Logo DBNL
Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal (1990)

Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal

(1990)–P.J. Harrebomée–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[U]

Uitbakken.

Nu heeft hij uitgebakken.11

[Hij heeft alles opgemaakt.]

Uitbazuinen.

Hij heeft uitgebazuind.

Uitblazen.

Hij mag wel eens uitblazen.

Uitblijven.

Het moet hem daar zeker goed bevallen: hij blijft zoo lang uit. (Zie bevallen.)

Uitboonen.

Hij is er uitgeboond.12

Uitboren.

Hij zal er hem wel uitboren.

Uitdragen.

Die veel indraagt, draagt ook veel uit: (Zie indragen.)

Hij zal daar wel uitgedragen worden.

[Men zegt dit van een' oud' man, die het huis niet meer zal verlaten, maar er blijven, tot men hem naar het kerkhof brengt.]

Uitdroogen.

Hij droogt uit.1

Uitgaan.

Die zelden uitgaat, wascht of brandt zich. (Zie branden.)

Elk ete, eer hij uitga. (Zie eten.)

Hij weet niets, die er niet op uitgaat.2

Men gaat dikwijls uit, dat men niet vangt.3

Veel uitgaan is achteruitgaan. (Zie achteruitgaan.)

Uitgeven.

Die koopt en verkoopt, gevoelt niet, wat hij uitgeeft. (Zie gevoelen.)

Die uitgeeft, moet weêr inwachten. (Zie inwachten.)

Die wil uitgeven, moet ook weder ontvangen. (Zie ontvangen.)

Het is kwaad, iets uit te geven, daar het niet is.

Uithalen.

Hoog (of: Laag) uithalen.4

Men moet er wat insteken, zal men er wat uithalen. (Zie insteken.)

Uithaspelen.

Hij heeft er zich uitgehaspeld.5

Uithoesten.

Hij zal hem wat uithoesten.

Uithollen.

Hij zal wel haast uitgehold hebben.

Uithouden.

Men moet zoo leven, dat men het kan uithouden. (Zie leven.)

Regt genadig, zoo kunt gij het lang uithouden. (Zie regten.)

Uitkallen.

Hij zou ligtelijk uitgekald hebben.6

Uitkleeden.

Men moet zich niet geheel uitkleeden voor een ander.7

[Dat is: men moet, om een ander te helpen, zich niet geheel en al van zijne eigene bezittingen ontdoen. Zoo zegt men, om aan te duiden, dat men al zijne goederen niet aan zijne kinderen moet afstaan vóór zijn sterven: Men moet zich niet uitkleeden, voor men naar bed gaat (of: eer men zich te slapen legt).]

Zij hebben hem geheel (of: naakt) uitgekleed.

Uitknijpen.

Hij is uitgeknepen.

[Hij is dood.]

Uitkomen.

Hij is bescheten uitgekomen. (Zie beschijten.)

Hij komt bekaaid uit.8

Hij komt er onbewimpeld voor uit. (Zie bewimpelen.)

Hij komt er ridderlijk (of: ruiterlijk, ook wel: rondement) voor uit.9

Steekt er wat in, laat het er uitkomen. (Zie insteken.)

Uitkorrelen.

Het zal u nog uitgekorreld worden.10 (Zie de Bijlage.)

[Door een ander te bevrijden, brengt gij u zelven in leed.]

Uitkramen.

Hij kan er wat uitkramen.

Uitkruipen.

Hij is er stilletjes uitgekropen.

[Men zegt dit van den doode.]

Smijt mij er in, ik kruip er wel uit. (Zie insmijten.)

Uitleenen.

Uitleenen doet inwachten. (Zie inwachten.)

Uitleggen.

Gij zijt niet heel uitgelegd.11

[Dat is: gij hebt nog meer te zeggen. De spreekwijze is aan het eijerleggen der hennen ontleend, en wordt dus alleen in een' goeden zin gebezigd.]

Hoed u voor het eerste uitleggen. (Zie hoeden.)

Uitlekken.

Het is uitgelekt.12

Uitloopen.

Alles is op niets uitgeloopen.

Dat loopt smal uit.

Uitluchten.

Hij is leelijk uitgelucht.13

Uitluijen.

Hij zal hem uitluijen.14

Uitmaken.

Hij is uitgemaakt.15

Hij maakt hem leelijk uit (of: Hij maakt hem uit voor al, wat leelijk is).16

Uitmergelen.

Hij heeft hem geheel en al uitgemergeld.17

Uitmonsteren.

Hij wordt uitgemonsterd.18

Uitpoepen.

Hij is uitgepoept.

Uitpraten.

Die weinig weet, is haast uitgepraat.19

Uitpurgeren.

Hij heeft uitgepurgeerd.

Uitputten.

Hij is geheel en al uitgeput.

Uitrazen.

Men zal hem laten uitrazen.20

Uitregten.

Gij hebt veel te bezorgen, maar weinig uit te regten. (Zie bezorgen.)

Uitscheiden.

Die niet meer kan mededoen, moet uitscheiden. (Zie mededoen.)

Uitschudden.

Hij heeft hem naakt uitgeschud.

Hij schudt het al te zamen teneenenmale teffens uit.21

Hij schudt in eens niet alles uit.22 (Zie de Bijlage.)

Uitslapen.

Hij is goed uitgeslapen.

[Men teekent met deze spreekwijze den man, die voor zijne zaak berekend is. Hij is het tegenbeeld van den droomer.]

Uitsloven.

Gij hebt u braaf uitgesloofd.1

[Gij hebt u veel moeite gegeven voor niemendal.]

Uitsnijden.

Hij snijdt uit.

[Dat is: hij gaat heen, en bemoeit zich niet met de zaken, wier belang roeping en pligt hem opleggen. Men zegt het ook van iemand, die op sterven ligt.]

Uitsnuiten.

Hij is uitgesnoten.

[Zijn leven is ten einde.]

Uitspuwen.

Dat men eens uitspuwt, moet men niet weder inslokken. (Zie inslokken.)

Hij gaf hem niet, dat hij uitspuwt. (Zie geven.)

Hij vreet zoo, dat hij het weder moet uitspuwen.2

Uitstaan.

Hij heeft veel uitgestaan.3

Uitstappen.

Hij is uitgestapt.

[Hij is heengegaan, en heeft zijne bezittingen verlaten. Men zegt het van den doode.]

Uitstellen.

Lang wachten doet uitstellen.

Uitstuderen.

Hij is uitgestudeerd.

Uitteekenen.

Ik zal er een voor u uitteekenen.

[Zoo wijst men iemand af, aan wiens begeerte men kan noch wil voldoen.]

Uitvallen.

Waar men goed op drinkt, dat valt gewoonlijk goed uit. (Zie drinken.)

Uitvragen.

Hij heeft hem al te naauw uitgevraagd.4

Uitzien.

Die wat hebben wil, moet er om uitzien. (Zie hebben.)

Het ziet er bar uit.5

Het ziet er donker voor hem uit.

Het ziet er verdacht uit.

Hij ziet er geplukt uit. (Zie plukken.)

Hij ziet er kapitaal uit.

Hij ziet er mottig uit.6

Hij ziet er pierstekig uit.7

Hij ziet er vrij snugger uit.

Uitzingen.

Hij kan het goed uitzingen.

[Dat wil zeggen: de zaak is vrij kostbaar; maar hij heeft middelen genoeg, om ten einde toe vol te kunnen houden. Waar anderen de tranen over de wangen zouden rollen, zingt hij zijn lied.]

Uitzuipen.

Hij is uitgezopen.8

[Deze spreekwijze heeft met den dronkaard niet te maken. Volgens tuinman ‘zegt men dit van ymand, die door andere gepluimt en berooit gemaakt is, zo als geschied door woeker, enz.’ Uitgezopen voor leêggedronken, dat is: van vocht (hier levenssap) beroofd, geeft eene natuurlijke verklaring; waarom ik tuinmans ‘vermoeden, dat uitgezopen verbastert is van uitgezogen: gelyk men dus een mergbeentje uitzuigt,’ niet kan deelen.]


Vorige Volgende