Alle de brieven. Deel 3: 1679-1683

[p. 84]

Brief No. 50.
11 Juli 1679.

Gericht aan: Lambert van Velthuijsen.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Delft, Gemeente-archief. III B 58. Vier kwartobladzijden.

Gepubliceerd in:

Geen publicatie bekend.

Korte inhoud:

Onderzoek van de tophi van een jichtlijder, waarin Leeuwenhoeck spitse kristallen (van natriumuraat) ontdekt. Onderzoek van blaassteenen en gedachten over het ontstaan daarvan.

Opmerkingen:

Een extract van dezen brief, eigenhandig door Leeuwenhoeck geschreven, en met een begeleidenden brief, gedateerd 13 October 1679, aan Robert Hooke gezonden, bevindt zich te Londen, Royal Society. MS. 1872. L l. 44. Het beslaat twee foliobladzijden.

[p. 85]

Letter No. 50.
July 11th 1679.

Addressed to: Lambert van Velthuysen.

Manuscript: Signed autograph; Delft, City Archives. III B 58. Four quarto pages.

Published in:

No publication is known.

Summary:

Tophi of a patient suffering from gout, in which Leeuwenhoeck discovers needle-shaped crystals (of sodium urate). Experiments on vesical calculi, and considerations as to their origin.

Remarks:

An extract of this letter in Leeuwenhoeck's own handwriting, and sent to Robert Hooke together with a covering note dated October 13th 1679, is present in the archives of the Royal Society, MS. 1872, L l. 44. It covers two folio pages.

[p. 86]

D'Heer Lambert van Velthuijsen

Delft den 11^e Julij 1679.

Seer geleerde Heer.

Jn UEd: seer aengenamen vanden 17^e Junij¹⁾ heb ick gesien, de sustenue²⁾ van eenige geleerde lieden, omtrent de generatie van planten en gedierte, dat deselvige niet op nieuw en soude geschieden,³⁾ en t'vervolgh daer van haelt UEd: soo verre, en soo subtijl, dat ick mij niet bequaem en kan om mij daer over te uijten.⁴⁾

⁺Jn UEd: voorgaende missive, versoeckt UEd: mij omme te examineren de kalck, die de jichtige op de gewrichten sit, off uijt comt, en alhoewel ick seer gemeen ben, bij⁵⁾ die geene die seer swaer met de jicht gequelt sijn, en welckers gewrichten vande vingers seer dick sijn, en⁶⁾ die nochtans niet op en breecken,⁷⁾ soo heb ick doorgaens in gedachten gehadt, dat ick inde kalckachtige materie, niet⁸⁾ en soude konnen sien het geene noterens waerdich was, want ick imagineerde mij, dat de kalck maer⁹⁾ soude bestaen uijt globulen, om redenen, dat bij aldien het scharpe delen mochten sijn, de jichtige alsdan noeijt sonder pijn souden sijn,¹⁰⁾ daermen het ter contrarie siet.

1) Het ‘extract’ heeft hier ‘etc.’ en laat de twee eerste alinea's weg.

2) Sustenue - bewering.

3) Zie over de praeformatieleer aant. 8 bij den brief van 13 Juni 1679, blz. 76.

4) De beteekenis van dezen zin is: maar U maakt zulke scherpzinnige gevolgtrekkingen en gaat zoo diep op het vraagstuk in, dat ik mij niet geschikt acht, om daarover een oordeel uit te spreken.
Zie voor van Velthuijsens denkbeelden diens boekje: Tractatus duo medico-physici, unus de Liene, alter de Generatione (1657). [M.]

+ Onderzoek van jichttophi.

5) Gemeen ben bij - veel omga met.

6) En - maar.

7) ‘En welckers gewrichten... op en breecken’ denke men inter parentheses. [M.]

8) Niet - niets.

9) Maer - eenvoudigweg.

10) Zie voor L.'s verklaring van de pijngewaarwording, ontstaan door het steken van scherpe puntjes in de huid, den brief van 14 Aug. 1675 (Alle de Brieven I. blz. 310-312). L. doelt hier op het typisch aanvalsgewijs optreden van jicht, met tusschenliggende pijnvrije perioden. [H.]

[p. 87]

Delft, July 11th 1679.

To Mr. Lambert van Velthuysen.

Most learned Sir,

I find in your welcome letter of June 17th¹⁾ the assertion of some learned gentlemen concerning the generation of plants and animals, according to which procreation does not take place anew²⁾; but in your further discussion you enter so deeply into the subject and are so abstruse that I do not judge myself competent to give an opinion³⁾.

⁺In your previous letter you ask me to examine the chalk which gouty persons have on their joints or which will break out. Now, although⁴⁾ I am familiar with many people suffering severely from gout, the joints of whose fingers are very thick, I never observed a perforation. Consequently I always thought that I could not discover anything worth noting in the chalky matter, imagining that the chalk would consist only of globules, because, if it should contain pointed particles, the gouty patient would never be free from pain⁵⁾, whereas we observe the contrary to be the fact.

1) The extract reads: ‘... of June 17th, etc’, the rest of the first paragraph and the whole of the second being omitted.

2) For the theory of preformation see note 3 to the letter of 13 June 1679, p. 77.

3) See for van Velthuysen's view his Tractatus duo medico-physici, unus de liene, alter de generatione (1657). [M.]

+ Tophi.

4) The Dutch sentence is involved because L. begins a clause with ‘although’, but afterwards continues it as if it began with ‘owing to the fact that’. [Sw.]

5) See for L.'s explanation of the sensation of pain caused by the pricking of sharp points, the letter of 14 August 1675 (Collected Letters, I, pp. 311-313). L. here refers to the intermittent course of gout. [H.]

[p. 88]

Seecker Heer mij in Maeghschap bestaende,¹¹⁾ die ongemeen swaer met de jicht gequelt is, en die omtrent drie jaer geleden verstaen hebbende dat ick Moxa hadde, en dat ick mijn selven uijt speculatie¹²⁾ daer mede gebrant hadde,¹³⁾ versoght een weijnich van mij, om hem daer mede te branden, dat ick hem gaerne toe stont, en is daer na tot Utrecht gegaen, en heeft hem aldaer verscheijde mael laten branden. maer geen hulp¹⁴⁾ gevonden. en na dat den selven Heer eenigen tijt uijt de stadt gewoont hadde, en alhier metter woon weder was gecomen, verstont ick dat hij schielijck een swaer overval hadde gekregen,¹⁵⁾ deselvige H^r eenige dagen daer na voor bij mijn huijs comende, vraeghde ick hem na desselfs gesontheijt, die mij sijn laeste sieckte verhaelde, en die ick hier sal stellen, om off UEd: eenich licht daer uijt konde trecken.¹⁶⁾

Hij had twee dagen achter een seer veel gangen¹⁷⁾ gehadt, en wiert daer op soo slap, dat hij ordonneerde om een doctor te gaen, en viel daer op in een Flaeute, met treckinge van senuwen, soo dat hem niet geordonneert¹⁸⁾ wiert als hert sterckende middelen, alsoo men geen andere staet en maeckte,¹⁹⁾ off sijn leven soude kort sijn; en daer na de kramp in veel leden, soo dat hij mij klaeghde, dat als hij arm off been quam te roeren, om de plaets daer de kramp was wat te vrijven, weder aenstonts, de kramp in het bewegende arm, off been kreegh, De gangen hielden van selfs op, en alle sijn leden²⁰⁾ waren soo dun geworden, even als off alle

11) Het extract heeft hier ingevoegd: ‘(seer met de jicht gequelt sijnde)’ en laat het volgende weg tot ‘verhaelde mij’ (blz. 90).

12) Uijt speculatie - uit weetgierigheid.

13) Zie voor L.'s proeven met moxa, van welk geneesmiddel hij de bovennatuurlijke werking ontkent, den brief van 14 Mei 1677 (Alle de Brieven II. blz. 228-232).

14) Hulp - baat.

15) Dat hij schielijck een swaer overval hadde gekregen - dat hij plotseling een hevigen aanval had gekregen. [M.]

16) De beteekenis van dezen zin is: ‘welke ik hier zal beschrijven, omdat U uit die gegevens misschien iets wetenswaardigs zoudt kunnen halen’. Zie voor de constructie met ‘om off’: G.S. Overdiep Zeventiende-eeuwsche Syntaxis (1935) blz. 132. [M.]

17) Gangen - ontlasting.

18) Ordonneeren - voorschrijven.

19) Alsoo men geen andere staet en maeckte - omdat men niet anders dacht. [M.]

20) Leden - gewrichten.

[p. 89]

A certain gentleman who is related to me and who is severely affected by gout⁶⁾, having heard about three years ago that I had some Moxa and that I had burnt myself with it for research⁷⁾, asked me for some of it in order to burn himself with it. I was glad to give it him, after which he went to Utrecht where he caused himself to be burnt several times, but obtained no relief from it. When this gentleman returned to this place after having lived in another town for some time, I was told that he had had a sudden and severe attack. This gentleman passing my house a few days afterwards, I inquired after his health upon which he told me about his last illness, which I will now describe for your information.

For two days consecutively he had gone to stool many times, after which he felt so weak that he had a doctor sent for. After this he fainted and had nervous twitches, reason why only cordials were prescribed, because it was supposed that his life would last but a short time. He next was seized with cramp in many limbs, so that, as he complained to me, if he moved a limb in order to rub the cramped part he was at once seized again with cramp in the arm or leg which he moved. The stools ceased spontaneously and all

6) The extract omits the rest of the paragraph as far as ‘told me...’, p. 91.

7) See the letter of 14 May 1677 (Collected Letters, II, pp. 229-233) for L.'s experiments with moxa. He denies the supernatural action of this remedy.

[p. 90]

de jichtachtige verheveltheden,²¹⁾ met de gangen waren af gesonden.²²⁾ Maer dat²³⁾ deselvige nu al weder aen groeijden, weijnich dagen daer na vraegh ick den selven heer, off hem niet wel overgecomen was, dat de kalck hem de gewrichten uijt quam; Hij verhaelde mij,¹¹⁾ dat eenigen tijt geleden, de kalck aende hiel van sijn voet, daer een groot gat in was²⁴⁾ met soo een menichte uijt quam, dat hij bij na een geheele nieuwe hiel kreegh,²⁵⁾ en datter noch een gath aen sijn arm, op sijn elleboogh was, daer de kalck wel 6. maenden langh achter den anderen²⁶⁾ was uijt gecomen, dogh op verre na soo veel, noch soo dick niet, als uijt sijn hiel quam. Jck versogt vande kalck te hebben, dat hij mij gaerne toe stont, en stelde mij de tijt wanneer hij sijn arm verbinde soude, en ick nam tot dien eijnde mede twee kleijne glaesjens, waer in noeijt eenige materie had geweest, om de kalck daer in te doen; de materie die uijt de arm quam was niet alleen kalckachtigh, maer het was vermengt met etter en een weijnich bloet, en een taije vochticheijt, vermengt met veel witachtige pleckjens, die²⁷⁾ eenige soo kleijn waren, dat die naeulijcx met het bloote oogh te bekennen

21) ⁺De ‘jichtachtige verheveltheden’ zijn de gewrichtszwellingen en jichtknobbels. [H.]

+ afb. 5.

22) De coïncidentie van deze verschijnselen, diarrhee en toeval, met jicht, waartusschen L. verband legt, is geenszins gewoon. In enkele gevallen komen bij jichtpatiënten darmkolieken, al dan niet met diarrhee voor. De flauwte met zenuwtrekkingen en begeleidende krampen in de extremiteiten, behooren zeker niet tot het ziektebeeld van de jicht. Deze verschijnselen kunnen echter het gevolg zijn van een hevige diarrhee, wanneer het lichaam in korten tijd een groote hoeveelheid vocht en zout verliest. Het is b.v. mogelijk, dat de patiënt onafhankelijk van zijn jicht, een hevigen aanval van dysenterie heeft doorgemaakt. Het verdwijnen van groote jichtknobbels is ongewoon, daar deze in het algemeen het geheele leven van den patiënt blijven bestaan. Enkele gevallen van verdwijning zijn echter beschreven. [Sn.]

23) Men leze vóór ‘dat’ het woord ‘klaeghde’ uit den vorigen zin. [M.]

11) Het extract heeft hier ingevoegd: ‘(seer met de jicht gequelt sijnde)’ en laat het volgende weg tot ‘verhaelde mij’ (blz. 90).

24) Het extract heeft ‘daer een groot gat in was’ weggelaten.

25) De meest gewone plaats der tophi is de oorschelp. Echter komen⁺ zij ook voor bij de Achillespees, vlak boven het hielbeen of (zooals bij den door L. beschreven patiënt) aan den elleboog. Na doorbraak sluit de huid zich meestal slechts tijdelijk, waarna zij dan later opnieuw doorbreekt. Dit was blijkbaar het geval bij den boven beschreven patiënt. Het materiaal, dat L. onderzocht, is dus afkomstig van een telkens opnieuw doorbrekenden tophus. [Sn.]

+ afb. 6 en 7.

26) Den anderen - elkaar.

27) Die - waarvan. Zie voor deze constructie: F.A. Stoett Middelnederlandsche Spraakkunst (1923) Par. 72 en 74. [M.]

[p. 91]

his joints had become so thin as if all the gouty swellings⁸⁾ had been carried off in the stools⁹⁾. But he complained that they already began to grow again. A few days later I asked this gentleman if it had ever happened to him that the chalk came out of his joints; he told me⁶⁾ that some time ago the chalk in the heel of his foot, in which there was a large hole, came out in such a quantity that he formed almost a new heel¹⁰⁾, and that there was also a hole in his arm on his elbow from which the chalk had come during quite six months on end, but not so much by far, nor so thick as from his heel. I asked him to let me have some of the chalk, which he willingly granted me, mentioning the time when he would bandage his arm. For this purpose I brought two small glasses in which there had never been anything, to put the chalk in; the substance which issued from the arm was not only chalk but was mixed with some pus and a little blood, as also with a viscous fluid in which there were many whitish spots, some of which were so small that

8) ⁺Arthritic swellings and tophi (gout-stone). [H.]

+ ill. 5.

9) The coincidence of these symptoms, diarrhoea and fits, together with gout, is by no means common. In some cases patients suffering from gout have attacks of colic accompanied by diarrhoea or not. Fits with convulsive twitches and accompanying spasms in the extremities are most certainly not characteristic of gout. These symptoms, however, can be the consequences of a bad diarrhoea, when the body in a short time loses great quantities of moisture and salt. It is, for instance, quite possible that the patient had a violent attack of dysentery, quite independent of his gout. It is unusual for tophi to disappear if they are large; generally large tophi are there for life.
There is, however, mention of a few cases of disappearance. [Sn.]

6) The extract omits the rest of the paragraph as far as ‘told me...’, p. 91.

10) The usual place for tophi is the ear-shell. However, they will also occur⁺ near the Achilles-tendon, immediately over the heel-bone or (as in the case of L.'s patient) on the elbow. After perforation the skin as a rule closes only temporarily, to perforate again after a time. Evidently this was the case in the patient described by L. The matter examined by L. consequently came from a repeatedly perforating tophus. [Sn.]

+ ills. 6 and 7.

[p. 92]

waren,²⁸⁾ alle welcke materie, ick met de punct van een mes, soo veel van den anderen²⁶⁾ separeerde, als t mij doenlijck was, omme des te beter het onderscheijt daer in te connen sien; Jck heb dan eerst gaen observeren, de vaste materie, die in ons oogh de kalck gelijck is, en met verwonderingh gesien, dat ick in mijn meninge bedrogen was, want het waren niet dan lange²⁹⁾ doorschijnende figuertgens, veele aen beijde de eijndenen spits toe lopende, en van ontrent de lengte van 4. axen, vande globulen van ons bloet, andere weder korter, en eenige weijnige maer half soo langh, en de proportie van haer dickte tegen haer lengte, en kan ick niet beter vergelijcken, dan off wij met ons bloote oogh aenschouden, stuckjens hair uijt de staert van een paert, op de lengte van een sesde van een duijm gesneden.³⁰⁾ Dese lange figuertgens waren eenige duijsent, inde quantiteit materie, van een groff sant groote, leggende vermengt met een weijnich vochticheijt, en rontom dese kalck vloeijden eenige dunne vochticheijt, die ick oordeelde, de waterachtige vochticheijt van het bloet te sijn, vermengt met globulen bloet, en globulen die seer wit waren, dat ick oordeelde mede bloed te sijn,³¹⁾ en datmen meest met den naem van etter noemt; op eenige plaetsen lagen dese verhaelde lange deeltgens

28) Met de ‘kalck’ en de ‘pijpiens’ der jichtlijders worden bedoeld de conglomeraten (globulieten) van de naaldvormige kristalletjes der hemi- en quadri-uraten, in hoofdzaak die van het natrium: NaC₅H₃O₃N₄ + 1½H₂O en C₅H₃O₃N₄Na₁C₅H₄O₃N₄. Het daaraan ten grondslag liggende urinezuur en 2-6-8-trioxypurine is een zwak dibasisch zuur, dat als eindproduct ontstaat bij de afbraak der nucleoproteïden, meer in het bijzonder der nucleïnezuren, die onder den invloed van bepaalde fermenten, de nucleïnacidasen, tenslotte phosphorzuur, suikers, pyrimidine en de purinebasen adenine en guanine leveren; vervolgens daaruit hypoxanthine en xanthine, welke dan door oxydatie als eindproduct in het moeilijk oplosbare urinezuur en zijn zouten overgaan. De hemi- en quadri-uraten worden, waarschijnlijk wegens onvoldoende afscheiding door de nieren uit het bloed, aan colloïdale grensvlakken geabsorbeerd en zetten zich als globulieten en concreties bij voorkeur in gewrichtskapsels of in locale knobbels af. [J.]
Bij een perforatie, die bijna altijd met ontsteking gepaard gaat, komen de uraatkristallen naar buiten tezamen met ontstekingsvocht (afkomstig uit het bloedplasma), roode en witte bloedlichaampjes. [Sn.]

26) Den anderen - elkaar.

29) Extract: ‘lange, dunne’.

30) De door L. opgegeven maat klopt volkomen. De naaldvormige natriumuraatkristallen hebben een lengte van 8-25 µ en een breedte van 3-4 µ. [Sn.]

31) De ‘globulen die seer wit waren’ zijn de leucocyten (etterlichaampjes). Ook uit den brief van 14 Jan. 1678 blijkt, dat L. de leucocyten met de erythrocyten vereenzelvigt en alleen het kleurverschil opmerkt (Alle de Brieven II. blz. 316). [H.]

[p. 93]

they could hardly be seen by the naked eye¹¹⁾. All this substance I separated as well as I could with the point of a knife, in order to be able to distinguish it all the better. First of all I observed the solid matter which to our eyes resembles chalk, and saw to my great astonishment that I was mistaken in my opinion, for it consisted of nothing but long, transparent little particles, many pointed at both ends and about 4 ‘axes’ of the globules of our blood in length, others shorter and a few only half as long. And the proportion of their thickness as compared to their length, I cannot better describe than by supposing that we saw with our naked eye pieces from a horse-tail cut to a length of one sixth part of an inch¹²⁾. In a quantity of matter of the size of a coarse grain of sand, there lay some thousands of these long figures, mixed with a small quantity of fluid. And roundabout this chalk there flowed a small quantity of a thin fluid which I judged to be the watery fluid of our blood, mixed with globules of blood and globules which were very white, which I judged to be also blood¹³⁾ and which is generally called pus. In some places the above-mentioned

11) By ‘chalk’ and ‘long figures’ L. means the conglomerates (globulites) of the needle-shaped crystals of hemi- and quadri-urates, principally those of natrium: NaC₅H₃O₃N₄ + 1½ H₂O and C₅H₃O₃N₄Na₁C₅H₄O₃N₄. The underlying uric acid and 2-6-8-trioxypurine is a weak dibasic acid, the final product of the metabolism of nucleoproteids, especially of nucleinic acids which, under the influence of certain ferments, the nucleinacidases, finally form phosphoric acid, sugars, pyrimidine, and the purine bases adenine and guanine; next from these hypoxanthine and xanthine, which by oxydation pass into a final product, the hardly dissoluble uric acid and its salts. Probably owing to insufficient secretion from the blood by the kidneys the hemi- and quadri-urates are absorbed on colloidal boundary surfaces and are deposited as globulites and concretions, preferentially in the capsules of joints or in local nodules. [J.]
In case of a perforation, which is nearly always accompanied by inflammation, the urate-crystals are exuded together with an inflammatory fluid (from the bloodplasm) and red and white blood-corpuscles. [Sn.]

12) L.'s measure tallies perfectly. The needle-shaped sodium-urate crystals are 8-25 µ long and 3-4 µ broad. [Sn.]

13) Leucocytes (pus corpuscles). The fact that L. identifies the white blood cells with the erythrocytes (the only difference observed being the difference in colour) is also apparent from the letter of 14 January 1678 (Collected Letters, II, p. 317). [H.]

[p. 94]

in geschickte ordre³²⁾ nevens den anderen, en niet te samen als off deselve een lichaem maeckten, maer op die manier als de klieren leggen.³³⁾ De³⁴⁾ heldere materie, die was soo taeij en starck, dat ick niet en hadde gedacht, dat soo een vochtige materie, in ons lichaem soude gevonden werden, te meer om dat ick na verscheijde observatien, niet anders en konde oordelen, off deselvige bestont uijt seer vast aen een gevoeghde globulen, vermengt op veel plaetsen, met de voor verhaelde lange figuertgens, die op de eene plaets, seer dick op den anderen lagen, en op een andere plaets seer dun verspreijt,³⁵⁾ en dit waren de witachtige pleckjens die ick met het bloote oogh inde heldere materie hadde gesien, en daer die dickst op den anderen lagen, witst waren.³⁶⁾ Want alle door schijnende delen op den anderen leggende, sonder dat deselve seer vast aen een sijn vereenigt, vertoonen wit, als sneeuw, gestoote³⁷⁾ glas, gestoote hars, suijcker, papier etc. Hier van breder in mijn missive van dato den 1^e Junij 1674: geschreven aende Roijale Societeit tot Londen³⁸⁾

⁺Ick en kan niet begrijpen waerom dat het bloet inde Baermoeder, (alhoewel daer geen klieren en sijn gelijck inden hals,³⁹⁾ en inde

32) In geschickte ordre - in regelmatige rangschikking.

33) ⁺ De rangschikking der uitgestooten kristallen kan zeer verschillend zijn. Veelal zijn het bundels lange naalden, somtijds in garven geschikt. Het komt ook voor, dat zij in rozetten naast elkaar liggen. [Sn.]
Op deze rangschikking in bij elkaar aangesloten rozetten slaat klaarblijkelijk L.'s vergelijking met de ‘klieren’, waarmee dan de aaneengerijde ligging van lympheklieren wordt bedoeld. [Kro.]

+ afb. 8.

34) Extract: ‘De klare heldere materie’.

35) Dick - dicht. Dun verspreijt - ver uit elkaar. Het extract heeft: ‘verspreijt lagen’.

36) Het extract heeft hier: ‘Dus verre vande kalckachtige materie die de jichtige op de gewrichten sit.’ De rest van deze alinea is weggelaten.

37) Gestoote - fijn gestampt.

38) Zie behalve den brief van 1 Juni 1674 (Alle de Brieven I. blz. 104-106) ook de missiven van 24 April 1674 (Alle de Brieven I. blz. 86) en 26 Maart 1675 (Alle de Brieven I. blz. 284), waar L. eveneens de witte kleur tracht te verklaren.

+ De kleur van bloed.

39) Bloet inde Baermoeder - maandstondenbloed. Met de klieren in den hals worden waarschijnlijk lympheklieren bedoeld, die men in L.'s tijd op één lijn stelde met de speekselklieren. Vgl. Geerard Blasius Ontleeding des Menschelijken Lichaems (1675), waar op blz. 129 over de ‘Klieren, omtrent de Krop-aderen, de Maeg-pijp, en het Schiltje gelegen’ gezegd wordt: ‘Dese Klieren hebben haer plaets in den Hals of Borst, omtrent de genoemde deelen, aen dewelcke sij door 't Ribbe-vlies gehecht zijn. Sij komen in weesen met de Klieren van het Kaecke-been overeen.’ [H.]

[p. 95]

long particles lay in regular order, one next to the other, and not in a mass as if they formed one body, but in the manner in which glands lie¹⁴⁾. The clear matter was so viscous and tough that I could not have thought that such a humid matter could be found in our body, the more so because after several observations I could not but judge that it consisted of closely joined globules, in many places mixed with the above-mentioned long figures which in one place lay very close together and in another place lay widely scattered. These were the whitish spots that I had observed with my naked eye in the clear matter, and which were whitest where they lay closest together¹⁵⁾. For all transparent parts, lying one upon the other without being closely united, look white, such as snow, pounded glass or resin, sugar, paper, etc. More about this in my letter dated June 1st 1674, addressed to the Royal Society in London¹⁶⁾.

⁺I cannot make out why the blood in the uterus (although there are no glands in it like those in the throat¹⁷⁾ and in the chest) yet

14) ⁺The expelled crystals can show quite different arrangements. In many cases, bundles of long needles, sometimes grouped in sheaves, are found. Sometimes they are arranged in rosettes. [Sn.]
L's comparison with the ‘glands’ evidently refers to this arrangement in joined rosettes. Meant is the concatenated disposition of the lymphatic glands. [Kro.]

+ ill. 8.

15) The extract adds: ‘This much concerning the chalky substance on the joints of sufferers of gout’, and omits the remainder of this paragraph.

16) Besides the letter of June 1st 1674 (Collected Letters, I, pp. 105-107), also compare the missives of 24 April 1674 (ibid. p. 87) and 26 March 1675 (ibid. p. 285) where L. also attempts to explain the white colour.

+ The colour of blood.

17) Blood in the uterus - menstrual blood. Glands in the throat probably stands for lymphatic glands, which in L's day were bracketed with salivary glands. Cf. G. Blasius, Ontleeding des menschelijken lichaems (1675), where we read about the ‘glands in the region of the cervical bloodvessels, the oesophagus and the thyroid’: ‘These glands are situated in the neck or chest in the neighbourhood of the above-mentioned parts, to which they are attached by means of the costal membrane. They essentially agree with the glands of the jaw-bone’. [H.]

[p. 96]

borst) echter⁴⁰⁾ niet een witte couluer soude konnen aen nemen,⁴¹⁾ nademael wij daeghlijcx sien, dat veel bloet, dat wij materie, off etter noemen, dat uijt de wonden comt, wit is.³¹⁾

⁺Eenigen tijt geleden was ick in redenen met een doctor⁴²⁾ omtrent de steenen die inde blaes van menschen sijn, welcke doctor sustineerde geen onderscheijt te wesen tusschen de kalckachtige substantie die de jichtige op de gewrichten sit,⁴³⁾ ende de substantie vande gemelte steenen, ende dat deselvige alle uijt het bloet gemaeckt wierden.⁴⁴⁾ Dit selvige heeft mij doen ondersoecken, eenige steenen die uijt de blaes gesneden waren, maer ick heb daer in geen scharpe delen, die ick geseijt heb daer uijt dat de kalck vande jichtige bestont, konnen ontdecken. Maer wel gesien dat de steenen buijten mijn vermoeden, schoon die effen⁴⁵⁾ in ons oogh schenen, echter haer gansch rouw en spontiues, door het microscope vertoonden, en dat de substantie, waer uijt deselve bestonden, niet van een ende deselve stoffe en bestont, maer uijt verscheijde substantien was te samen geset, want ick sagh deeltgens die helder, off doorschijnende waren, verschelende d'een van dander in figuer en groote, gelijck het eene sant van het ander doet; dese waren meest omtrent 1000. mael kleijnder dan een gemeen sant, andere weder grooter, ende deselvige schenen weder te bestaen uijt deeltjens, andere deeltgens van omtrent deselvige groote waren duijster; Jck heb oock de steenen een geruijmen tijt in schoon regenwater geleijt, en als ick de steenen uijt het water hadde genomen, en bij na droogh waren, deselve seer sagt, tegen een ander seer⁴⁶⁾ suijver lichaem gevreven, ende dese weijnige materie, die van dese

40) Echter - toch.

41) L. doelt waarschijnlijk op den fluor albus. Blijkbaar wil hij betoogen, dat deze uit bloed bestaat. [H.]

31) De ‘globulen die seer wit waren’ zijn de leucocyten (etterlichaampjes). Ook uit den brief van 14 Jan. 1678 blijkt, dat L. de leucocyten met de erythrocyten vereenzelvigt en alleen het kleurverschil opmerkt (Alle de Brieven II. blz. 316). [H.]

+ Onderzoek van blaassteenen.

42) Was ick in redenen met een doctor - sprak ik met een dokter.

43) De opvatting van den dokter, waarmede L. ‘in redenen was’, n.l. dat blaassteenen uit dezelfde substantie bestaan als jichtknobbels, geldt slechts voor de betrekkelijk zeldzame uraatsteenen. [G.]

44) Men nam sedert de Oudheid, op grond der theorieën van Galenus omtrent de lichaamssappen aan, dat slijm en bloed onder invloed van groote hitte konden indikken en verharden tot steenen. Men gebruikte hiervoor gaarne het beeld van weeke klei, die in den vuuroven hard wordt. Tot in de tweede helft der 18de eeuw telde deze theorie aanhangers. (Zie: M. Neuburger en J. Pagel Handbuch der Geschichte der Medizin. III (1905) blz. 286). [de F.]

45) Effen - glad. Extract: ‘seer effen’.

46) Het extract heeft ‘seer’ weggelaten.

[p. 97]

cannot take a white colour¹⁸⁾, seeing that we daily observe that much blood, issuing from wounds and called by us matter or pus, is white¹³⁾.

⁺Some time ago I had a discussion with a physician about the stones found in human bladders. This doctor maintained that there is no difference between the chalky substance on the joints of gouty patients¹⁹⁾ and the substance of the stones referred to, and that both are made from the blood²⁰⁾. This induced me to examine some stones cut from the bladder, but I have not been able to detect in them any of the sharp particles of which I said that gouty chalk consists; but I did observe that the stones, contrary to my expectation and although they appeared to be smooth, were quite rough and porous when seen through the microscope; also that the substance of which they consisted was not of one and the same nature, but that it was composed of several substances; for I saw particles that were clear or transparent, differing in form and size, as one grain of sand differs from another. Most of these were about a thousand times smaller than an ordinary grain of sand; others again were larger, and these appeared to consist of particles; other particles of about the same size were dark. I also put the stones for a considerable time in clear rain-water, and, after taking them from it, rubbed them, when they were nearly dry, very softly against another very pure body. I observed very accurately what

18) Probably L. refers to fluor albus. Evidently he means to demonstrate that the discharge in leucorrhoea consists of blood. [H.]

13) Leucocytes (pus corpuscles). The fact that L. identifies the white blood cells with the erythrocytes (the only difference observed being the difference in colour) is also apparent from the letter of 14 January 1678 (Collected Letters, II, p. 317). [H.]

+ Stones in the bladder.

19) The opinion of this physician that vesical calculi have the same composition as tophi only holds good for the comparatively rare urate calculi. [G.]

20) Since ancient times an opinion, based on Galen's theories about the humours, was held that mucus and blood can thicken and harden into stone under the influence of great heat. It was customary to use the image of soft clay hardened in a furnace. Well into the second half of the 18th century this theory still had its adherents. See M. Neuburger and J. Pagel, Handbuch der Geschichte der Medizin. III (1905), p. 286. [de F.]

[p. 98]

steen af quam, seer naeuwkeurigh geobserveert, en gesien een groote menichte van seer kleijne rontachtige irreguliere deeltgens,⁴⁷⁾ vande groote, waer uijt ick voor desen geseijt heb, dat de ses globulen, een globule bloet uijt maecken,⁴⁸⁾ en welckers deeltgens inde urine in seer groote menichte sijn, dese figuertgens imagineerde ick mij dat globulen bloet waren geweest.

Alsmede sagh ick figuertgens, die in groote en gedaente over een quamen, met de afschilferende deeltgens vande binnenste delen van ons lichaem^*) en die ick mede in menichte inde urine en speecksel heb gesien. Jn somma ick oordeelde dat de steen der blasen niet en bestont uijt een enckelde materie, gelijck ick hier vooren heb geseijt, maer uijt alle de substantie, die van ons lichaem, door de urine wort afgesonden, ende dat die delen maer te samen coaguleren,⁴⁹⁾ op die manier gelijck mij dickmaels is te vooren gecomen, dat aen het warm gevijlt ijser, het vijlsel van van (!) het ijser aenkleeft. Uijt dese mijne verhaelde observatien omtrent de steen, heb ick mijn selven ingebeelt,⁵⁰⁾ dat de steen⁵¹⁾ sijn begin

47) Nier- en blaassteenen bij den mensch kunnen uit verschillende zouten bestaan, o.a. calcium-oxalaat, calciumphosphaat of uraten. Uraatsteenen komen alleen bij jichtpatiënten voor. Nier- en blaassteenen hebben gewoonlijk geen zuiver kristallijnen structuur: soms bestaan zij uit onregelmatige brokken, soms zijn zij vrijwel amorf; slechts nu en dan komen er temidden van een amorphe massa, enkele kristallen in voor. De observatie van L. is dus voor de meeste steenen volkomen juist; zijn conclusies over het ontstaan der blaassteenen gelden ook nu nog voor de meeste gevallen. [Sn.]

48) Zie den brief van 14 Jan. 1678 (Alle de Brieven II. blz. 308), waar L. voor het eerst de later herhaalde opmerking maakt, dat elke erythrocyt uit 6 ‘globuli’ is opgebouwd.

*) Zie blz. 102.

49) ‘Coaguleren’ is een synoniem voor ‘stremmen’, welk woord in de 17de eeuwsche chemische geschriften vaak de beteekenis heeft van het hedendaagsche ‘aan elkaar kleven’. Vgl. Jacob le Mort Chymia medico-physica (1696) blz. 41. ‘Van de Stremminge. De Stremming is een uijtterlijke en innerlijke beroving des vogts van allerhande lighaam, of een uijterste soort van verdicking der deeltjens... De laaste soort van stremming is een soort van vastmaking...’ en Stephanus Blanckaardt De Nieuwe Hedendaagsche Stof-Scheiding ofte Chymia (1678) blz. 19: ‘Het andere deel der Schei-konst is de Stremminge, [Congelatio] welke de sagte en vochtige lichamen tot een lijvigheijt brenght. Welke geschiet door uitrooking, koken, Crystallizeren, en vastmaking.’ Zie voor de tegenstelling ‘stremming-ontdoening’ aant. 12 en 16 bij den brief van 14 Nov. 1679, blz. 116. [M.]

50) Uijt dese observatien heb ick mijn selven ingebeelt - door deze observaties ben ik tot de meening gekomen. [M.]

51) Het extract heeft hier ingevoegd: ‘(te weten in bejaerde luijden)’,

[p. 99]

little matter was rubbed from the stone and saw a great number of very small, roundish, irregular particles²¹⁾. Their size was such as I have mentioned before, six globules equalling one globule of blood²²⁾, and these particles occur in great numbers in urine. I imagined that these little figures were globules of blood.

I also saw little figures agreeing in size and form with the particles scaling from the interior parts of our body^*) and which I have also observed in great quantities in urine and saliva. In short, I concluded that the stones in bladders do not consist of one single substance, as I said at one time, but of all the substances which are excreted from our body in the urine, and that those particles simply coagulate²³⁾ in the manner in which I often noticed that filings cling to the hot filed iron.

From the above observations I have concluded that the stone²⁴⁾

21) Renal and vesical calculi in the human body may consist of various salts, such as calcium-oxalate, calcium-phosphate or urates. Stones consisting of uric acid are only found in persons afflicted with gout. Renal and vesical calculi normally have no purely crystalline structure; sometimes they consist of irregular lumps, sometimes they are practically amorphous. Only occasionally a few crystals are found lying in the midst of an amorphous mass. L's observation consequently holds good for most stones. His conclusions concerning the origin of vesical calculi remain valid to the present day. [Sn.]

22) See letter of 14 January 1678 (Collected Letters, II, p. 309), where L. observes for the first time that each erythrocyte consists of six ‘globules’, a remark afterwards often repeated.

*) See p. 103.

23) For ‘coagulate’ as a chemical term see Jacob le Mort, Chymia medico-physica (1696), p. 41 and Stephanus Blankaardt, De nieuw hedendaagsche Stof-Scheiding ofte Chymia (1678) p. 19. [M.]

24) The extract inserts: That is to say in the case of aged people.

[p. 100]

niet, off seer selden inde blaes is, maer dat deselve inde nieren eerst gemaeckt wort, ende aldaer seer langhsaem in groote toe neemt⁵²⁾ om dat daer meest⁵³⁾ van alle kanten omvangen wort, maer door de waterpesen⁵⁴⁾ gebracht sijnde tot inde blaes, ende niet geloost werdende, kan aldaer seer schielijck in groote toe nemen, om dat wanneer maer eenige urine inde blaes is, daer als in een open velt leijt, en van alle kanten kan toe nemen, want een welgestelde⁵⁵⁾ blaes, stel ick vast, en behout geen urine int loosen vande selve in hem, maer al de urine gaet uijt de blaes, en eenige kleijne steenachtige deeltgens uijt de nieren gecomen sijnde,⁵⁶⁾ moeten na de krop⁵⁷⁾ vande blaes sacken, om dat deselve stoff swaerder⁵⁸⁾ sijn dan de urine, ende alsoo met de urine geloost worden, en wel voornamentlijck als het water al staende gemaeckt wort.⁵⁹⁾

Mijn Heer⁶⁰⁾ hier hebt ghij mijne geringe observatien, en consideratien, omtrent de kalck vande jichtige, en de steen; waer van ick niet en weet, off^r ijets in is, Het gene dat nieuw, ofte aen merckens waerdich is, En na de mael ick in meer dan 6. maenden geen schrijvens vande Conincl. Societeit van Engelant heb ont-

52) Deze opvatting van L., dat de steen meestentijds in de nier wordt gevormd en naar de blaas afzakt, komt zoowel overeen met die, welke Joh. van Beverwijck uitspreekt in zijn Steenstuck (uitg. 1660) blz. 31 e.v., als met de hedendaagsche. Men neemt thans aan, dat de grootste meerderheid der blaassteenen ontstaat door het uitkristalliseeren van zout uit de urine op een naar de blaas getransporteerden niersteen. Blaassteenen kunnen evenwel ook zelfstandig in de blaas ontstaan als afzetting op daar aanwezige corpora aliena. [v.A.]

53) Meest - bijna.

54) Waterpesen - ureteren.

55) Welgesteld - gezond.

56) Het extract heeft: ‘die uijt de nieren inde blaes gecomen sijnde.’

57) Krop - hals.

58) Stoff swaerder - soortelijk zwaarder.

59) Water maecken - urine loozen.

60) Het extract eindigt hier met de woorden: ‘etc. ende was onderteijckent A: Leeuwenhoeck.’ Daaronder volgt dan: ‘Sup Mijn Heer. Mijn Heer Lambert van Velthuijsen Out Schepen der Stadt Utrecht.’ [M.]
Sup (= supra) wil zeggen: ‘Boven (dezen brief stond het volgende adres)’. Gewoonlijk schreef men destijds op afschriften een Hollandsch equivalent als: ‘Boven stond’, e.d.). [W-l.]

[p. 101]

does not or very rarely originate in the bladder, but is first formed in the kidneys where it very slowly grows in size because it is enclosed there almost on all sides; but having been carried through the ureter into the bladder and not being voided, it can rapidly grow in size there^24a), because if there is only a little urine in the bladder, it lies there as it were in an open space and can increase on all sides. For I state that a healthy bladder does not retain any urine after voiding, but that all the urine leaves the bladder, and a number of small stony particles coming from the kidneys, must sink to the neck of the bladder because their specific weight is greater than that of urine. Consequently they are voided together with the urine especially if the urine is voided when one stands.

These, Sir²⁵⁾, are my slight observations and considerations concerning the chalk of gouty persons and the stone. Whether there is anything new or worth notice in them I do not know. Not having had any letters from the Royal Society of England for more than six months (apparently owing to the disturbed conditions

24a) L.'s view that stones are mostly formed in the kidney and thence are carried into the bladder, agrees with Joh. van Beverwyck's (De calculo renum et vesicae liber singularis (1638), p. 69 ff.) and with present-day opinion. The modern view is that most vesical calculi are formed by crystallization of salt from the urine on renal calculi carried into the bladder. Vesical calculus, however, will also originate independently as a deposit on corpora aliena in the bladder. [v.A.]

25) Here the extract ends with the words ‘etc., and was signed A. Leeuwenhoeck’. A note is added saying: ‘Sup to Mr. Lambert van Velthuysen, late Alderman of the City of Utrecht’. Sup stands for supra, meaning: at the top (the address followed). The use of this abbreviation is rather uncommon, its Dutch equivalent being, at the time, generally used in copies. [M.; W-l.]

[p. 102]

fangen, (aparent door den verwarden toe stant aldaer)⁶¹⁾ aen wien ick sedert 6. jaren, het nieuw dat ick ontdeckte heb toe gesonden, die het selvige aldaer met den druck gemeen maeckten, soo en weet ick nu niet tot wien ick mij voortaen sal keren, met het gene ick alrede ontdeckt heb, ofte in toe comende sal comen te ontdecken, op dat een ander met mijn veeren niet en pronckt, gelijck mij meermael is te vooren gecomen;⁶²⁾ tsal mij lief sijn te verstaen, hoe dese mijne verhaelde observatien UEd: bevallen, en wat tegenwerpingen mij daer op werden gedaen, sullen mij aengenaem sijn, soo sullen oock sijn alle voorstellen, die mij van UEd: toe comen, afbreeckende blijve na presentatie van mijn geringen dienst

Mijn Heer

UEd: Onderdanighste Dienaer

Antonj Leeuwenhoeck

*) Nota.⁶³⁾ ick heb voor desen geschreven hoe dat ick mij imagineerde, dat onse opperste huijtge continuelijck boven afschilfert, en van onderen weder aengroeijt,⁶⁴⁾ en dat het insgelijcx toegaet met de binnenste delen van ons lichaem,⁶⁵⁾ als slockdarm, maegh, doorgangen vande urine etc. ende dat dat de platte schilfertgens waren die ick inde urine en speecksel sagh.

61) Hier doelt L. wederom op den nasleep van het Popish Plot, een door een zekeren Titus Oates gefantaseerde samenzwering van de Katholieken tegen den Engelschen koning Karel II. Vervolging van de Katholieken en ontbinding van het Parlement waren het gevolg. Zie verder aant. 41 bij den brief van 21 Febr. 1679 (Alle de Brieven II. blz. 420) en aant. 6 bij den brief van 25 April 1679, blz. 4.

62) Gelijck mij meermael is te vooren gecomen - wat mij meermalen overkomen is.

63) In het extract is deze aanteekening weggelaten.

64) Zie den brief van 1 Juni 1674 (Alle de Brieven I. blz. 112).

65) Zie den brief van 14 Jan. 1678 (Alle de Brieven II. blz. 316-318). L. zegt daar, dat niet alleen de opperhuid afschilfert, maar dat dit ook met de ‘binnenste Huijtgens’ van slokdarm, strottenhoofd, bronchi enz. het geval is.

[p. 103]

there²⁶⁾, and having sent to this Society for the last six years my new discoveries, which were there communicated in print, I do not know to whom to turn in future with what I have already discovered or may discover hereafter, lest another should adorn himself with my feathers as has happened to me several times. I shall be glad to hear how you like these observations as also of any objections that may be made, and of any proposals made by you. Breaking off I remain, offering you my slight services, Sir,

Your obedient Servant

Antonj Leeuwenhoeck.

*) Note²⁷⁾. On a former occasion I wrote to you how I imagined that our upper skin continually scales at the top and grows on the underside²⁸⁾, and that this also takes place in the interior parts of our body²⁹⁾, such as the oesophagus, the stomach, the urinary passages, etc., and that this accounts for the flat little scales that I saw in urine and saliva.

26) Another reference to the Popish Plot. See Collected Letters, II, p. 467, Biographical register, and note 4 to the letter of 25 April 1679, p. 5.

27) This note is omitted in the extract.

28) See letter of June 1st 1674 (Collected Letters, I, p. 113).

29) See letter of January 14th 1678 (Collected Letters, II, pp. 317-319). where L. says that not only the epiderm will scale, but also the ‘inner cuticles’ of the oesophagus, the larynx, the bronchi, etc.

+ afb. 5.

+ afb. 6 en 7.

+ ill. 5.

+ ills. 6 and 7.

+ afb. 8.

+ ill. 8.