tree, as is shown circumstantially in the accompanying figures.

66) In A and B what follows as far as ‘and when we’ is omitted.

+ afb. 12-14.

+ ill. 12-14.

+ afb. 15.

+ afb. 16.

+ ill. 15.

+ ill. 16.

+ ill. 16.

+ afb. 17.

+ afb. 18.

+ Plaat XLVIII.

+ ill. 17.

+ ill. 18.

+ Table XLVIII.

+ afb. 20.

+ afb. 21.

+ afb. 22.

+ ill. 20.

+ ill. 22.

+ afb. 23.

+ ill. 23.

+ afb. 24.

+ afb. 25 en 27.

+ ills. 25 and 27.

+ afb. 26.

+ ill. 26.

+ afb. 28.

+ afb. 29.

+ ill. 28.

+ ill. 29.

+ afb. 30.

+ afb. 31.

+ ill. 30.

+ ill. 31.

+ afb. 32-34.

+ ills. 32-34.