Alle de brieven. Deel 3: 1679-1683

[p. 72]

Brief No. 49.
13 Juni 1679.

Gericht aan: Lambert van Velthuijsen.

Manuscript: Onderteekende, eigenhandige brief te Leiden, Universiteitsbibliotheek. Cod. 1730. B.P.L. 885. Drie kwartobladzijden.

Gepubliceerd in:

A.J.J. Vandevelde. Over eenige handschriften der brieven van A. van Leeuwenhoek. Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Akademie. Gent. 1924. Blz. 299-300. (Oorspronkelijke Hollandsche tekst.)

Korte inhoud:

Waarschijnlijk in antwoord op een vraag van Lambert van Velthuijsen, geeft Leeuwenhoeck een beschouwing over den oorsprong van het leven. Klacht over gebrek aan waardeering van de zijde der genees- en heelmeesters.

Opmerkingen:

Volgens P.J. Haaxman (Antony van Leeuwenhoek. Leiden, 1875. blz. 136) heeft Leeuwenhoeck reeds op 11 Mei 1679 een brief geschreven aan van Velthuijsen. A.J.J. Vandevelde (De brieven 1-27 van Antony van Leeuwenhoek, Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Akademie. Gent, 1923. Blz. 326, noot 10) meent, dat dit pas 28 Mei 1679 het geval is geweest.

[p. 73]

Letter No. 49.
June 13th 1679.

Addressed to: Lambert van Velthuysen.

Manuscript: Signed autograph; Leiden, University Library. Cod. 1730. B.P.L. 885. Three quarto pages.

Published in:

A.J.J. Vandevelde, Over eenige handschriften der brieven van A. van Leeuwenhoek. Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Akademie. Gent, 1924; pp. 299-300. (Original Dutch text.)

Summary:

Probably in answer to a question by Lambert van Velthuysen, Leeuwenhoeck discusses the origin of life. He complains of lack of appreciation on the side of physicians and surgeons.

Remarks:

According to P.J. Haaxman (Antony van Leeuwenhoek. Leiden, 1875; p. 136) Leeuwenhoeck wrote to van Velthuysen as early as May 11th 1679; A.J.J. Vandevelde (De brieven 1-27 van Antony van Leeuwenhoek. Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Akademie. Gent, 1923; p. 326, note 10) thinks the date was May 28th 1679.

[p. 74]

d'H^r: Lambert van Velthuijsen

Delft den 13e Junij 1679.

Mijn Heer.

jck heb UE. aengenamen beneffens mijn papieren ontfangen, waer in gesien, de redenen waerom UE. deselve soo langh hebt opgehouden. jck heb die niet van noden gehadt, maer het eenichste is geweest, dat ick becommert was, dat deselve niet mochten te recht gecomen sijn.

⁺Mij is omtrent 2. jaer geleden,¹⁾ door seecker heer van Leijden gebragt, 't saet van een Manspersoon, dat door besmettelijcke bijslapinge afvloeijden, en hier in leefden de dierkens in groote menichte. Het saet dat door een natuerlijcke sieckte²⁾ afvloeijt, en heb ick noch niet gesien, maer ick twijffel niet, of daer sijn mede levende dierkens in.

De dierkens die ick inde buijck, vande dierkens, die des somers inden asijn vinde,³⁾ sijn van het selfde slach als de groote, en die en vinde ick niet in alle de dierkens, maer alleen inde wijfkens, want het is mij veelmael gebuert, dat als ick een groot dierken int oogh hadde, en mij inbeelde dat het een wijffken was, het echter mij quam te missen,⁴⁾ en bevond dat het een manneken was, want ick haelde daer geen jonge dierkens uijt. Mij gedenckt dat omtrent drie jaer geleden, een seer curiuese⁵⁾ juff^r tmijnen huijse hebbende, en genegen sijnde, omme⁶⁾ de slangetgens inden asijn te sien, toonde haer 8. à. 10. vande selve in een glase pijp. Dese dierkens inde glase pijp, waren na verloop van 3 mael 24. uren, soo vermenichvuldigt, dat^r meer dan 80. waren, doch de meeste waren vande kleijnste soort.

+ Over het ontstaan van levende organismen.

1) Zie den brief van November 1677 (Alle de Brieven II. blz. 276 e.v.).

2) Een natuerlijcke sieckte - een ziekte die uit het lichaamsgestel voortkomt.

3) Deze zin wordt duidelijk, indien men het woord ‘vinde’ herhaalt. [M.]
In zijn brief van 9 Oct. 1676 heeft L. de voortplanting der azijnaaltjes beschreven en hij heeft gezien, dat ze levendbarend zijn (Alle de Brieven II. blz. 182-184).

4) En mij inbeelde dat het een wijffken was, het echter mij quam te missen - en dacht, dat het een wijfje was, dat ik mij toch vergiste. [M.]

5) Curiues - weetgierig.

6) En genegen sijnde, omme - die gaarne wilde.

[p. 75]

Mr. Lambert van Velthuysen.

Delft, June 13th 1679.

Sir,

I have received your kind letters together with my papers, from which I see the reasons, why you have kept them so long. I did not want them, but only feared that they might not have reached you.

⁺About two years ago¹⁾ a gentleman from Leiden brought me the semen of a man, discharged after infectious coition. A multitude of animalcules lived in it. I have not yet seen semen discharged in case of a natural disease, but I have no doubt that in it there will also be living animalcules.

The animalcules which I find in the bellies of the little animals which I find in vinegar in summer²⁾, are of the same kind as the big ones, and these I do not find in all the animalcules, but only in the females. For it often happened to me that, when I had my eye upon a big animalcule and imagined it was a female, I was yet mistaken and found it to be a male as I did not extract young animalcules from it. I remember that about three years ago a lady, very desirous of knowledge, visited me and was anxious to see the little snakes in vinegar, and that I showed her about 8 or 10 in a glass tube. These little animals in the glass tube had so multiplied after 3 times 24 hours, that there were more than 80, but most of them were of the smallest kind.

+ The origin of living organisms.

1) See letter of November 1677 (Collected Letters, II, p. 277 ff.).

2) In his letter of 9 October 1676 L. described the reproduction of vinegar-eels. He had observed that they are viviparous (Collected Letters, II, pp. 183-185).

[p. 76]

jck kan mede niet begrijpen, dat eenich dierken sonder voortelingh kan voortcomen.⁷⁾ Men heeft mij mede wel geseijt, dat de jonge ongeboore muijsen, weder muijsen in haer buijck hadden,⁸⁾ maer sulcx is bij mij altijt verworpen. en⁹⁾ soo wij eens vast stellen, dat de muijsen alle Maenden (soo wel als onse tamme conijnen) jongen voortbrengen, en dat wanneer de jonge muijsen, een maent out sijn geworden, weder bequaem sijn, tot de versamelingh,¹⁰⁾ ende dat in ijder worp vande muijsen, 6. jongen, te weten 3. mannekens, ende 3. wijffkens worden voort gebracht, ende dat de eerste worp geschiet in April, ende de laeste in November, sijnde acht maenden. en dit soo sijnde, soo salmen bevinden, dat een paer muijsen, omtrent het getal van van (!) thien duijsent muijsen kan voortbrengen, en dusdanige vermeninghvuldinghe (!) is veel eer aen te nemen.¹¹⁾

Maer men soude mij te gemoet connen voeren, waer dat het saet int regenwater can sijn, om dat¹²⁾ na verloop van 24. uren, dat het van den hemel gevallen is, soo een menichte van levende

7) Voortcomen - voortgebracht worden.

8) Deze opmerking slaat op de leer der praeformatie, die vóór L. vrijwel algemeen werd aanvaard. Zij hield in, dat het ei (volgens de meening der ovulisten) of het sperma (volgens de meening der animalculisten) reeds het jonge wezen met al zijn bestanddeelen, weefsels en organen bevatte, welke echter te klein en te doorschijnend waren om als zoodanig te worden herkend. (Zie verder voor de opvattingen der ovulisten en animalculisten aant. 24 bij den brief van 18 Maart 1678. Alle de Brieven II. blz. 334). [v.A.]

9) En - maar.

10) Versamelingh - paring.

11) L.'s opmerkingen komen voor het grootste deel met de werkelijkheid overeen. Muizen zijn gemiddeld 21 dagen drachtig. Zij kunnen tijdens de lactatie opnieuw drachtig worden. Jonge muizen zijn echter niet reeds op den leeftijd van één maand tot voortplanting in staat. Zij moeten daartoe 3 maanden oud zijn. De gemiddelde worp telt inderdaad 6 jongen en bij een groot aantal nesten tezamen is het aantal mannetjes en wijfjes ongeveer gelijk. De fertiliteit daalt gedurende de wintermaanden. Tamme konijnen zijn iets langer drachtig dan drie weken, maar een opeenvolging van zwangerschappen zooals bij de muis en de rat, zonder onderbreking tijdens de lactatie, is niet beschreven. Bij tamme konijnen is de wisseling der vruchtbaarheid in verband met de seizoenen, ondanks domesticatie, bewaard gebleven. Zij kunnen van Maart tot November bijna ononderbroken in bronst verkeeren. In April is dan de eerste worp te verwachten.
L. is waarschijnlijk de eerste onderzoeker, die de aandacht vestigt op den seizoensinvloed met betrekking tot de vruchtbaarheid der kleine knaagdieren. [F.]

12) Om dat - omdat 't.

[p. 77]

Nor can I understand how any animalcule can originate without fertilization. I have been told that young unborn mice in their turn have mice in their bellies³⁾, but I have always rejected this, for if we state the fact that mice (like our tame rabbits) produce young every month, and that the young mice when a month old are fit for copulation, and that in each cast there are six young, to wit 3 males and 3 females, and that the first cast is in April while the last is in November, eight months altogether, we shall find - this being the case - that one pair of mice can produce about ten thousand mice. A similar multiplication is much more acceptable⁴⁾.

But the question might be put forward: whence this seed in rain-water since, 24 hours after falling out of the sky, it produces such

3) This refers to the theory of preformation, prevalent before L., according to which the egg (the theory of the ovulists), or the sperm (the theory of the animalculists) already contains the young creature with all its component parts, tissues and organs complete. These, however, were too small and too transparent to be recognized as such. For the doctrine of the ovulists and animalculists, see note 12 to the letter of 18 March 1678 (Collected Letters, II, p. 335). [v.A.]

4) For the greater part L.'s observations are correct. Mice on an average are twenty-one days in young; they can become pregnant again during lactation. Young mice, however, cannot propagate when they are one month old; they have to be three months old. The average throw is six, as L. says. The ratio of males and females is approximately equal in case of a great number of litters. During the cold season their fertility decreases. Tame rabbits carry a little longer than three weeks, but there is no record of a succession of pregnancies without interruption during lactation as in the case of rats and mice. The seasonal change of fertility has been preserved in the tame rabbit in spite of domestication. They can be in heat almost without interruption from March to November. The first throw can be expected in April.
Probably L. is the first investigator to direct our attention to the seasonal influence on the fertility of smal rodents. [F.]

[p. 78]

schepsels voort brengt,¹³⁾ hier op¹⁴⁾ beelt ick mij in, dat het dus can comen te geschieden, het saet van dese kleijne dierkens int water sijnde, kan seer licht met off in de water deeltgens, die door de bewegingh vande son,¹⁵⁾ uijt het water worden opgestooten,¹⁶⁾ en gevoert tot inde wolcken, weder met het hemel-water tot ons gesonden worden, want het is weijnige wijs te maecken,¹⁷⁾ hoe veel aertsche¹⁸⁾ deeltgens, (anders geseijt delen die geen water sijn) dat in een droppel water te sien sijn, als het vanden hemel gevallen is, en bij mij soo suijver gevangen is, als ick oordeel dat bedacht kan werden.

Maer waer sullen wij seggen, dat het saet¹⁹⁾ van daen comt waer uijt de dieren voortcomen, die inde mannelijcke testicullen van dieren, vogelen, (en na alle aparentie van menschen) en inde hommen van visschen sijn. en dit is oock het eenichste waer in ick mij niet en kan voldoen,²⁰⁾ want soo wij stellen, datse van ons geboorte aen in onse lichamen sijn geweest, off selfs wel vande voorttelingh,²¹⁾ soo souden mijns oordeels de saden geen 16. off meer jaren in ons lichaem connen blijven, sonder leven voort te brengen,²²⁾ want ick beelt mij vastelijck in,²³⁾ dat wanneer als^r

13) In zijn brief van 9 Oct. 1676 heeft L. uitvoerig geschreven over levende schepsels in regenwater. Hij stelde vast dat, terwijl men in versch opgevangen water weinig of geen ‘diertgens’ ziet, na enkele dagen in één druppel vele duizenden rondzwemmen. (Zie: Alle de Brieven II. blz. 76). [H.]

14) Hier op - wat dit betreft.

15) Met de ‘bewegingh vande son’ bedoelt L. de door de zon veroorzaakte warmtebeweging (verdamping). [H.]

16) Opgestooten - omhoog gedreven.

17) Het is weijnige wijs te maecken - het is moeilijk te doen gelooven.

18) Aertsche - vaste. Dat deze vaste deeltjes bij het verdampen van het water in den dampkring komen, kan men thans natuurlijk niet meer onderschrijven. L. zag de stofdeeltjes, die altijd in de lucht zweven en die men nu met wattenfilters verwijdert, indien men ‘stofvrije’ lucht wil verkrijgen. [C-n.]

19) Met dit ‘saet’ bedoelt L. blijkbaar de kiemen, waaruit de spermatozoën voortkomen. [H.]

20) Waer in ick mij niet en kan voldoen - waarvoor ik geen bevredigende oplossing kan vinden. [M.]

21) Dus: vanaf de bevruchting, d.w.z. reeds sinds het begin van de embryonale ontwikkeling. [H.]

22) L. meent met ‘sonder leven voort te brengen’, zonder werkzaam te zijn, dus: zonder dat zij in een coitus zouden dienst doen. [H.]

23) Ick beelt mij vastelijck in - ik geloof zeker.

[p. 79]

a multitude of living beings⁵⁾. As to this I imagine it comes about in this manner. The seed of these little animals, being present in the water, can very easily be carried in or with the particles of water which by the motion of the sun⁶⁾, are driven upward from the water and carried unto the clouds, and again be sent down to us with the rain. For few people will believe how many earthy particles⁷⁾ (in other words particles which are not water) can be seen in a drop of water fallen from the sky, and caught by me in a manner as pure as I believe can be contrived.

But whence shall we say that the seed⁸⁾ springs from which the animals originate which are present in the testicles of beasts, birds (and apparently of human beings) and in the milt of fish. And this indeed, is the only point that I cannot satisfactorily solve. For if we assume that they have been in our bodies from our birth or even from the moment of procreation⁹⁾, the seeds, in my opinion, could not remain in our bodies for sixteen years or more, without producing life¹⁰⁾, for I certainly believe that, when there are in the

5) L. wrote at great length about live creatures in rain-water in his letter of 9 October 1676. He stated that while no or hardly any ‘little animals’ are seen in newly collected water, many thousands swim about in one drop after a few days (Collected Letters, II, p. 77). [H.]

6) By this L. means the heat-motion (evaporation) caused by the sun. [H.]

7) We cannot, of course, nowadays endorse L.'s statement that these solid particles reach the atmosphere during the evaporation of water. What L. saw are the motes which always float in the air and which are nowadays removed by means of a cotton-wool filter if ‘dustless’ air is wanted. [C-n.]

8) L. evidently means the germs producing spermatozoids. [H.]

9) That is to say from the moment of fecundation, i.e. right from the beginning of embryonic development. [H.]

10) L. means ‘without being active’, i.e. without serving for sexual copulation. [H.]

[p. 80]

dieren inde testicullen sijn, die leven hebben ontfangen,²⁴⁾ datter dan een lust comt tot de versamelingh, doch dit sijn maer speculatien, mijn voornemen is t selvige na mijn vermogen te ondersoecken.

⁺Mijn opset is niet omme het ondersoeck inde natuer te staecken, maer omme onse geneesm^rs en heelm^rs geen versoeck na dees tijt meer te doen, omme teen off tand^r van haer te hebben. Maer dat ick voor dato mede wel heb voor genomen, mijn ondersoeck te laten varen,²⁵⁾ is oock waer, eensdeels om dat weijnige luijden, den arbeijt die daer toe vereijscht, verachten,²⁶⁾ en ten anderen, dat die gene het mij hebben laten afraden, die ick oordeelde, haer studie te sijn, licht en leeringe te scheppen, uijt mijne ontdeckingen,²⁷⁾ doch als ick van geleerde Heeren, waeronder UE. de minste niet en sijt, wort aengemaent om mijne speculatien te vervolgen,²⁸⁾ schep ick weder moet, en segge bij mijn selven, tis haer te vergeven.

Dat UE. van die gene sijt die voor groote moeijten, arbeijt, en dienst²⁹⁾ voor het gemeen,³⁰⁾ niet als smaet en hoon hebt ontfangen,³¹⁾ is mij leet te verstaen, doch wij moeten de tijden aen-

24) Wanneer en hoe het leven der spermatozoën zou aanvangen, daarover spreekt L. in zijn brief van 5 April 1680, blz. 202-204. Hij deelt dan mede, dat hij ontwikkelingsstadia der spermatozoën gezien heeft. [H.]

+ Klacht over gebrek aan waardeering.

25) Zie den brief van 7 Sept. 1674 (Alle de Brieven I. blz. 192).

26) Waarschijnlijk heeft L. twee zinnen door elkaar gehaald, namelijk: ‘omdat vele luijden... enz.’ en ‘omdat weijnige luijden, den arbeijt daer toe vereijscht,’ naar waarde schatten. [M.]

27) Dat die gene het mij hebben laten afraden, die ick oordeelde, haer studie te sijn, licht en leeringe te scheppen, uijt mijne ontdeckingen - omdat zulke menschen er mij van af trachtten te brengen, van wie ik meende, dat zij op grond van hun werk, wijsheid en kennis moesten putten uit mijn ontdekkingen (Nl. Wdb. I. 1262.) Klaarblijkelijk doelt L. hier op gebrek aan waardeering van de zijde der officieele wetenschap. Zie o.a. zijn brieven van 7 Sept. 1674 (Alle de Brieven I. blz. 142-144) en 14 Aug. 1675 (l.c. blz. 298), waar hij eveneens klaagt over te weinig medewerking. [M.]

28) Speculatien vervolgen - onderzoekingen voortzetten.

29) ‘Moeijten, arbeijt en dienst’ komen vaak in dergelijk verband als synoniem voor. Zij zijn te vertalen door: beslommeringen, zwaren arbeid en inspanning. [M.]

30) Voor het gemeen - ten behoeve van het gemeenebest.

31) Waarschijnlijk doelt L. hier op de vervolging van de zijde der Orangisten en Gereformeerde predikanten, waaraan van Velthuijzen, die als aanhanger van Johan de Witt in de Utrechtsche vroedschap had gezeten, en die bekend was om zijn vrijzinnige denkbeelden op godsdienstig gebied, bloot stond. [Ke.]

[p. 81]

testicles animalcules that have received life¹¹⁾, there must be a desire for coition. But these are only contemplations and I am determined to investigate this matter to the best of my abilities.

⁺My intention is not to stop my investigations in nature, but henceforward not to ask our physicians or surgeons for one thing or another. But on the other hand it is also true that I had previously resolved to stop my investigations¹²⁾, partly because some people have a low opinion of the labour they require, partly because those who, in my opinion, ought to be bent on drawing light and instruction from my discoveries have sent to dissuade me from these investigations¹³⁾. But when I am urged to continue my speculations by learned Gentlemen, among whom you are not the least, I take courage once more and say to myself, there is an excuse for these people.

I am sorry to learn that you are one of those who have received nought but contumely and insult in reward of the cares, pains and work for the benefit of the community¹⁴⁾. But we must take the

11) In his letter of 5 April 1680 L. discusses when and how the life of spermatozoids begins. He there informs us that he had seen the successive stages of development of the spermatozoids (pp. 203-205). [H.]

+ Complaints of lack of appreciation.

12) See letter of 7 September 1674 (Collected Letters, I, p. 193).

13) Evidently L. refers to the lack of appreciation on the part of official science. See i.a. his letter of 7 September 1674 (Collected Letters, I, pp. 143-145) and of 14 August 1675 (ibid. p. 299), where he also complains that he meets with little sympathetic co-operation. [M.]

14) Probably a reference to the persecution of van Velthuysen by the Orangists and the Reformed clergymen. Van Velthuysen was an adherent of Johan de Witt and as such had been a member of the Utrecht town-council; he was well-known for his liberal views in religious matters. [Ke.]

[p. 82]

sien;³²⁾ en ick heb veeltijts inde mont als wij niet anders en trachten als wel te doen, dat is voor een genereus man, altijt wel gedaen, t sij hoe de tijden loopen.

⁺D'Heer Constantijn Huijgens van Zuijlichem laest alhier op de Delflantse Rekeningh sijnde,³³⁾ quam mij des voor middaeghs, ende des naermiddaeghs besoecken, en na het verwisselen van veel redenen³⁴⁾ versocht mij dat ick de proportie vande alderkleijnste dierkens tegen een sant, ende desselffs geimagineerde³⁵⁾ vaaten en senuwen wilde laten toe comen, dat ick sijn E.E. gaerne toe stont,³⁶⁾ en waer van de menuit hier nevens sende, mijn versoeck is, dat de selve mij mach terugh gesonden worden, om dat van tgene ick aen ijemant schrijff, gewoon ben een copie daar van te houden, afbreeckende blijve onder des na presentatie van mijn geringen dienst.

Mijn Heer

UE: ootmoedige Dienaer

Antonj Leeuwenhoeck.

32) Aensien - in aanmerking nemen.

+ Afmetingen van infusoria en hun ‘lichaamsdeelen’.

33) Huijgens' bezoek aan de Delftsche ‘Rekeningh’ (= rekenkamer) hield waarschijnlijk verband met zijn functie van Raad en Rekenmeester van den Prins van Oranje, welke hij tot op zeer hoogen leeftijd uitoefende. Vgl. C. Huijgens Cluijs-werck (1681). Uitg. Dr. P. Leendertz Jr. (1904) blz. 115: ‘Meest den morgen Bested'ick aenden plicht van Hoofsen Raed en sorgen;... Dan inde tsamen-komst van meer en wijser lieden, die, neffens mij, sijn' Haef bestieren en gebieden En straffen uijt sijn' naem, en cijfferen hem toe Wat recht en redlickheit bevelen datmen 't doe...’ [M.]

34) Na het verwisselen van veel redenen - na het houden van lange gesprekken.

35) Geimagineerde - veronderstelde, hypothetische.

36) Dat ick sijn E.E. gaerne toe stont - waarin ik zijne Edele gaarne ter wille was. Zie den brief van 20 Mei 1679, blz. 54 e.v.

[p. 83]

times into consideration, and I am wont to say that if we only try to do good, an honourable man has done well, whatever may be the course of events.

⁺When Mr. Constantine Huygens van Zuylichem was recently at the audit-office of Delfland¹⁵⁾, he called on me in the morning and in the afternoon; he asked me after long discussions to send him the proportions of the smallest animalcules and of their supposed vessels and sinews to a grain of sand, which I readily promised to do¹⁶⁾. I enclose the minute, requesting its return, because I am wont to keep a copy of what I write to people. After which I remain, offering my slight services,

Your obedient servant,

Antonj Leeuwenhoeck.

+ The dimensions of infusoria and the parts of their bodies.

15) Probably Huygens' visit to the Delft audit-office was connected with his office of councellor and auditor to the Prince of Orange, an office which he still held in his old age. [M.]

16) See letter of 20 May 1679, pp. 55 sqq.