Logo DBNL
Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal (1990)

Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal

(1990)–P.J. Harrebomée–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[G]

Gaaf.

Giften en gaven breken zelfs de steenrotsen.

Giften en gaven maken nichten en magen.1

Het is een man van groote gaven.2

Het regte regt ziet gunst noch gaven, vriendschap noch eigen nut aan.3 (Zie de Bijlage.)

Hij krijgt de gave der beleutering. (Zie beleutering.)

Neem de gunst voor de gave.4

Onder de gaven van Sileen.5

[De mythologie maakt silenus tot opvoeder en onderwijzer van bacchus, wien hij op al zijne togten vergezelde. Hij wordt voorgesteld als een bejaard, dronken, dikbuikig man, met een' krans van klimöp om het hoofd, en gezeten op een' ezel. De gaven van sileen worden dus meest in vrolijke drinkgelagen uitgedeeld.]

Op tijd resolveren is eene gave Gods.

[Dit koopmans spreekwoord ziet zoowel op koopen als verkoopen.]

Gaar.

Hij is gaar.6

 

Spreek, dat waar is; Eet, dat gaar is; Drink, dat klaar is.7

Gaard.

Aarde wil van aarde niet, 't Spek wil van den zwaarde niet (of: Onkruid uit den gaarde niet, ook wel: De kat wil uit den gaarde niet, En zij laat haar muizen niet). (Zie aarde.)

Gaauw.

Die niet gaauw (of: sterk) is, moet slim zijn.

Die stelen wil, moet gaauw zijn.8

Die zich uit den nood kan redden, is een gaauwerd.9

Gaauw is dood, en langzaam leeft nog.

Hij is zoo gaauw, dat men doode ratten met hem zoude vangen.10

Gaauwigheid.

Alles is maar eene wetenschap, behalve vlooijen vangen: dat is eene gaauwigheid.

Dat maakt eene gaauwigheid, zei besje, en zij klom over een hek. (Zie besje.)

De gaauwigheid ziet hem de oogen uit.11

Vroeg gehuld, dat bewijst gaauwigheid in het huishouden.12

Gadelijk.

Gadelijk Met schadelijk.13

Gading.

Alles is zijne gading: rijp en groen.14

Gaffel.

De gaffel blijft bij den greep.

Hij heeft het zoo noodig als een arm man eene vleeschgaffel.15

Hij zal dat hooi wel op zijne gaffel krijgen.

Van de gaffel in den greep.16

[Dat is: van den tweetand in den drietand vallen, en dus van kwaad tot erger komen. Gaffel wordt ook wel voor den algemeenen naam genomen, en dan duidt men er eene vork van een onbepaald aantal tanden door aan. In het laatste spreekwoord van dit onderwerp heeft de gaffel drie tanden.]

Veel op de gaffel, en weinig voor de koe.

Zacht met uwe gaffel-steken: de drie maken negen gaten.

Gagie.

Achterom: drie maanden gagie.

Eene commissie sans gage. (Zie commissie.)

Gaillard.

Nadat ze den Spaanschen Gaillard hebben leeren dansen.

Gajool.

Hij kijkt als een ekster uit zijn gajool. (Zie ekster.)

Gal.

Binnen schijn van zoetheid vindt men dikwijls gal.17

De gal komt boven (of: loopt hem over).

De wijn maakt mal, Maar weert de gal.

Die gal in den mond heeft, kan geen' honig spuwen.18

Een weinig gal maakt veel honig bitter.

Het is een duifje zonder gal. (Zie duif.)

Het is een man als eene paardenvijg: daar is geene gal in.19

Hij braakt al zijne gal op hem uit.20

Hij heeft zijne pen in adderspog (of: gal) gedoopt. (Zie adder.)

In de valsche liefde is meer gal, dan er in de ware liefde honig kan zijn.21

Zonder zegen wordt honig tot gal.22

 

Zonder spat of gal.23

Galant.

Hij kijkt als een galant, wiens matres met een ander op den loop is.24

Galei.

Hij is op de galeijen geraakt.25

Galg.

Al boter tegen de galg gekletst. (Zie boter.)

Als hij aan de galg hing, zou het geene familie wezen. (Zie familie.)

Als men een' dief van doen heeft, men snijdt hem van de galg; heeft men hem niet meer noodig, men hangt hem er weder aan. (Zie dief.)

Al stond er de galg op.26

Botertje tot de galg toe. (Zie boter.)

Daar komen ze weêr aandraven, zei Rein Harmensz, en hij zag zijn' vaâr naar de galg rijden.27

Daar staat galg en rad op.

Dat is boter aan de galg gesmeerd. (Zie boter.)

Dat is eene vervloeking, daar put noch galg in vergeten is.1

Dat is het galgenmaal.

De galg behoudt haar regt.

De galg is voor de ongelukkigen.2

De galg mag geen' rijken man dragen.3

Die het op de galg aanstelt, zei Joris, die sterft een profeet en een martelaar.4

Die stelen wil, moet om geene galg denken.5

Die tot de galg geboren is, verdrinkt niet.6

Die zich dood werkt, wordt onder de galg begraven.7

Die zich het stelen troost, trooste zich de galg.8

Die zich niet betert door zijner ouders roeden, die komt gemeenlijk aan de galg.9

Door de spitsroeden (ookwel: Aan de galg) dansen.10

Een dief past nergens beter dan aan de galg. (Zie dief.)

Eerst eene raap, En dan een schaap, Daarna eene koe, En dan naar de galge toe.11

Er baat geen wambuis voor de galg.12

Galgenberouw is een arm beschut. (Zie berouw.)

Heruit aan de galg.13

Het gaat hem al ter galge uit.14

Het is beter onder de galg gebiecht dan nooit.15

Het is de galg gegeeseld, en de dieven laten loopen. (Zie dief.)

Het is geen jagtwerk, ter galge te gaan.16

Het is kwaad gezelschap, dat den man ter galge leidt.17

Het is niet geraden van de galg te spreken, daar de waard een dief is. (Zie dief.)

Het is troostelijk, aan eene schoone galg te hangen.18

Het lijf der galg, en de ziel dengenen, die ze wil, zei de deugniet. (Zie deugniet.)

Het moet galgen of burgemeesteren. (Zie burgemeester.)

Hij beraadt zich met den duivel onder de galg. (Zie duivel.)

Hij besch.. de galg.

Hij dingt naar de galg.

Hij groeit op voor galg en rad.19

Hij hangt ook liever aan de laatste, dan aan de eerste galg.

Hij is de galg ontloopen.20

Hij is op het galgenpad.

Hij is zoo slim als het hout van de galg.21

Hij komt nog aan de galg.

Hij loopt aan de galg, als hij wil.22

Hij schijnt tot de galg geboren; maar meester Hans is te goed, om zijne handen aan hem te schenden.

Hij schuurt de galg.

Hij voert put noch galg.

Hij waagt het op galg en rad.23

Hij zal niet verdrinken, voor zoo verre als het water over de galg niet gaat.24

Hij ziet er uit als iemand, die voor de galg gruwt.25

Hij ziet er uit, als was hij van de galg gedropen.26

Hij zou dat doen (of: niet laten), al stond er de galg nevens.27

Hij zou je aan de galg helpen.

Hoe digter aan de galg, hoe meer dieven. (Zie dief.)

Ik ben al moe van het rijden, zei Tijs, en hij reed naar de galg.28

Ik ga maar eens, om de hoogte te peilen, en kom zoo weêr af, zei Pier de Potter, en hij ging naar de galg.29

Ik geloof, dat hij in het water gelegen heeft, en nu te droogen hangt, zei de mof, en hij zag een' karel aan de galg hangen.30

Ik heb eene galg in het oog, zei het wijf, en zij zag er haar' man aanhangen.31

Ik moet er meê wezen, zei de dief tegen het loopende volk, en hij reed naar de galg. (Zie dief.)

Ik versta je wuiven wel, je zult van nacht niet t' huis komen, zei de vrouw, en zij zag haar' man aan de galg hangen.32

Klaar is Kees, zei Trijn, en toen hing haar man aan de galg.

Kwaad gezelschap, zei de dief, en hij ging tusschen den beul en eenen monnik naar de galg. (Zie beul.)

Laat den gek maar loopen, zei malle Jan, en hij zag zijn' vaâr naar de galg geleiden.33

Men moet eten, al stond de galg voor de deur (of: al waren alle boomen galgen). (Zie boom.)

Men vindt meer dieven dan galgen. (Zie dief.)

Nu rijd ik in triomf, zei de dief, en hij werd met een' wagen naar de galg gevoerd. (Zie dief.)

Om het stelen en andere zonden Worden er wetten en galgen gevonden.34

Onder de galg is elk prediker.35 (Zie de Bijlage.)

Sta, zei Blok, en hij zoende een meisje tegen de galg. (Zie blok.)

Verlost gij iemand van de galg, hij zal er u zelven graâg aanhangen (of: gij brengt er u zelven aan).36

Wacht u voor de galg.37

Waren er geene dieven, er waren geene galgen. (Zie dief.)

Wat nieuws moet er wezen, zeiden de dieven, en zij hingen den beul aan de galg. (Zie beul.)

Weg gaan we, zei Flip, en hij reed naar de galg. (Zie flip.)

Wie aan de galg zijne misdaad moet boeten, zal de straf niet ontgaan.1

Zeven is eene galg vol.2

Galjoen.

Iemand in het galjoen sluiten.3

Wie zou hem uit de hut in het galjoen durven zetten?

Gallio.

Het is een Gallio.

[Dat wil zeggen: hij trekt geen harnas aan over onverschillige zaken, wil daarover geen scheidsregter wezen, maar wijst partij schamper af, en laat verder de zaak loopen, zoo als ze wil, zonder er zich mede te moeijen. Men heeft, hoewel ten onregte, een' gallio door een' onverschillige willen aanduiden. Gallio, een jonger broeder van den beroemden seneca, tot landvoogd van Achaje aangesteld, zetelde te Corinthe, toen paulus aldaar predikte. Hij was zacht van inborst, verstandig en regtvaardig. Toen dus de Joden eene aanklagt tegen paulus inbragten, doorzag hij hun doel, en van hunnen nijd en hunne kwaadaardigheid geen' overlast willende hebben, wees hij hun af met de woorden van Hand. xviii: 14 en 15. Het spreekwoord zelf heeft zijnen oorsprong uit Hand. xviii: 17 genomen.]

Galm.

Vrouwen-ooren hebben gaarne smeekenden galm van strijkende monden.4

Gamaliël.

Hij heeft aan de voeten van Gamaliël gezeten.5

[Dat is: hij heeft bij een' beroemd' man zijne opvoeding en zijn onderwijs ontvangen. Wie de wetgeleerde gamaliël was, lezen wij Hand. v: 34-39. In Hand. xxii: 3 erkent paulus, aan zijne voeten gezeten te hebben.]

Gang.

Ik weet van niets: ik woon in een gangetje.

 

Als moeders hemd de dochter past, ziet men, dat ze gemeenlijk denzelfden gang heeft. (Zie dochter.)

Al, wat leven heeft ontvangen, Gaat op losse en looze gangen.

Dat gaat met gang (of: met stoom).

Dat is een gereede kerkgang.

De opgang is zeer moeijelijk, de neêrgang zeer gemakkelijk.6

Die verre loopt, En luttel koopt, Dien is de weg lang, En hem berouwt de wedergang.7 (Zie de Bijlage.)

Eén man gaat maar één' mans gang (of: Eén mensch gaat maar éénen gang).8

Ga dan uw' wereldschen gang.9

Gij zult nog een' anderen gang moeten gaan, om dien hoek te boven te zeilen.10

Het gaat den kreeftengang.11

Het gaat den slakkengang.12 (Zie de Bijlage.)

Het gaat met een gangetje, zei de matroos, en hij had zijn' maat aan 't sleeptouw.

Het gaat zoo'n gangetje.13

Het is, alsof het een' gang ijs vriest.

Het moet zijnen gang gaan.14 (Zie de Bijlage.)

Hij gaat slinksche gangen.15

Hij heeft overal den vrijen toegang.

Hij heeft zulk een' aardigen gang als een hond, die een' knuppel aan den staart heeft.16

Hij kan hem wel aan den gang houden.

Hij weet den molen niet aan den gang te houden.

Hoe voorder gang, hoe vermoeider man.17

Kerkgang verzuimt niet.18

Kinderen gaan kinderen gang.19

Men moet tusschen de steile klippen met korte gangen doorgaan.

Men zal een' anderen gang met hem gaan.20

Oude gangen Steeds aanhangen.21

Twee kerkgangen in ééne week doen.22

Vreemde liên gaan vreemde gangen.23

Wie op zijn ouders raad niet past, Die stelt zijn gangen naar den bast. (Zie bast.)

Zijn gang is geen dokters gang. (Zie dokter.)

Zoo 't wijf met de oogen gluurt, en met haar gangen draait, Is 't wonder, zoo ze niet met andrer garen naait.

Gans.

Achter in het veen (of: op het veld) zijn de beste weiden, zei de vos, niet voor mij - maar voor de goede ganzen.24

Allengskens eet de wolf het schaap (of: de gans).25

Al reist een leêg hoofd buiten 's lands, Hij blijft nogtans een domme gans.26

Als de boeren slapen, waken de ganzen. (Zie boer.)

Als de katten ganzeneijeren leggen. (Zie ei.)

Als de vos (of: de duivel) de passie preekt: boeren! past op je ganzen. (Zie boer.)

Ben ik niet geroepen, om ganzen te hoeden, laat het gansjes wezen.

Dat loopt op een gansje.27

Dat vuurtje heb ik gestookt, zei de gans, en zij sch... op het ijs.28

De gans blaast wel, maar bijt niet.29

De ganzen gelooven niet, dat de kiekens hooi eten.30

De gebraden ganzen (duiven, snippen, leeuweriken, of: patrijzen) komen u niet in den mond vliegen. (Zie duif.)

De goddeloozen zijn als een koppel wilde ganzen, zei vader Holtmans.1

[Men bezigt dit Groningsch spreekwoord bij gelegenheid van jeugdige dartelheid, die men wil bestraffen. De dorpspredikant, hier genoemd, ving eenmaal zijne preek aan met de woorden, die het spreekwoord hem in den mond legt. Zie verder de jager.]

De monnik preekte, dat men niet stelen mogt, en hij zelf had de gans in zijne schapperade.2

Den man een vogeltje en den boer eene gans. (Zie boer.)

Die des konings gans eet, k... de pluimen honderd jaren daarna.3

Die niet doet gelijk de gans, heeft een kort leven en korte blijdschap. (Zie blijdschap.)

Drie vrouwen en ééne gans maken eene markt.

Eene gans kan geene uileneijeren leggen. (Zie ei.)

Eene gans (of: kraai) vliegt wel over het meer, maar komt ook als gans (kraai) weder terug.4

Een ei is een ei, zei de boer, en hij greep naar het ganzenei. (Zie boer.)

Eene vette gans bedruipt zich zelve.

Eén schacht is beter in de hand, Dan zeven (of: twintig) ganzen op het strand.5

God geeft der ganzen den kost wel; maar zij moeten dien plukken, dat ze op haar' aars vallen. (Zie aars.)

Goeden dag, u allen! zei de vos, en hij kwam in het ganzenhok. (Zie dag.)

Het bier is voor de ganzen niet gebrouwd. (Zie bier.)

Het hennen- (of: musschen-) ei grijpen, en het ganzenei verwaarloozen. (Zie ei.)

Het is al van de gans.6

Het is eene goede gans, die altijd dropt.7

Het is eene slimme (ook wel: onnoozele) gans.8

Hierom en daarom gaan de ganzen (of: hoenders) barrevoets.9

Hij doet niet dan eten en sch....: hij slacht de graauwe ganzen.10

Hij gelijkt wel eene geplukte gans.

Hij is dolkoppiger dan een wilde muilezel (of: eene wilde gans).11

Hij is niemand schuldig dan alle man: de ganzen manen hem niet.12

Hij is voorzien van verstand, als eene gans van een' kam.13

Hij is zoo dom als eene trapgans.14

Hij kan met de ganzen drinken.15

Hij komt uit de lucht vallen als eene aangeschoten gans.16

Hij leeft met de wilde ganzen in de wadden.17

Hij preekt voor de ganzen.18

Hij steekt de borst op als eene kermisgans (een pekelharing, of: eene smerige eend). (Zie borst.)

Hij wacht op Sint Maartens gans.19

Hij wil niet, dat de ganzen leven bij den kafhoop.20

Hij wil ze zieden en braden; maar als het gebeuren zal, bijt hij als eene gans.21

Hij zal eindelijk nog de gans moeten betalen.22

Hij zal niet ligt gebraden ganzen over den tuin werpen.23

Ieder boer meent, dat zijn ekster eene gans is. (Zie boer.)

Ik ben hier niet, om de ganzen te hoeden.24

Kaart spelen is geen ganzen wachten.25

Kinderen kweeken is geen ganzen wachten.26

Laat der papen ganzen loopen; want zij gaan op Gods geleide.27

Maak dat der ganzen wijs.28

Men kan der ganzen en der wijven nooit zooveel geven, dat ze zwijgen.29

Men plukt de gans, zoo lang zij vederen heeft.30

Men vindt over te doen, zei degene, die de gans besloeg.31

Men zal zien, wat de gans voor vet inheeft.

Neem biggen van ééne maand, en eene gans van drie. (Zie big.)

Vangen wij eerst de gans, voor wij de saus bereiden.32

Ze plukken hem, als de boeren in Gelderland de ganzen doen. (Zie boer.)

Zij kakelen door elkander als een koppel wilde ganzen.

Zij loopen achter elkander als de ganzen.33

Zij loopt (of: waggelt) als eene vette gans.34

Zij moesten eerst liever nog wat op het ganzenbord spelen. (Zie bord.)

Zij stoven uit elkander als ganzen, wanneer een jonge dartele hond haar achter de veren zat.

Zij zijn verstrooid als een hoop wilde ganzen.

Gaper.

Dat mannetje speelt met den gaper.35

Het getal helpers staat tot dat der nieuwsgierige gapers als één tot duizend. (Zie duizend.)

Het is een Goudsche gaper.

Garantie.

In overdaad valt geene garantie.36

Garde.

Op de garde loopen.37

 

Die gard Is te hard.38

Hier moest men schoot en gard wel beleggen.39

Hij is de garde ontwassen, maar den stok nog niet.

Hij moet de garde nog hebben.

[Hij gedraagt zich, alsof hij nog een kind was.]

Gareel.

Die twee loopen in hetzelfde gareel.

Een paard eet niet wel met zijn gareel aan.1

Het gareel (of: juk) moet aan den hals.2

Iemand in het gareel spannen.

Garen.

Als het lijnwaad begonnen is, zendt God er garen toe.3

Dat garen is maar van snuit gesponnen.4

Dat zijn zeilen op stootgaren.5

De broek lappen, en het garen toegeven. (Zie broek.)

Die dingen loopen af als een kloentje garen. (Zie ding.)

Een oude vos komt niet gemakkelijk twee maal in het garen.6

Het is goed spinnen van eens andermans garen.

Het is niet noodig, dat men zakken met zijde naait: men doet het wel met blaauw garen.7

Het is, om door het garen te springen.

Het is zoo verward als duivels naaigaren. (Zie duivel.)

Het wild is in het garen.

Het zal zich wel dekken, zei de wever, en hij sprong door het garen.8

Hij draait hem als een kluwentje garen.

Hij haalt garen uit.

[Dat wil zeggen: hij zit te druilen, hij ziet er bedrukt uit. Garen uithalen of ontwarren is een werktuigelijk werk.]

Hij beeft te veel stopgaren gebruikt.

[Het is genoeg bekend, met welk stopgaren de nathals naait.]

Hij is daar in zijn goed garen.

Hij is daar (of: haspelt ermede) als een aap in een' garen- (of: lint-) winkel. (Zie aap.)

Hij is menigmaal (of: wel meer) in het garen geweest.9

Hij rookt zijn eigen garen.10

Hij spint er goed garen bij.

Hij spint loopgaren, en haspelt het op de hakken.

[Hij neemt den schijn aan, alsof hij al vrij wat uitvoert; doch't is niets dan lanterfanten.]

Hupsche en nette vrouwen dragen staâg naald en garen bij zich.11

Iemand in het naadgaren komen.

Ik lust liever raauwe boonen dan garen. (Zie boon.)

Ik weet er geen goed garen van te spinnen.12

Men kan geen goed garen van alle vlas spinnen.13

Op stootgaren liggen.

[Als men elk' oogenblik, door eene of andere omstandigheid, in zijne werkzaamheid verhinderd kan worden.]

Voor alle gaten is het kwaad garen hangen.14

Wat splits komt daar nu in 't garen?15

Welk garen zal men daarvan spinnen?16

Zijne leden hangen, of ze met blaauw garen aan zijn lijf genaaid waren.17

Zoo 't wijf met de oogen gluurt, en met haar gangen draait, Is 't wonder, zoo ze niet met andrer garen naait. (Zie gang.)

Garf.

Hij heeft het land om de garven.

Garnaal.

Alle ding laat zich eten, zei de man, en hij at garnaal en krabben. (Zie ding.)

Eene garnaal heeft ook een hoofd.18

Hij heeft al wel gevischt; maar het is jammer, dat hij maar garnaal gevangen heeft.

Hij heeft een geheugen als eene garnaal: die is morgen vergeten, dat zij gisteren nog zwom.19

Hij heeft een geluid als eene garnaal.20

Hij heeft een hoofd als eene garnaal.21

Hij vischt met garnaal.

Hij zingt, alsof hij eene garnaal (ook wel: graat) in de keel had.22

Wij beleven wonderlijke tijden, zei Joost de vischer, en hij zag eene garnaal in een' pispot zwemmen.23

Garnizoen.

Groote parade en klein garnizoen.24

Garnwerd.

Stuur het maar naar Garnwerd!25

[Dat is: ligt u iets in den weg, er is wel afkomen aan. Stuur het maar naar Garnwerd, daar zal het grage koopers vinden. De inwoners van dit Groningsche dorp bestaan voor een groot deel van het sloopen van oude schepen.]

Garrelsweer.

Al weêr van voren af aan, als de koster van Garrelsweer.26

[Dat wil zeggen: 't is altijd de oude les. Men bezigt dit spreekwoord, omdat de koster van het Groningsche dorp Garrelsweer, een kapittel uitgelezen hebbende, steeds al weêr van voren af aan begon.]

Gast.

Al naardat de gast is, braadt men de worst.

Als een gierigaard gasten heeft, houdt hij zich mild.

Als het brood gegeten is, dienen de gasten te scheiden. (Zie brood.)

Al weêr één, al weêr één, zei Govert, en hij haalde de bruiloftsgasten één voor één met het haar de trappen op. (Zie bruiloft.)

Daar het vrij gelag is, is het goed gasten nooden.27

De dood gaat meestentijds te gast, Daar ze ongenood den waard verrast. (Zie dood.)

De eene pint trekt de andre pint, Totdat de gast zich dronken vindt.1

De gekken geven gastmalen, de wijzen nemen er nota van.

De kermis moet zijne gasten, en de markt zijne kooplieden hebben.

De tafel in 't rond: hoe minder gasten, hoe beter onthaal.2 (Zie de Bijlage.)

De vos en de kraan hebben elkander te gast.3 (Zie de Bijlage.)

De waarheid is een blijvende gast.

Die dikwijls te gast wil gaan, moet dikwijls nooden.4

Die gast is, moet waard willen wezen.5

Een dagelijksche gast is een groote dief in de keuken. (Zie dag.)

Een driedaagsche gast 1s een last. (Zie dag.)

Een gastmaal zonder wijn is eene tooverlantaarn zonder kaars.

Een kwaad waard is een goed gast.6

Er is geen waard zoo arm, of hij kan een' gast eenen maaltijd broods borgen. (Zie brood.)

Etende en dragende gasten.7

Gelijk de duivel is, betrouwt hij zijne gasten. (Zie duivel.)

Het is onwaardig voor den waard, als hij nevens de gasten niet aan mag zitten.8

Het mag mij spijten, maar het zal mij niet schaden, zei gierige Piet, en al zijne gasten liepen weg.9

Het zijn draalgasten, die al te kwaad te trekken zijn.10

Het zijn drooge gasten, die ongenood ten eten komen.11

Het zijn kwade gasten, die den waard verdrijven.12

Hij is de baas van de poldergasten. (Zie baas.)

Hij is er slecht te gast geweest.13

Hij is meer gast dan waard.

Hij noodt gaarne gasten in anderer lieden huizen.14

Hij noodt twee gasten op een schaapshoofd.15

[Dat wil zeggen: hij geeft niet te veel weg. Het is het geringe onthaal, dat men hier aanduidt, en niet de domheid van den gastheer: immers het schapenvleesch als spijs nog als beeld van onnoozelheid te willen voorstellen, zou voorzeker overdreven zijn. Daarom is het een misbegrip van v. eijk, dat het spreekwoord ‘eene satire’ zoude wezen ‘op hem, die zijne gasten geen verstandig of vernuftig onderhoud weet te verschaffen.’]

Hij reist in (of: wordt te gast gehaald met) Jant'huis-blijvens wagentje.16

Hij wordt op blaauwe erwten te gast genood. (Zie erwt.)

Jeroen, je bent een aardig gastje, zei Trijn, je schildert mijn paneel zeer aardig zonder kwastje.17

In eene vette keuken is men nooit verlegen met onverwachte gasten.

Magermans gasten overeten zich zelden.18

Men kan wel zes week vasten, Al heeft men ook gasten.

Men zal de gasten eeren.19

Mijne moeder heeft gasten genood, en ik moet peper stampen.

Mijn neus is te gast.

Naardat de gast is, wordt er opgedischt.

Niets voor eenen goeden gast.20

Niet te gast gaan of te nooden, is het beste middel, om bevrijd te wezen voor oneer, schade, spijt en schande.21

Noodgasten, druilgasten.22

Nood geene gasten op het geitje, eer de geit geworpen heeft.

Ongenoode gasten zijn zelden welkom (of: zet men achter de deur). (Zie deur.)

Vastendagen Zijn gastendagen. (Zie dag.)

Versche visschen en namagen Stinken al ten derden dage (ook wel: Een gast is gelijk de visch: hij stinkt op den derden dag). (Zie dag.)

Vroeg waard, vroeg gast.23

Vrolijke waarden maken vrolijke gasten.24

Waarheid is een zeldzame gast.25

Wie gekken noodigt, heeft wisse gasten.26

Wijs mij den waard, ik wijs u den gast.27

Zal men zulken gasten nog een' stoel met een kussen zetten?

Zoo als de waard is, beschikt God hem de gasten.28 (Zie de Bijlage.)

Zoo de waard is, vertrouwt hij zijne gasten.29

Zoo lang er waarden zijn, moeten er gasten wezen.30

Gasthuis.

Als het gasthuis brandt, kent men de zieken.31

Als men driemaal niest, kan men het gasthuis uit.

Daar is groote liefde in 't gasthuis, als de bedelaars malkander met luizen werpen. (Zie bedelaar.)

Dat is de weg naar het gasthuis.32

Dat niemand houden kan of wil, moet het gasthuis houden.33

Dat zou kwaad spel in het gasthuis gemaakt hebben.

De buik is een gasthuis. (Zie buik.)

Die den eenen voet in het hoerhuis zet, zet den anderen in het gasthuis.34

Die op hoop leeft, loopt gevaar, van in het gasthuis te sterven.

Het gasthuis hangt de loopers achteraan.35

Het gasthuis hangt de slempers aan den aars. (Zie aars.)

Het gasthuis is voor de varkens niet gemaakt.1

Het gelijkt wel een gasthuis.

Het is daar geheel in het gasthuis.

Het is nog vroeg in het gasthuis: de zieken slapen nog.2

Hij heeft meer snaps dan al de bedden van het gasthuis. (Zie bed.)

Hij is in het gasthuis niet van armoede gestorven. (Zie armoede.)

Hij is zoo rijk als de keizer, die van armoede in het gasthuis stierf. (Zie armoede.)

Hij ligt in hetzelfde gasthuis ziek.3

Hij wil het gasthuis berooven.4

Ledigheids bende wappert al naar het gasthuis. (Zie bende.)

Met den eenen voet in het hof, met den anderen in het gasthuis.5

Veel verliezen en niet vooruit gaan, brengt den kramer naar het gasthuis.6

Zij liggen daar allen in het gasthuis.

Gaten.

Al de gaten omzoeken.7

Al des werelds schat Moet door scherminkels gat.8

Als het hemd (of: het zeil) scheurt, dan is (of: heeft) het een gat.9

Daar hebt ge het gat van den timmerman.10

Daar is doorzigt in, zei Stoffel, en hij keek door eene plank met een gat. (Zie doorzigt.)

Daar zie ik mij een gat mede in de huid.

Dat boort het gat.11

Dat gat is niet te stoppen.12

Dat gat is vernageld.13

Dat is een digt dak zonder rookgat, daar de duivel weleer onder gescholen heeft. (Zie dak.)

Dat is een erg gat, zei meester Jan (of: Barend), en het was een kakhiel. (Zie barend.)

Dat is vlak in mijn gat, zei pollepel.

Dat zal een gat maken.

De aal kruipt gaarne dáár in, waar het gat het naauwst is. (Zie aal.)

De banken zijn vol gaten. (Zie bank.)

De bedelzak heeft een gat. (Zie bedelzak.)

De nagel heeft het zoo kwaad als het gat.14 (Zie de Bijlage.)

De schepen zijn binnen (of: buiten) gaats.15

De stank verdwijnt zoo gezwind, als een veest in de kerk: daar heeft ze de ruimte van neusgaten.16

Deventer is eene koopstad, Zutphen is eene loopstad, Lochem is nog wat, Maar Borculo is een hondengat. (Zie borculo.)

Die den kok bedilt, moet het rookgat uit.17

Die het dunste kleed aanheeft, moet met den rug tegen het gat van de deur zitten. (Zie deur.)

Die het gat onder den neus veel opendoet, moet gescheurde schoenen dragen.18

Die 't hoofd ligt steekt in alle gaten, Kan er ook ligt zijne ooren laten.19

Die twee schieten door één gat.

Die zijn' neus steekt in alle gaten, haalt ze er dik besch.... uit.20

Die zulke dingen doen, die raken in het gat, zei de meid, en zij zag een' man in eene alikruik peuteren. (Zie alikruik.)

Dit gat moeten wij in.21

Door een klein gaatje ziet men ook den hemel.22

Een cent met een gat Geeft altijd wat. (Zie cent.)

Eene muis sluipt alle gaten door.

Eene oude rat Vindt ligt een gat.

Eén gat maakt meer gaten.

Een gat maken, om een ander gat te stoppen.23

Een knoopsgat maken, dat er de ziel door ontvliegt.24

Eilieve, stop hem toch het riemgat.25

Er is een dief uit het gat gebroken. (Zie dief.)

Er is geen gat zoo klein, of er past een spijker in.26

Er is geen spijker zoo klein, of men vindt er nog wel een gaatje voor.27

Geen kostelijker gat dan het lekkere keelgat.

Goed overleg is het halve werk (of: Is dat niet wel verzonnen), zei de broddelaar, en hij zette den lap naast het gat. (Zie broddelaar.)

Groote neusgaten opzetten.28

Had ik uw' vinger in het dolgat. (Zie dol.)

Het doet er weinig toe (of: Het schaadt niet), al krijgt het waterschip een gat meer.29

Het eene gat of het andere vinden.30

Het geld zoekt zijn maatje, En sluipt door het gaatje.31

Het is, alsof hij door het sleutelgat gekropen is.

Het is een heel gat in den kop voor hem.

Het is een waterschip: elk boort er een gat in.32

Het is in de keel en de maag (of: in het keelgat en den buik) vacantie. (Zie buik.)

Het is open gaats.33

Het is uit mijn gat en in mijn gat.34

Het kan altijd niet even stijf wezen, zei Goosen de varkenslager, en hij blies eene blaas op, daar een gat in was. (Zie blaas.)

Het klinkt als een bomgat. (Zie bom.)

Het kruis is in het gat.35

Het schip heeft een gat.36

Het schip op zijn gat zetten.37

Het zijn nootjes met gaatjes.38

Hij boorde een ander gat.39

Hij boort hem een gat door den neus.

Hij diende wel door een' molensteen te kijken, daar een gat in is.

Hij draagt het geld in zijnen zak, maar er is een gat in.

Hij gaat buiten gaats.

Hij gedraagt zich niet anders, dan of hij in een verbeurd gat zat.1 (Zie de Bijlage.)

Hij grinnikt als de duivel voor het gootgat. (Zie duivel.)

Hij haalt het uit de hoekjes en gaatjes.

Hij heeft een geheugen als een kanonskogel (of: eene granaat), en een keelgat als een bomketel. (Zie bom.)

Hij heeft een kostelijk gat onder zijn' neus (of: in zijn hoofd).2

Hij heeft het al in 't vizier (of: in de gaten, ook wel: op het schut).3

Hij heeft voor dezen spijker een ander gat geboord.

Hij heeft zich in een kwaad gat gestoken.4

Hij jaagt alles door het keelgat (of: Hij lapt alles door de keel).5

Hij is geheel in het gat.6

Hij is in een derriegat geraakt. (Zie derrie.)

Hij is voor één gat niet te vangen.7

Hij is voor geen (of: niet één) gat te vangen.8

Hij kan wel zien door eene eiken plank, daar een gat in is. (Zie eik.)

Hij kijkt door eene plank zonder gat.9

[Wie stomp van begrip is, laat men zien door eene eiken plank, daar een gat in is, en van hem, die alles wil weten en alles wil kennen, zegt men, dat hij kijkt door eene plank zonder gat.]

Hij krijgt een gat in zijn dak. (Zie dak.)

Hij kroop in het kabelgat.10

Hij laat de lip hangen tot op het derde knoopsgat.11

Hij moet het vierkante gat uit.12

Hij poept door een rond gat.

[Dat wil zeggen: hij is een man, die zich aan de groote wereld houdt. De ongeciviliseerde moge zich overal neêrzetten, ook voor het onontbeerlijke, - de man van de wereld neemt de meest mogelijke etiquette in acht.]

Hij slaapt een gat in den dag. (Zie dag.)

Hij slaat een gat in de lucht.13

Hij stuurt hem het gat uit, waardoor hij gekomen was.14

Hij valt in een gat, daar een ander uitgekropen is.

Hij weet van angst niet, in welk gat hij het gieten zal. (Zie angst.)

Hij weet voor elken spijker een gat.

Hij weet voor ieder gat een' spijker.

Hij wijst hem het gat van de deur. (Zie deur.)

Hij wil het honden- (of: katten-) gat uit.15

Hij wil in het hoogste gat blazen.16

Hij wordt door een kattengat gejaagd, en zal wel anders leeren maauwen.

Hij zal dat gat niet boren.17

Hij zal een gat in het water maken.18

Hij zet de bezaan op haar gat. (Zie bezaan.)

Hij ziet door negen schietgaten.

Hij ziet er geen gat in.19 (Zie de Bijlage.)

Hoe erger keel, hoe beter gat.20 (Zie de Bijlage.)

Hoe krijgen wij er een gat door?21

Hoe zwarter gat, hoe meer vlooijen.

Iemand een ander gat (of: eenen anderen weg) doen ingaan.22

Iemand het aars-gat ontdekken. (Zie aars.)

Ik heb wel gezegd, dat ze mij het gat zouden inrijden.

Ik moet het grondgat weten.23

Ik weet niet, in wat gat (of: vat) ik het nog zal moeten gieten.24

Komt de nieuwe broek aan het oude wambuis, dan scheuren de vetergaten uit. (Zie broek.)

Men kan hem in alle hoeken en gaten vinden.

Men mag ten zijnen huize 't gat niet boren.25

Men moet den duim op het zundgat houden. (Zie duim.)

Men ziet aan het been wel, waar de kous een gat heeft (of: de broek gescheurd is). (Zie beenen.)

Met geld kan men vele gaten stoppen.

Neem de oogen in de hand, en zie door de gaten.26

Noem je dat een propertje: het is een gat, of het er met eene ossenbijl in gehakt is. (Zie bijl.)

Praatjes Vullen geen gaatjes (ook wel: vullen den buik niet). (Zie buik.)

Schep op, Lubbert! met den grooten lepel, de kleine heeft een gat.

Steek u in geen gat, of zie erdoor.27

Voor alle gaten is het kwaad garen hangen. (Zie garen.)

Waarheid kruipt in geen muizengaatje.

Wat is het ruig in dat gat, zei blinde Neel, en zij voelde in een' schoorsteen, die in geene negen en dertig jaren geveegd was.28

Weet gij een gat, ik weet een' nagel.29

Weet gij een' nagel, hij weet een gat.30

Wie in een kwaad gat is, die moet erdoor.31

Wist men een lek, zij wisten een nagelgat.

Woerden is eene stad, Oudewater is nog wat, Maar Montfoort is een gat.

Zacht met uwe gaffel-steken: de drie maken negen gaten. (Zie gaffel.)

Zich in een kwaad gat steken.32

Zij blazen allen in één gat.

Zij gieten het van het eene gat in het andere.

Zij heeft eene hand met een gat.33

Zij sch.... alle twee door één gat.1

Zooveel gaten, zooveel spijkers.

[Overal weten zij uitvlugten op.]

Gatenpetiel.

Hij is zoo digt als eene gatenpetiel.

Gatten.

Als hij het gat geladen zal hebben.2

Als hij het mij te benaauwd maakt, dan kruip ik hem in zijn gat, en bijt hem zijn hart af.

Als je je hemd opligt, laat je je gat zien.

Al te laat, zei de ekster, en hij had den bout in 't gat. (Zie bout.)

Berg je gat, zei Jan van Speijk.

[Toen de held van speijk, op den 5den. Februarij 1831, gereed stond, den brand in het kruid te schieten, en de scheepsjongen wijler, zijn oppasser, hem met bevende lippen vroeg: commandant, gaat gij vuur in 't kruid steken? gaf de vastberaden man hem, met de woorden van het spreekwoord, een' wenk, om zich te redden. Deze behoort dan ook onder de weinigen, die aan de uitbarsting zijn ontkomen.]

Brandnetels is zuiver kruid, zei de drommel, want daar veegt niemand zijn gat aan. (Zie drommel.)

Daar de hond zijn' kop doorkrijgt, haalt hij ook zijn gat door.3

Dan moet men zijn gat voor iedereen maar bloot leggen.

Dat gaat je naar je gatje, zei Jannetje de klisteerster, en zij had de kraamvrouw bij hare billetjes. (Zie bil.)

Dat gelijkt erop als mijn gat op een kommetje soep.

Dat is bij zijn gatje af.4

Dat is een mooi gezigt, zei de papegaai, en hij zag een klein-kindergatje. (Zie aangezigt.)

Dat is wel een ekster, die uit zijn gat vliegt, en kwek roept. (Zie ekster.)

Dat veegt zijn gat zonder papiertje.

Dat zal zijn gat wel schuren.

De fortuin loopt zijn gat uit. (Zie fortuin.)

De kop moet het gat verkoopen.

De nering zit op haar gat.

De vrek gaat met zijn gat op de geldkist zitten.

Die het eerst ruikt, Heeft zijn gat gebruikt.5 (Zie de Bijlage.)

Die loopt op sokken het gat uit.

Die vent laat zijn naakte gat zien, zei Jochem, en hij zag een' jongen zwemmen.6

Ei mij! hoe steekt me de milt, zei domme Flip, en hij voelde naar zijn gat. (Zie flip.)

Ergens zijn gat op de leest slaan.

Had Besch... zijn gat.

Hemdje, raak me naarsje niet: mijn gatje is van goud. (Zie aars.)

Het bloed kruipt, daar het niet gaan kan, zei de bankeroetier, en hij veegde zijn gat tegen de poort aan. (Zie bankeroetier.)

Het deugt den hond in zijn gat niet.

Het geluk loopt hem bij stralen het gat uit.

Het geschiedt uit enkele liefde, zei de boer, en hij zoende zijn kalf voor het gat. (Zie boer.)

Het ging er lustig van gat.7

Het glimt als een kaarsenmakers gat in 't donker. (Zie donker.)

Het hemd trilt hem voor 't gat.

Het is, alsof het den hond in zijn gat gezeten heeft.

Het is eene grappige ziel (ook wel: een grappige duivel): de drollen hangen zijn gat uit. (Zie drol.)

Het is een gatlikker (of: Hij likt hem het gat).

Het is één moêrsgat.

Het is een mop, als hij op zijn gat zit.

Het is gat aan kop, en buik aan borst. (Zie borst.)

Het is maar eene weet, zei de boer, en hij blies de kaars met zijn gat uit. (Zie boer.)

Het is maar met een bloot gatje.

[Wanneer schraalhans den pot bestuurt, en het vleesch in den ketel vergeten heeft.]

Het is met hem uit mijn gat en in mijn gat.

Het is van het gat met u.8

Het is zoo droog als het gat (of: de knie) van Sint Nikolaas.9

Het loopt hem meê als een kind, dat voor zijn gat krijgt.

Hij bergt zijn gat.10

Hij deinst op zijn gat.11

Hij gaat naar Bommelskonten, drie uren boven de hel, daar de honden met het gat blaffen. (Zie bommelskonten.)

Hij heeft den dop nog aan zijn gat. (Zie dop.)

Hij heeft geene nagels, om zijn gat te kraauwen.12

Hij heeft geen zit in 't gat.

Hij heeft het gebak al aan zijn gat.

Hij heeft het stroo van de wieg nog aan zijn gat.

Hij heeft parten in zijn gat.13

Hij heeft pek aan zijne broek (of: zijn gat). (Zie broek.)

Hij heeft zeker met zijn gat bloot gelegen.

Hij heeft zijn gat digt geknepen.

Hij heeft zijn gat vol.14

Hij is in zijn gat beknepen.

Hij is van adel, want zijn gat is in twee stukken. (Zie adel.)

Hij is wel in zijn gat getoomd.15

Hij is zoo beschaamd als een hond, die zijn gat laat zien.16

Hij kan geene veêr van zijn gat blazen.

Hij krijgt het voor zijne broek (ook wel: voor zijn gat). (Zie broek.)

Hij lapt het maar voor zijn gat.17

Hij ligt weêr met zijn gat omhoog.

Hij loopt zijn gat uit de haken.

Hij moet eraan, al had hij eene driedubbele plank voor zijn gat.

Hij praat alles maar voor zijn gat weg.

Hij sart hem al de honden aan het gat.

Hij slacht de klompmakers: hij zit met zijn gat in 't licht.18

Hij speelt met zijn gat, als een boer met zijn' dorschvlegel. (Zie boer.)

Hij tiert, of hij het Grieksche vuur in 't gat had.1

[Toen, in 671, Konstantinopel door de Arabieren belegerd werd, bood callinitus (geb. te Heliopolis in Syrië) den keizer constantinus pogonatus een mengsel brandstoffen aan, om er op het vijandelijke leger eene hevige uitbarsting door te bewerken. Wat dit mengsel was, is tot heden een raadsel. Het is bekend onder den naam van het Grieksche vuur. Het was eene brandbare vloeistof, zoodat het ook op het water zijne kracht behield. Konstantinopel had er zijn behoud alleen aan te danken. Onder gelijksoortige bestanddeelen, is het later, bij verschillende volken, in de vernielende kunst om menschen te dooden en oorlogsmaterialen onbruikbaar te maken, aangewend; maar bleef, van den beginne af, met oogmerk, steeds geheim. Hoogst waarschijnlijk zal het alzoo in zijne bestanddeelen wel nimmer gekend worden. De hevige uitwerking van het Grieksche vuur deed het spreekwoord ontstaan.]

Hij trekt zijn gat achteruit.

Hij veegt aan alles zijn gat af.

Hij vraagt mij het hemd van het gat.2 (Zie de Bijlage.)

Hij weet naauwelijks, op wat gat hij zitten wil.

Hij zal zijn eigen gat nog vergeten.

Hij zal zijn gat wel redden.

Hij zet zijn gat tegen de krib.3

Hij ziet zoo goor, ofer eene kraai in zijn gat pikte.4

Hij ziet zoo scheets, of de drommel rood melizoen in zijn gat blies. (Zie drommel.)

Hoe zou dat van gat gaan? vroeg Lubbert, want hij vond er nergens vat aan.

Hoor eens, weet je wat: Een klein kind heeft een klein gat.

Hou je gat stil, zei Bartel tegen zijne vrouw, en haar hemd stond in brand. (Zie bartel.)

Je gat uitleenen, en zelf door de ribben sch.....

Je kunt er wel met je gat op naar Keulen rijden.

[Men zegt dit van een bot mes.]

Iemand achter het gat loopen.

Iemand een' voet in 't gat geven.5

Iemand het gat doorvragen.6

Iemand het gat nadragen.

Iemand het gat naloopen.

Iemand het vel van het gat slaan.7

Iemand in het gat kruipen.

Iemand op zijn gat zetten.

Je moet niet hooger k....., dan je gat staat.

Ik had haar liever aan mijn gat dan eene dolle kat.

Ik heb klei aan mijn gat, zei de boerin, komende uit eene sloot gekropen, en zij had wol noch webbe. (Zie boerin.)

Ik heb van mijn leven den dag beleefd, Dat mijn hemd zat aan mijn gat gekleefd. (Zie dag.)

Ik wou, datal mijne beeren te Elberfeld plat op hun gat zaten. (Zie beer.)

Laad je gat, En zelden zat.8

Laat ze zeggen, wat ze willen: Vierdhalf gat is zeven billen. (Zie bil.)

Men kan hem een ei in het gat gaar braden. (Zie ei.)

Men zou hier eelt aan zijn gat zitten. (Zie eelt.)

Rapen Doen het gat gapen.9

Roer je gat, Amelia! (Zie amelia.)

Spreek! je mond zal zoo lang duren als je gat.

Vat hem bij zijn gat, sch.. hij, zoo sch.. hij.10

Wat bruit mij de platter, zei Maartje, en zij kreeg eene schol voor haar gat.11

Wat drommel zal hij al uit zijn gat douwen: hij zal mij mijne bestemoêr wel doen loochenen. (Zie bestemoeder.)

Wat eene roof is ons van 't gat gevallen!12

Wie kent mijn gat In eene vreemde stad!

Wie kent mijn gat in Frankrijk (of: te Keulen)! (Zie frankrijk.)

Zij gaat met een warm gat naar bed. (Zie bed.)

Zij heeft ook maar alles aan haar gat gehangen.

Zij is al zeer bekwaam, om met haar gat uit het venster te liggen. (Zie bekwaam.)

Zij is bang voor haar gat. (Zie bang.)

Zijn gat gaat op schijven.13

Zijn gat jeukt.

[Dit zegt men van een kind, dat ongehoorzaam is, en zelf gevoelt, dat het straf verdient.]

Zijn gat staat naar Frankrijk. (Zie frankrijk.)

Zij zouden elkander het gat kunnen likken.

Zoo dikwijls als hij de waarheid spreekt, vliegt hem een ekster uit zijn gat. (Zie ekster.)

Gaudeamus.

Dat is het liedje van requiem, niet van gaudeamus.14

Men speelt er wakker gaudeamus.15

[Requiem heet in de Roomsche kerk de plegtige muzikale zielmis, welke ter nagedachtenis van een' overledene gezongen wordt, en met de woorden: Requiem aeternam dona eis aanvangt; Gaudeamus is het begin van een' feestpsalm. Requiem beteekent rust, en Gaudeamus zegt: laat ons ons verheugen! Het eerste der beide spreekwoorden dezer rubriek stelt den bedroefde, den geestelijk treurende voor; het tweede hem, die zich aan de vreugde overgeeft, die geestelijk verblijd is.]

Gauw.

Gauw ligt digt bij Sneek.16

[Een boertend antwoord aan hen, die door hun gaauw, gaauw! tot voortvarendheid aansporen.]

Gauweriaan.

Hij is van Gauweriaan.17

[Elke plaats is een Gauweriaan voor hem, die niet vlug van bevatting en onervaren in het vinden der juiste middelen is. Het spreekwoord, dus ironisch op te vatten, is waarschijnlijk eene woordspeling met het bij Gorinchem gelegen Zuid-Hollandsche dorp Goudriaan.]

Gazelle.

Het is eene gazelle.1

Gebak.

Altijd een gebak (of: brood) ten achteren zijn. (Zie brood.)

Hij heeft het gebak al aan zijn gat. (Zie gatten.)

Gebas.

Het gebas van eenen ouden hond behoort men te gelooven.2

Gebed.

Biecht zonder rouw, Vriend zonder trouw, Gebed zonder eenigheid: 't Is al verloren arrebeid. (Zie arbeid.)

Dat is een gebed zonder einde. (Zie einde.)

Een kort gebed en een lange maaltijd.3

Het gebed is de sleutel der eeuwigheid. (Zie eeuwigheid.)

Het gebed is zonder vrucht, zoo de ijver ontbreekt.

Het gebed moet zijn de sleutel van den dag en het slot van den nacht. (Zie dag.)

Het gebed opent 's hemels deur. (Zie deur.)

Het stond zeker niet in zijn gebedenboekje. (Zie boek.)

Hij doet een bedelaars gebed. (Zie bedelaar.)

Hij doet een blindemans gebed. (Zie blind.)

Hij hield een dronkenmans gebed. (Zie dronkaard.)

Hij moet van daag een goed gebed gesproken hebben. (Zie dag.)

IJdele hand, ijdel gebed.4

Gebeente.

Als men van den duivel spreekt, dan is hij nabij (of: dan rammelt reeds zijn gebeente, ook wel: dan ziet men zijn' staart). (Zie duivel.)

Al verloren, als het in 't gebeente is.5

De leugens zitten hem in het gebeente.6

De ondeugd zit hem tot in het gebeente.

Hij is goed tot op zijn gebeente (of: tot in zijn gedarmte).

Hij is zoo mager, dat hij met zijn gebeente wel twaalf uren kan luijen.

Hij siddert, dat zijn gebeente kraakt.

Men beschreit nog zijn gebeente.

Wee, je gebeente!

Gebeurtenis.

Eene narrenstreek wordt dikwijls door eene gelukkige gebeurtenis opgevolgd.

Gebied.

Der heeren lied Is een kort gebied.7

Gebit.

Het is noodig, dat men hem een gebit in den mond doet.

Hij heeft een goed gebit in den mond.8

Hij houdt het gebit op de kiezen.

Iemand een gebit in den mond leggen.9

Moedige paarden, straf gebit.10

Geblaat.

Het schaap en het lam herkennen elkander aan hun geblaat.

Hoe schurfter schaap, hoe harder geblaat.11

Gebod.

Dat staat (of: Hij leeft) in het elfde gebod.

[Die in de wereld vooruit wil, moet zich naar de menschen schikken. Zoo te handelen is gewis geoorloofd, ik zou zeggen: de ware wijsheid. Onze Heer zelf leerde 't ons, als Hij niet alleen op de duiven, maar ook op de slangen wees. In dit spreekwoord neemt men 't echter zoo zwaar niet op. Die zich naar het elfde gebod (onnatuurlijk, want God gaf er slechts tien) gedraagt, legt zich eigenwillige lasten op, en hecht aan nietigheden. En zonder zich aan de tien geboden veel te laten gelegen liggen, moet het elfde gebod, het zijne, stiptelijk worden volbragt. Men bezigt dit spreekwoord van fijmelaars.]

Het is een hard gebod, dat de knecht moet fluiten, zoo lang hij in den kelder is.

Het is geen heeren-gebod: men mag het doen, en men mag het laten.12

Hij weet van God noch zijn gebod.

Hij zet er zijne tien geboden in.

[De geboden nl., die zijnen wil volgen, en deze zijn zijne tien vingers.]

Mogt ieder gebieden, men zou het gebodene verbieden.13

Nood lijdt geen gebod.

Wissewasjes, zei besje, flikflooijen en duimdraaijen is het elfde gebod. (Zie besje.)

Geboorte.

De geboorte van eene goede occasie wil eene vaardige hand van de vroedvrouw hebben.

Het kind is in de geboorte gesmoord.14

Men moet het kwaad in de geboorte dooden.

Op Maria's geboort Trekken de zwaluwen voort.

[Ruim vijf weken later dan de ooijevaars, den 8 September (Maria's geboorte), verlaten ook de zwaluwen de koudere landen, om die met eene warmere luchtstreek te verwisselen.]

Reeds bij onze geboorte komt de dood ons aan boord. (Zie boord.)

Gebouw.

Het gebouw stort in als een kaartenhuisje.

Hij trekt het gebouw te hoog op.

Op de fondamenten steunt het gansche gebouw. (Zie fondament.)

Gebraad.

Aan de kat, die het spit likt, moet men het spek (of: gebraad) niet toevertrouwen.15

Al het smeer is vet, zei de koksjongen, en hij lardeerde het gebraad met kaarseindjes. (Zie einde.)

Beter t' huis rapen te eten dan elders gebraad.16

Dan zal de luiaard het gebraad niet verslapen.

De braadpan wil boven het gebraad wezen.

Gij zult wat hebben, - wel te weten: als de kat haar' poot brandt, zult ge gebraad eten.17

Groot roemen, weinig gebraad.18

Het gebraad, dat door hitte te veel aangejaagd wordt, verkorst, eer het murw wordt.

Hij heeft den reuk van het gebraad, dat voorbij eens koks deur gaat. (Zie deur.)

Hij heeft liever den rook dan het gebraad.

Hij is met het spit geslagen (of: gesmeten), zonder van het gebraad gegeten te hebben.1

Hij kijkt gaarne op eens anders teljoor, en wil het gebraad uit zijne keuken ruiken.

Hij loont mij met het spit, daar het gebraad af is.2

Hij ruikt het gebraad (of: den brade).

Hij wendt het gebraad in de asch. (Zie asch.)

Iemand een gebraad aan de hand doen.3

Men moet het gebraad aan het spit leggen, terwijl het vuur brandt.

Toef wat: het gebraad is nog achter.4

Van het gebraad geven, en daarna met het spit smijten.

Gebrek.

Aan hoeren en dieven, Vlooijen en vliegen, Honden en drek Is te Dantzig geen gebrek. (Zie dantzig.)

Armoede en hoovaardij zijn kwade gebreken en gemeene plagen. (Zie armoede.)

Bij gebrek van beter.5

Bij gebrek van boter kan men zich ook met visch behelpen. (Zie boter.)

Bij gebrek van brood eet men korstjes van pasteijen (of: Korstjes van pasteijen is goed brood). (Zie brood.)

Bij gebrek van brood Is de schaamte dood. (Zie brood.)

Bij gebrek van drinken krijgen de hoenders de pip. (Zie drinken.)

Bij gebrek van eenen wijze zet men den zot in den zetel.6

Bij gebrek van gebrek vergaat er menigeen in weelde.

Bij gebrek van geld blijft menige koopmanschap achter.7

Bij gebrek van tarwe maakt een leeuwerik zijn nest in de haver.

De liefde kent vlek noch gebrek.8

De luiaard voedt het gebrek.9

De misslagen der geneesheeren worden met aarde, de gebreken der rijken worden met geld bedekt. (Zie aarde.)

De ouderdom komt met gebreken.10

De verstandigen zullen spreken, als de ezel zijne gebreken kent. (Zie ezel.)

De vlijtige spinster heeft nooit gebrek aan een hemd.

De vromen kunnen geen gebrek lijden, al zouden de steenen brooden worden, zei Kors Jansz; hij verkocht zijn' baars, en verzoop het geld. (Zie baars.)

Die een goed hoofd heeft, heeft geen haar gebrek.11

Die geeft, van 'tgeen hij heeft, is waard, dat hij leeft; die al geeft, wat hij heeft, is waard, dat hij gebrek lijdt; maar die meer geeft, dan hij heeft, is waard, dat hij opgehangen wordt.12

Die geen goed hebben, lijden gebrek; en anderen hebben er moeite mede.13

Die in beklag is, heeft geen gebrek. (Zie beklag.)

Die jong spaart, lijdt oud geen gebrek.

Die niet en spaart, Gebrek vergaârt.14

Die zelf gebrek heeft, hoe kan die helpen!15

Doe een glas klinken, als gij 't wilt beproeven: de klank zal 't gebrek aanwijzen.16

Donder op den naakten tek, 't Heele jaar geen nat gebrek. (Zie donder.)

Eene weduwe brengt veelal hare eigene en ook eens anders gebreken ten huwelijk.17

Een gemeen gebrek moet men dulden.18

Een naarstig mensch ziet altijd gebrek in zijn werk.19

Eenzaamheid gebrek maakt oneenigheid in den geest. (Zie eenzaamheid.)

Eilieve! kom toch hier: wij hebben lang naar u gewacht; wij hadden uwer gebrek.20

Elke gek Heeft zijn gebrek.21

Gebrek doet sneven.22

Gebrek van geld vult de flesch niet. (Zie flesch.)

Gebrek zoekt hulp.23

Geen spel verloren dan bij gebrek van geld.24

Het gebrek (of: De hoovaardij) is in den mensch; was het in het varken: men zou het er uitsnijden.25 (Zie de Bijlage.)

Het gebrek van wijzen Doet de zotten rijzen.26

Het is een dwaas, die wel anderer gebreken kent (of: berispt), maar zijne eigene vergeet. (Zie dwaas.)

Het is eene arme bruiloft, daar brood gebrek is. (Zie brood.)

Het is te hopen, dat gij er nimmer gebrek aan zult hebben.

Het staat den kreupele leelijk, den manke zijn gebrek te verwijten.

Hij weet allemans gebrek.27

Hij zal aarde gebrek hebben. (Zie aarde.)

Hij zal een ieder helpen, en lijdt zelf gebrek.

Iedereen is blind voor zijne eigene gebreken. (Zie blind.)

In alle staten is gebrek.28

Luiheid en een lekkre bek Is de sleutel van gebrek. (Zie bek.)

Mager is geen gebrek.29 (Zie de Bijlage.)

Niemand is zonder gebrek.30

Niemand ziet zijne eigene gebreken.1

Op de gebreken van anderen zien de menschen als de losch; maar op die van zich zelven als de mol.

Schoon voor de oogen en vuil achter den rug zijn afkeerlijke gebreken.2

Teêre menschen zijn sterk in verstand en groot van beleid, doch vol gebreken. (Zie beleid.)

Weelde zoekt overdaad, maar vindt eindelijk gebrek.3

Wie op God vertrouwt, lijdt geen gebrek.4

Wie paard of vrouw zonder gebreken zoekt, zal stal en bed wel altijd ledig zien. (Zie bed.)

Zijne brieven houden altijd van gebrek. (Zie brief.)

Zoo lang de gierige leeft, heeft de looze geen gebrek.5

Gebroedsel.

Dat elk van des Heeren gebroedsel zij!6

Gelukkig gebroed, zei Jan Flapuit, twaalf eijeren en dertien kiekens. (Zie ei.)

Het is een regt addergebroedsel. (Zie adder.)

Het is van hetzelfde gebroedsel.

Hij is van het uilen-gebroedsel.7

Kwaad voedsel, Kwaad gebroedsel.8

Uit een broedsel komen kiekens van allerlei kleur.

Gebrui.

Hoe maakt hij zooveel gebrui in het water, zei Roelof, en hij zag een' man verdrinken.9

Ho, ho! dat gebrui moet ophouden, zei schele Jaap, en zijn buurman zoende zijne vrouw. (Zie buurman.)

Houd u edelmoedig, en maak niet veel gebrui, zei de beul, en hij zou een' deserteur ophangen. (Zie beul.)

Ik versta zulk gebrui niet, zei Trijntje van der Knor, en de kat speelde met eene slip van haar hemd.10

Wat gebrui is dat, zei Joost Bloemkool, en daar sprong een kikvorsch uit zijne broek. (Zie broek.)

Gebruik.

De hardste zaken gaan door 't gebruik te niet.11

Die van zijn regt gebruik maakt, beleedigt niemand.12

Door veelvuldig gebruik wordt de spa bot, en als ze versleten is, gooit men ze onder 't oud ijzer.

Goed gebruik is nooit kwaad.13

Uitlandsch gebruik maakt inlandsche vreemdigheid.14

't Volk dient zich met 't gebruik veel meer, Dan van natuur en goede leer.

Winnen en verliezen is koopmans gebruik (of: voeder).15

Gedaagd.

Als de aanklager niet bewijst, spreekt men den gedaagde vrij. (Zie aanklager.)

Gedaante.

De gedaante der wereld gaat voorbij.

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Cor. vii: 31 en 1 Joh. ii:17.]

Gedachte.

Dat is eene invallende gedachte.

Dat is eene onbekookte gedachte.

De gedachten van den vos zijn niet gemakkelijk te raden.

De nacht is de moeder van gedachten.16

Die gedachte jaagt mij de nachtmerrie op 't lijf.

Diepe gedachten leeren hooge woorden spreken.17

Gedachten begrijpen zonder vatten.18

Gedachten zijn tolvrij.19 (Zie de Bijlage.)

Goede drank verdrijft kwade gedachten. (Zie drank.)

Groote heeren gedenken lang (of: houden lang iets in gedachten).20

Hij hinkt op twee gedachten.21

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Kon. xviii:21.]

Hij is met zijne gedachten van huis.

Ledige hoofden hebben zonderlinge gedachten.

Naar alle Fransche gedachten. (Zie frankrijk.)

Poëten maken gedachten.22

Verdriet en plagen Maakt lange dagen, En kwâ gedachten Maakt lange nachten. (Zie dag.)

Wat kan men niet al in gedachten doen, zei droomige Joris, en hij at mosterd zonder ham.23

Wintersche nachten, Vrouwen-gedachten En gunst van heeren Ziet men weldra keeren.24

Gedarmte.

Hij is goed tot op zijn gebeente (of: tot in zijn gedarmte). (Zie gebeente.)

Gediend.

Het is een oud gediende.

Gedrang.

Houd u buiten het gedrang.25

In een groot gedrang gaat altijd veel verloren.

Gedreigd.

De gedreigden leven, de onthalsden sterven.26

Het dreigen is der gedreigden geweer.27

Gedruisch.

In de stilte zien wij, hoe de zaken gaan moeten, - bij 't gedruisch, hoe ze gaan.

't Is beter t' huis, ook met gedruisch, Dan stil te wezen buiten 's huis.28

Twee narren in één huis: Dat maakt te groot gedruisch.29

Geduld.

Een ons geduld is meer dan een pond verstand.

Geduld gaat boven geleerdheid.30

Geduld is een bitter kruid, maar draagt echter goede vrucht.

Geduld is Leidens troost.1 (Zie de Bijlage.)

[Dit spreekwoord ziet mogelijk op Leidens lijden bij het beleg van 1574; en dat geduld gaf aan Leiden de overwinning, door het volgende spreekwoord uitgedrukt.]

Geduld overwint alles.2 (Zie de Bijlage.)

Haastigheid heert wel; geduldigheid knecht wel.3

Hij heeft Jobs geduld.4

In geluk voorzigtigheid, in ongeluk geduld.

Men kent eens mans geduld, als hij in nood is.5

Men mogt wel een geduld hebben, zoo taai als een lederen lap.

Verdiende straf moet men met geduld dragen.6

Wijsheid in mans, geduld in vrouwen: Dat kan het huis in ruste houën.7 (Zie de Bijlage.)

Zijn geduld loopt ten einde. (Zie einde.)

Geel.

Er is geen gek zoo eêl, Of hij draagt groen of geel.8

Geel en scheel Krijgen 't beste deel. (Zie deel.)

Hij is nog geel om den bek. (Zie bek.)

Hij neemt een geeltje van de plank.

[Dat is: hij doet eene oude preek. Het papier wordt ondersteld, door 't lang liggen, geel te zijn geworden.]

Geelbroek.

Ga naar Geelbroek, en eet droog brood. (Zie brood.)

Geelgieter.

Die bij nacht in geelgieters stoffe werken, kunnen naar geene muskus rieken.

Die met een' geelgieter worstelt, kan er niet dan bedot afkomen.

Geenland.

Het zijn heeren van Nergenshuizen in Geenland.9

Geep.

Spot met geene geepen: 't is voor dezen goed aas geweest. (Zie aas.)

Geert.

De dagen zijn zoo kort, zei schipper Geert, dat men alles niet onthouden kan, en hij had zijne boodschap vergeten. (Zie boodschap.)

Geertje.

Ik moet vrouw koning ook eens zien, zei Geertjemoei.

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneer men onnoozele uitvallen hoort. Vrouw koning is de koningin.]

Kook de eijeren zoo net van pas, als Geertjes moei appelbrij. (Zie appel.)

Geesel.

De oorlog is een scherpe geesel.

Geeseling.

Dat verstaat zich zelf: eene geeseling en een brandmerk. (Zie brandmerk.)

Geest.

Alle goede geesten loven den Heer.10

Dat is de geest: Die 't minst hebben, maken 't meest.11

De geest is er bij hem uit.

De geest Is het beste vrouwefeest. (Zie feest.)

De geest is wel gewillig, maar het vleesch is zwak.12

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. xxvi: 41 en Mark. xiv: 38.]

De geest zegt niet: wond, maar dood uwe aardsche leden. (Zie aarde.)

De goede Bacchus is een vriend, Die droeve geesten wonder dient. (Zie bacchus.)

De kloekste geest Vergrijpt zich 't meest.

De vrouwen hebben zeven geesten in het lijf.13

De wijn verbeest Des menschen geest. (Zie beest.)

De zandlooper van al zijne hoop heeft den geest gegeven (of: staat stil).14

Die van Gods geest verwarmd is, behoeft de klaauwen van den nikker niet te vreezen.15

Eene te vroege bevordering maakt den geest traag. (Zie bevordering.)

Eene vod is de beste slijpsteen van 's menschen geest.

Een gek, die zijnen geest uitlaat.

Een gramme zin, Die kropt zich in; Zoo maar de geest Den Heere vreest.16

Een vriendelijke waard en eene vleijende waardin maken blijde geesten, domme zinnen, kromme leden en slappe beurzen. (Zie beurs.)

Eenzaamheid gebrek maakt oneenigheid in den geest. (Zie eenzaamheid.)

Gelukkig is de mensch, die, als het licht begint, In zijn' verlichten geest een nieuwe wereld vindt.17

Het begrip is het al: de geest draagt het duren. (Zie begrip.)

Het heeft geen' geest.18

Het is een oud kasteel, waar geesten in wonen.

[Men zegt dit van een' oud' man, die buitengewoon geleerd is.]

Het is het beste feest, Dat goed doet aan den geest. (Zie feest.)

Het moet uit den geest komen, dat ik mijne kousen stop.19

Het voêr te geven aan het beest, En God te bidden in den geest. (Zie beest.)

Hij domineert als Bouwens' geest. (Zie bouwens.)

Hij heeft den geest van Jan Salie.20

Hij heeft geen' wijzen geest, Die voor den gek niet vreest.21

Hij spookt als een berggeest. (Zie berg.)

Hoe grooter geest, Hoe grooter beest. (Zie beest.)

Ik zie een' geest dwalen.

Jongen, doe den pot toe, want de geesten zullen evaporeren, zei dokter Filebout, en hij kookte karnemelk. (Zie dokter.)

Kleine vogelen geven het grootste geluid, en zijn geschapen, om des menschen zwaren geest te verligten.22

Kloeke geesten en kundige handen Worden gevoed in alle landen.23

Krank vleesch, kranke geest.1

Kunst is om niet, als de geest gegeven is.2 (Zie de Bijlage.)

Men zal allen geesten niet gelooven.3 (Zie de Bijlage.)

Mijn geest getuigt zulks, zei Jeremias de Kwaker, en hij ontbood zijne vrouw voor den vrederegter.4

Mijn geest zal daar niet verschijnen; ik wilde daar niet geschilderd zijn.

Niets gaat voor eenen goeden geest.5

Veel roemen meldt een' dommen geest.6

Vleesch en geest hebben vaak met elkander verschil, gelijk twistzieke echtgenooten; en toch zijn ze onwillig, om te scheiden. (Zie echtgenoot.)

Zijne gedienstige geesten aanspreken.7

Zoo neus, zoo voorhoofd, zoo geest.

Geestelijk.

Geestelijken aan boord geven lange reizen. (Zie boord.)

Wij geestelijken krijgen altijd handen op ons hoofd.

Geestelijkheid.

Bij mijne geestelijkheid, zei de pastoor, ik was liever een levendige kapitein in eene komedie dan een doode vizier.8

Geeuwer.

Een geeuwer maakt ook anderen aan het gapen.9

Gegooi.

Daar heb je het gegooi in de glazen.10

Gehakt.

Men zal hem zoo fijn als gehakt maken.

Gehalte.

Hij is van een goed gehalte.

Hoe grooter massa, hoe lager van gehalte.

Gehard.

Hij is ervan gehard, alsof hij met een' vaatdoek om de ooren was geslagen.11

Gehazi.

Hij heeft potten als Gehazi.

[Men gebruikt dit spreekwoord in berooide omstandigheden. Of het ontleend is aan de gebeurtenis, in 2 Kon. iv:38-40 medegedeeld, of wel aan gehazi's lot, 2 Kon. v:26 en 27 opgeteekend, durf ik niet bepalen.]

Geheel.

Dien het geheel behoort, behooren ook deszelfs deelen. (Zie deel.)

Een goed begin is de helft van het geheel (of: is half voltooid). (Zie begin.)

Half is meer dan heel.12

[Als men aan iemand f 10 leent, zonder kans, om het geld terug te bekomen, dan is f 5 geven beter.]

Het deel Wil zijn geheel. (Zie deel.)

Het geheel Bevat het deel. (Zie deel.)

Geheim.

Als pastoor en koster kijven, Kunnen de geheimen in de kerk niet blijven.13

Al zijt gij slim bij booze daden: Een muisje kan 't geheim verraden. (Zie daad.)

Brieven, waar geheimen in staan, moet men maar zelf bezorgen. (Zie brief.)

Daar ter plaatse is 't geheim.14 (Zie de Bijlage.)

Dat is het geheim van de mis.15

De liefde zoekt vier dingen: wijs, alleen, zorgvuldig en geheim. (Zie alleen.)

Die zijne geheimen mededeelt, maakt ze algemeen.16

Die zijn geheim aan iemand meldt, Die is in slavernij gesteld.17

Geheim van één weet God alleen; Geheim van twee wordt ligt gemeen; Geheim van drie weet iedereen. (Zie drie.)

Hij is in de geheimen van het proces ingewijd.

Hij zoekt achter het geheim te komen.

In den wijn Kan geen ding geheim zijn. (Zie ding.)

Waar meer dan twee personen 't weten, komt een geheim haast in 't licht.18

Wees niet op geheimen gesteld, want vreemde goederen te bewaren, is maar lastig.

Zoo mijn hemd maar mijn geheim wist, ik smeet het terstond in het vuur.19

[Een gewoon gezegde van prins maurits. Of het door hem tot spreekwoord is geworden, of toen reeds een spreekwoord was, is moeijelijk te bepalen. Blijkens de aanteekening gold het in 1636 als spreekwoord.]

Gehemelte.

Het zijn lief hebbers niet van den hemel, maar van het gehemelte.

Geheugen.

Eene naarstige schrijfpen is het beste geheugen.

Een goed geheugen en verstand Zijn zelden in één hoofd geplant.

Een leugenaar moet een goed geheugen hebben.20 (Zie de Bijlage.)

Geen korenmagazijn is groot genoeg, om alles te bewaren; geen geheugen zoo sterk, om alles te onthouden.

Hij heeft een geheugen als eene garnaal: die is morgen vergeten, dat zij gisteren nog zwom. (Zie garnaal.)

Hij heeft een geheugen als een kanonskogel (of: eene granaat), en een keelgat als een bomketel. (Zie bom.)

Hij heeft een stalen geheugen.21

Lange haren, kort geheugen.

Zijn geheugen schiet hem te kort.

Gehield.

Kort gehielden vallen gaarne.22

Gehoor.

Daar munt klinkt, leent men gehoor, en handen, en voeten.23

De volle buidel vindt gehoor, De lege klinkt niet in het oor. (Zie buidel.)

Geef gehoor, zei Jochem, en hij lag op zijn doodbed. (Zie bed.)

Wanneer men geen gehoor heeft, kan men niet op de viool leeren spelen.

Gehoorzaamheid.

Gehoorzaamheid is beter dan offerande.1

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Sam. xv: 22.]

Gehoorzaamheid is de eerste pligt van een' soldaat.

Het klokje van gehoorzaamheid.

Gejank.

Praatzucht is even lastig als honden-gejank.

Geit.

De geit schrafelt zoo lang, dat zij kwalijk ligt.

Geene oude geit zonder baard, of nonne zonder gemompel. (Zie baard.)

Het geitje huppelt in het groen, En zoo zal ook haar jonge doen.2

Het geitje loopt zoo dikwijls in de kool, totdat het er hare vacht laat.3

Het weder zal veranderen: de geiten niezen.4

Hij heeft het huppelen van drie geiten.5

[Men bezigt dit spreekwoord, wanneer iemand bij zijne onderneming niet het minst is gevorderd, en vergelijkt, al schertsend, de winst, die ze hem heeft aangebragt, bij de geiten sprongen.]

Hij klimt (kloutert, of: springt) als eene berggeit. (Zie berg.)

Hij laat de geit in den wijngaard loopen.

Hij slacht de geit: heeft hij 's morgens iets goeds bedacht, des avonds stort hij 't al omver. (Zie avond.)

Nood geene gasten op het geitje, eer de geit geworpen heeft. (Zie gast.)

Zij harrewarren over een geitenhaar.

Zoo kwalijk ligt de man Als de geit, die te veel schrabben kan.6

Gejuich.

Die met tranen zaaijen, zullen met gejuich maaijen.7

[Dit spreekwoord is genomen uit Psalm cxxvi:5.]

Gek.

Aan veel lagchen erkent men den gek.8

Al evenwel gek.9

Alle ding is maar eene weet, zei de gek. (Zie ding.)

Alle gekken zitten ook niet in het dolhuis. (Zie dolhuis.)

Allemans vriend is veelmans gek (of: iedermans nar).10

Alles komt te pas, zei de gek, en hij bewaarde een stuk van een' hoepel.

Als de gekken geen brood aten, het koren zou goedkoop zijn. (Zie brood.)

Als de gekken ter markt komen, hebben de kooplieden niet te klagen.

Als de heeren eten, dan zingen de gekken.

Als de kinderen vroeg wijs worden, leven zij niet lang, of daar worden gekken uit.11 (Zie de Bijlage.)

Als hij vertrokken is, zal er een gek minder in de stad zijn.

Al te goed is buurmans (ook wel: andermans, of: allemans) gek. (Zie buurman.)

Beklaag u aan het gekkenhuis van Brugge. (Zie brugge.)

Dat mag een gek gelooven.

Dat vuurtje heb ik gestookt, zei de gek, en hij had zijn moeders huis in brand gestoken. (Zie brand.)

De eene gek prijst den anderen.

De gek is bij den blaasbalg gekomen. (Zie blaasbalg.)

De gek is broeds.12

De gekken geven gastmalen, de wijzen nemen er nota van. (Zie gast.)

De gekken grijzen niet; maar de ezels worden grijs geboren. (Zie ezel.)

De gekken krijgen de kaart.13

De gekken prijzen zich zelven.14

De gekken vragen naar de klok, maar de wijzen weten hunnen tijd.15

De gekskap en de keuvel kwellen hem.16

Den gek behaagt zijne kolf.

De paarden trekken Wijzen en gekken.17

Die aan den weg bouwt, moet gekken verdragen.

Die eenen gek uitzendt, krijgt eenen dwaas weder. (Zie dwaas.)

Die gek is, is (ook wel: Houd u maar dom, dan zijt gij) vrij van pompen.18

Die gek is zijn buurman. (Zie buurman.)

Die iemand gek went, die houdt hem gek.

Die ooren zouden beter aan een' gek passen.

Dikwijls ziet men, dat de zotten Met de wijze lieden spotten; Maar wie zich naar wijsheid stelt, Laat de gekken ongekweld.19

Een gek, die een gezadeld paard bij den weg vindt staan, En dan toch te voet blijft gaan.

Een gek, die zijnen geest uitlaat. (Zie geest.)

Eén gek kan meer vragen, dan zeven (tien, twaalf, of: honderd) wijzen kunnen beantwoorden (of: zouden beregten).20

Eén gek maakt tien (of: veel) andere gekken.21

Een gek zegt wel eens een wijs woord.22

Een schipper zonder geld is eens bootsmans gek. (Zie bootsman.)

Een wijze kan van een' gek leeren.1

Elf is het gekken-nommer. (Zie elf.)

Elke gek Heeft zijn gebrek. (Zie gebrek.)

Elke gek Ruikt gaarne zijnen drek. (Zie drek.)

Elken gek klinken zijne bellen het aangenaamst. (Zie bel.)

Elk heeft een vreemd gekje, dat hem kwelt.2 (Zie de Bijlage.)

Er is geen gek zoo eêl, Of hij draagt groen of geel. (Zie geel.)

Er zijn meer gekken dan één.3

Geen man had zulk een' wijzen zin, Of daar zat wel een gekje in.4

Gekken achten niet, wat de rogge geldt.5

Gekken en kwasten Schrijven hun namen op tafels en kasten.

Gelukkige gekken behoeven geene wijsheid.6

Gemeenlijk laakt de gek in anderen zijne eigene dwaasheden. (Zie dwaasheid.)

Gij hebt daar goed gekken mede.7

Her uit gek.8

Het geld is maar drek; Maar die 't niet heeft, staat als een gek. (Zie drek.)

Het gelijkt wel een huisje vol gekken.

Het gelijkt wel gekkenwerk.

Het hof moest zijnen gek hebben.

Het is een April-gek. (Zie april.)

Het is een gek, die niet kwaad wordt.9

[Dit spreekwoord loopt menigmaal op wraakzucht uit. Wel toegepast, ziet het alleen op de ergernissen, die booze menschen geven.]

Het is een gek in folio. (Zie folio.)

Het is een hoendergek.

Het is een strik voor de gekken.10

Het is een wijze gek.

Het is gewis een gek, die den kok in den aars blaast, om een' schotel vol vleeschnat. (Zie aars.)

Het is zooveel waard, als er een gek voor geven wil.11

Het mag wel een wijs man zijn; maar hij kalt als een gek.12

Het moet eene wijze hand zijn, die gekken wel zal scheren.13

Heult iemand met een' gek, Zoo blijft hij in den drek. (Zie drek.)

Hij besluit het altijd met den gek.14

Hij doet als de gek, die eens anders voordeel in zijn eigen vat kuipt.15

Hij draagt den gek in de mouw.

Hij heeft geen' wijzen geest, Die voor den gek niet vreest. (Zie geest.)

Hij houdt hem voor den gek.

Hij houdt zich, alsof hij gek was, en laat zijn schuitje vol loopen.16

[Het schuitje is hier het keelgat van den dronkaard, die den schijn der nuchterheid wil toonen.]

Hij is een modegek.

Hij is een moedersgek.

Hij is er meer van voorzien dan het dolhuis van gekken. (Zie dolhuis.)

Hij is gek met hem.17 (Zie de Bijlage.)

Hij is met den gek gebruid.

Hij is niet gek: hij heeft liever twee eijeren dan ééne pruim. (Zie ei.)

Hij is niet gek; maar wijze lieden zijn (of: doen) geheel anders.18

Hij is te gek, om alleen te loopen.

Hij is te gek, om in het dolhuis te zitten. (Zie dolhuis.)

Hij is zoo blij als een gek.

Hij is zoo gek niet, als hij er uitziet (of: als hem de muts wel staat).19

Hij kan den gek in de mouw niet houden (of: De gek kijkt uit de mouw).20 (Zie de Bijlage.)

Hij laat de gekken om de wereld vechten.21

Hij moet zijne klagten maar aan het gekkenhuis inleveren.22

Hij scheert er den gek mede.23

Hij wordt niet veel anders, als hij gek wordt.

Hij zal niet ligt gek worden.24

Hij ziet uit de maan, de gemeene planeet van alle gekken.

Honderd schoolmeesters (of: kosters), negen en negentig gekken (ook wel: honderd en één gekken, want er is een dubbele bij).25

Ieder gek vindt behagen in zijne kap.26

Ik heb liever met een' heelen gek te doen dan met een' halven.

[Is het altijd moeijelijk omgaan met den gek, zoo veel te meer, als zijne handelingen nog voor wijs moeten doorgaan.]

Ik stoor er mij zooveel aan, als de vader van het krankzinnigenhuis aan het kloppen van de gekken.

Ik, zei de gek.

[Toegepast op hem, die altijd van zich zelven spreekt.]

Kinderen en gekken (of: dronke lieden) zeggen de waarheid.27

Kinderen en gekken verbeelden zich, dat twintig gulden niet verminderen, en twintig jaren niet eindigen kunnen.

Kunt gij sterven, gij kunt vergeten worden (of:

Er is niemand zoo lief, is hij zoo gek, dat hij sterft, of hij wordt vergeten).1

Laat den gek maar loopen, zei malle Jan, en hij zag zijn' vaâr naar de galg geleiden. (Zie galg.)

Laat den gek niet te veel uit.2

Men durft geenen gekken bellen omhangen. (Zie bel.)

Men houdt hem voor het lapje (of: voor den gek).3

Men kan niet gek worden, als men wil.

Men kan verstand en wijsheid trekken Van kwaden, van goeden, van wijzen, van gekken.4

Men mag het gekje niet altijd uit de mouw houden.5

Men mag niet altijd het gekje spelen.6

Men moet den gek geen half werk laten zien.7

Men moet gekken en wijzen in de wereld hebben, als alles goed zal gaan.

Met twee gekken opgeschikt te zijn, dat is erg.

Niemand houdt men voor gek, dan die het zich aantrekt.8

Onze voorouders zijn toch ook geene gekken geweest.9

Op den eersten April Zendt men de gekken, waar men wil. (Zie april.)

Rijke gekken versieren de stad, Maar wijze mannen bestieren de stad.10

Twee gekken (of: hoovaardigen) kunnen het op éénen ezel niet uithouden. (Zie ezel.)

Veel beloven en weinig geven, Doet de gekken in vreugde leven.11

Visch, daar ge vermoedt en niet vermoedt, zei de gek, en hij zette eene fuik op een kerkhof, en ving er een' paap in. (Zie fuik.)

Voor een' gek en een' dronken man moet men met een voeder hooi uitwijken.12

Wat de heeren wijzen, Moeten de gekken prijzen.

Wel goed, maar niet gek.13

Wie gekken noodigt, heeft wisse gasten. (Zie gast.)

Wie net wil leeren scheren, die schere eerst den gek zijn' baard. (Zie baard.)

Wijs bij de luî (of: Mooi voor het oog), maar gek om een hoekje.14

Wijzen en gekken te zamen zijn noodig, om eene stad te maken.15

Zend den gek om raapzaad.16

[Dat wil zeggen: geef den gek maar wat te doen, opdat gij van hem afkomt. Wien men alzoo om eene beuzelachtige boodschap uitzendt, dien houdt men voor den gek. Dit doet men vooral op den eersten April, gelijk het spreekwoord zegt: Op den eerten April Zendt men de gekken, waar men wil. In zijn stukje, getitcld: Paascheijeren, voorkomende in den Overijsselschen Almanak van 1840, op bl. 178-181, zegt Dr. j.h. halbertsma: Wat hebben de goede Nederlanders omtrent de fopperijen en gekken van den eersten April geloofd? Hebben zij niet in allen ernst gemeend, dat deze gewoonte af komstig was van den langen neus, welken alba ten dien dage kreeg met het innemen van de Briel door de watergeuzen? Immers

Op den eersten April Verloor Alba zijn bril.

Ondertusschen behoort dit gebruik ongetwijfeld tot de vermaken der maand April, die aan de Noordsche venus gewijd met boert en spel geopend en gesloten wierd. Eeuwen en eeuwen voor het innemen van de Briel waren bij alle Scandinavische volken op den eersten April dezelfde fopperijen in zwang, als heden bij ons. Onnoozele halsen boodschappen te laten doen om iets dat niet bestond, elkander op een feestmaal te verzoeken dat niet gegeven wierd, jongens spotbriefjes op den rug te plakken en zoo te laten loopen, waren gewone grapjes bij hun op dien dag. En die grapjes vonden hunnen oorsprong in voorvallen der Noordsche Mythologie. De reus thiassi was van de oppergoden, de Asen, gedood; zijnedochter skathi trok zijne wapenrusting aan, en toog naar het hof der Asen om haren vader te wreken. De Asen deze amazone willende sussen, boden haar eenen echtvriend uit haar midden aan, dien zij zelve mogt verkiezen, mits dat zij van de Asen niets zou zien dan alleen de beenen. Dit ging door; zij zag een paar van de flinkste beenen, en zeide, ‘Dit kan niemand dan balder zijn; hij is mijn man.’ En wie was het? niörthr, de god van lucht, zee en schippers. De Asen hadden skathi bovendien nog tot vergoeding beloofd om haar eene klucht te vertoonen, waarom zij lagchen zou. Ook hierin hielden zij woord; doch dewijl die grap beter in den hemel der Asen kon gespeeld, dan in onze dames-saletten op aarde verteld worden, zal ik er alleen van zeggen, dat de Noordsche volken de boert hunner goden, aan skathi gepleegd, jaarlijks in gedachtenis hielden met soortgelijke grappen op den eersten April, en dat dus van hun, waartoe ook onze voorvaderen behoorden, die gewoonte in ons midden is afgedaald. Ofschoon het vrij ver van bewezen is, dat het spreekwoord: Op den eersten April Zendt men de gekken, waar men wil, zoude ontleend zijn van herodes' spotternij, om jezus met een blinkend kleed weder tot pilatus terug te zenden (Luk. xxiii: 11), heb ik die afleiding altijd voor de ware gehouden.]

Zij leven, met Hansje den gek, al hun leven.17

Zij zijn niet gek, die mal kunnen verstaan.18

Zoo gij een' stok geeft aan den gek, Gewis hij slaat u in den nek.19

Zoo zou één gek wel zeven wijzen werk geven.

Zulke gekken zitten er in het dolhuis niet. (Zie dolhuis.)

Zulke gekken zullen er wel meer zijn.

Gekakel.

Wel gekakel, maar geene eijeren. (Zie ei.)

Gekheid.

Alle gekheid op een stokje (of: einde). (Zie einde.)

Die gekheid zaait, zal dwaasheid inoogsten. (Zie dwaasheid.)

Het is geene gekheid.

Hij draait van gekheid.

Van gekheid komt gekheid.

Ze weten van gekheid niet meer, wat ze doen.

Zij kan geene gekheid verdragen.

Gekijf.

Broeders gekijf Komt om (of: Gaat aan) ziel en lijf. (Zie broeder.)

Een schoon wijf, Veel gekijf.

Het is buiten kijf.1

Om een' scheet (of: eene strontvore) gekijf maken.2

Twee hanen in één huis, De kat met de muis, Een oud man en een jong wijf Geeft eeuwig gekijf.3 (Zie de Bijlage.)

Geklap.

In honderd pond geklap is niet ééne mijte liefde.4

Gekleed.

De best gekleede stelt men voor.5

Gekraai.

Morgen vóór het hanen-gekraai.6

Gekraauw.

Achterna raad is aars-gekraauw. (Zie aars.)

Gekwel.

Geen meerder gekwel dan jaloezij.7

Op 't vrolijk spel Volgt slechts gekwel.8

Gelaat.

Een blij gelaat, maar het hart meent het niet.9

Eene juffer, met der haast gemaakt, kan niet wel een goed gelaat houden.

Een goed gelaat is de beste geleibrief. (Zie brief.

Fier gelaat van schoone vrouwen heeft menigen man aan het dolen gebragt.10

Het gelaat bedriegt.

Het gelaat is de spiegel der ziel.

[De beide laatste spreekwoorden wederspreken elkander niet: gelijk men hier de natuur aanwijst, geeft men door het vorige spreekwoord te kennen, dat men zich heeft weten te verbergen.]

Het gelaat Spreekt van de daad. (Zie daad.)

Het is op zijn gelaat te lezen.

Hoe leelijker luî, hoe meerder gelaat.

Hoe slechter bolkvangers, hoe wijzer gelaat. (Zie bolkvanger.)

Men kan wel zien aan haar gelaat, Dat zij het minnen geenszins haat.11

Gelach.

Hij doet het gelach in tranen veranderen.

Gelag.

Daar het vrij gelag is, is het goed gasten nooden. (Zie gast.)

Dat zal een hard gelag voor hem wezen.

De onnoozelen (of: onschuldigen) moeten de ballen (of: het gelag) betalen. (Zie bal.)

Die de glazen gebroken heeft, moet het gelag betalen.

Haal door, het gelag is betaald.12

Het gelag was den broeders geschonken. (Zie broeder.)

Het is goed, vrij gelag te geven uit eens anders buidel. (Zie buidel.)

Het is juist berekend gelag.

Hij bleef er voor het gelag.

Hij heeft daar vrij gelag.13

Hij kwam daar mooi met zijne klompen in het gelag.

Hij mag wel zwijgen van het gelag, die niet geeft.14

Loos moet hij zijn, die tapt, maar nog veel loozer, die met 't gelag wegloopt.15

Na groot beslag Een droef gelag. (Zie beslag.)

Pintjes maken kwaad gelag.16

Spreek in uw eigen gelag.

Sterven is een hard gelag.17

Verkoop eens eene koe, zonder een half oord in 't gelag te geven!

Visschen hebben een goed leven: zij drinken, als zij willen, en worden nimmer gemaand om het gelag.18

[Eene drinkebroêrs-klagt.]

Geld.

Al geld, wat de klok slaat.19

Alle ding, daar het behoort, zei het varken, en het kroop in de geldkast. (Zie ding.)

Alle ding is mogelijk; maar het regent geen geld. (Zie ding.)

Alleen het geld, Dat maakt den held.20

Alleen met geld Zal hij worden geveld.21

Alle waar is naar haar geld.22 (Zie de Bijlage.)

Al niets (of: vizevaas) zonder geld.23

Als de zotten (of: kinderen) ter markt komen, krijgen de kramers geld (of: zoo vliegen de schijven).24

Als geld spreekt, zoo zwijgt elk.25

Als het geld op is, is het koopen (of: koken) gedaan.26

Als het koren op het veld staat, behoort het God en zijnen heiligen; als het op de korenzolders is, kan men het niet krijgen zonder geld.27

Als het schip met geld maar kwam.

Als hij geld en geen' dorst heeft. (Zie dorst.)

Als ik zooveel geld had, zou ik vragen, of de wereld te koop was.

Als men om geld komt, dan zijn ze nooit t' huis.

Als men ter herberg komt, ziet men, wat daar uithangt; als men eruit gaat, moet er geld of pand zijn.1

Als men van stront droomt, zal men in het geld wroeten.2

Als 't geldje in de kist klinkt, Het zieltje uit de hel springt.

[Dit spreekwoord ontstond ten tijde van tetzels schandelijken handel met de aflaatbrieven, in 1520.]

Als 't huwlijk is om 't gelletje, Dan wordt het vaak een helletje.

Al weêr geld, daar mijne vrouw niet van weet.

Al zouden er geene langklooten meer om geld te bekomen zijn.

Begeerlijkheid maakt het geld verroest. (Zie begeerlijkheid.)

Beschimmeld geld maakt eel.3

Betaal uw schuld met gelleken, Of boet ze aan uw velleken.4

Beter een vriend over weg dan geld in den koffer.5

Beter op eene eerlijke wijze met de handen geld te winnen, dan dit op eene gemakkelijke wijze te erven.6

Bezet geld is maar neuswijzen werk.

Bij de ontvangst van het geld is geen verlies.7 (Zie de Bijlage.)

Bij gebrek van geld blijft menige koopmanschap achter. (Zie gebrek.)

Bij hem zinkt het geld in een' grondeloozen put.

Bij loterij-geld is geen zegen.

Boeren-geld is zoo goed als heeren-munt. (Zie boer.)

Boter (of: Geld) bij de visch. (Zie boter.)

Brugman zocht zielen, en ik zoek geld. (Zie brugman.)

Crediet is zoo goed als geld. (Zie crediet.)

Daaldertjes is goed geld. (Zie daalder.)

Daar geld is, komt geld bij (of: Geld wil bij geld zijn).

Daar geld ontbreekt, spreekt men te vergeefs.8

Daar hangt veel geld aan.9

Daar het gewigt faalt, moet het geld keeren.10

Daar ik ga, daar gaat mijn geld.

Daar moet geld bij.11

Daar wordt het meeste geld in (of: door, ook wel: mede) gewonnen.

[Men spreekt alzoo van de dagelijksche kleederen.]

Dat deed ik niet voor al het geld van de wereld.

Dat een mensch geld ware, hij zou zich zelven wel uitgeven, en laten wisselen in tegenspoed of groote begeerlijkheid. (Zie begeerlijkheid.)

Dat is gevonden geld.12

De boter zal geld kosten. (Zie boter.)

De drinkpot maakt menigeen geldeloos.13

De een doet het uit liefde, de ander om eere, de derde om geld. (Zie eer.)

De ekster heeft eene schoone taal; Maar uw geldje nam het altemaal. (Zie ekster.)

De geldduivel heeft hem beet. (Zie duivel.)

De geldzak en de bedelzak hangen zelden vijf en twintig jaar aan eene deur. (Zie bedelzak.)

De hoeren nemen vooraf geld.14

De liefde doet veel, maar het geld doet alles.15

De mensch is een geldvretend dier. (Zie dier.)

De misslagen der geneesheeren worden met aarde, de gebreken der rijken worden met geld bedekt. (Zie aarde.)

Den een moet men betalen, en den ander geld geven.

De nieuwigheden doen den man van zijn geld scheiden.16

Denkt gij, dat ik een boompje heb, waaraan het geld wast (ook wel: dat ik het geld van een boompje kan schudden, of: plukken)! (Zie boom.)

Den spaarpot komt het geld toe.17

De onnoozelen spelen met de beurs - en de kloeken met het geld. (Zie beurs.)

De paap doet geene twee missen voor één geld.18

De rijke lieden hebben het meeste geld.19

De vrek gaat met zijn gat op de geldkist zitten. (Zie gatten.)

De vromen kunnen geen gebrek lijden, al zouden de steenen brooden worden, zei Kors Jansz; hij verkocht zijn' baars, en verzoop het geld. (Zie baars.)

Die beiden kan, geraakt wel aan zijn geld.20

Die een oud wijf trouwt, trouwt haar om haar geld.21

Die geen geld heeft, mag gaan, daar niet te koop is.22

Die geldeloos en weeldeloos is, wat doet hij met de bruid? (Zie bruid.)

Die geldeloos is, zijne vrienden zijn dun.23

Die geld genoeg heeft, wat vraagt die ernaar, of 't brood opslaat. (Zie brood.)

Die geld heeft, kan wat koopen.24

Die geld heeft, kan zich roeren: een man zonder geld is maar een houten beeld. (Zie beeld.)

Die geld heeft, krijgt den droes te vriend, en alle hoeden tot zijne devotie. (Zie devotie.)

Die geld heeft, zei de boer, kan wittebrood koopen. (Zie boer.)

Die het geld van te voren geeft, mint (of: leeft) op genade.25

Die in de handeling van het geld is, komt er wel schadeloos af.26

Die kersen wil eten, moet ze plukken, of geld geven.

Die keur is geld waard.27

Die niet kan betalen met geld, moet het met zijne huid (of: zijnen rug) boeten.28

Die niet oppast, ziet zijn geld niet wassen.1

Dien mij, zei de boer, ik heb daalders, mijn klein geld is op. (Zie boer.)

Diepe zakken en geen geld.2

Die reist zonder geld, Vreest geen geweld.3

Die van den kwade scheidt, doet eene goede daghuur (of: heeft een goed daggeld). (Zie dag.)

Die wil bederven, Neemt geld op rente en koopt erven. (Zie erfgenaam.)

Die zijne schuld betaalt, verarmt niet (of: vermindert zijn goed niet), maar hij raakt zijn geld toch kwijt.4

Die zijne vrienden behouden wil, moet ze geen geld leenen.

Door geld wordt menige strik gelegd.5 (Zie de Bijlage.)

Eene lederen beurs zal geene zijden beurs worden, al doet men daar veel geld in. (Zie beurs.)

Een goede naam is beter dan geld (ook wel: dan olie).6

Een inhoudende Maart Is geld waard.

[Een inhoudende Maart geeft wel geene groeikracht aan het graan, maar doodt toch de schadelijke gewassen en insekten door de aanhoudende vorst.]

Een lege beurs: die noemt men leêr; Breng geld, zij krijgt hare eere weêr. (Zie beurs.)

Een leger zonder geld heeft altijd een' ledigen buit. (Zie buit.)

Een man zonder geld is een lijk.7

Een man zonder geld is een schip zonder zeilen.

Een man zonder geld Verdwijnt en versmelt.

Een paard en geld en goed Latijn: Dat brengt een' lanser over Rijn.8

[Dat wil zeggen: wie van middelen voorzien is, die zal wel slagen. Over den Rijn lag vroeger elk reisplan; en wie zich, in het bezoeken van vreemde landen, van de noodige middelen voorzag: een paard, om er te komen, - geld, om er te verblijven, - en Latijn (oudtijds de algemeene taal der verschillende volken), om er met nut te wezen, die was de ware reiziger.]

Een schipper zonder geld is eens bootsmans gek. (Zie bootsman.)

Een schoon praatje voor uw geld.9

Een vriend is beter dan geld in de beurs. (Zie beurs.)

Een weinig geld en veel stront.

Een woordje op zijn pas Is als geld in de tasch.10

Een zot en zijn geld (of: zijn woord) zijn haast gescheiden.11

Eerst geld en dan te bed. (Zie bed.)

Eerst het kindje kijken, eer men der minne drinkgeld geeft.12

Eerst naar het geld gevraagd, En dan van deugd gewaagd. (Zie deugd.)

Ergens zijn geld aanhangen.

Er is kwaad geld bij.

Er is (of: Hij vertelt) zooveel, daar de lombard geen geld op geeft.13

Er is te Luik meer geld dan gezond verstand.14

[Dat is: het is een doldriftig jagen naar een doel, waartoe de middelen niet ontbreken, maar die verkeerd worden aangewend. Het spreekwoord is gegrond op de revolutionaire handelingen der Luikenaren.]

Familie-raad kost geld. (Zie familie.)

Gebrek van geld vult de flesch niet. (Zie flesch.)

Geef geene schoone woorden voor 't geld.15

Geen adem voor geld. (Zie adem.)

Geen beter reisgeld dan de kunst.16

Geen deugd, geen kunst; Maar 't geld heeft gunst. (Zie deugd.)

Geen geld, geene Zwitsers.17

[Het dragen der wapenen is bij den Zwitser een beroep, en van daar, dat hij bij elken Europeschen monarch in dienst treedt, zoo deze hem zijne soldij geeft. Wordt de soldij niet voldaan, dan acht hij zich ontslagen. Toen dus frans i, bij de belegering van Milaan door karel v, in 1521, zijne Zwitsersche hulpbenden niet kon betalen, gingen zij naar huis onder het zeggen: Geen geld, geene Zwitsers. Sedert ontstond dit spreekwoord.]

Geen geld meer, geene vrienden meer (of: Geldeloos, vriendeloos).18 (Zie de Bijlage.)

Geen herstel van grieven, geen geld.

Geen spel verloren dan bij gebrek van geld. (Zie gebrek.)

Geen spijtiger ding, dan geld te eischen van iemand, die het niet heeft. (Zie ding.)

Geen zoo sterke en hooge wallen, Die men met geen geld doet vallen.

Geen zwaarder rouw dan om geldverlies.19

Geld baart onrust.20

Geld begeert de gansche wereld.21

Geld beheert de wereld.22

Geld bij de leverancie.23

Geld! dat slaan ze in de munt met hamers.24

Geld en land Mag niet zijn in ééne hand.25

[Dit regtskundig spreekwoord werd vroeger als advijs gegeven op de vraag, of iemand gehouden zou zijn, interest te betalen van door hem uit den boedel gekochte panden.]

Geld, geweld en gunst Breekt regt, zegel en kunst.26

Geld heeft niet éénen meester.27

Geld Heeft (of: Doet) geweld.28

Geld is de beste dienaar. (Zie dienaar.)

Geld is de boodschap. (Zie boodschap.)

Geld is de levensfontein. (Zie fontein.)

Geld is de regte liefde.1

Geld is de ziel van de negotie.2

Geld is eene goede waar: zij geldt winter en zomer.3

Geld is steeds den vrek tot straf, Maar den arme tot een' staf. (Zie arme.)

Geld is vast geene goede waar, zei de boer, want mijn hond, die anders nog al loos is, wil het niet vreten. (Zie boer.)

Geld kan geene armoede lijden. (Zie armoede.)

Geld krijgen is eene groote kunst.4

Geld leenen breekt vriendschap.5

Geld maakt vrienden.6

Geld (of: Goed) bluscht (of: stopt) geene gierigheid.7 (Zie de Bijlage.)

Geld (of: Loon) verzoet den arbeid. (Zie arbeid.)

Geld raakt nimmer uit de mode.8

Geld-redenen klinken best.9

Geld te bergen maakt den tijd kort; voor een ander te werken, maakt hem lang.10

Geld vergaat, kunst duurt altijd.11

Geld vermag (of: verantwoordt) alles (ook wel: maakt alles goed).12

Geld voor 't houtzagen.

Geld wint geld.

Geleend geld wil niet weêr geëischt zijn.13

Geleend geld zal men al lagchende betalen.14

Gelijk de vinken Zitten, en kwinken In het veld, Zoo liggen de papen In de kerk, en gapen Naar 't offergeld.15

Geluk en een halve penning, al geld en wijsheid genoeg in de wereld.

Gereed geld en naakt vel dingt naauw, zei de Moorman; toen dong hij te vergeefs naar de maan.16

Gereed geld is de bloem. (Zie bloem.)

Gereed geld lijdt geen' kommer.17

Gij moet aan het geld de wet voorschrijven, niet daaraan gehoorzamen.18

Goede faam is beter dan geld of goed. (Zie faam.)

Goede moed is half teergeld.19

Goede waar krijgt vijanden-geld.20

Goede woorden kosten geen geld.21

Goedkoope waar trekt het geld uit de beurs. (Zie beurs.)

Groot gemak om klein geld.22

Had de paap geld, hij zou ook wel woekeren.23

Had ik dat geld in een' gevuilden doek, ik wilde den knoop met mijne tanden wel losmaken. (Zie doek.)

Had ik geld genoeg, ik zou den keizer van Rome stillen.24

Had ik maar geld, Ik werd voor vroom geteld.

Half gewassen, half geld.25

Hebt gij het geld bij u? zoo behoeft gij het niet te halen.26

Hebt gij maar geld en goed, Gij krijgt het al in overvloed.27

Heeft iemand geld, dat schoon blinkt, Hij zorge, dat het niet klinkt.28

Het appelmannetje komt om zijn geld. (Zie appel.)

Het beste geloof is gereed geld (of: een gelders geloof).29 (Zie de Bijlage.)

[De zin van dit spreekwoord, dat zoo menigmaal wordt misbruikt, is: hoewel 't geloof ons naar den hemel wijst, zoo blijven wij geheel hangen aan het geld.]

Het beste reisgeld is de deugd. (Zie deugd.)

Het dik heeft het meeste geld gekost. (Zie dik.)

Het doode geld doet leven.30

Het einde geld, het einde geloof. (Zie einde.)

Het fatsoen kost het meeste geld. (Zie fatsoen.)

Het geld, al tappende ontvangen, is niemand nut.31

Het geld bindt den mond toe.32

Het geld brengt den mensch in de hel, en blijft er zelf buiten.33

Het geld brouwt, bouwt, trouwt en houdt.34

Het geld danst hem in den zak.

Het geld, dat stom is, Maakt regt, dat krom is, En sneêg, dat dom is.35

Het geld doet altijd 't al: Wat is, wat was, wat wezen zal.36

Het geld is allemans vriend niet.37

Het geld is de gesp van het harnas.38

Het geld is dun gezaaid bij hem.

Het geld is een groot gemak in eene huishouding.39

Het geld is maar drek; Maar die 't niet heeft, staat als een gek. (Zie drek.)

Het geld is nergens beter, dan daar het gemunt is.

Het geld is niet kwaad, maar het bederft er menigeen.1

Het geld Is op den rooster geteld.2

Het geld is verdiend.3

Het geld lokt aan.4

Het geld maakt de markt.5

Het geld met den buidel: alles is op. (Zie buidel.)

Het geld opent alle sloten, behalve die van den hemel.

Het geld regeert het land.6

Het geld rolt wonderlijk, zei losse Dirk; hij verloor een dubbeltje op de draaibrug, en vond het in de groote kerk wederom. (Zie brug.)

Het geld wast mij niet op den rug.7

Het geld zoekt zijn maatje, En sluipt door het gaatje. (Zie gaten.)

Het is al goede waar, daar men geld van maakt.8

Het is alles lief en aardig; maar het moest geen geld kosten.

Het is, alsof hij geld zal brengen.9

[Die weet, dat hij welkom is, klopt of belt hard aan. Met een ander spreekwoord zegt men: Hij klopt als een collecteurs knecht, die het loterij-geld t' huis brengt.]

Het is als Oost-Indisch geld: het komt niet aan den derden man.

Het is beschamend, met gezet geld ter markt te gaan.10

Het is beter, zijn geld te behouden, dan slechten koop te doen.11

Het is bloedgeld eischen. (Zie bloed.)

Het is eene levende geldkist.

Het is een geldwolf.12

Het is een man als spek; en spek is zoo goed als geld, als het niet garstig is.13

Het is een zot, al had hij ook een huis vol geld.14

Het is geene broodwinning, maar eene geldwinning. (Zie brood.)

Het is geene kunst, geld te winnen, maar te bewaren.15

Het is geene schande, geen geld te hebben, maar het is zoo ongemakkelijk (of: lastig).16

Het is geld in het water geworpen.17

Het is God, die geneest, en de dokter trekt het geld. (Zie dokter.)

Het is goed geld geven, die geld kennen.18

Het is goed geld naar kwaad geld werpen.

Het is goed laten, als den heelmeester geld ontbreekt.19

[Woordspeling met laten, niet doen, en laten, eene ader openen. Den schijn aannemende, alsof men laten in de eerste beteekenis neemt, wil men alleen aan de laatste gedacht hebben. Men bezigt dit spreekwoord, wanneer iemand ons eene dienst bewijst, die blijkbaar uit eigenbelang ontstaat.]

Het is kwaad, zonder geld (of: met ledige handen) ter markt te gaan.20

Het is, of het geld er met schoppen in huis gesmeten wordt.

Het is Sint Andries: Bij het geld is geen verlies.

[Dit spreekwoord is, even als een vroeger bij de rubriek berg verklaard spreekwoord, van den rijken Sint andries ontleend. Het is toepasselijk op den geldhandel, waarop men niet, gelijk op andere koopwaren, aan risico onderworpen is: het geld is altijd even hoog in prijs, de willekeurige verhooging en verlaging der munt bestaat niet meer. Hetzelfde zegt men met de beide volgende spreekwoorden: Bij de ontvangst van het geld is geen verlies en Die in de handeling van het geld is, komt er wel schadeloos af.]

Het is speldegeld.21

[Het spreekwoord wil geen spellegeld, dat is geld, dat men met het spel doorbrengt, zoo als tuinman het verstaat, want een speler bepaalt zich niet bij kleinigheden, - maar speldegeld, dat is geld, dat men aan spelden besteedt, want spelden zijn 't voornamelijk, die men onder kleinigheden begrijpt.]

Het is van daag weêr geldjes dag. (Zie dag.)

Het is veel goed voor weinig geld.

Het is wel besteed, dat zij droefheid hebben, die ze met hun eigen geld koopen. (Zie droefheid.)

Het is windegeld.22

[Even als door speldegeld verstaat men door windegeld het geld, dat men aan kleinigheden besteedt. Windegeld is geld voor 't winden, het geld, dat de kooplieden aan de schippers geven voor slijtaadje der touwen bij het winden, zoo voor laden als lossen der koopgoederen.]

Het is zoo goed als geld in de kist (of: als gereed geld).23

Het laatste geld in den zak weegt het zwaarste.

Het leen is voor den oudste, Het geld is voor den stoutste.24

[Dit spreekwoord is aan het leenstelsel ontleend. Het erflijk leen kwam aan den oudsten zoon, en niemand dan hij had daar het regt op. Niet alzoo is het gelegen met het geldbezit: hier geldt het spreekwoord: Die waagt, die wint.]

Het liefste geld is, hetgeen men zelf wint.

Het looze geld Behoudt het veld.

Het riekt naar geld.

Het vreet geld.

Het werk gedaan: Geld moet er staan.25

Hetzij Paap of hetzij Geus: Geld is overal de leus.26

Hij besnoeit den roem van zijn' medemensch, gelijk de Jood het geld.

Hij brengt meer luxe dan geld.27

Hij brengt zijn goed wel niet door, maar hij maakt het geld toch zoek.

Hij bulkt van het geld.

Hij draagt het geld in zijnen zak, maar er is een gat in. (Zie gaten.)

Hij geeft den sleutel van zijne geldkist.

Hij heeft de geldziekte (of: geldzucht).1

Hij heeft eene zee van geld.2

Hij heeft geld als slijk.

Hij heeft goed (of: geld) bij hoopen.3

Hij heeft het van daag goed gehad: men zoude zijn geld wel op een' kordewagen t' huis brengen. (Zie dag.)

Hij heeft leergeld gegeven.4

Hij heeft liever een' warwinkel dan gereed geld.5 (Zie de Bijlage.)

Hij heeft niet weinig geld verzoend.

Hij heeft veel kak, Maar weinig geld op zak.

Hij heeft wel dorst, maar geen geld. (Zie dorst.)

Hij heeft zijn geld in een' slijpsteen genaaid (of: geknoopt).

[Men zegt dit van den schuldenaar, die allerlei uitvlugten heeft, om niet te betalen.]

Hij is een regte geldzak.6

Hij is er zoo naarstig bij, alsof er geld of goed mede te winnen ware.7

Hij is van geld voorzien als een kikvorsch (of: eene pad) van veren.8

Hij is wel beregt voor zijn geld.9 (Zie de Bijlage.)

Hij is zoo berooid van geld als eene kerkrat.10

Hij kan zijn geld op sabbat wel bij zich dragen.

Hij kiest eijeren (of: appels) voor zijn geld. (Zie appel.)

Hij klopt als een collecteurs knecht, die het loterijgeld t' huis brengt. (Zie collecteur.)

Hij klopt hem het geld uit den zak.11

Hij koopt (of: draagt) schande voor zijn geld.

Hij laat zijn geld wandelen.

Hij maakt het geld tot zijnen afgod. (Zie afgod.)

Hij moest een paardje (of: ezeltje) sch..geld hebben. (Zie ezel.)

Hij plaagt mij meer dan mijn geld.

Hij rekent zijn goed (of: geld) bij de mijl.12

Hij riekt naar het geld, als eene koe (of: een bok) naar muskus (of: saffraan). (Zie bok.)

Hij riekt naar het geld, als een varken naar boomolie. (Zie boom.)

Hij speelt met het geld, als de jongens met de sintels.13

Hij verdient geld als water.

Hij weet met zijn geld geen' weg.

Hij weet niet, dat het geld waarde heeft.

Hij wil het laken en het geld.14

Hij wint geld als salade.

Hij wordt ten toon gesteld als valsch geld, dat op de toonbank gespijkerd is. (Zie bank.)

Hij zal zijn geld wel alleen kunnen tellen.

Hij zit daar, of zijn geld duizenden was. (Zie duizend.)

Hij zit tot over de ooren in het geld.

Hij zou den drommel om geld dienen. (Zie drommel.)

Hoe dat men geld of liefde sluit: Het wil, het zal, het moet eruit.15

Iemand kluchten voor geld in de hand steken.16

Ik betaal u met uw eigen geld.17

Ik en mijnheer hebben de zolders vol koorn liggen, zei de knecht, en hij was blij, als hij zijn weekgeld ontving.

Ik schaamde mij 't verjaren, en nam nu het geld wel.18 (Zie de Bijlage.)

Ik verlies gaarne geld voor droogte. (Zie droogte.)

Ik zoude hem wel ongeteld geld durven betrouwen.19

In geld, in vrouwen en in wijn Is deugd en vreugd, maar ook venijn. (Zie deugd.)

Jook mij gelleken: 't is wel mijn wil.20 (Zie de Bijlage.)

't Is schrale Fop: Het geld is op. (Zie fop.)

Keer maat, keer geld.

Klein geld, kleine arbeid. (Zie arbeid.)

Kom je om zijn geld, dan kom je om zijn leven.

Koop de boter om geld. (Zie boter.)

Koop eens spek zonder geld.

Koopen kost geld.21

Koperen geld, koperen zielmis.22

Kunst wordt door geld gevoed.23

Kweekt gij kinderen? kweek liever braadvarkens, dan hebt gij alle zes weken geld.24

Laat den man doorgaan, hij heeft geld gegeven.25

Liever geldeloos dan vriendeloos.26

Ligt geld, ligte waar.

Listig geld steelt en wordt gestolen; ook geeft het eer, en eer wordt door hetzelve verloren. (Zie eer.)

Maak, dat het geld opkomt, eer de Franschen terug komen. (Zie franschman.)

Malle luî en rotte peren, Boeken, die geen deugden leeren, Vuile eijeren op een' hoop: Hoe meer om 't geld, hoe slechter koop. (Zie boek.)

Men geeft den onwillige leen noch geld.27

Men kan het geld uit de toppen der vingers niet bijten (of: snijden).

Men kent overal geld.28

Men moet al zijn geld niet op ééne kaart zetten.

Men moet geen goed geld naar kwaad geld werpen.29

Men moet wel zijn geld, doch niet zijne jaren tellen.

Men weet niet, wat het geld waard is, dan wanneer men het ontbeert.1

Men zoude hem wel eenen reisgordel toebetrouwen, mits er geen geld in was.2

Men zou geld voor 't kijken gegeven hebben.

Men zou hem zijn laatste oordje (of: zijn' geldbuidel) te bewaren geven. (Zie buidel.)

Met bedanken koopt men niet: men moet geld zien.3

Met der tijd Wordt de boer zijn geld kwijt. (Zie boer.)

Met de tanden geld winnen.

[Dat wil zeggen: in soberheid leven. Het gewonnen geld is dus datgene, wat aan mondbehoeften wordt uitgespaard.]

Met geld geraakt men aan alle dingen. (Zie ding.)

Met geld in den zak is men overal t' huis.

Met geld kan men alles goed maken.

Met geld kan men vele gaten stoppen. (Zie gaten.)

Met het geld is 't goed doen.4

Met naauw dingen en goed betalen, Kan men geld en goed behalen.

Mijn geld rammelt in mijn' zak, zei kale Geurt, als Noordsche bokkenkeutels in een' vilten hoed. (Zie bok.)

Mijn vader was paap, die twee biechten voor één geld afnam. (Zie biecht.)

Mijn vader, zei de ondeugende jongen, zou wel eene koe willen koopen, had de schelm maar geld.

Milddadigheid doet het geld slijten.5

Naar gelds magt Wordt men geacht.6

Naauw teergeld doet wel sparen.7

Neemt iemand een' jonker Om geld of om goed, Die heeft ook een' pronker, Dien ze dienen moet.8

Niet om haar velleken, Maar om haar gelleken.9 (Zie de Bijlage.)

Niets zonder geld dan hoofdpijn.10

Nog al meer raad voor hetzelfde geld.

Om gelds wille is 't al te doen.11 (Zie de Bijlage.)

Om oud Mei is er gras en geld.12

[Dat is: het zal nog wel beter worden; wacht den tijd slechts af, en vertrouw op de Voorzienigheid. Al ziet het er op 1 Mei nog niet naar uit, dat de beesten hun voedsel in de weide zullen kunnen vinden, - 12 dagen later (om oud Mei, in Groningen) zal 't wel beter zijn: dan geeft God gras, en dus ook gelegenheid, om geld voor de beesten te maken.]

Onze dominé preekt goed; jammer, dat hij geen klein geld heeft. (Zie dominé.)

Oude potstukken zijn somtijds veel geld waard.

Oude vrienden, ouden wijn en oud geld prees men reeds van ouds.13

Oud geld en jonge vrouwen - Wilt die vrij in 't duister houën. (Zie duister.)

Oud geld, oud hooi en oud brood komt iemand wel te pas. (Zie brood.)

Overal zit bedrog in, als men maar kans ziet, geld te winnen, zei de vrouw in alle eenvoudigheid: in mijn' tijd waren de perziken wel driemaal grooter. (Zie bedrog.)

Over honderd jaar zal men zooveel voor de beurs koopen, als nu voor het geld. (Zie beurs.)

Raders zijn geene gelders.14

Regende het geld: elk zou eene tobbe uit- (of: onder de goot) zetten.15

Rog! rog! de lever is het geld waard.16

Scheid van geen geld, of heb een verband.

Sch.. eer, geld is de man. (Zie eer.)

Schoone vrouwen en paarden doen het geld wel verteren.17

Schoon geld kan veel vuil dekken.18

Slaapt gij, daar 't geld kost?19

Snood geld, snoode waar.20

Stinkende vellekens Geven klinkende gellekens.21

Strijkgeld is vaak strikgeld.

Tel den regter geld, Zoo is zijn oor ontsteld.22

Ten einde maat, ten einde geld. (Zie einde.)

Ter wereld is geen meerder pijn, Dan geld en goed heel eigen te zijn.23

Tijd is geld.24

Tot de ellebogen in het geld tasten. (Zie elleboog.)

Uitheemsch geld maakt vreemden tot vrienden.25

Uit volle buidels is het goed teren (of: geld betalen). (Zie buidel.)

Van alles geld maken.

Van daag voor geld, en morgen voor niet. (Zie dag.)

Van naweeën heeft de vroedvrouw geen geld.26

Van neen wordt ja met geld gemaakt, En 't ja door 'tzelfde neen geraakt.

Van twee zaken moet men dagelijks de waarde meer leeren kennen: geld en geloof. (Zie dag.)

Veel raders, weinig gelders.27

Verdiend geld is geen bedanken waard.28

Verlegen waren gelden geen geld.29

Vier dingen laten zich niet verbergen (of: houdt men niet onder met geweld): vuur, geld, hoest en liefde. (Zie ding.)

Vooral gezond van lijf, Daarbij van vorme schoon, Dan geld tot goed gerijf: Zoo spant men wis de kroon.30

Voor dat geld koopt men geen land.31

Voor dat ge uw geld kwijt zijt, vindt ge vrienden in overvloed.1

Voor een onwis ei groot geld te koste leggen. (Zie ei.)

Voor geld en goede woorden kan men overal te regt komen (of: is er nog al wat te koop).

Voor geld kan men den duivel laten dansen. (Zie duivel.)

Voor geld koopt men de stokvisch-vellen.

Voor nietige dingen wordt het meeste geld gegeven. (Zie ding.)

Voor zware moeite mag men groote belooning eischen, zei de advocaat, en hij nam dubbel geld, omdat hij zekere fideïcommissaire quaestie, daar hij zijn hoofd al drie etmaal meê gebroken had, niet verstond. (Zie advocaat.)

Ware daar geld mede te winnen.2

Was er geen geld, waar zou zijne edelheid dan zijn! (Zie edelheid.)

Was, vlas en tin: Voor groot geld, klein gewin.3

Wat doet de zot met geld en goed; Hij weet niet, hoe hij 't gebruiken moet.4

Wat kan het lieve geld niet doen.5

Wat maakt men al om het geld, zei de boer, en hij zag een' aap op het venster zitten. (Zie aap.)

Wat nut heeft het geld, dat in de kist gestapeld wordt!

Wat wordt er niet al gedaan om dat smerige geld!

Weg conscientie, als het geld kost. (Zie conscientie.)

Wie bidt om borgen, als men gereed geld heeft? (Zie borg.)

Wie biedt er geld voor? vroeg Goosen, en hij bragt zijn wijf op het erfhuis. (Zie erfhuis.)

Wie zijn geld wel besteden kan, die bewaart het niet kwalijk.6

Wie zijn geld wil zien verstuiven, Moet rooken tabak en koopen duiven. (Zie duif.)

Wie zijn wijf verliest en vijf grooten: het is jammer van het geld.7

Wij kunnen ons geld wel zien te tellen.

Wij zullen zien, of de uilen geld gelden.

Zaai geen geld op zee: 't mogt zinken.8

Ziekte spaart brood, maar geen geld. (Zie brood.)

Zij houden het geld uit de schimmel.9

Zij is te ligt voor haar geld.

Zij is zoo duur verkocht, als zij gelden mag.

Zij leggen hun geld aan in natte waren tegen brand. (Zie brand.)

Zijne woorden klinken van geld.10

Zijn geld is naar de maan.

Zij (of: Het geld) is de bruid, waarom gedanst wordt. (Zie bruid.)

Zijt gij hoer of zijt gij dief, Hebt gij geld, men heeft u lief. (Zie dief.)

Zilverwerk is zoo goed als geld in huis.11

Zoo lang u zulke rozen op de hand wassen, zal u het geld in de beurs niet schimmelen. (Zie beurs.)

Zwaar geld doet ligt voortgaan.12

Gelderland.

Dat is een Geldersche trek.13

Het glas in de hand Was het wapen van Gelderland.

[Oorspronkelijk uit de vele feesten en volksvermakelijkheden, in Gelderland in gebruik, waarbij men dan niet vergat, elkanders gezondheid te drinken.]

Hoog van moed, Klein van goed, Een zwaard in de hand - Is het wapen van Gelderland.

[Oorspronkelijk uit de geneig dheid der Gelderschen tot den krijg in het algemeen, en om alle geschillen met de wapenen te beslechten in 't bijzonder.]

Neem een Brabandsch schaap, een' Gelderschen os, een Vlaamsch kapoen en eene Friesche koe. (Zie braband.)

Ze plukken hem, als de boeren in Gelderland de ganzen doen. (Zie boer.)

Geleerd.

Dat mogen de geleerden beslissen.

De geleerden zijn het niet eens.

De geleerdsten zijn de wijsten niet.14

De grootste geleerde kan eene spin niet dwingen, haar webbe te maken.

De ongeleerde wordt dikwijls geëerd boven den geleerde.15

Die geleerd wil worden, moet vroeg opstaan.16

Een woord is voor de geleerden genoeg.17

Groote geleerden zijn zelden groote heiligen.

Het is even gevaarlijk met geleerden te redeneren, als met de grooten kersen te eten.

Hij is wijs en wel geleerd, Die alle ding ten beste keert. (Zie ding.)

Hoe geleerder, Hoe verkeerder.18

Voor geleerden is het goed preken.

Geleerdheid.

De geleerdheid waait iemand zoo niet aan.

Die slechts geleerdheid zoekt, en wijsheid daar niet bij, Slaapt bij de kamenier, en gaat de vrouw voorbij.

Geduld gaat boven geleerdheid. (Zie geduld.)

Geleerdheid overweegt niet.19

Hij hangt zijne geleerdheid te luchten.

Hij meende een wonder van geleerdheid op te doen, en het kwam op een strontje neêr.

Gelegenheid.

Als de gelegenheid zich aanbiedt, moet men toetasten.

Daar men lang bezig is met toerusten, gaat de gelegenheid verloren.

De gelegenheid maakt een' dief. (Zie dief.)

Die de gelegenheid van voren niet aangrijpt, heeft daaraan van achteren geen vat. (Zie achter.)

Een dief maakt ook gelegenheid. (Zie dief.)

Gelegenheid Maakt genegenheid.20

Het is verloren gevat, als de gelegenheid voorbij is.21

Hij zal bij deze gewenschte gelegenheid niet slapen.1

Iemand eene gelegenheid aan de hand geven.

Men moet de gelegenheid waarnemen (of: bij de hand nemen, ook wel: bij het haar grijpen).2

Niemand heeft gelegenheid om te spreken, dan hij alleen.

Wel gelegenheid, Maar geen genegenheid.3

[Dit spreekwoord bevat den roem van het meisje, dat is gevraagd, maar alle plannen van den vrijer heeft afgesneden. Zie over dit Zaanlandsch spreekwoord de aanteekening, waardoor men met de dáár gebruikelijke vrijaadje zal worden bekend gemaakt.]

Geleide.

Een goed gelaat is de beste geleibrief. (Zie brief.)

Goed geleide hindert kwaad.4

Laat der papen ganzen loopen; want zij gaan op Gods geleide. (Zie gans.)

Geliefde.

Alle dingen zijn wel: Heeft het lief (of: de bruid) geen geel haar, zij heeft geel vel. (Zie bruid.)

De lange mijlen hebben twee gelieven gemaakt.5

Een dartel meisje wil een lief.6

Een warm bed en een luije aars zijn als twee gelieven: zij scheiden niet gemakkelijk. (Zie aars.)

Elk heeft zijn liefje lief, al is ze besnot.7

Elk lief zijn' eigen' aard. (Zie aard.)

Elk meent, dat zijn lief (of: zijne bruid) de schoonste is. (Zie bruid.)

Elk vrijt zijn liefje op zijne manier.8

Geen leelijk lief noch schoonen koolzak.9

Geen meerder pijn, dan waar lief van lief scheidt.10

Geliefdens kijven Doet liefde beklijven.11

Geliefdens twist Is haast beslist.12

Gij zijt lief; maar statendubbeltjes zijn nog beter. (Zie dubbeltje.)

Hartjelief, wat wordt ge vet, zei Lijsje tegen haar' man Fobert, je krijgt beenen als zwavelstokken. (Zie beenen.)

Hartjelief! wordt: daar, jou varken!13

Heeft het liefje splint, Zij wordt te meer bemind.14

Het is al goed, Wat een geliefde doet.15

Het is niet altijd: zoete lief, kom te bed! (Zie bed.)

Kunt gij sterven, gij kunt vergeten worden (of: Er is niemand zoo lief, is hij zoo gek, dat hij sterft, of hij wordt vergeten). (Zie gek.)

Men vindt geen schoon gevangenhuis of leelijk lief.16 (Zie de Bijlage.)

Minnebrieven (of: Brieven van gelieven) zijn met boter verzegeld. (Zie boter.)

Spreek van mijn lief, en maak mij kwaad.17

Zal er wat komen, liefje? ja, hartje! altemet een beetje. (Zie beetje.)

Zelden eene schoone maagd zonder geliefde.18

Zelfs lief, niemands lief.19

Zij is lief; maar ze moet aangehaald worden.

Zij is zoo lief als bevallig. (Zie bevallig.)

Gelijk.

Al is Jan Pieters dood, er leeft nog zijns gelijke.20

[De West-Indische Maatschappij had eene vloot tegen de Spanjaarden uitgerust, en het opperbevel daarover aan pieter adriaans ita toevertrouwd. Den 1 Augustus 1628 werd er slag geleverd. Onder de kloekmoedigen komt eene eerste plaats toe aan den kapitein jan pieters, die met de grootste onverschrokkenheid strijdt, maar na een gevecht van 6 uren sneuvelt. Hij ligt in de Choorkerk te Middelburg begraven. De laatste regel van zijn grafschrift is ons spreekwoord. Met jan pieters was het aantal kloeke strijders niet uitgestorven; daarom geeft men met dit spreekwoord te kennen, dat, al bezwijkt een der dapperen voor eene regtvaardige zaak, de moed geenszins wordt opgegeven, maar de strijd door zijns gelijke met nieuwen ijver wordt opgevat.]

Beeren, leeuwen, felle dieren Kunnen huns gelijken vieren. (Zie beer.)

Bij zijns gelijke is de beste kans.21

Elk schaapje bij zijns gelijke.

Gelijk bij gelijk bevordert den vrede.22 (Zie de Bijlage.)

Gelijk bij gelijk, Jan bij Lijs (of: Jut bij Jennefeem), het paar een dubbeltje. (Zie dubbeltje.)

Gelijk bij gelijk, zei de drommel. (Zie drommel.)

Gelijk bij gelijk, zei Heintje Pik, en hij ging tusschen twee kolendragers in het bosch. (Zie bosch.)

Gelijk bij gelijk, zei Heintje Pik, en hij ontmoette een' schoorsteenveger.23

Gelijk bij gelijk, zei moddekevuil, en zij kroop bij eene bigge. (Zie big.)

Gelijk doet zijns gelijk beminnen, zei de luipaard, en hij verslond eene bonte kraai.24

Gelijk mint gelijk.25 (Zie de Bijlage.)

Gelijk verdient gelijken loon.26

Gelijk zoekt zich, gelijk vindt zich.27 (Zie de Bijlage.)

Het is een goed gezel; dan zijns gelijke deugt niet.28

Hij is bij zijns gelijke.

Ik wil het u wel vergeven; maar ik zal mij voor uws gelijke wachten.1 (Zie de Bijlage.)

Kwade wijven zijn zonder gelijken.2 (Zie de Bijlage.)

Men vindt zijns gelijke niet.

Of arm of rijk: Elk zijns gelijk. (Zie arme.)

Roer den duim bij uws gelijke. (Zie duim.)

Speel met uws gelijke.3

Vrouw! laat hem in: bij is mij zeer gelijk.4

Zeeroovers, tegen huns gelijken, doen zelden goede zaken.

Zijns gelijke mag er gaan, maar vliegt er in het geheele land niet.5

Zij zijn malkander zoo gelijk, alsof de een uit des anderen hart gesneden ware.6

Zij zijn niet allen gelijk, die met den keizer rijden.7

Gelijkenis.

Alle gelijkenissen gaan mank.8

Die blijdschap is zonder gelijkenis, en zal eeuwig aanhouden. (Zie blijdschap.)

Gelijkenissen beduiden, hetgeen niet is afgebeeld.9

Gelijkenissen duidt men aan als geschiedenissen.10

Gelijkheid.

Alle gelijk heeft zijne ongelijkheid.11

Dien niemand wederspreekt, die heeft veel gelijk.12

Er is meer gelijk dan eigen. (Zie eigen.)

Gelijk en ongelijk at de kaas op.

Gelijkheid bevredigt.13

Het werk in het gelijk breijen.

Hij heeft het grootste gelijk van de ossenmarkt; als hij er alleen op is, neemt hij de koeijenpooten tot getuigen.14

Hij heeft het grootste gelijk van de vischmarkt, als er niemand op is.15

Men vindt meer gelijks dan geliefds.16

Geloof.

Daar is trouw noch geloof op de aarde. (Zie aarde.)

Een goed geloof en eene kurken ziel: dan drijft men de zee over (of: altijd boven).

Een jonkman, zonder bedwang, of Christenen, in 't geloove krank, gedijen zelden. (Zie bedwang.)

Eer, geloof en oog lijden geene scherts. (Zie eer.)

Geen geloof, ook geen geluk.

Geen grooter deugd in vorsten, dan elken zwetser geloof te weigeren. (Zie deugd.)

't Geloof komt door geen' dwang, Maar God heeft daarvan dank. (Zie dank.)

Het geloof kan ik je niet geven.

Het is een kolenbranders geloof.17

Het is geen artikel des geloofs. (Zie artikel.)

Hij durft niet voor zijn geloof uitkomen.

Hij heeft een Bourgondisch geloof. (Zie bourgondië.)

Hij laat zich om het geloof niet branden.18

Luthersch in 't geloof en Luthersch in den zak.

[Dit beeld der armoede zal wel te zoeken zijn in de vervolgingen der eerste hervormers, die om het geloof hunne goederen verloren.]

Twee gelooven in één huis: Dat is een groot kruis.

[Even als in de beide volgende spreekwoorden, vindt men hier eene waarschuwing tegen de gemengde huwelijken.]

Twee gelooven op één kussen: Daar is de drommel tusschen. (Zie drommel.)

Twee gelooven op één peûl, Is één te veul.

Van twee zaken moet men dagelijks de waarde meer leeren kennen: geld en geloof. (Zie dag.)

Vrijsters mogen nimmer met geloof, oog of eer spelen. (Zie eer.)

 

Het beste geloof is gereed geld (of: een gelders geloof). (Zie geld.)

Het einde geld, het einde geloof. (Zie einde.)

Het hoofd is hem op geloof gegeven.19 (Zie de Bijlage.)

Het is kwaad, in een kwaad geloof te staan.20

Hij borgt nog al op het oude geloof aan.

Kwaad geluk maakt kwaad geloof.21

Vroeger gaf men korte brieven, en had men veel geloof; nu geeft men lange brieven, en heeft men weinig geloof. (Zie brief.)

[In de 7 laatste spreekwoorden beteekent geloof hetzelfde, wat men tegenwoordig door crediet uitdrukt.]

Geloovig.

De geloovigen gelooven niet, dat zij gelooven.

In het huis van den geloovige woont rijke zegen.22

Gelui.

Hij wist, waar de klepel hing, maar had op het klokgelui niet gelet.23

Geluid.

Als de klok stil staat, hoort men geen geluid.24

De doedelzak geeft geen geluid, dan als hij vol is. (Zie doedelzak.)

De kogel was eruit, eer men zelfs het geluid gehoord had.

De waarheid heeft een goed (of: schoon, ook wel: schel) geluid.25

Die, geraakt zijnde, geluid maakt, meldt zich zelven.26

Een holle berg kaatst het geluid terug. (Zie berg.)

Hij heeft een geluid als eene garnaal. (Zie garnaal.)

Kleine vogelen geven het grootste geluid, en zijn geschapen, om des menschen zwaren geest te verligten. (Zie geest.)

Ledige vaten geven het meest geluid (of: gerammel, ook wel: bommen meest).27 (Zie de Bijlage.)

Men speelt met groote horten geen zoet geluid.28

Met zoet geluid wordt de vogel gevangen.29

Geluister.

Het geluister is zonder luister.30

Geluk.

Al had Jan Splinter dat geluk, Daar blijft er menig in den druk. (Zie druk.)

Al is de vrome in druk, Het strekt hem tot geluk. (Zie druk.)

Als de hoovaardij aanwast, dan vermindert het geluk.1

Als het geluk gaat, zoo gaan de vrienden.2

Als 't geluk u tegenlacht, Sta dan op de wacht.3

Beter een ons geluk dan een pond wijsheid.4 (Zie de Bijlage.)

Daar is maar geluk en ongeluk in de wereld.5

Daar sla geluk toe, God woud's.6 (Zie de Bijlage.)

Dat gaat op goed geluk af.

Dat is uw geluk.

De dageraad van mijn geluk brak aan. (Zie dageraad.)

De een heeft het geluk, en de ander ziet erop.7

De naarstigheid is de moeder van het geluk.8

Des eenen geluk is des anderen ongeluk.9 (Zie de Bijlage.)

De tempel van het geluk staat voor hem niet open.

Deugd alleen kan het geluk missen. (Zie deugd.)

Die het geluk heeft, gebraden eenden vliegen hem in den mond. (Zie eend.)

Die het geluk heeft, heeft geene wijsheid van doen.

Die het geluk heeft, leidt de bruid ter kerk. (Zie bruid.)

Die op God betrouwt, Diens geluk is menigvoud.10

Een kind winnen, is maar een geluk.11

Een klein geluk, dat misloopt, leidt dikwijls tot een grooter.12

Een uur van geluk ten hove Gaat een jaar wijsheid ver te boven.13

Er is geen ongeluk zoo groot, of er is ook nog een geluk bij.14

Geen geloof, ook geen geluk. (Zie geloof.)

Geen geluk Zonder druk. (Zie druk.)

Geluk Baart druk. (Zie druk.)

Geluk en een goed jaar.15

Geluk en een halve penning, al geld en wijsheid genoeg in de wereld. (Zie geld.)

Geluk en glas Breekt even ras.16

Geluk en ongeluk, gelijk zijne geburen. (Zie buurman.)

Geluk, geluk, Breda! (Zie breda.)

't Geluk is los en krom: Het neemt en geeft weêrom.

Geluk Komt na den druk. (Zie druk.)

Geluk op reis.17

Geluk van vrouwen is ramp in de beurs. (Zie beurs.)

God behoede ons voor groot geluk.18

Groote rijkdom komt door geluk, matige rijkdom door vlijt.

Grootmoeder Ok wacht het geluk ten schoorsteen uit.19

[Niemand, of hij stelt zich een geluk voor, elk vertrouwt erop, en denkt het eenmaal deelachtig te worden. Om het ongerijmde dezer verwachting aan te wijzen, gebruikt het spreekwoord den ouderdom en de minst waarschijnlijke plaats, van waar het geluk komen kan.]

Het geluk baart nijd en haat: Eet je vlooijen, je sch.. geen muskaat.20

Het geluk blaast in het zeil.

Het geluk gelukt den kwaden ook.21

Het geluk heeft hem den rug toegekeerd.

Het geluk heeft ons vriendelijk aangezien.22

Het geluk heeft zijn tij en weêrtij.

Het geluk is bedriegelijk.

Het geluk is de wereld nog niet uit, zei de Jood, toen hij iemand acht stuivers en een vrijbriefje uit de loterij t'huis bragt. (Zie brief.)

Het geluk is eene weldaad voor den dwaas, maar een vloek voor den zot. (Zie dwaas.)

Het geluk is rond: Den eenen maakt het koning, den anderen stront.23

Het geluk is rond: die het krijgt, die heeft het.24 (Zie de Bijlage.)

Het geluk is rond: Het valt den eenen in de hand (of: den aars), en den anderen in den mond. (Zie aars.)

Het geluk is rond, zei het kind, en toen vond het een' knikker.25

Het geluk is vlug: die het vat, die het had; die het kwist, die het mist.26

Het geluk is zoowel achter als vóór.27

Het geluk komt in den slaap.

Het geluk leidt Tot dartelheid. (Zie dartelheid.)

Het geluk loopt hem bij stralen het gat uit. (Zie gatten.)

Het geluk sluit geene deur, of opent weêr eene andere. (Zie deur.)

Het geluk staat niet stil voor iemands deur. (Zie deur.)

Het geluk valt, als het op zijn hoogst is.28

Het geluk van den dag komt niet door vroeg opstaan. (Zie dag.)

Het geluk vliegt: die het vangt, heeft het.29

Het geluk wil mij niet verlaten, zei Lourens, en hij vond een' Kleefschen stuiver.30

Het geluk wil (of: is) hem mede (of: dient hem).31

Het geluk zal komen, maar het loopt vóór.32

Het is al eens, wat men kan, Als het geluk is tegen den man.33

Het is al geluk, waar hij de hand aanslaat.34

Het is eene zonderlinge zaak in deze wereld: men laat het geluk liggen, om het vermaak na te jagen.

Het is een gelukskind (of: een troetelkind van het geluk).

Het is een gelukzoeker.

Het is een groot geluk, dat gij den hals niet braakt.1

Het is een monster van geluk.

Het is een Vlaamsch geluk.2

[De Vlaming is al tevreden, indien vrouw fortuna hem in de verte maar eenigzins gedenken wil. Is 't dus kwaad, maar kon 't nog erger, dan spreekt men van een Vlaamsch geluk.]

Het is geluk, wel te varen.3

Het is meer geluk dan wijsheid.4

Hetzij geluk of ongeval: Hij krijgt het wel, die 't hebben zal.5

Hij bouwt zijn geluk op eens anders ondergang.

Hij heeft het geluk gevangen.6

Hij is een speelbal van het geluk. (Zie bal.)

Hij is geboren op Sint Galperts nacht, drie dagen voor 't geluk. (Zie dag.)

Hij is het niet aan zijne verdiensten, maar aan zijne gelukster verschuldigd.

Hij mag nog van geluk spreken.

Hij raakt aan 't geluk, al zou 't een' boer ontvallen. (Zie boer.)

Hij zou het geluk met geene bezemen uit het huis keeren. (Zie bezem.)

Hoe grooter ezel, hoe grooter geluk. (Zie ezel.)

Hoe groot het geluk van den speler ook zij, op het laatst begeeft het hem.

Hoe kwader schalk (slimmer boef, of: snooder hoer), hoe beter geluk. (Zie boef.)

Iemand zijn geluk slagboomen.7

In geluk voorzigtigheid, in ongeluk geduld. (Zie geduld.)

Is 't geluk of ongeval: Als 't God beschikt, gij krijgt het al.8

Kraaijen en uilen hebben geen even groot geluk.9

Kwaad geluk maakt kwaad geloof. (Zie geloof.)

Maagden-weigering is vrijers-geluk.10

Malle menschen hebben het geluk.11

Men doe, wat men wil: die het geluk heeft, wint het spel.

Men moet den tijd des geluks verwachten, totdat het eenmaal beter worde.12

Men raakt somtijds aan 't geluk, en men weet niet hoe.13

Men verandert dikwijls, verbeteren blijft een geluk.

Met geluk en goeden wind vaart men wel.

Niemand heeft zijn geluk in de hand.14

Niemand verwerpt zijn geluk.15

Nooit is 't geluk volmaakt, Hoe hoog het ook geraakt.

Veel geluk met de vangst.

Veel geluk op je schaatsen.

Voorzigtigheid in druk Is moeder van 't geluk. (Zie druk.)

Waar het geluk plaats moet kiezen, daar is het niet uit te houden.16

Waar iemand heen wil, daar doet hem het geluk de deur open. (Zie deur.)

Waar weinig verstand is, daar is veel geluk.

Wien het geluk tegen is, die breekt wel een been op slechter aarde. (Zie aarde.)

Wien het geluk te wel wil, maakt het tot een' zot.17

Wie weet, of het geluk vóór of achter is (of: waar het geluk steekt)!18

Zonder geluk vaart niemand wel.

Zoo geluk, zoo regt.19

Zoo lang 't geluk u dient, Zoo hebt gij menig vriend; Maar is die haan aan 't draaijen, Weg vliegen ze als kraaijen.

Zulk een geluk komt niet alle dag. (Zie dag.)

Gelukkig.

Gelukkig, als de ooijevaar u toevliegt.20

Gelukkig hij, die als simpele Harmen leeft en sterft.

Gelukkig hij, die wat vindt, en het houden mag.

Hij is gelukkig, die twee ooren heeft, welke openen en sluiten kunnen.21

Hij is nooit gelukkig, die niet gaarne iemand gelukkig ziet.

Hoe gelukkig zou hij zijn, die in éénen dag tot in het Escuriaal kon vliegen. (Zie dag.)

Hoe zotter, hoe gelukkiger.

Men moet maar gelukkig zijn.

Niemand gelukkig vóór zijnen dood. (Zie dood.)

Ongelukkig in het spel, gelukkig in de liefde.22

[Er is te weinig verband in, dat zij, die bij kaart- of ander spel verliezen, daarom een gelukkig huwelijk zouden hebben. Deze verklaring, die men gewoonlijk aan dit spreekwoord geeft, kan dus niet gelden. Het spreekwoord drukt een alom bestaand bijgeloof uit.]

Zij zijn gelukkig door verdiensten.

Gemaaktheid.

Alle gemaaktheid stinkt.23

Gemak.

Al met gemak, riep Keesmaat, en hij zag een' ram op eene voedster.

Die goede dagen (of: zijn gemak) moede is, neme een wijf. (Zie dag.)

Die naar gemak staat, het zal hem falen.24

Die stil en vergeten leeft, heeft veel gemak.

Die wil hebben gemak, Die blijve onder zijn dak (of: die blijve t' huis, ook wel: Geen grooter gemak Dan eigen dak). (Zie dak.)

Die zich tot gemak stelt, hem volgen de goede dagen. (Zie dag.)

Een groot gemak in een klein kistje.1

Een kleine put in de aarde, eene groote ruimte (of: een groot gemak) in huis. (Zie aarde.)

Een kleine staat, een groot gemak; Een groote staat, een lastig pak.2

Een klein pak Geeft groot gemak.3

Ga met gemak, zoo komt gij binnen.4

Gemak voor eer. (Zie eer.)

Groot gemak om klein geld. (Zie geld.)

Het geld is een groot gemak in eene huishouding. (Zie geld.)

Het gemak dient alle menschen.

Hij is niet veel meer op zijn gemak dan een zalm op eene piramide.

Hij klaagt (of: kreunt) van gemak.5

Hij komt immer aan zijn gemak.6

Hou je gemak, zei de havik, toen hij de duif plukte. (Zie duif.)

Ik prijs een goed huisgemak.7

Men zal den lieven buik op zijn gemak vullen. (Zie buik.)

Met gemak, zei Roorda, en hij kreeg eene vuist in 't oog.8

Op zijn gemak komt men ook ver (of: raakt men ook voort).9 (Zie de Bijlage.)

Op zijn gemak wordt men het liefst rijk.10 (Zie de Bijlage.)

't Pak naar 't paard, en 't paard naar 't pak, Geeft voorwaar een groot gemak.11

Van de dagelijksche kleederen heeft men het meeste gemak. (Zie dag.)

Van vader (of: den man) komt eere, van moeder (de vrouw) gemak. (Zie eer.)

Vrijen onder één dak, Is een groot gemak. (Zie dak.)

Gember.

Is dat nu die sterke kost? vroeg Robbert, en hij at een' hondenkeutel voor een stukje gekonfijte gember.12

Mij dat, zei Jan; hij meende een stukje gember te vatten, en het was een gedroogde hondenkeutel.13

Gemeen.

Het gemeen Hoort elkeen.14

Men moet meest zien Op het gemien.15

Gemeente.

Daar de meijers tappen wijn, De burgemeesters koornkoopers zijn, En de schepens bakken brood, Daar is de gemeen te in grooten nood. (Zie brood.)

Die de gemeente dient, dient eenen kwaden (of: kranken) heer.16

Eene vierige gemeente kan een' eiken schout op. (Zie eik.)

Een verkeerde in de gemeente is als gest in het beslag. (Zie beslag.)

Heeren-trant valt der gemeente te lang.17

Het is een broeder van de natte gemeente. (Zie broeder.)

Wat komt er al te kerk, zei de paap, en hij zag van verre eene knorrende gemeente aankomen.18

Gemeenzaamheid.

Al te groote gemeenzaamheid baart verachting.

Het is genoegelijk of gevaarlijk, dat men veel gemeenzaamheid met groote heeren heeft; want hunne gunst maakt groot, en hunne toornigheid klein.19

Ook met den vriend dient geene te groote gemeenzaamheid.20

Gemengel.

De ziel is een omvleeschde engel; Het lijf is een onrein gemengel. (Zie engel.)

Gemoed.

Al verandert men van luchtstreek, men verandert niet van gemoed.

De overvloed Bederft 't gemoed.

Der kranken gemoed Is vromer tongen reden goed.21

Des werelds goed Ontrust 't gemoed.

Een blij gemoed Doet 't leven goed.

Een blij gemoed En matig goed Is wonder zoet.22

Eene bedelaars beurs en een trotsch gemoed passen niet bijeen. (Zie bedelaar.)

Een kloek gemoed Schept meerder moed, Hoe dat het kwaad Te hooger gaat.

Een platte beurs en hoog gemoed En deden nooit hunn' meester goed. (Zie beurs.)

Ergens zijn gemoed aan koelen.23

Hetgeen de tijd in droefheid doet, Doe gij dat met een wijs gemoed. (Zie droefheid.)

Hij zal zijn gemoed ontlasten.24

Niets zoo moedig, niets zoo zoet, Dan een onbewust gemoed.

Vermaan uw' vriend met stil gemoed, En straf uw kind in koelen bloed. (Zie bloed.)

Verwin uw innig gemoed.25

Vrouwen-gemoed, heeren-gunst, April-weder en het kaatsspel veranderen dikwijls. (Zie april.)

Wat is van lust of magtig goed? Niets beter dan een stil gemoed.26

Wie zijns vaders en zijner moeder leere niet volgt, die heeft een dom gemoed.27

Zijn gemoed schoot vol.

Gemoet.

Daar men veel gaat vrijen, volgt een gemoet bij tijen.28

[Gemoet, in te gemoet komen, zich naar iemand schikken, is hier woordspeling met gemoed, innerlijke gesteldheid des harten. De zin van het spreekwoord is: de aanhoudende vrijer verwint eindelijk.]

Gemompel.

Geene oude geit zonder baard, of nonne zonder gemompel. (Zie baard.)

Genade.

Bij God is genade, maar bij hem niet.

Die het geld van te voren geeft, mint (of: leeft) op genade. (Zie geld.)

Drie papen van boozen rade, Drie schouten zonder genade, Drie boeren, gierig en rijk, Zijn negen duivels van 't aardrijk. (Zie aarde.)

Genade is geen erfgoed. (Zie erfenis.)

Genade voor regt laten gelden.

God geve ons zijne genade; ik weet er niet anders op te zeggen.1

God wederstaat den hoovaardige, maar den nederige geeft Hij genade.2

[Dit spreekwoord is gegrond op Jak. iv: 6 en 1 Petr. v: 5.]

Het zwaard zonder genade.

[Zoo wordt een uitzuiger bestempeld. Met een ander spreekwoord zegt men: De wet der ongenade.]

Hij eet genadebrood. (Zie brood.)

Hij krijgt den genadeslag.

Iemand iets op den hals leggen zonder genade.3

In den nood is genade beter dan regt.4

Meen jij, dat onze Lieve Heer zijne genade te grabbel gooit, zei de pastoor.

Op Gods genade voortdrijven.5

Wat duurt eeuwiglijk? wat anders dan de genade Gods?6

Wie op genade dient, dien loont men met barmhartigheid. (Zie barmhartigheid.)

Genadig.

Accipe totum, wees hem genadig.7

Geneesheer.

De misslagen der geneesheeren worden met aarde, de gebreken der rijken worden met geld bedekt. (Zie aarde.)

Die huwt krijgt gemeenlijk eenen prediker, geneesheer of controleur. (Zie controleur.)

Geneesmeester, heel (of: help) u zelven!8

[Dit was reeds een spreekwoord in Israël; ofschoon het, in Luk. iv: 23, in een' geheel anderen zin voorkomt, dan waarin wij het gebruiken.]

Geneesmiddel.

Anders had de praktijk nog een ander geneesmiddel uitgedacht.9

Dat is een geneesmiddel, waar een paard van barsten zou.

Het geneesmiddel is erger dan de kwaal.

Silentie en patiëntie is het beste geneesmiddel, zei Cornisicia, en zij zette haren man een' tulband op, daar twee bijzondere pluimen uitgroeiden. (Zie cornisicia.)

Straf is een bitter geneesmiddel.

Genegenheid.

Beleefdheid is de moeder van genegenheid. (Zie beleefdheid.)

Gelegenheid Maakt genegenheid. (Zie gelegenheid.)

Wel gelegenheid, Maar geen genegenheid. (Zie gelegenheid.)

Generaal.

Een wakker generaal, die zijne manschappen in het vuur brengt, maar ze er ook weêr weet uit te redden.

Het is een slecht soldaat, die geen generaal hoopt te worden.

Is dat het punt van eer? vroeg een Fransch generaal in de bataille van Senef, en hij stierf op een' mesthoop. (Zie bataille.)

Korporaal of generaal: het raalt toch.

Geneugte.

De zotten maken de feesten, en de wijzen hebben de geneugten. (Zie feest.)

Die geneugte voor geneugte verliest, verliest niet.10

Die naar geneugte jaagt, Dat hij maar God behaagt.11

Die niet door het land rijdt, weet niet, wat geneugte is.12 (Zie de Bijlage.)

Het is eene geneugte, die jagt te zien.

Hij zoekt zijns harten geneugte.13

In klein genugt Is groot gezucht.14

Kermisgaan (of: Spelevaren, ook wel: Zulk eene geneugte) is een' bilslag waard. (Zie bil.)

Genoeg.

Al te veel is niet genoeg.15

De spaarzame, al eet hij geene lekkernijen, eet daarom zijn genoegen wel.16

Genoeg is even zoo goed als een feest. (Zie feest.)

Genoeg is meer dan overvloed.17 (Zie de Bijlage.)

Genoeg van die.18

Haast genoeg, is 't wel genoeg.19

Heb je genoeg, dan den kop maar af.

Nooit is er weinig, daar genoeg is.20

Van alles wat, en van niets genoeg.21

Genoegen.

Geen genoegen zonder doeken. (Zie doek.)

Het genoegen is 't al (of: gaat boven al).22 (Zie de Bijlage.)

Hij moet wel vroeg opstaan, die het elk naar genoegen zal maken.23

Wie kan het voegen Naar elks genoegen!24

Zoo 't God wil voegen, Geeft 't mij genoegen.25

Genootschap.

Het is het genootschap van Urk.

[Een spottend gezegde voor zaken, die weinig te beduiden hebben. Toen de inwoners van Urk zich, in 1787, in den wapenhandel zouden oefenen, telde dat genootschap één lid.]

Genot.

Zonder onthouding geen genot.

Gent.

Die te Gent is geboren, te Utrecht ligt ter schole, en te Luik leert zijn Walsch, Is een muitmaker door zijn' hals; En komt gij dan nog wat te kort, Zoo moogt gij aanspreken die van Dord. (Zie dordrecht.)

Die te Gent was geboren, Aan de Ligue had ge-

zworen, Of te Luik was opgevoed, Heeft het muiten in zijn bloed. (Zie bloed.)

Gent en Brugge zijn op éénen dag niet gebouwd. (Zie brugge.)

Ik spreek van Brugge, en gij antwoordt mij van Gent. (Zie brugge.)

Gepeins.

Jonge harten, die gevangen gehouden worden, zijn op menig gepeins uit.1

Schilders voeden gepeinzen.2

Geplukt.

Het is half ruw, half geplukt.3

Gepof.

Veel gepof Is maar stof.

Gepraat.

Die timmert aan de straat, Veroorzaakt veel gepraat (of: Het is moeijelijk aan de straat te timmeren).4

Geraamte.

Dat gelijkt wel naar het geraamte van een' walvisch, zei stikziende Gijs, en hij zag een schip op stapel staan.5

Het staat nog in zijn geraamte.

Hij ziet er uit als een geraamte.

Geraas.

Al waren ook alle duivels, welke Milton, in zijn Verloren Paradijs, zoo mild laat optreden, bijeen, nog zouden ze zulk een geraas niet kunnen maken. (Zie duivel.)

Daar heb je hem nu, die zooveel geraas maakte.

Eén penning in den spaarpot maakt meer geraas, dan als hij vol is.6

Het slechtste rad maakt het meeste geraas.7 (Zie de Bijlage.)

Twee stuivers in eene trommel maken meer geraas, dan als zij vol is met louis d'or.

Vreemd geraas Maakte menig Vlaming dwaas.8

Gerammel.

Ledige vaten maken het meest geluid (of: gerammel, ook wel: bommen meest). (Zie geluid.)

Gerand.

Hij slaat zijne gerande.

[De gerande munt had het volle gewigt, en was wel eens boven de innerlijke waarde; daarom wordt dit spreekwoord van hem gebezigd, die in alles zijn voordeel weet te behalen.]

Gerard.

Hij slaat erop, gelijk de duivel op Gerard. (Zie duivel.)

Geratel.

Het is een Piet Zoens geratel.9

Gerbrand.

Dat stuurt ons God bij Gerbrand.10

[Men zegt dit van een onverwacht geluk; maar waarom, is mij niet gebleken.]

Gereedheid.

Het is om de gereedheid gedaan, zei malle Kees, en hij p.... in zijne muts.11

Gereedschap.

Een kwaad werkman vindt nooit goed gereedschap.12

Goed gereedschap is half werk.13

Het is kwaad gekken met scherp gereedschap.14

Het is maar Kokermans gereedschap.15

Hij zou wel willen rentenieren; maar het ontbreekt hem aan het noodige gereedschap.

Geregt.

Adel is een arm geregt (of: eene dunne schotelspijs). (Zie adel.)

Daar hebt gij het laatste geregt: maak er u vrolijk mede.16

Die kaas heeft voor al zijne geregten, die mag ze snijden grof en dik.17

Een ding zijn laatste geregt geven. (Zie ding.)

Het is een slechte maaltijd, daar de stokvisch het laatste geregt is.

Hij kan uit een' schapen-schouder zeven geregten maken.18

Hij zet hem het beste geregt laatst voor.

Veel geregten doen veel eten.19

Geregtigheid.

De geregtigheid is blind.20

[Themis, de godin der geregtigheid, wordt afgebeeld als eene aanzienlijke, wakkere vrouw, met eene weegschaal in de hand en eenen blinddoek voor de oogen. Zij weegt het regt, zonder aanzien des persoons, en laat zich door geene geschenken omkoopen.]

Gerel.

Veel gerel Maakt veel spel.

Gerijf.

Er gaat veel gerijfs in een' zak.21 (Zie de Bijlage.)

Op de markt komt voor elk een zijn gerijf.

Vooral gezond van lijf, Daarbij van vorme schoon, Dan geld tot goed gerijf: Zoo spant men wis de kroon. (Zie geld.)

Gerrit.

Dat is flink, zei Gerrit de smid, en hij draaide een anker zonder ijzer. (Zie anker.)

Dat licht helder, zei Gerrit, en hij snoot de kaars uit.22

Dat recept komt niet wel à propos, zei snapachtige Gerrit, en hij kreeg een drachma rottingolie. (Zie drachma.)

Doe mij dat eens na, zei Gerrit, en hij brak zijne beide beenen. (Zie beenen.)

Ei, zie hem eens grinniken, zei Gerrit, en hij klisteerde zijn' aap. (Zie aap.)

Het is een gierige Gerrit.23

Het is Gerrit, Gerrit.24

Het zijn blinde Gerrits grepen.

[Dat wil zeggen: er wordt in den blinde rondgetast. ‘gerrit,’ zegt bilderdijk in zijne Aant. op hoofts Gedichten, iii. bl. 171, ‘is verbasterd van geeraart, en geeren (gieren) is grijpen.’]

Ik noodig u, zei Gerrit, op een hoen; Maar blijft gij t' huis, gij zult mij vriendschap doen.1

Ik zal mijne vrouw wel te hulp komen, zei Gerrit, en hij likte den schotel uit.

Men kan alle dagen geen hondsvod wezen, zei gierige Gerrit, en hij gooide een' duit te grabbelen. (Zie dag.)

Piep, piep, piep, Gerardus! riep de bruid. (Zie bruid.)

Troost u met apostel Gerrit: dien is het ook overkomen. (Zie apostel.)

Wie lust er een stukje Amsterdamschen koek? vroeg Gerrit, en hij presenteerde een blokje, in een papier gewonden. (Zie amsterdam.)

Gerrit de Klapper.

Het is een stukje van Gerrit de Klapper.

Gerrit de Snapper.

Sta op, lui beest, zei Gerrit de Snapper, en hij zag een dood schaap in eene weide liggen. (Zie beest.)

Gerrit de Zwijger.

Hij slacht geen' Gerrit de Zwijger.

Gerst.

Als de gerst zich strijkt, Dit den boer verrijkt. (Zie boer.)

Hij heeft van de gerstenbrooden niet gegeten. (Zie brood.)

Hij wast als de rijpe gerst.2

Gerucht.

Daar de rivier diepst is, maakt ze minst gerucht.

Die in een goed gerucht staat, kan het meeste kwaad doen.3

Die in een kwaad gerucht komt (of: Die eenen kwaden naam heeft), is half gehangen.4

Een gemeen gerucht is zelden gelogen.5

Een oude wolf is wel gerucht gewend.6 (Zie de Bijlage.)

't Geruchte zwelt, Als 't wordt verteld.

Gerucht van drie wijven maakt eene kermis.7

Het gerucht doodt den man.8

Het gerucht loopt van Dan tot Berseba. (Zie berseba.)

Het is kwaad, in een kwaad gerucht te komen.9

Het is straat- (of: molen-) gerucht.10

Hij is voor geen klein geruchtje vervaard.11

Hij maakt geen burengerucht. (Zie buurman.)

Wee! den wolf, die in een kwaad gerucht komt.12

Gerust.

Zij is zoo gerust, alsof zij gebakken had.13

Gerustheid.

Gerustheid maakt nalatigheid.

Geschiedenis.

Dat is eene heele geschiedenis.

Gelijkenissen duidt men aan als geschiedenissen. (Zie gelijkenis.)

Geschikt.

Den geschikte schikt alle ding wel. (Zie ding.)

Geschil.

De verstandige geeft toe in geschillen.14

Die in geschil gaat, gaat in zijn leed.15 (Zie de Bijlage.)

Het grootst geschil en grootst krakeel Is om te weinig of te veel.16

Hij raakt den knoop van het geschil aan.

Geschreeuw.

Het is een schreeuwtje te meer.

Veel geschreeuw, maar weinig wol, zei de drommel, en hij schoor zijne varkeus. (Zie drommel.)

Wat anders is 't geschreeuw, wat anders is de wol.

Geschrei.

Des eenen rei Is des anderen schrei.17

Geschrift.

Het geschrift spreekt, als de mond zwijgt.

Ik heb u in geschrifte.18

Geschrijf.

Daarover is al vrij wat geschrijf en gewrijf geweest.19

Geschut.

Het geschut te boord halen. (Zie boord.)

Het wordt tijd, om het geschut op den wal te brengen.

Hij heeft geschut op.20

Hij houdt schutgevaarte.21

Hij komt met het volle (of: met grof) geschut.

Houd u ver van 't geschut, dan wordt gij een oud soldaat.

Nadat het geschut geladen is, buldert het.22

Geslacht.

Al was hij van Chams geslacht. (Zie cham.)

Al zijt gij edel van geslacht, De deugd wordt meest van al geacht. (Zie deugd.)

Dat de windhond eenen langen staart heeft, komt hem van zijn geslacht.23

De adel der ziel is meer waardig dan alle adel des geslachts. (Zie adel.)

Die geene hoer, arme of zot in zijn geslacht heeft, is geboren van de lamp of het lemmet. (Zie arme.)

Die noch boeven noch hoeren in zijn geslacht heeft, steke den vinger op. (Zie boef.)

Een vroom geslacht brengt wel boeven voort. (Zie boef.)

Eerlijk geslacht baat geen' oneerlijken nakomelingen.24

Het gras duurt slechts één jaargetijde, de mensch een geslacht.

Het is een arm geslacht, dat hoer noch boef heeft. (Zie boef.)

Hij is de eerste edelman van zijn geslacht. (Zie edelman.)

Hij is van een toovenaars geslacht.25

Hij is van het notenbooms geslacht. (Zie boom.)

Hij is van Peer Pronks geslacht.1

Hij zal geene twijfelaars in zijns vaders geslacht brengen.

In het kapittel der schoonheid duldt het schoone geslacht geene medevrijsters.

Is het vreemd, dat wij liefhebben: wij zijn van het geslacht der eerste menschen?

Wij zijn van Gods geslacht.2

[Dit spreekwoord is gegrond op Hand. xvii: 28 en 29.]

Geslepenheid.

Zit de rat in de klem, dan leert zij hare geslepenheid gebruiken.

Gesnor.

Hij slacht de strontvlieg: hij maakt veel gesnor, en valt op een' drek. (Zie drek.)

Gesp.

Dat heeft den voornaamsten gesp aan het harnas gegeven.

Het geld is de gesp van het harnas. (Zie geld.)

Hij klaagt van armoede, en heeft nog broekgespen. (Zie armoede.)

Gespan.

Hoeren en boeven zijn één gespan. (Zie boef.)

Gespierd.

Hij is gespierd.

Gespin.

Het eerste gewin Is katten-gespin.3

Gespook.

Hij maakt er al vrij wat gespook over.

Gest.

Een verkeerde in de gemeente is als gest in het beslag. (Zie beslag.)

Het is op de gest gebrouwen.4

Hij doet gest in zijne schoenen.5

Hij loopt voor gest en knewater.6

[Dat wil zeggen: hij is nog leerling in zijn werk of vak; hij loopt er maar bij, zonder iets wezentlijks uit te voeren. Gest en knwaeter zijn twee ondergeschikte bestanddeelen van het te bereiden gebak. Voor knewater zegt men gewoonlijk kneelwater, dat is: kaneelwater.]

Gestalte.

Die zaak heeft eene andere gestalte gekregen.

Het goed geschapen ligchaam moet men niet prangen met nieuwerwetsche knijpers, of het wordt zeldzaam van gestalte.7

Gesteente.

Een hond heeft liever 't gebeent Dan kostelijk gesteent. (Zie beenderen.)

In kruiden, woorden en gesteenten ligt de kracht.8

Gesternte.

Dat doet zijn goed gesternte.

Hij is onder een ongelukkig gesternte geboren.

Zijn lof reikt tot aan het gesternte.

Getal.

Een klein getal van rotte peren, Dat kan aan duizend gave deren.9

Het getal helpers staat tot dat der nieuwsgierige gapers als één tot duizend. (Zie duizend.)

Onze Heer moet zijn getal hebben.10

Geteekend.

Wacht u voor de geteekenden (of: voor hen, die door God geteekend zijn).11

[Dit dikwijls zoo zeer misbruikte spreekwoord zal wel ontleend zijn uit Gen. iv: 15.]

Getier.

Een kleine pot met weinig vuur maakt wel groot getier.12

Getij.

Alle tij heeft zijn weêrtij.

Als het diep (of: getij) verloopen is, verzet men de baken. (Zie baak.)

Als het schip stoot, is het te laat in den almanak gezien, om het getij te berekenen. (Zie almanak.)

Daar gaat een getij op.13

Daar gaat een tij als een rasch.14

Die niet gereed is, verlet geen tij.15

Een goed schipper moet zijn getij wel weten te kavelen.16

Elk vischt op zijn getij.17

Goede wind, goed tij.18

Het geluk heeft zijn tij en weêrtij. (Zie geluk.)

Het is dood stroom (of: tij).19

Het is dronkenmans getij. (Zie dronkaard.)

Het tij breekt den hals.20

Het tij is goed.21

Het tij vergast.22

Het tij waamt (of: waalt).23

Het tij wacht naar niemand.24 (Zie de Bijlage.)

Hij heeft het tegen wind en tij.

Hij is met het voortij aangekomen.

Hij past op het malle getij, dat alle uren vloeit.

Hij slaapt niet op zijn getij.25

Hij stopt het getij.26

Hij wacht een beter getij af.27

Hij zeilt over tij.28

Laat men zich den goeden wind over het hoofd waaijen: het getijde verloopt.29 (Zie de Bijlage.)

't Tij gaat zijnen keer, 't Past op prins noch heer.30

Getijde.

Dat is het oude-kousjes jaargetijde.1

Het gras duurt slechts één jaargetijde, de mensch een geslacht. (Zie geslacht.)

Ieder vogeltje zingt op zijn getijde.

Schijnvrienden zijn gelijk de vogels, die in het schoone jaargetijde aankomen, maar, eer de barre winter daar is, reeds vertrokken zijn.

Getouw.

Hij heeft het op touw gezet.2

Hij is van het weefgetouw afgesprongen.3

Meenen - dat bedroog de vrouw, Wevend met een vreemd getouw.

Uw web is nu op 't getouw.4

Getrap.

Een klein man koen is niet dan voetgetrap.5

Hij blijft buiten voetgetrap.

Getreur.

Die luistert achter de deur, Komt dikwijls in getreur. (Zie deur.)

Na groote blijdschap komt getreur. (Zie blijdschap.)

Getrommel.

Praatzucht is even lastig als een onophoudelijk getrommel.

Getrouw.

De getrouwe laat zich niet schenden.6

Eenen ontrouwe en eenen dief vindt men eer dan den getrouwe, waarnaar men zoekt. (Zie dief.)

Heusch en trouw.7

Houw En getrouw.

Wees trouw, maar vertrouw niemand.9

Zij zijn malkander getrouw.10

Getuige.

Eén getuige is geen getuige.11

[Dit regtskundig spreekwoord is ontleend uit Num. xxxv: 30.]

Een goed geweten is beter dan duizend getuigen.12

Eén ooggetuige is geloofwaardiger dan tien oorgetuigen.13

Het is een theologus (advocaat, raadsman, of: getuige) als Judas een apostel. (Zie advocaat.)

Hij heeft het grootste gelijk van de ossenmarkt; als hij er alleen op is, neemt hij de koeijenpooten tot getuigen. (Zie gelijkheid.)

Looze getuigen ontbreken niemand.14

Valsche getuigen gelden niet.

Getuigenis.

Het werk zal getuigenis geven.15

Op eigen getuigenis is weinig te letten.16

Geur.

Daar is een geurtje aan.

Daar wordt iets heimelijks gekookt, dat geen' goeden geur heeft.17

De toorn is als de koffij: men moet ze warm drinken, wil men niet, dat er de geur van vervliegt.

Elke bloem verliest eindelijk haar' geur en kleur. (Zie bloem.)

Hij maakt geuren.18

Hij vertelt het in zijne geuren (of: kleuren) en fleuren. (Zie fleur.)

Is het roosje eenmaal geplukt, dan verliest het spoedig haren geur.

Men kan niet leven van rozegeur en maneschijn.

Geurt.

Dat is naar de nieuwste mode, zei Geurt, en hij vereerde zijn wijf twee oesterschelpen, om er een paar oorlappen van te maken.19

Die wat hebben wil, die moet erom uitzien, zei Geurt, en hij kreeg een' dikken neus en twee blaauwe oogen.20

Het is om te lagchen, zei Geurt, en hij zag eene hoer geeselen.21

Jij verstaat je dat visschen niet, zei Geurt, en hij ontstal den boer zijne eenden. (Zie boer.)

Ik draag het wildbraad bij me, zei Geurt de jager, en hij haalde eene hand vol luizen uit zijn hemd.22

Laten wij ons nu eens helder warmen, zei Geurt tegen zijne kinderen, en zij zaten bij een' rookenden turf.23

Mijn geld rammelt in mijn' zak, zei kale Geurt, als Noordsche bokkenkeutels in een' vilten hoed. (Zie bok.)

Nu ben ik voor dieven bewaard, zei Geurt de wever, en hij sloot zijne deur met eene gele peen. (Zie deur.)

Geus.

Dat is een eerlijk werk, zei broêr Kornelis, en hij joeg de varkens door het koren van de Geuzen. (Zie broeder.)

De Geuzen zijn ijverig in 't disputeren tegen den Paap.24

Een Roomschen heilige dag is een Geuzen luije dag. (Zie dag.)

Een vrome Geus behoeft niet te biechten.

Het is nog al goed, dat de kleinen den grooten niet in den zak behoeven te kruipen, zei het kleine Geusje.25

Hetzij Geus, Mennist of Papist: Elk schraapt maar in zijne kist.26

Het zijn nieuwe Geuzen!27

Hetzij Paap of hetzij Geus: Geld is overal de leus. (Zie geld.)

Hij zal het wel betalen, als de paus Geus wordt.

Nog leven de Geuzen!28

[Marnix van sint aldegonde had een smeekschrift opgesteld, om van filips ii vrijheid van godsdienst te verwerven. Dat smeekschrift werd door 400 Nederlanders, zoo edelen als burgers, kooplieden, handwerkers en boeren, door Roomschen en Onroomschen, geteekend. Hendrik van brederode begaf zich daarmede, op den 5 April 1566, aan het hoofd van 300 edelen, naar de landvoogdesse

margaretha te Brussel, om haar het verzoekschrift over te reiken. Margaretha schrikte van zulk een tal, ofschoon men haar ongewapend naderde. Maar barlaimont stelde haar gerust, onder deze betuiging: het zijn maar Geuzen. De naam Geuzen, die bedelaars beteekent, werd sedert door de Spanjaarden als beschimping, maar door de Nederlanders als eernaam gebezigd. Van toen af ontstond het spreekwoord: Nog leven de Geuzen! waarmede men te kennen geeft, dat de onderdrukte partij haar voornemen niet opgeeft, en daartoe nog krachten bezit in den alles vermogenden wil.]

Toen de Geuzen in het land kwamen, hield het biechten op.1

[Met dit spreekwoord wijst men hen af, die ons willen uithooren. In gelijken zin bezigt men het hiervoor opgenomen spreekwoord: Een vrome Geus behoeft niet te biechten. Wanneer en waarom beide spreekwoorden ontstonden, zal geene herinnering behoeven.]

Gevaar.

Als men den wolf tot schaapherder maakt, is de kudde in groot gevaar.

Al te naar Is met gevaar.

De liefde kent geen gevaar.

Die op hoop leeft, loopt gevaar, van in het gasthuis te sterven. (Zie gasthuis.)

Die zijne zeilen te breed uitzet, loopt gevaar van om te slaan.

Er is gevaar in den toren.

God verkoopt wetenschap voor arbeid, eere voor gevaar. (Zie arbeid.)

Hij dreigt, en loopt zelf groot gevaar.2

Hij is het gevaar bij tijds ontloopen.

Hij is uit het eene gevaar verlost, maar in het andere gevallen.3

In het vertoeven lag menigmaal gevaar.

Liefde en milddadigheid loopen meer gevaar om te bevriezen dan te verbranden.

Om welvaart vaart men door gevaar.4

Wie het gevaar bemint, zal erin omkomen.5

Gevaarte.

Hij houdt schutgevaarte. (Zie geschut.)

Gevaderschap.

Als het kind dood is, is het gevaderschap uit.6

Het gevaderschap is een sleutel tot de deur. (Zie deur.)

Geval.

Bij geval of ongeval.

De uitkomst van een slagveld hangt aan het geval, niet aan het geweld.

Eén geval is geheel iets anders dan alle gevallen.

Geen ding gaat bij geval, Want God bestuurt het al. (Zie ding.)

Het geval ligt ertoe.

In alle gevallen is een boeren-kakhuis. (Zie boer.)

Gevangen.

Alle vrijers rijk en alle gevangenen arm.7

Het is stomper dan het mes, dat men eenen gevangene geeft, en snijdt als wollen wanten.8

Gevangenis.

Het is beter acht te geven, dan in de gevangenis te geraken.9 (Zie de Bijlage.)

Hij zit in de gevangenis.

[Men zegt dit van den dronkaard.]

Men vindt geen schoon gevangenhuis of leelijk lief. (Zie geliefde.)

Gevecht.

Het is een goed gevecht - hond tegen kat: elk heeft klaauwen.10

Het is kwaad te komen aan het einde van een feest, en in het begin van een gevecht. (Zie begin.)

Hij zal moeten krengen, om uit het gevecht te geraken.

Geveinsdheid.

Een weinig geveinsdheid maakt al het werk ondeugend.

Gevel.

Die zijn huis verkoopen wil, schildert den gevel.11

Een goede (of: schoone) gevel versiert het huis.

Hij heeft een' fikschen gevel voor zijn huis.

Overal staan de gevels omhoog, en de handen open.12

Zij maken nieuwe gevels en onderpuijen.13

Gever.

De gever verliest niet.14

Den blijmoedigen gever heeft God lief.15

[Dit spreekwoord is genomen uit 2 Cor. ix: 7.]

Geene grootere kunst, dan van nemers gevers te maken.16

Gevest.

Dat komt onder het gevest van den degen. (Zie degen.)

Het zit onder het gevest van de sabel.

Gevoel.

Als de oven heet is, de mond heeft er gevoel van.

Die karel heeft geen gevoel, zei dokter Stokvisch, en hij anatomiseerde een' drenkeling. (Zie dokter.)

Gevoelen.

Alles wordt onder correctie van beter gevoelen gezegd. (Zie correctie.)

Hij is een martelaar van zijn gevoelen geworden.

Gevoelig.

Op dat stuk is hij zeer gevoelig.

Gevolg.

Dat heeft reeds onaangename gevolgen gehad.

Die niet vóórgaat, kan geen gevolg hebben.

Die zaak kan gevolgen hebben.

Gelijke oorzaken, gelijke gevolgen.17

Meubelen hebben (of: Roerend goed heeft) geen gevolg.18

Gewaad.

Geen beter sieraad dan een zedig gewaad.

Gewapend.

Daar niet is, halen duizend gewapenden niet.19

Gewas.

De voetstappen van den meester benadeelen geen gewas.20

Veel hooigewas, veel wiergewas.

Vroeg zomer, kwaad gewas.1

Wordt dit gewas ontkleed, Zoo wordt hetu ook leed.2

Geweer.

Dat is het laatste geweer.3

Den ganschen dag in het geweer. (Zie dag.)

Die eens het geweer gedragen heeft, wil wel weder dienen.

[Men heeft hier de soldeniers van het leger tot den huwelijken staat overgebragt, en past het spreekwoord op trouwlustige weduwen toe.]

Ga nimmer zonder geweer.4

Het dreigen is der gedreigden geweer. (Zie gedreigd.)

Hij heeft geen' tijd, om zijn zijdgeweer te trekken.5

Hij heeft zijn geweer in de hielen.6

Hij loopt als een schelm; maar somtijds is loopen het beste geweer.7

Leg af je zijdgeweer, Gij zijt geen krijgsman meer.

Wil je heusch twisten, leg je geweer af.8

Zijn geweer tegen iemand meten.9

Geweld.

Als het geweld komt, is het regt uit (of: dood).10

De paap wordt bij stemmen aangesteld, de keizer met geweld, en de koning door de natuur.11

Deugd overwint list en geweld. (Zie deugd.)

De uitkomst van een slagveld hangt aan het geval, niet aan het geweld. (Zie geval.)

De wetten beletten geweld en onregt.12

Die reist zonder geld, Vreest geen geweld. (Zie geld.)

Een hond, die bast en geen geweld doet, wacht zijn vel.13

Geld, geweld en gunst Breekt regt, zegel en kunst. (Zie geld.)

Geld Heeft (of: Doet) geweld. (Zie geld.)

Geweld is geen regt.14

Geweld ruimt plaats.15

Geweld verdrijft men met geweld.16

Godevaart met den bult bezit Holland met geweld.

[Even gelijk godevaart van lotharingen de regering over het graafschap Holland gewelddadig verkreeg, werd zij hem op eene gewelddadige wijze ontnomen. Men bezigt dit spreekwoord, wanneer onregtmatige bezitters loon naar werken ontvangen.]

Hij maakt een geweld van de andere wereld.

In hopelooze zaken is dikwijls het grootste geweld.17

List gaat boven geweld.

Met eene hand vol geweld komt men verder dan met een' zak vol regt.

Met slappe tasschen doet men geen geweld.18

Tegen geweld is geen regt.19

Vier dingen laten zich niet verbergen (of: houdt men niet onder met geweld): vuur, geld, hoest en liefde. (Zie ding.)

Voor geweld moet reden wijken.20

Waar geweld gaat boven regt, Daar ware ik liever heer dan knecht.21

Wat met geweld verkregen wordt, duurt niet lang.22 (Zie de Bijlage.)

Geweldig.

Hij is tot de geweldigen gebragt.23

Maak uw gezelschap niet met den geweldige.24

Geweten.

Daar zou ik eene gewetenszaak van maken.

Door zijn geweten kan wel eene koets met vier (of: zes) paarden rond rijden.25 (Zie de Bijlage.)

Een goed geweten is beter dan duizend getuigen. (Zie getuige.)

Een goed geweten is het zachtste kussen.26

Een goed geweten vreest geene aanklagt. (Zie aanklagt.)

Het geweten is voor lang opgehangen.

Het geweten van een' schuldig' man is een beul. (Zie beul.)

Hij betaalt zijn geweten, opdat het zwijge.27

Hij heeft een geweten, zoo wijd als eene hooischuur.

Hij heeft een toegeschroeid geweten.

Men moet zijn geweten aan kaap Hoorn laten.

Zijn geweten is een zeemlederen lap: het geeft en het neemt.

Zijn geweten is zoo eng als eene monniksmouw.28

Gewigt.

Brood bij de ligt, Kaas bij de wigt. (Zie brood.)

Daar het gewigt faalt, moet het geld keeren. (Zie geld.)

Dat is hem noodig, als eenen bedelaar het goudgewigt. (Zie bedelaar.)

De wijze weegt zijne woorden met het goudgewigt.29

Er is gewigt aan.

Het zijn al woorden van gewigt, die hij spreekt.30

Hij is er zoo handig mede als een bedelaar met een goudgewigt. (Zie bedelaar.)

Hij stelt een wigtje in de weegschaal.

Kleine willen dragen groote gewigten weg.31 (Zie de Bijlage.)

Gewillig.

Die willig is, is goed te trekken (of: te wenken).32

Gewin.

Een klein gewin Brengt rijkdom in.33

Een klein gewin houdt de hoofdsom te zamen.34 (Zie de Bijlage.)

Het eerste gewin Is katten-gespin. (Zie gespin.)

Hij doet gewin als Maarten: die gaf drie zwarte schapen voor een wit.35

In het groote pak ligt het gewin niet.36

Ligt gewin maakt zware beurzen. (Zie beurs.)

Mans gewin Brengt vriendschap in.1

Was, vlas en tin: Voor groot geld, klein gewin. (Zie geld.)

Weldoen is geen bedrog; het zijne weg te werpen is geen gewin. (Zie bedrog.)

Gewis.

Gewis gaat voor ongewis.2

Gewond.

Buiten gezond En binnen gewond.3

Gewoonte.

Aanwenst (of: Gewoonte) wordt (of: is) eene tweede natuur. (Zie aanwenst.)

Alle ding is maar eene gewoonte: hoe meer men slaapt, hoe meer men slapen wil. (Zie ding.)

Dat is niet door de gewoonte.4

Dat is zoo de gewoonte der Engelschen. (Zie engelschman.)

De aard gaat voor alle gewoonte. (Zie aard.)

De gewoonte maakt de wet.5

Eénmaal gedaan is nog geene gewoonte.6

Geene kwade gewoonte verschoont eene zaak.7

Gewoonte maakt eelt (of: harde voeten). (Zie belt.)

Het ware beter, dat eene stad verbrandde, dan eene kwade gewoonte daarin te brengen.8

Hij liegt uit gewoonte.

Kwade gewoonten zijn kwaad af te leeren.9

Neemt gewoonte de overhand, Zoo gaat ze door 't gansche land.10

Oude gewoonten zijn kwaad om te laten.11

Verspillen is eene kwade gewoonte, maar sparen is eene vaste rente.12

Gewricht.

Hij is niet wijs genoeg, om het gewricht van het kapoen te vinden.

Hij vat de zaak in het gewricht (of: bij het haar).13

Gewrijf.

Daarover is al vrij wat geschrijf en gewrijf geweest. (Zie geschrijf.)

Gezaaid.

Het onkruid wast zonder zaaijen (of: van zelf, ook wel: weliger dan het gezaaide).14

Gezag.

Hij heeft het gezag van honderd schrijvers in zijn voordeel.

Gezalfde.

Raak den gezalfde niet (of: Handen van den gezalfde): priesters zijn ook menschen.15

[Ditspreekwoord is ontleend uit 2 Sam. i:14.]

Gezang.

Eén gezang is zoo goed als tien man.

Gezel.

De duivel is een arm gezel: hij heeft noch lijf noch ziel. (Zie duivel.)

Die den wolf tot gezel heeft, drage den hond onder zijnen mantel.16

Een gezel in verdriet verligt de pijn.17

Een goed gezel over weg draagt u te paard; een deugniet doet u de kar trekken. (Zie deugniet.)

Een schamel gezel Wreekt zich aan een' koning wel.18

Geen beest is ooit zoo fel, Dat niet en viert zijn' medgezel. (Zie brest.)

Goede gezellen zijn kwade leidslieden (of: huishouders).19

Het is een goed gezel; dan zijns gelijke deugt niet. (Zie gelijk.)

Het is een plomp en vierkant (of: houten) gezel.20

Hij doet eene goede dagreize, die eenen kwalijk gaanden medgezel verlaat. (Zie dag.)

Hij kan noch medgezel noch meester dulden.

Men acht (of: kent) een' man naar zijne gezellen.21

Visschen vangen en strikken stellen Bederven vele jonggezellen.

't Zijn domme gezellen, Die men meest hoort rellen.

Gezellin.

Vreugde en smart zijn twee gezellinnen, die niet gaarne lang van elkander gescheiden zijn.

Vreugde en vriendschap zijn de gezellinnen des levens.

Gezelschap.

Bij een groen gezelschap dient een witte baard. (Zie baard.)

Bij vuil gezelschap is geen goede reuk te halen.

Dat is een raar gezelschap, zei Teunis, van twaalf menschen zijn er dertien Jannen bij malkander.22

Deugd vrijen en eer volgen, om uit kwaad gezelschap te zijn. (Zie deugd.)

Die goed gezelschap verliest, verliest veel.23

Eene kamer met boeken is redelijk gezelschap. (Zie boek.)

Eén houtje aan 't vuur is niet genoeg, het wil gezelschap.

Eenigheid is het gezelschap van verstand. (Zie eenigheid.)

Geen sloffigheid gaat ooit alleen: Vindt ze geen gezelschap, zij maakt er een.

Goed gezelschap maakt korte mijlen.24

Het brood is gegeten, en het gezelschap is gescheiden. (Zie brood.)

Het gezelschap deugt niet: daar is verraderij.25

Het is een onverlaat: hij maakt het geheele gezelschap te schande.26

Het is kwaad gezelschap, dat den man ter galge leidt. (Zie galg.)

Hij stoort al het gezelschap.27

Hoe kleiner gezelschap dikwijls, hoe grooter pret.

Indien het vuur van kwaad gezelschap u niet brandt, de rook van hetzelve zal u ten minste zwart maken.28

't Is beter nog alleen geleefd, Dan dat men kwaad gezelschap heeft.29

Kwaad gezelschap, zei de dief, en hij ging tusschen den beul en eenen monnik naar de galg. (Zie beul.)

Kwade gezelschappen (ook wel: redenen) bederven goede zeden (of: doen dolen).1 (Zie de Bijlage.)

[Dit spreekwoord is ontleend uit 1 Cor. xv: 33.]

Maak uw gezelschap niet met den geweldige. (Zie geweldig.)

Men moet doen gelijk het gezelschap.2

Men weet wel, in welk gezelschap men is, als ratten en muizen Koeterwaalsch spreken.

Ook het beste gezelschap moet men eens verlaten.

Turf en hout houdt goed gezelschap.3

Vriendschap mint gezelligheid.

Gezigt.

Dat zijn brillen voor alle gezigten. (Zie bril.)

De dagen zullen verlengd worden, en al het gezigte zal vergaan. (Zie dag.)

Die op goud staart, verblindt zijn gezigt.4

Ergens gezigt (of: geen gezigt) op hebben.

Het is een dubbel vermaak, als de smaak en het gezigt malkander kussen.

Hij heeft een scherp gezigt: hij ziet door eenen reiszak, zoodat er niets inblijft.5

Hij moet een scherp gezigt hebben, die eene maagd zal kennen.6

In het gezigt van de haven, en nog vergaan.

In het laatste der dagen zal men vreemde gezigten zien. (Zie dag.)

Schoone verwen verblijden het gezigt.7 (Zie de Bijlage.)

Wat is er voor 't gezigt Zoo wenschlijk als het licht!

Gezin.

Den heer kent men bij zijn gezin (of: Zoo de heer is, zoo is zijn huisgezin).8

Een groot gezin brengt groot bewind. (Zie bewind.)

Het geheele huis staat (of: rust) op hem (of: Hij is de steun van het geheele huisgezin).9

Gezond.

Al is men genezen, men is niet gezond.10

Buiten gezond En binnen gewond. (Zie gewond.)

De gezonden liggen te bed; de veegen staan ervoor. (Zie bed.)

Den gezonde is alles gezond.11

Die gezond zijn, behoeven geen' medicijnmeester.12

[Dit spreekwoord is genomen uit Mattb. ix: 12.]

Die gezond zijn, hebben er goed mallen mede.13

Die zich in Mei niet wel bevond, Is veeltijds gansch het jaar gezond.14

Een gezonde is geschikt tot wandelen, een wijze tot handelen en een zachtmoedige tot verduren.15

Geen beter blanket Dan gezond en vet, En in kleeding net. (Zie blanket.)

Geen ponden Voor gezonden.16

Gezond en welgezind Is de meeste rijkdom, dien men vindt.17

Het is een goed dokter voor de gezonden. (Zie dokter.)

Veranderd brood en oude wijn Is voor gezonden medicijn. (Zie brood.)

Zal men een' zieke vragen, of hij gezond wil worden!

Zieken en gezonden Hebben niet eener stonden.18

 

Dat is geond voor je.

Gezondheid.

De gezondheid van dokter Snel, Of van dokters Nel. (Zie dokter.)

De gezondheid wordt niet geacht, voor men die verloren heeft.19

Die matig den darm vult, van pas den nek warm houdt, en zijne vrouw verre van zijne zijde verwijdert, leeft in gezondheid. (Zie darm.)

Die met weinig wei te voeden is, krijgt onkostelijk kostelijke gezondheid.20

Door kappen en kerven Kunt gij gezondheid verwerven.21

Gezondheid is een groote schat (of: onbekende rijkdom).22

Hij heeft eene ijzeren gezondheid.

Hij leeft op zijne gezondheid.

Ik wensch je continuatie van gezondheid, zei Jan van der Knaap, En hij nam afscheid van zijns buurmans aap. (Zie aap.)

Men moet meer voor zijne gezondheid laten dan doen.

Naar iemands gezondheid vragen.

Op iemands gezondheid (ook mel: goede reis) drinken.23

Uit groote ziekte komt men tot groote (of: langdurige) gezondheid.24

Verre van de plaats, verre van de gezondheid.25

Ziekte drukt, maar gezondheid voelt men niet.

Gezucht.

In klein genugt Is groot gezucht. (Zie geneugte.)

Veel ongenugt Maakt veel gezucht.

Gezwollen.

Menigeen schijnt vet, en is maar gezwollen.

Gheel.

Zijt gij bezeten, laat u naar Gheel voeren. (Zie beneten.)

Gibraltar.

Dat gaat over de Kaap naar Gibraltar.

Gier.

De wolf en de gier zijn vergaderd.26

Het is eene regte giermaag.27 (Zie de Bijlage.)

Hij leeft als de wouw en de gier, geene andere maat van deugd hebbende dan den klaauw en de keel. (Zie deugd.)

Ik behoor in dit nest evenmin t' huis, als eene duif in het gierennest. (Zie duif.)

Nimmer doet hij goed, de gier, Dan als hij sterft en vaart van hier.28

[Hetzelfde geldt van den gierigaard. Zie bij

dat onderwerp het spreekwoord: Een gierigaard doet niets goeds, dan als hij sterft.]

Gierigaard.

Als de gierigaard vrolijk is, danst de kemel.1

Als een gierigaard gasten heeft, houdt hij zich mild. (Zie gast.)

De gierigaard is doof aan den kaat, waar de beurs hangt. (Zie beurs.)

De gierige en looze waren daar vergaderd.2

Die mager wil zijn, moet gierig worden.

Die mild is, geeft zich rijk; de gierigaard neemt zich arm.3

Een gierigaard doet niets goeds, dan als hij sterft.4

Een gierigaard is nooit rijk.5

Een rijke en gierige (of: Een karige rijke) is Salomo's ezel. (Zie ezel.)

Gierig zijn Maakt vierig zijn.

Hij is niet gierig, maar hij heeft gaarne alles (of: maar wat begeerlijk). (Zie begeerlijk.)

Hoe rijker, hoe gieriger.

Nooit vindt men in dorp of steê Gierigaards met 't hun tevreê. (Zie dorp.)

Zijt gierig op den tijd.6

Zoo afgrijselijk stinkt de gierigaard, dat de kinderen hem op straat kunnen ruiken.7

Zoo lang de gierige leeft, heeft de looze geen gebrek. (Zie gebrek.)

Gierigheid.

Als alle zonden veroud zijn, dan blijft de gierigheid nog jong.8

De gierigheid (of: zuinigheid) bedriegt de wijsheid.9

De gierigheid wast zoo lang, als de eene penning op den anderen gestapeld wordt.10

Eene gesloten bus is het deksel voor de gierigheid. (Zie bus.)

Geld (of: Goed) bluscht (of: stopt) geene gierigheid. (Zie geld.)

Gierigheid is de slaaf van de hoovaardij.11

Gierigheid is een wortel van alle kwaad.12

[Dit spreekwoord is genomen uit 1 Tim. vi: 10.]

Gierigheid is niet verzadigd, voor zij den mond vol aarde heeft. (Zie aarde.)

Gierst.

Hij heeft gierst gegeten: zijn hoofd staat op zij.

Gieter.

Hij geeft op als een gieter van zeven voet.13

Hij ziet er uit, alsof hij uit een' gieter gedronken had.14

[Ofschoon tuinman zegt: ‘Hoe dat daar op (op den dood nl.) past, is my duister, want zulke plegen niet te loopen met een nat zeil,’ lezen wij bij winschooten, ter opheldering van dit spreekwoord: ‘dat is, hij siet 'er uit als de bittere dood, om dat men nooit op See uit een gieter sal drinken, soo lang als 'er andere drank, of soet Waater, binnen Scheepsboord is.’]

Hij ziet er uit, of hij door een' gieter gedropen was.

Gift.

Al is de gift klein: ze komt uit een goed hart.15

Dat is er een van de gift.

Die geeft, en daarna klaagt, verjaagt den dank zijner gifte. (Zie dank.)

Giften en gaven breken zelfs de steenrotsen. (Zie gaaf.)

Giften en gaven maken nichten en magen. (Zie gaaf.)

Giften Vergiften.16

Gunst is beter dan gift.17

Het is eene Jan Naauwaars gift.18

Kleine giften met groote gunst is boven al te prijzen.19

Men vindt nergens iemand, die door giften niet wordt getroost.20

Naar zulk eene gift verlangt men niet.21

Niemand is er zoo verblind, Die de giften niet bemint.22

Op groote beloften volgen dikwijls kleine giften. (Zie belofte.)

Gijl.

Terwijl het bier in 't gijl staat. (Zie bier.)

Gijp.

Hij ligt op het gijpen.23

Wacht u voor de gijp.24

Gijs.

Dat gelijkt wel naar het geraamte van een' walvisch, zei stikziende Gijs, en hij zag een schip op stapel staan. (Zie geraamte.)

Dat is het regte non plus ultra, zei dronken Gijsje, en hij liep met zijn hoofd tegen den muur.25

Dat is het wapen van Haarlem, zei Gijsje, en hij zag het zevengesternte.26

Dat mooi is, wordt leelijk, en dan wordt men het moe, zei Gijsje: hij eischte een kannetje, en hij kreeg een meisje toe.27

Die koek drijft, zei malle Gijs, en hij zag een' Frieschen turf in het water liggen. (Zie friesland.)

Het is gepermitteerd, zei Gijs, en hij sch... in zijne broek. (Zie broek.)

Ieder in zijn vak, zei Gijsje, en hij viel in den kalkbak. (Zie bak.)

Met vallen en opstaan, zei manke Gijsje, zoo raakt men door de wereld, en hij viel van eene moddersloot in een boeren-kakhuis. (Zie boer.)

Staagjes aan, staagjes aan, dan breekt de lijn niet, zei Gijs, en hij werd gekielhaald.28

Wat ziet die rat fel uit hare oogen, zei stikziende Gijs, en hij zag een' mol kruipen.29

Gijsje van de Hoornbrugge.

Hij slacht Gijsje van de Hoornbrugge: die troefde wel acht dagen na. (Zie dag.)

Gijzelaar.

Hij is zoo geheim als een gijzelaar.

Gild.

De spaarpot komt den gilden toe.1

Hij is in het vrijers gild.2

Hij is in onzer vrouwen gild.3

Hij is in Sint Anthonies gild.4

Mannen in 't gild.

Noachs gildekamer is afgeschaft, maar de gildebroeders leven nog. (Zie broeder.)

Ginder.

Van hier en van ginder.5

Gis.

Dat is ver buiten de gis.

Het gaat daar alles op de gis.

Gisteren.

De dag van gisteren is verleden, De dag van heden: wil dien wel besteden, De dag van morgen is verborgen, Daarom: wil altijd voor den dood zorgen. (Zie dag.)

Die gisteren de loef had, moet het heden op de lij smijten.

Die gistren lag in 't stof, Is heden heer van 't hof.

Dronken drinken is niet van gisteren.6

Had je me gisteren gehuurd, zoo was ik van daag uw knecht (of: in uwe dienst) geweest. (Zie dag.)

Het aangezigt staat niet als gisteren en eergisteren. (Zie aangezigt.)

Het is te laat, den dag van gisteren te herroepen. (Zie dag.)

Het is van heden en van gisteren.7

Het is vuur van gisteren.

Hij heeft een geheugen als eene garnaal: die is morgen vergeten, dat zij gisteren nog zwom. (Zie garnaal.)

Hij is gisteren pas gekipt, en kijkt van daag eerst uit den dop. (Zie dag.)

Hij is niet van gisteren.8

Hij weet zooveel van gisteren, als ik van morgen.

Ik was gisteren op eene plaats, daar uwer gedacht werd.9 (Zie de Bijlage.)

Krijgszaken wisselen alle dag: Die gisteren gaf, krijgt nu den slag. (Zie dag.)

Wat gisteren voorbij vloog, valt heden ligt in 't net.10

Glans.

Maagd! wilt gij staat, of eer, of glans? De luister komt u van de mans. (Zie eer.)

Nooit zulk eene schoone roos, of zij verliest eens haren glans.11

Glas.

Als het karretje maar over het glazen bruggetje kon komen. (Zie brug.)

Bom beenen en glazen kuiten. (Zie beenen.)

Daar heb je het gegooi in de glazen. (Zie gegooi.)

De glazen bij iemand inslaan.

Den aap spiegelt zijne schoonheid in het glas. (Zie aap.)

De voorspoed is als glas, dat, hoe helderder het is, en hoe meer het blinkt, des te brozer is.

Die een glazen huis bewoont, moet geene steenen op zijns buurmans dak werpen. (Zie buurman.)

Die glazen beginnen duister te worden.12

Door een kwade pas Breekt het teêre glas.13

Een diamant van eene dochter wordt een glas van eene vrouw. (Zie diamant.)

Een huis van leem, een paard van gras, Een vriend van mond: 't is al maar glas.14

Een konings huis heeft klare glazen.15

Eén kwade stap, zonder meer, is genoeg, om eene glazen flesch te breken. (Zie flesch.)

Een mensch is niet anders dan een glas.16

Geluk en glas Breekt even ras. (Zie geluk.)

Glas en maagd Dienen niet roekeloos gewaagd.17

Glazen zijn geene lantaarnen.18

Het is eene ruit uit één glas.19

Het is zoo broos als glas.20

Hij gooit het huis door de glazen.

[Hij teert dubbel op.]

Hij gooit (of: slaat) zijne eigene glazen in.

Hij heeft glazen beentjes. (Zie beenen.)

Hij is te wachten als een glas.21

Hij weet te zwijgen als een spiegel, waaraan het glas ontbreekt.

Hoe fijner glas, hoe spoediger gebroken.

Ik kan door dien bril niet lezen, zei besje, en de spotters hadden er de glazen uitgenomen. (Zie besje.)

Men kan uit allerlei soort van glas geen goud fabriceren.

Men mag u niet zien dan door een glas.22

Met ijzeren handschoenen moet men geene glazen wasschen.23

Oude kerken hebben donkere glazen.24

Te veel zorgen breekt het glas (of: ijs).25

Wanneer iemand een nieuw huis bouwt, dan geven de vrienden de vensterglazen.26

Wie een porseleinen dak over zijn hoofd heeft, die werpe bij zijn' buurman de glazen niet in. (Zie buurman.)

Zoo zuiver als een glas.

 

Alle ding zal blijven, als 't was: 't Bagijntje moet spinnen vlas, En de pater drinken uit het groote glas. (Zie bagijn.)

Als de hond blaft, dan mag men wel een glaasje wijn drinken.27

Als gij geene R vindt in de maand, dan dient u geene vrouw maar een glas.28

Daar verdrinken er meer in wijn- (of: jenever-) flesch (of: glas) dan in de zee. (Zie flesch.)

Den duivel en God in één glas bannen. (Zie duivel.)

Die de glazen gebroken heeft, moet het gelag betalen. (Zie gelag.)

Doe een glas klinken, als gij 't wilt beproeven: de klank zal 't gebrek aanwijzen. (Zie gebrek.)

Door in de flesch te diep te kijken, verdrinkt men dikwijls in een glas. (Zie flesch.)

Drie glaasjes zijn drie tongen.1

Een glaasje aan den wagen.

Een glaasje godendrank erop zetten, om een goed lijf te maken. (Zie drank.)

Een glassje likeur de canaille. (Zie canaille.)

Een glaasje na de gracie Is de les van Bonifaci. (Zie bonifacius.)

Een glassje op de valreep.2

Een vuile adem besmet het reine glas. (Zie adem.)

Elk zijn glas en elk zijn wijf.3

Het glas in de hand Was het wapen van Gelderland. (Zie gelderland.)

Het loopt de glazen uit.

Hij heeft een glaasje te veel.

Hij heeft het glas te hoog geligt.

Hij heeft te diep in het glassje (of: de kan) gekeken.4

Hij heeft zijn glas schoon uitgelikt.5

Hij laat zijn' neus te dikwijls in het glas kijken.6

Hij wascht den wijn, en spoelt de glazen.7

Ik plagt voor dezen mijn glassje wel uit te drinken, zei Jan Droogkeel, maar nu laat ik er nietmetal in.8

Men weet niet, wat tusschen het glas en de lippen voorvallen kan.

Met gebroken glazen kan men den waard niet betalen.

Nog een glaasje op reis.

Plomp verstand houdt vast, zei Plompardus, en hij hield zich aan een wijnglas vast, toen hij onder de tafel viel.9

Tusschen de bedrijven likt men aan 't glaasje (of: drinkt men een glaasje wijn). (Zie bedrijf.)

Volle flesschen en glazen Maken vloekers en dwazen. (Zie dwaas.)

Voorzigtigheid is de moeder der fijne bierglazen. (Zie bier.)

Waar hij in de herberg komt, daar werpt hij al de glazen uit.10

Wel mag het je bekomen, zei Jan, en hij gaf zijn' vriend een ledig glas.11

Ze dronken een glas, Ze p..... een' plas, En ze lieten de zaak, zoo als ze was.12

[Dat is: de zaak is niets verder gekomen; men is al even wijs (of eigentlijk even dwaas) gebleven. Zulke hoogwijze handelingen te doen en zulke verhevene besluiten te nemen, wordt nagegeven aan de inwoners van Alblas, een dorp in Zuid-Holland; doch vóór en na waren 't ook anderen, die desgelijks handelden.]

 

Bij glazen om.13

Die zijn tijdje weet te gissen, En zijn touwtje weet te splitsen, En zijn glas te roere staan, Mag wel voor een' bootsman gaan. (Zie bootsman.)

Haar glas heeft geloopen.14

Zijn glas is afgeloopen.

Glorie.

De Vlaamsche glorie en Hollandsche patiëntie.15

Hij barst van glorie.

Gloriëus.

Hij is al te gloriëus.16

Glos.

Het is eene blaauwe glos.17

Hij geeft hem tekst en uitleg (of: de tekst met de glos).18

Hij weet (of: maakt) overal glossen op.

Men behoeft hier geene glossen: de tekst is klaar.19

God.

Aan Godes zegen Is 't al gelegen.20

Alle dagen, die God verleent. (Zie dag.)

Alle ding heeft een einde, behalve God. (Zie ding.)

Alle naam Is God bekwaam.

Als de angst hoogst is, dan is Gods hulp allernaast. (Zie angst.)

Als de storm zoo aanhoudt, dan zijn wij vóór middernacht reeds in den hemel, zei de boer; daar beware ons God voor, antwoordde de dominé. (Zie boer.)

Als God een land plagen wil, dan beneemt Hij den heeren hunne wijsheid.21

Als God een' mensch plagen wil, dan bijt hem wel eene muis dood.22

Als God het wil, zoo daagt het.23

Als God iemand straffen wil, beneemt Hij hem zijn verstand.24

Als God maar bij den mensch blijft, dan drijft hij ook op stroo.25

Als God niet wil, dan kan de sant niet.26 (Zie de Bijlage.)

Als God ons meel geeft, sluit de duivel den zak toe (of: neemt de duivel den zak weg). (Zie duivel.)

Als God tegen u is, is de duivel vóór u. (Zie duivel.)

Als het der geheele wereld verdriet, verdriet het God mede.27 (Zie de Bijlage.)

Als het God belieft, zoo regent het met alle winden.28

Als het God verdriet, dan verdriet het ook zijnen heiligen.29

Als het koren op het veld staat, behoort het God en zijnen heiligen; als het op de korenzolders is, kan men het niet krijgen zonder geld. (Zie geld.)

Als het lijnwaad begonnen is, zendt God er garen toe. (Zie garen.)

Als men den duivel verlaat, en God aanhangt: dat is een goed ruilen. (Zie duivel.)

Als men het God opgeeft, dan is 't wel half verloren.1

Als men vertrekt op Gods beschikking. (Zie beschikking.)

Al 't zijn te wagen Verdient Gods plagen.2

Al wat onze buurman heeft, Dunkt ons beter, dan wat God ons geeft. (Zie buurman.)

Al wat ter wereld omgaat, is in Gods raad vastgesteld.3

Bij den vreê Is God meê.4 (Zie de Bijlage.)

Bij God is genade, maar bij hem niet. (Zie genade.)

Blijf in hetgeen gij hebt geleerd, Zoo zult gij zijn van God geëerd.5

Boven God is geen heer; boven zwart is geene kleur.6

Buur houdt, God houdt. (Zie buurman.)

Daar baat geen: God helpe u!7 (Zie de Bijlage.)

Daar God eene kerk sticht, bouwt de duivel eene kapel. (Zie duivel.)

Daar sla geluk toe, God woud's. (Zie geluk.)

Dan zal ik God danken.8

Dat God wil stellen: Wie kan het vellen? Dat God wil bouwen: Wie kan 't benouwen?9

Dat men God ontrooft, vaart voor den duivel. (Zie duivel.)

Dat stuurt ons God bij Gerbrand. (Zie gerbrand.)

Dat weet God alleen en de torenwachter.10

Dat wilde God.11 (Zie de Bijlage.)

Dat zullen wij God en den molenaar laten scheiden: die scheiden zooveel.12

De dag is aan God en ons. (Zie dag.)

De duivel is Gods aap. (Zie aap.)

De dwaas bemerkt het niet, Dat God ons in het duister ziet. (Zie duister.)

De eene mensch is den anderen een God.13

[Dit spreekwoord is ontleend uit Exod. iv: 16.]

De liefde Gods gaat boven al.14

De mensch is op de aard gezet, Om God te eeren, naar zijn wet. (Zie aarde.)

De mensch leeft gelukkig, dien God zijne nooddruft geeft.15

De mensch wikt, Maar God beschikt.16

Den blijmoedigen gever heeft God lief. (Zie gever.)

Den duivel en God in één glas bannen. (Zie duivel.)

De nood voorbij, God staat ter zij.17

Der boeren argwaan en Gods barmhartigheid is ondoorgrondelijk. (Zie argwaan.)

Dertig met God. (Zie dertig.)

Des volks stem is Gods stem.18

Des winters regent het overal, des zomers - daar God het wil laten nedervallen.19 (Zie de Bijlage.)

De tijd is aan God en ons.20

De tijd is voor God en de menschen gemaakt.21

De vreeze Gods is het beginsel der wijsheid. (Zie begin.)

Die aan God geen woord houdt, houdt geen woord aan menschen.22

Die een' boer goed doet, doet God leed. (Zie boer.)

Die een' vijand op de wereld heeft, heeft niet een' vriend bij God.23

Die God betrouwt, Heeft wel gebouwd.24

Die Godes goedheid heeft gesmaakt, Die wordt ook door zijn woord vermaakt.25

Die God heeft, heeft het al.26

Die God lief heeft, mint zijnen bode. (Zie bode.)

Die God mint bovenal, Hem treft geen ongeval.27

Die God te vriend heeft, hem schaadt geen schepsel.28

Die God tot deelgenoot heeft, zal spoedig rijk worden. (Zie deelgenoot.)

Die haar tot vrouw heeft, behoeft geen: God straf me! te zeggen.29

[Het bezit van zulk eene echtgenoot is reeds eene ware straf des hemels; het is dus onnoodig, de straf daarover in te roepen.]

Die kwaad peinst, dien zendt God kwaad.30

Die met vreugde wil leven, Moet zich aan God overgeven.31

Die naar geneugte jaagt, Dat hij maar God behaagt. (Zie geneugte.)

Die naar Gods wetten leeft, heeft klein voordeel op deze wereld.32

Dien God bewaart, die is wel bewaard.33 (Zie de Bijlage.)

Dien God bezoekt, die is zelden rijk in koeijen.34 (Zie de Bijlage.)

Dien God helpt, hem zal niemand krenken.35

Dien God het gunt, geeft Hij 't somtijds wel in den slaap.36

[Dit spreekwoord is ontleend uit Psalm cxxvii: 2.]

Die niet ter zee vaart, weet niet, wat God is.37

Die op God betrouwt, Diens geluk is menigvoud. (Zie geluk.)

Die van Gods geest verwarmd is, behoeft de klaauwen van den nikker niet te vreezen. (Zie geest.)

Die zijne gezonde leden en vijf zinnen behoudt, heeft God veel te danken.38

Die zijne naasten weldoet, komt naast bij God.39

Draag geduldig, wat God behaagt.40

Een barmhartig krijgsman is een martelaar voor God.1

Eene vrouw neemt geen' ouden man om Godswil.2

Een gedwongen eed Is Gode leed. (Zie eed.)

Eén God, ééne vrouw, maar veel vrienden.3

Eén God, Eén pot.4 (Zie de Bijlage.)

Een godloos man Is in Gods ban. (Zie ban.)

Een iegelijk bidt, dat God hem helpen zal.5

Elk deed meer zonden, zoo er geen God was, en men niet moest sterven.6

Elk plante, wie te planten heeft, 't Is God alleen, die wasdom geeft.7

Elk voor zich zelven, en God voor ons allen, zei de boer, en hij zag zijn wijf verzuipen, zonder eene hand uit te steken. (Zie boer.)

En tijd en stond Komt uit Gods mond.8

Er is God noch goed mensch, kat noch hond te zien (of: te vinden).9

[Dáár komt niemand, het is er stil en afgelegen, men wordt er op geenerhande wijze gestoord.]

Eten en drinken, en God daarbij gedenken.10

Gaan uwe zaken naar uw wenschen, Dank God, maar poch niet bij de menschen.11

Ga met God en twee blanken. (Zie blank.)

Geef den keizer, wat des keizers is, en Gode, wat Gods is.12

[Dit spreekwoord is genomen uit Matth. xxii: 21.]

Geef God geen beschimmeld brood. (Zie brood.)

Geen ding gaat bij geval, Want God bestuurt het al. (Zie ding.)

Geheim van één weet God alleen; Geheim van twee wordt ligt gemeen; Geheim van drie weet iedereen. (Zie drie.)

't Geloof komt door geen' dwang, Maar God heeft daarvan dank. (Zie dank.)

Gelukkig is de mensch, die, als hij gaat te bed, Zijn rekening met God gedurig effen zet. (Zie bed.)

Getrouwe dienst loont God. (Zie dienst.)

Gij moest veel was hebben, zoudt gij God een' wassen neus maken.13

God aan te kleven, Is 't eeuwig leven.14

God behoede mij voor erger.15

God behoede ons voor groot geluk. (Zie geluk.)

God beidt lang, maar wreekt streng.16

God bejegende er menigeen, die Hem groeten konde.17

God beschikt over nacht.18

God betaalt alle weken niet, maar Hij betaalt eens op het einde. (Zie einde.)

God betale (of: loone) het hem duizendmaal.19

God beware mij voor iemand, die maar één boekje gelezen heeft. (Zie boek.)

God borgt wel, maar de mensch niet.20

God dank! de korf is ree. (Zie dank.)

God, de onbewegelijke rotssteen, beweegt het al.21

God en de eer waren nooit gescheiden. (Zie eer.)

God en de monarchen regeren alles.22

God en de reên Komen overeen.23

God gaf, God nam.24

[Zoo sprak job. Zie Job 1:21.]

God geeft der ganzen den kost wel; maar zij moeten dien plukken, dat zij op haar' aars vallen. (Zie aars.)

God geeft het nu.25

God geeft koeijen, maar niet bij de hoornen.26

God geeft koude naar kleêren.27

God geeft lijf, daar er geen is.28

God geeft ons niet, wat wij verlangen, maar wel, wat ons tot nut is.29

God geeft ons wel de amandels, maar Hij wil, dat wij ze zelven kraken. (Zie amandel.)

God geeft ons wel de koe; Maar wij brengen er de koord niet toe.30

God geeft wel ieder vogeltje zijn voeder, maar het moet er ook om vliegen.31

God geve hem eer en goed, waar hij is. (Zie eer.)

God geve het u ten goede.32

God geve mij nimmer erger vijanden.33

God geve ons alzoo, wat Hij ons gunt.34

God geve ons, wat zijn goddelijke wil verleent.35

God geve ons zijne genade; ik weet er niet anders op te zeggen. (Zie genade.)

God geve u een goed jaar, opdat gij de waarheid zegt.36

God giet de olie zijner barmhartigheid niet dan in gebroken vaten. (Zie barmhartigheid.)

God hebbe die zie.37

God heeft veel meer, dan Hij ooit uitgaf (of: weg gaf).38

God helpe mij niet, indien het niet alzoo is.39

God helpt den sterkste.40

God helpt den winner; de verliezer heeft het kwaad genoeg.41

God is boven al.42

God is de liefste, en de penning de waardste.43

God is een Heer, en de abt is een monnik. (Zie abt.)

God is geen spreker, Maar op zijn' tijd een wreker.1

God is mede in het schip.2

God is regt, daar Hij niet spreekt.3

God kan niemand beliegen.4

God kan wel een' tijd lang borgen, maar daarom scheldt Hij nog niet kwijt.5

God kent den beste.6

God kent staat.7

God kent u in deugden. (Zie deugd.)

God laat het water wel aan den mond, maar niet daarin komen.8

God laat het water wel aan-, maar niet over de lippen komen.9

God leeft, Die 't alles geeft.10

God leeft nog.11

God lokt tot heil.12

God maakt de ziel in hare zwakheid sterk.13

God peinst op mij niet.14

God plage (of: straffe) mij, indien het zoo niet is.15

Gods besluit is vast. (Zie besluit.)

God schept den dag, en hij gaat (of: kruipt) erdoor. (Zie dag.)

God schept geen' mond, of Hij schepter ook brood voor. (Zie brood.)

Gods eer zij 't merk Van al uw werk. (Zie eer.)

God sloeg nooit, of Hij zalfde weder.16

Gods molens malen vroeg en laat.17

Gods naam te nemen in den mond, Past alle plaats noch allen stond.18

God sta bij u.19

God sterke hem, waar hij is.20

God straft en wreekt, Waar trouw ontbreekt.21

Gods vriend, al der wereld vijand.22

God ten voorste.23

God verkoopt wetenschap voor arbeid, eere voor gevaar. (Zie arbeid.)

God verlaat de zijnen niet.24

God visiteert (of: bezoekt) zijne vrienden.25

God voordert u!26

God voordert uw werk!27

God wederstaat den hoovaardige, maar den nederige geeft Hij genade. (Zie genade.)

God weet alle dingen (of: is alle dingen magtig). (Zie ding.)

God weet er de vreugd van.28

God weet, wie goed is.29

God wil geen gegeven goed.30

God windt aller menschen misdaad op één kluwen.31

God wordt niet meer gedacht, Is men aan land gebragt.32

God woud's is aller beden moeder. (Zie bede.)

God woud's Was een goed woord van ouds.33

God wreekt, Daar Hij niet (of: Eer Hij) spreekt.34 (Zie de Bijlage.)

God zal erin voorzien, sprak Abraham. (Zie abraham.)

God zal het beteren.35

God zal het wel schikken.36

God zal ons ook hierin eene blijde uitkomst verleenen.37

God zegene ons!38

God zendt hem wel de spijzen, maar de duivel kookt ze. (Zie duivel.)

God zij zijner ziele genadig.39

Had God hem bij het hoofd, en ik bij de voeten: ik zoude hem naar boven steken, en ras los laten.40

Hand aan den ploeg, zoo zal 't God vorderen.41 (Zie de Bijlage.)

[Dit spreekwoord is ontleend uit Luk. ix: 62.]

Help u zelven, zoo helpt u God.42

Hem, die zijn lusten meest ontzeit, Wordt meerder lust van God bereid.43

Het gaat, zoo het God wil.44

Het is al: geloofd zij God!45

Het is al niet, wat God niet is.46

Het is al om niet zonder God.47

Het is al wil, waar God een' mensch somtijds mede helpen wil.48

Het is alzoo, of God doe het mij.49

Het is een arm Gods mensch.50

Het is een Gods kind.51

Het is gemakkelijker, God dan de wereld te dienen.52

Het is God, die geneest, en de dokter trekt het geld. (Zie dokter.)

Het is God geklaagd.

Het is kwaad, met God te spotten; want Hij kan wel wenken.1 (Zie de Bijlage.)

Het is mij leed, dat weet God.2

Het is vrij te zondigen, als God het niet ziet.3

Het is wel besteed, wat men om Godswil geeft.4

Het is wel gezegd: God helpe u! maar de bedelaars hooren het niet gaarne. (Zie bedelaar.)

Het loopt over: God zegent ons! heen.5

[Het gaat er zoo toe, dat het voor wonderbaar te houden is, wat men er ziet gebeuren.]

Het minste kruidje van den hof Vermeldt Gods eer, vertelt zijn' lof. (Zie eer.)

Het vaart al kwalijk, dat God haat.6

Het voêr te geven aan het beest, En God te bidden in den geest. (Zie beest.)

Het zal wel komen, dat God liefheeft.7

Hier is God, en daar is genoeg.8

Hij gaat niet anders, dan of hij God bij de voeten heeft.9

Hij haalt om eene potscherf God en de wereld over hoop.10

Hij heeft Gods ter wereld niets.11

Hij heeft heden een' goeden God gediend.12

Hij heeft het lang al bevonden, God vergeve het hem.13

Hij heet Godes kind, Die den vrede mint.14

[Dit spreekwoord is ontleend uit Matth. v:9.]

Hij is gelijk van Gods hand geslagen.15

Hij is God en al de wereld schuldig.16

Hij is van God geteekend als een boef. (Zie boef.)

Hij is wel rijk, die God bemint.17

Hij is zeer arm, dien God haat. (Zie arme.)

Hij kent noch God noch duivel. (Zie duivel.)

Hij laat Gods water over Gods akker loopen. (Zie akker.)

Hij leeft als God in Frankrijk. (Zie frankrijk.)

Hij mag van daag zijn' God niet zien. (Zie dag.)

Hij slacht Sint Egbert, die de eijeren opat, en de doppen om Godswil gaf. (Zie dop.)

Hij vraagt naar God noch goed mensch.18

[Dit spreekwoord is ontleend uit Luk. xviii:4.]

Hij vreest noch God noch zijne heiligen.19

Hij weet van God noch zijn gebod. (Zie gebod.)

Hij wil God ter school laten gaan.20

Hij woont buiten alle Gods lieve heiligen.21

Hij zal daar God woud's een schut voor schieten.22

Hij zoekt werk, en dankt God, als hij 't niet vindt.23

Hij zou aan God of zijne heiligen niet ééne mijt geven.24

Hij zou het van Gods altaar nemen. (Zie altaar.)

Hij zou niets voor God doen, was de duivel dood. (Zie duivel.)

Hoe barmhartiger zang, hoe aangenamer bij God.25

Hoe grooter nood, hoe nader bij God.26

Hoe het vaart: God bewaart.27

Hoe treuriger lot, Hoe digter bij God.28

Hoe verder van Rome, hoe nader bij God.

Hoe wildet gij het toch hebben: wildet gij God wezen?29

Hoe zou God de drooge beenen aannemen, daar de duivel het merg uitgezogen heeft? (Zie beenderen.)

Hoe zwak een mensch ook is, in God vermag hij alle ding. (Zie ding.)

Hooge vloeden, Godes roeden.30

Houd u rein, Acht u klein, Wees gaarn alleen Met God gemeen.31

Ik ben een man gelijk een ander man; alleen dat mij God de eere gunde. (Zie eer.)

Ik geloof in God, en nogtans eetik varkensvleesch.32

Ik heb hem er meer om gebeden dan God.33

Ik kan het niet dulden, zei Jantje Moed, dat men Gods lieve eten zoo verdauwelt. (Zie eten.)

Ik kan u wel wat zeggen, dat niet van God wezen zal.34

Ik ken u Gods ter wereld niet.35

Ik liep liever zoo ver, als God eenen voet land heeft.36

Ik stal het leêr, en geef de schoenen om Godswil.37 (Zie de Bijlage.)

Ik zal maken, dat hij God dankt, dat hij zwijgen mag.38

Ik zonder niemand uit dan God alleen.39

In een klein huis heeft God een groot deel. (Zie deel.)

In Godes wegen Is Godes zegen.40

In God is het al.41

In Gods naam: dunkt het u goed, zoo ben ik ook tevreden.42

't Is al goed, Wat God doet.43

Is dat een oorlog, dan geve God, dat hij lang duurt.44

Is er één goed, God hale ze allen.45

Is het goed of is het kwaad: God de Heer die vindt ons raad.46

Is 't geluk of ongeval: Als 't God beschikt, gij krijgt het al. (Zie geluk.)

Laat der papen ganzen loopen; want zij gaan op Gods geleide. (Zie gans.)

Laat God raden (of: zorgen).1

Laat u genoegen Met Gods gevoegen.2

Men kan God niet ontloopen (of: bedriegen).3

Met God en met eere den kost winnen (of: door de wereld komen). (Zie eer.)

Met God is het goed ruilen.4

Met Gods bijstand: Spouw in de hand. (Zie bijstand.)

Nabij de kerk en ver van God.5

Neem het al ten goede, wat God u doet.6

Nestor leefde wel drie honderd jaren; Waarom zou God u ook niet lang in 't leven sparen!7

Niemand volmaakt dan God alleen.8

Niets, dat hem deert, Die God vereert.9

Niets zonder God.10

Nu mag men zien, dat God nog leeft.11

Om Godswil geschoren worden.12

Om Godswil geven, verarmt niet; wat men den arme onthoudt, gaat toch verloren. (Zie arme.)

Ons goed ligt nergens veilig, dan als men 't in Gods bank legt. (Zie bank.)

Op Gods genade voortdrijven. (Zie genade.)

Op tijd resolveren is eene gave Gods. (Zie gaaf.)

Pook God niet te na: Hij kan wel wenken.13

Rep handen en voeten: God zal het verzoeten.14

Roep God om hulp, maar roer de hand.15

Spijt God en den duivel geboren. (Zie duivel.)

Stroop uwe armen op, en zeg: God woud's. (Zie arm.)

Tegen de ziekte zijn middelen te gebruiken, tegen den Godswil niet.16

Toen God het vuur schiep, schiep de duivel den ketel. (Zie duivel.)

Tot Gods hulp behoort arbeid. (Zie arbeid.)

Uitgenomen, dat het God anders beliefde.17

Van God mij toegezonden: mij, gelukkigen vinder!18

Volhard in de deugd, en laat dan God geworden. (Zie deugd.)

Vraag je, wat aan God belieft? Dit alleen maar: dat gij lieft.19

Vrienden (of: Buren) houden zeer, Maar God houdt meer. (Zie buurman.)

Waar wij ook (of: Hetzij wij) zeilen of laveren, Is God met ons, wie kan ons deren!20

Wacht u voor de geteekenden (of: voor hen, die door God geteekend zijn). (Zie geteekend.)

Wanneer het lam geschoren is, dan zorgt God voor eenen zoelen wind, om het te verwarmen.21

Wat duurt eeuwiglijk? wat anders dan de genade Gods? (Zie genade.)

Wat God begeert, Wie is 't, die 't keert!22

Wat God ons geeft, dat zal Sint Pieter niet ontnemen.23

Wat helpt het zeggen: God helpe u! als de hand geene hulp toebrengt?24

Wat is van al het goed der menschen? Die God heeft, kan niet hooger wenschen.25

Welaan dan: 'tzij gelogen of 'tzij waar, God geve ons een goed korenjaar.26

Wie op God vertrouwt, lijdt geen gebrek. (Zie gebrek.)

Wie zich aan God houdt, diens einde zal wel goed zijn. (Zie einde.)

Wij leven bij éénen God, maar niet bij éénen koop.27

Wij mogen niet verder, dan God wil.28

Wijs en rijk Is God gelijk.29

Wij willen het Gode bevelen.30

Wij zijn van Gods geslacht. (Zie geslacht.)

Wilde God, het zou spreken.31

Wil God ons slaan, Wie kan 't ontgaan!32

Wil ons God niet borgen, Wij hebben hier geen morgen.33

Wilt gij God zelf wezen, daar gij Sint Pieter niet kunt worden?34

Zalig is hij, die zijnen God alle dagen ziet, en zijnen landheer eenmaal 's jaars. (Zie dag.)

Zeg (of: Doe) dat niet, dat het God hoore (of: verneme).35

Zij is voor: God zegent ons! bewaard.36

[God helpe ons! of God zegene ons! is een uitroep van bewondering ten goede. In België zegt men: och arme! Die voor dien uitroep bewaard is, dat is: die daarvoor geene eigenschappen bezit, is een gewoon mensch, en verdient geene onderscheiding. Het spreekwoord wordt toegepast op het gezigt van eene vrouw, die geene bijzondere schoonheid is, en alzoo geene aantrekkelijkheid boven andere vrouwen heeft.]

Zonder Gods gunst gaan wij ter helle.37

Zonder Gods kracht Helpt geen magt.38

Zoo als de waard is, beschikt God hem de gasten. (Zie gast.)

Zoo als het God behaagt: Beter benijd dan beklaagd.39

Zoo God een land straffen wil, zendt Hij het een' dwingeland. (Zie dwingeland.)

Zoo moet God u aan de ziel tasten.1

Zoo moet mij God helpen.2

Zoo 't God wil voegen, Geeft 't mij genoegen. (Zie genoegen.)

 

Een glaasje godendrank erop zetten, om een goed lijf te maken. (Zie drank.)

Het is een stukje, om de goden te verschalken.

Hij staat goed bij de goden.

Goddeloos.

De goddeloozen zijn als een koppel wilde ganzen, zei vader Holtmans. (Zie gans.)

Het grondsop is voor de goddeloozen.3

[Dit spreekwoord is mogelijk ontleend uit Psalm lxxv: 9. Het wordt echter alleen uit kortswijl gebezigd, en wel, wanneer men iemand het laatste gedeelte eener flesch wijn in zijn glas schenkt. Somwijlen geeft men aan het spreekwoord eene andere wending, en zegt: Het grondsop is voor de zachtmoedigen.]

Hoe lagchen de goddeloozen om den val der vromen, zei een goed knecht weleer, En er tuimelde een heel schavot met speetluizen van boven neêr.

Men moet zoo min al te regtvaardig, als al te goddeloos zijn.4

[Dit spreekwoord is ontleend uit Pred. vii: 16 en 17.]

Van de goddeloozen komt goddeloosheid voort.

[Dit was reeds een spreekwoord onder Israël. Zie 1 Sam. xxiv: 14.]

Goddeloosheid.

Van de goddeloozen komt goddeloosheid voort. (Zie goddeloos.)

Godevaart met den bult.

Godevaart met den bult bezit Holland met geweld. (Zie geweld.)

Godin.

Zij heeft het voorkomen van eene godin.

Godsdienst.

Het gouden kalf is het eenig voorwerp van zijne godsdienst.

Zaak-waarnemen is ook godsdienst.

Godsdienstig.

Men is godsdienstig genoeg, elkander te haten; maar nog niet godsdienstig genoeg, elkander lief te hebben.

Godsvrucht.

Hij leeft hier in godsvrucht, even alsof de ooijevaars het geheele jaar door op het dak zaten. (Zie dak.)

Godvruchtigheid.

Godvruchtigheid is blijgeestig.

Goed.

Aan een koningsgoed is wel doorkomen.5

Al haar (of: zijn) goed is haar (zijn) eigen.6

Alle goederen gemeen.

Als een rijk man uitgedobbeld is, zoo heeft hij nog eens armen mans goed.7

Als het goed komt, behoort men het te nemen.8

Als het goed verloopt, zoo sterven de vrienden.9

Als men zijn goed verkwist: het testament kan niet bestaan.10

Anderer goed behaagt ons 't meest.11

Beter goedeloos dan eereloos. (Zie eer.)

Betrouw één schip niet al uw goed.12

Beveel het eigen goed den trage niet.13 (Zie de Bijlage.)

Daar het goed is, wil 't wezen (of: komt goed bij).14

Daar is krachtiger goed dan mosterd.15

Dat is leelijk (of: bitter) goed: - geef mij nog voor een oordje (of: vier duitjes). (Zie duit.)

Dat is wat anders te zeggen dan: boer (of: moêr)! geef me je dochter met het halve goed. (Zie boer.)

De boden zitten al in zijn goed. (Zie bode.)

De een het bloed, De aâr het goed. (Zie bloed.)

De Engelschen in je goed. (Zie engelschman.)

De goederen dezer wereld zijn gelijk aan sneeuwvlokken, die de oogen verblinden, en weldra versmelten.

De goederen, die de heeren verdienen, zijn goedkoop, maar duur, die men hun gunt.16 (Zie de Bijlage.)

De goederen zijn ontscheept.17

De groet Naar 't goed.18

Des werelds goed Ontrust 't gemoed. (Zie gemoed.)

Die al willens zijn goed wil derven, behoeft niet te klagen.19

Die borg blijft, geeft den sleutel van zijn goed (of: kantoor). (Zie borg.)

Die de dante (of: een doetje) Trouwt om de wante (haar goedje), Verliest de wante (het goedje), En houdt de dante (het doetje). (Zie dante.)

Die geen goed hebben, lijden gebrek; en anderen hebben er moeite mede. (Zie gebrek.)

Dien het goed toevloeit, die schijnt wijs te zijn.20

Die niet bestemd is, om goederen te bezitten, zal ze ook nimmer bekomen.21

Die wil zalig sterven, Make zijn goed den regten erven. (Zie erfgenaam.)

Die zijne schuld betaalt, verarmt niet (of: vermindert zijn goed niet), maar hij raakt zijn geld toch kwijt. (Zie geld.)

Een blij gemoed En matig goed Is wonder zoet. (Zie gemoed.)

Een eerlijk man is meer waard dan goed.

Eene zuinige vrouw is een middelbaar pachtgoed.22

Een klein goed is haast verteerd.23

Een ligte vogel zou zijn goed in éénen dag niet overvliegen. (Zie dag.)

Eer boven goed (of: rijkdom). (Zie eer.)

Eigen goed (of: grond) maakt eenen heer.24

Fij hem, die goed heeft zonder vreugd.25

Geen olijker goed dan menschen: men vangt er zelfs apen mede. (Zie aap.)

Gegeven goed is het beste (of: Geen beter goed dan gegeven goed).26

Geld (of: Goed) bluscht (of: stopt) geene gierigheid. (Zie geld:)

Gemeen goed, Geen goed (of: gaat meest verloren).1

Gemeen goed is gemeenlijk kwaad.2

Gevonden goed is allemans goed.

Gewonnen goed is goed te houden.3

God geve hem eer en goed, waar hij is. (Zie eer.)

God wil geen gegeven goed. (Zie god.)

Goed edel, bloed arm. (Zie bloed.)

Goede faam is beter dan geld of goed. (Zie faam.)

Goede naam boven goed.4

Goed is geen goed, dan bij een' goeden heer.5

Goed Maakt moed.6 (Zie de Bijlage.)

Goed rijk, Bloed rijk. (Zie bloed.)

Goed verloren, niet verloren; Moed verloren, veel verloren; Eer verloren, meer verloren; Ziel verloren, al verloren. (Zie eer.)

Goed verzadigt niet.7

Groot goed maakt ons niet te wijzer (of: beter).8

Hebt gij maar geld en goed, Gij krijgt het al in overvloed. (Zie geld.)

Het beste goed is de beste koop.9

Het gaat over schip en goed.10

Het ging al te zamen te gelijk op: lijf, goed en eer. (Zie eer.)

Het goed behoort niet dengenen, die het verkregen heeft, maar dengenen, die het geniet.11

Het goed, dat niemand te passe komt, daar speelt de duivel meê. (Zie duivel.)

Het goed dezer wereld is ongelijk verdeeld.12

Het goed heeft hem.13

Het goed is gegaan, gelijk het gekomen is.14 (Zie de Bijlage.)

Het goed is in de wereld, het moet er blijven.15

Het goed Is 't eerste bloed. (Zie bloed.)

Het goed moet gaan, daar het van daan komt.16

Het goed trekt het goed.17 (Zie de Bijlage.)

Het goed van praktijken Wil niemand verrijken.18

Het goed wil twee schelmen hebben.

Het goed wordt zoo zeldzaam als het gras om Kersmis.

Het is al verbeurd goed.19

Het is beter man zonder goed dan goed zonder man.20

[Zoo dacht er prins willem van oranje over; daarom verliet hij, bij alva's komst in de Nederlanden, het land, zonder zijn' vriend, den graaf van egmond, daartoe te kunnen bewegen. Dat het spreekwoord uit hun laatste gesprek, en het daarop gevolgde uitwijken van den prins naar Duitschland en de onthoofding van den graaf, oorspronkelijk is, heeft veel waarschijnlijkheid, doch durf ik niet als zeker stellen.]

Het is geen roof- (of: geroofd) goed.21

Het is geen wijsheid, tegen de heeren te schrijven, Die u uit uw land en goed kunnen verdrijven.22

Het is gevonden goed.23

Het is van al het beste goed, Welks winste niemand schade doet.24

Het is veel goed voor weinig geld. (Zie geld.)

Het laatste goed, Dat winnen moet.25

Het meeste goed geeft de meeste zaligheid niet.26

Het naaste bloed Erft dooden goed. (Zie bloed.)

Het tijdelijk goed wordt met moeite vergaârd, met zorg bewaard, en met rouw verloren.27

Hij brengt het goed wel niet door, maar hij maakt het geld toch zoek. (Zie geld.)

Hij grasduint in eens anders goed, als een haas in de koolbladeren. (Zie blad.)

Hij heeft den kanker in zijn goed.28

Hij heeft goed bij den last.29

Hij heeft goed en moed verloren.30

Hij heeft goed (of: geld) bij hoopen. (Zie geld.)

Hij heeft zijn goed door de billen gelapt. (Zie bil.)

Hij heeft zijn goed door de kaken gejaagd.31

Hij heeft zijn goed vertierelierd.32

Hij heeft zijn zondags goed alle dagen aan, en zijn' schat in den zak. (Zie dag.)

Hij hooit met zijn goed al buiten den hooitijd.33

Hij is er zoo naarstig bij, alsof er geld of goed mede te winnen ware. (Zie geld.)

Hij is mooi met anderer lieden goed.34

Hij rekent zijn goed (of: geld) bij de mijl. (Zie geld.)

Hij smoort in zijn goed.35

Hij weet niet, waar hij met zijn goed blijven zal.36

Hij weet (of: ziet) geen einde aan zijn goed (ook wel: Goed zonder eind). (Zie einde.)

Hij wil goed of geene eer. (Zie eer.)

Hij zakt en pakt zijn goed.37

Hij zal wel maken, dat zijne vrienden om zijn goed niet twisten.38

Hij zit in zijn kindergoed.39

Hoe groot ook 't goed en de eer, Nog zoekt men altijd meer. (Zie eer.)

Hoe meerder goed, hoe meerder brandhout, dat wij in de hel brengen.

Hoog van moed, Klein van goed, Een zwaard in de hand - Is het wapen van Gelderland. (Zie gelderland.)

Hoovaardije zonder goed Is een ligchaam zonder voet.

Ieder zijn goedje.40

Ik heb goed genoeg.1

In den nood zijn alle goederen gemeen.2

In deze stad zal men het goed winnen, en in die stad zal men het verteren.3

Kerkegoed heeft ijzeren tanden.4

[Dat wil zeggen: wat aan de kerk behoort, is onvervreemdbaar, en wordt daarom als met ijzeren tanden vastgehouden: ijzer is steeds, vooral in regten, als het zinnebeeld van verbindend, duurzaam, onvervreemdbaar aangemerkt. Zie verder v. haal, waar hij (in de aanteekening) op dit door hem verklaarde spreekwoord wijst.]

Kindergoed is ijzergoed.5

[Wat de waarde derzelve betreft, zijn, even als de kerkelijke goederen, ook de bezittingen van minderjarigen gewaarborgd. Zie art. 443 van het Burgerlijk Wetboek.]

Koopmans (of: Werelds) goed Is ebbe en vloed. (Zie eb.)

Kostelijk goed wordt eerst bedorven.6

Kwaad goed verrijkt niet.7

Kwalijk verkregen goederen gaan niet tot het derde lid over.8

Laat drinken en storten; Al mindert ons goed, onze dagen korten. (Zie dag.)

Lof molenaars akker, bij heeren poppengoed. (Zie akker.)

Mandegoed, Schandegoed.9

[Dat wil zeggen: gemeenschappelijk goed (goed in de mande, mandeelig goed) wordt met den dag slechter: elk plukt ervan, zooveel maar mogelijk, en niemand steekt de hand ter verbetering uit. Zie verder v. hall, in de aanteekening vermeld.]

Man en vrouw hebben geen verscheiden goed.10

Meent gij, dat het al verbeurd goed is?11

Meer goed dan tijd.12 (Zie de Bijlage.)

Meer halen, zei de jakhals, en hij bragt het poppengoed zijner dochter in den lombard. (Zie dochter.)

Men heeft het goed, om der eere wil. (Zie eer.)

Men heeft niet meer goed, dan dat men spaart.13

Men kan wel goed goed te veel koopen.14 (Zie de Bijlage.)

Men zegt somtijds: beter anderer lieden goed dan geen; maar het houdt zelden vaste plaats.15

Men zwemt daar in 't goed.16

Met naauw dingen en goed betalen, Kan men geld en goed behalen. (Zie geld.)

Met oorlof neem ik dat naar mij toe (of: neem ik wel al uw goed).17 (Zie de Bijlage.)

Met ruim en veel te smeren, Zal men al zijn goed verteren.

Meubelen hebben (of: Roerend goed heeft) geen gevolg. (Zie gevolg.)

Moet uw doctoor uw goedje erven, Zoo maak u vaardig, om te sterven. (Zie dokter.)

Na de ebbe komt de vloed, En de vrienden met het goed. (Zie eb.)

Neemt iemand een' jonker Om geld of om goed, Die heeft ook een' pronker, Dien ze dienen moet. (Zie geld.)

Of het goed gekregen, of den hals verloren.18

Of meerder goed, Of minder moed.19 (Zie de Bijlage.)

Om 't goed der wereld te beërven: Een zot is hij, die armlijk leeft, om rijk te sterven.20

Oneerlijk goed gedijt (of: beklijft) niet.21

Ons goed ligt nergens veilig, dan als men 't in Gods bank legt. (Zie bank.)

Onvrij schip, onvrij goed.22

Oude moeijen Doen 't goed groeijen; Maar oude oomen Zijn maar droomen. (Zie droom.)

Rijke Jan Dirksen: schuld en geen goed.

Spaar in tijd, Of 't goed glijdt.23

Ter wereld is geen meerder pijn, Dan geld en goed heel eigen te zijn. (Zie geld.)

Tijd is een onbetaalbaar goed.24

Tusschen mal en vroed Wint men 't meeste goed.25 (Zie de Bijlage.)

Van oude rekeningen en oud goed te deelen, Ontstaan gemeenlijk nieuwe krakeelen.26

Veel (of: Groot) goed, veel (groote) zorg.27

Verlaten goed houdt geen' grond.28

Verlies van goed, Verlies van moed.29

Verstand is het beste goed.30

Vertrouw den menschen wel uw goed; Maar zie daarbij, aan wie gij 't doet.31

Ver van huis (of: van zijn goed), digt bij zijne schade.32 (Zie de Bijlage.)

Vrienden hebben alles gemeen (of: hebben geen verscheiden goed).33

Vrouwen-liefde is roerend goed.

Wanneer dieven kijven, bekomen vrome lieden bunne goederen. (Zie dief.)

Waren de goederen dezer wereld gemeen, Zoo werd de hel te kleen.34 (Zie de Bijlage.)

Wast zijn goed, Zoo wast zijn moed.35

Wat doet de zot met geld en goed; Hij weet niet, hoe hij 't gebruiken moet. (Zie geld.)

Wat is (of: Waartoe dient) goed Zonder moed?36

Wat is van al het goed der menschen? Die God heeft, kan niet hooger wenschen. (Zie god.)

Wat is van lust of magtig goed? Niets beter dan een stil gemoed. (Zie gemoed.)

Wees niet op geheimen gesteld; want vreemde goederen te bewaren, is maar lastig. (Zie geheim.)

Wel fiat, alle ding is bon, zei de Bremer, en hij zag zijn wijfs poppengoed door de traliën. (Zie bremer.)

Zijn goed is hem kwaad (of: een kruis).1

Zij slachten de raven, die hun inkomen hypothekeren op het goed van een ander.

Zij steken tot de keel toe in 't goed.2

Zoo kan men wel graven (of: konings) goed verteren.

Zoo komt de regte erfgenaam aan zijn goed. (Zie erfgenaam.)

Zulk een' schipper moet gij kiezen, Wilt gij schip en goed verliezen.3

Zulk een' vrijer mogt gij kiezen, Gij zoudt eer en goed (of: jeugd en vreugd) verliezen. (Zie eer.)

Goedbloed.

Goedbloed kan niet liegen.

Goede.

Al is hij goed, men vindt wel beter.4

Daar hij alleen is, daar is hij de beste.5

Dan moeten de goeden het met de kwaden ontgelden.6

Dat is de beste uit den korf.

De besten van den lande Doen dit zonder schande.7

De beste van die allen is een boef. (Zie boef.)

De beste van hen allen deugt niet veel.8

De eene goede vindt den anderen.9

De goeden hebben niet langer vrede, dan het den kwaden belieft.10

De goeden niet te na gesproken.11

Die de kwaden straffen, houden de goeden in rust en eer. (Zie eer.)

Die den stijgbeugel houdt, is dikwijls even goed, als die erop klimt. (Zie beugel.)

Die mag wel voor goed doorgaan.12

Die met den goede omgaat, verbetert zich gaarne.13 (Zie de Bijlage.)

Die veel ledig loopen, kunnen zelden onder de goeden geteld worden.14

Gij zijt een goede, om een' kwade te lappen.15

Gij zijt goed; maar gij moet slapen.

God kent den beste. (Zie god.)

God weet, wie goed is. (Zie god.)

Het is de beste, die in zijne schoenen steekt.16

Het zijn de besten, die zich beteren.17

Het zijn er twee, die goed zijn.18

Hij is best, die best doet.19

Hij is er geen haar te goed toe.

Hij is er niet te beter door.20

Hij is goed; maar was hij een vischje, men zou het hoofdje voor de kat werpen.21

Hij is goed, om brand te roepen. (Zie brand.)

Hij is goed tot op zijn gebeente (of: tot in zijn gedarmte). (Zie gebeente.)

Hij is van de goeden gekomen: hij slacht den drek. (Zie drek.)

Hij is wel goed: als hij slaapt, dan bijt hij niet.

Hij is zoo goed, dat hij niet deugt.22

Hij slacht de varkens: hij zal goed zijn, als hij dood is. (Zie doode.)

Iemand moet de beste wezen.23

Is deze goed, men vindt er meer.24

Is er één goed, God hale ze allen. (Zie god.)

Is er één goed, zoo zijn ze allen goed.25

Ligtelijk scheidt men van den goede, Maar van den beminde is 't armoede. (Zie armoede.)

Men kan een gewillig paard (of: den goede) te veel vergen.26 (Zie de Bijlage.)

Men kan verstand en wijsheid trekken Van kwaden, van goeden, van wijzen, van gekken. (Zie gek.)

Niemand is zoo goed, Of hij heeft wel tweederlei moed.27

Smijt den onwetende, hij wordt erger; smijt den goede, hij wordt beter.28

Van ziekte of bedevaart wordt niemand beter. (Zie bedevaart.)

Veel te goed is half zot.29

't Vergelijken staat u vrij: Kies de beste aan uw zij.30

Wel goed, maar niet gek. (Zie gek.)

Wie te goed is, om te dienen, doet nergens nut dan voor zich zelven.31

Zij is de beste, die in haar vel steekt.32

[Even gelijk in het spreekwoord: Het is de beste, die in zijne schoenen steekt, duidt men hier geene beste, maar eene slechte aan. De vergelijking geschiedt met zich zelven: hij alleen steekt in zijne schoenen, en zij alleen in haar vel.]

Zijt gij goed, houd u goed.33

 

Al goed, Wat Lijsje doet.

Alles is ten beste.34

Al te naauw is niet goed.35

Al te zoet Is niet goed.36

Al weêr wat nieuws; maar zelden wat goeds.37

Beproef alle dingen, en behoud het goede. (Zie ding.)

Beter één goede dan twee kwaden.38

Beter goed dan schoon.39

Binnen zijn de beste.1

Buiten vroed, Binnen goed: Altijd goed.2

Daar niets goeds in is, daar gaat ook niets goeds uit.3

De besten zijn wij kwijt.4

Die het goede gehad heeft, moet het kwade mede hebben.5

Die het goede koopt, die drinkt het goede; maar die het kwade koopt, moet het kwade drinken.6

Die het goede ziet, en het kwade neemt, is zelf oorzaak zijner schade.7 (Zie de Bijlage.)

Dien het staâg naar wenschen gaat, Die weet ter wereld goed noch kwaad.8

Die 't goed en 't kwaad niet kan verdragen, Zal nimmer groote eer bejagen. (Zie eer.)

Die weinig kan Is er best an.9

Die zegt, dat hij den man bemint, gunne ook zijnen hond het goede.

't Dijn hier, 't zijn daar, 't mijn is het beste.10

Doe een' guit wel, en gij wordt met ondank beloond; doe hem kwaad, en hij zal u het goede gunnen.11

Een iegelijk dunkt het zijne 't beste.12

Geen goed onbeloond, noch kwaad ongestraft.13

Geen mensch, of hij heeft wat goeds.

Goed en kwaad onder elkander, zoo als het komt.14

Goed is goed, maar beter is beter.

Groot (of: Veel), en datzelfde goed (of: en goed daarbij).15

Het beste is, dat men in de hand heeft.16

Het beste is goed genoeg.17

Het beste komt al in den riem.18

Het beste komt op het laatst.

Het gedwongen goede is onwaard.19 (Zie de Bijlage.)

Het goede valt zelden zoet, Dat een vijand zijn' vijand doet.20

Het is beter, dan 't was.21

Het is een arm land, daar niets goeds wast.22

Het is eene kunst, uit drie kwaden één goede te kiezen.23

Het is meester Aliborum: hij is van alle ambachten, uitgenomen het goede. (Zie aliborum.)

Het is veel beter, tweemaal gemeten, Dan ééns, en het beste vergeten.24

Het kan niet beter dan goed.25

Het kwaad is de saus van het goed.

Het kwaadste van een' man is beter dan het beste van eene vrouw.26

Hierna beter, zegt de almanak. (Zie almanak.)

Hij doet zijn best gelijk de kinderen, die in 't bed k...... (Zie bed.)

Hij doet zijn best gelijk het kind in de wieg.27

Hij doet zijn uiterste best (of: Hij doet zijn best: kon hij meer, hij deed het).28

Hij gunt niemand iets goeds dan zich zelven.29

Hij is op het best van zijn leven.30

Hij is op zijn Paasch-best.31

Hij neemt het al in 't goede.32

Hij slacht de geit: heeft hij 's morgens iets goeds bedacht, des avonds stort hij 't al omver. (Zie avond.)

Hij slacht kakkebed: hij doet almede zijn best.33

Hij weet goed en kwaad.34

Hij wil nog beter dan wel.35

Hij zaait niet veel goeds.36

Hij ziet het voor goed aan.37 (Zie de Bijlage.)

Hoe drolliger, hoe beter. (Zie drollig.)

Houd het mij ten goede.38

Ik geef het om beter.39

Ik wil met de boeven in het goede noch in het kwade te doen hebben. (Zie boef.)

In haast kan nooit iets goeds geschieden, Tenzij dat men de pest wil vlieden.40

Kan ook iets goeds uit Nazareth komen?41

[Dit spreekwoord is genomen uit Joh. i:47.]

Kort en goed.42

Kort voor het hoofd belooft niets goeds.43

Kunt gij niet lijden goed en kwaad, Zoo wacht voor u geen' hooger' staat.44

Lijd het kwade, verbeid het goede.45

Men eet zoo lang het beste, dat er het slechtste ook niet blijft.46

Men mag van hem niets goeds zeggen.47

Men moet het kwade met het goede verkoopen.48

Mensch, doe uw best! Ik zal voldoen de rest.49

Misbruik liever het booze dan het goede. (Zie boosheid.)

Mond, aars en teerling is het bederf van alle goed. (Zie aars.)

Neem het in het goede, totdat het beter wordt.50

Niet hoe zoet, Maar hoe goed.51

Van ijlen kwam nooit iets goeds.52

Waar veel goeds is, daar zijn er veel, die het eten.53

[Dit spreekwoord is ontleend uit Pred. v: 10.]

Weet je wat goeds, het zal je geen kwaad doen.54

Wie het goede wil genieten, Dien moet het kwade niet verdrieten.

Wie mogt dat niet? ik nam het ook aan, als het mij ten goede mogt komen.55 (Zie de Bijlage.)

Wie weet, waar het goed voor is.

Wij moeten goed en kwaad zamen lijden.56

Zijt gij goeds moeds, Gij doet wat goeds.1

Goedheid.

Die Godes goedheid heeft gesmaakt, Die wordt ook door zijn woord vermaakt. (Zie god.)

Goedheid wordt geprezen, Maar luttel bewezen.2

Groote goedheid is menigen mensch bezwaarlijk.3

Schoonheid zonder goedheid deugt niet.4

Zijne ingewanden rommelen van goedheid, tot poepens toe.

Goedkoop.

Hij dingt tegen den goedkoop.

[Hij wil, zoo als een ander spreekwoord zegt, nog beter dan wel.]

Goedwilligheid.

De goedwilligheid verbindt meer dan de lijm.

De ware grootheid openbaart zich in goedwilligheid.

Goeree.

Hij slacht den smid van Goeree: hij maakt ze met een hoofd en zonder.5

Goesting.

Doe uwe goesting, en trouw morgen.6

[Men bezigt dit spreekwoord, als iemand, in weêr wil van den goeden raad, hem gegeven, zijne meening blijft volkouden, en zijn voornemen ten uitvoer brengt. Het Vlaamsche woord goesting is zin.]

Gogum.

Loop naar Gogum, en haal nieuwe noten.

[Dat wil zeggen: gij zijt nog al bij de hand; maar wij houden daar niet van: ga daarom van hier, en begeef u bij uws gelijken. Gogum is in dit spreekwoord dus alleen genomen naar de beteekenis van 't woord.]

Golf.

De baren (of: golven) glad kammen. (Zie baar.)

Geene baar (ook wel: golf, of: zee) komt hem te hoog (of: te na). (Zie baar.)

 

Dat was eene golf kil water op het hart.7

Goliath.

Het gelijkt David met Goliath wel. (Zie david.)

Het past hem als David het harnas van Goliath. (Zie david.)

Hij beeldt zich in, dat Goliath zijn grootvader is.

Past het Goliath niet, dan past het David. (Zie david.)

Wie zou zulk een' Goliathonder de oogen durven zien!

Gom elastiek.

Het is zoo rekbaar als gom elastiek.

Gommer.

Lier is vol Gommers.8

[Dat wil zeggen: er is overvloed. Sint gommer is de patroon der Belgische stad Lier, en naar dien heilige worden de bewoners genoemd.]

Gons.

Iets bij den gons lezen.

Goochelaar.

Hij zwetst als een goochelaar.9

Gooi.

Daar is geene gooi op (of: naar).10

Hij heeft eene gelukkige gooi gedaan.

Goosen.

Daar zal een dronk op smaken, zei Goosen, en hij at alikruiken met braadvet. (Zie alikruik.)

De drank is goed, zei Goosen de tapijtwerker, en hij lag tot over zijne ooren in het slijk. (Zie drank.)

Die nachtegaal zingt wel, zei dronken Goosen, en hij hoorde eene musch tjilpen.11

Het kan altijd niet even stijf wezen, zei Goosen de varkenslager, en hij blies eene blaas op, daar een gat in was. (Zie blaas.)

Het komt van goeder hand, zei Goosen, en zij sch.... hem op zijn' kop.12

Wat is dat voor plukharen, zei Goosen, en hij zag zijn' buurman met zijne vrouw worstelen. (Zie buurman.)

Wie biedt er geld voor? vroeg Goosen, en hij bragt zijn wijf op het erfhuis. (Zie erfhuis.)

Goosen van Tiel.

Hij is een Goosen van Tiel.13

Goot.

Daar valt een knikker in de goot.

Daar valt een schutter in de goot.

Dat is met een houtje in de goot gemorst.

Dronkenschap is eene drekgoot van alle kwalen. (Zie drek.)

Er is al wat water door de goot laten loopen (ook wel: om vuil gemaakt).14

Het zal regenen, want de goot stinkt.15

Het zijn lieve meisjes, om met eene tang in de goot te dragen.

Hij grinnikt als de duivel voor het gootgat. (Zie duivel.)

Hij heeft hem door de goot gesleept.16

Hij heeft wel lust tot soppen, die zijn brood in de goot (ook wel: in den mosterd) doopt. (Zie brood.)

Hij is uit de goot opgenomen.17

Hij spreekt mij toe, alsof hij mij in de goot gevonden had.18

Hij weet van den modder: hij heeft in de goot gelegen.19

Men zou er eene hoer om worden, en slapen in de goot.20

Regende het geld: elk zou eene tobbe uit- (of: onder de goot) zetten. (Zie geld.)

Zoo leef ik alle dag, zei dronken Maarten, en hij lag in de goot. (Zie dag.)

Zoo loopen de gootjes, als het regent.21

Zulke modder dringt er uit zulke goten.

Gordel.

Men zoude hem wel eenen reisgordel toebetrouwen, mits er geen geld in was. (Zie geld.)

Gordijn.

Dat is de winkel van vrouw Gordijn.

[Het is daar niet te ontwarren, alles is duister. Daar is, gelijk het volgende spreekwoord zegt, eene gordijn voorgeschoven. En om dit op het kruchtigst uit te drukken, is de verwarde winkel aan eene vrouwelijke personaadje van dien naam toegeëigend.]

Daar is eene gordijn voorgeschoven.

Dat is uit, zei Jan Baptist, en hij schoof de gordijn toe.1

De bedgordijn Dient digt te zijn. (Zie bed.)

De gordijn-mis wordt gezongen.2

Hij schuilt achter de gordijn (of: haag).3

Laat vallen de gordijn, de klucht is uit, zei Rabelais, en hij ging naar de andere wereld.4

Men moet niet van achter de gordijnen klappen.

Zij heeft hem de gordijn-metten gelezen.5

Zij houdt eene gordijn-preek.6

[De beide laatste spreekwoorden zien op de overheersching der vrouw. Zij leest haren man, naar een ander spreekwoord, de les op, of wel: zij leest hem de grammatica voor. En wordt dan eindelijk, na lang schelden en razen, de gordijn-mis gezongen, dan gaat het tot handdadigheden over, en wordt de boel kort en klein gegooid.]

Gordius.

Hij hakt den Gordiaanschen knoop door.7

[Dat is: hij heeft geen verstand of geduld genoeg, om de hem voorkomende moeijelijkheden te overwinnen, en doet het daarom met geweld. Gordius, koning van Phrygië, in Klein-Azië, had den dissel aan een' wagen zoo kunstig met een' knoop verbonden, dat niemand dien knoop kon losmaken. Daarom had het orakel voorspeld, dat de ontbinder van den kunstig gevlochten knoop geheel Azië zou beheeren. Alexander de groote, koning van Macedonië, na vergeefs aangewende pogingen, vernietigde de godspraak, door den knoop door te hakken.]

Goris.

Dat is de cousin van den droes, zei Goris, en hij zag een' zwart. (Zie cousin.)

Meester, scheer zacht, zei dronken Goris, en daar was een varken, dat hem achter het oor likte.8

Gors.

Hij heeft eene gors weg.9

Gorssel.

Hij gaat naar Gorssel.

[In de nabijheid van Zutphen ligt het Geldersche dorp Gorssel. Men bezigt dit spreekwoord te Zutphen, wanneer iemand een middagslaapje neemt. Den oorsprong van dit zeggen heb ik niet kunnen opsporen.]

Gort.

Als ik eens vrijman word, zei de meid, dan eet ik alle dagen gort met rozijnen. (Zie dag.)

Het heeft geen gortje op de tong.10

Het is een gorten-teller.11

Het is geen kuiken, al eet het gaarne gort.12

Het is zoo droog als gort.13

Hij heeft de gort danig geroerd.

Hij heeft wel een' kop gortnoodig, om het uit te tellen.

[Men ziet hier op het neef- en nichtschap, dat door sommigen tot adam zou worden uitgestrekt, indien de geslachtsboom maar zoo ver reikte.]

Hij jaagt het in de gort (of: Hij laat het in de gorten loopen).

Hij maakt het al te gortig.14

Hij roert het graan door de gort.

Hij vertelt (of: kent) het van haver tot gort.15

Zij heeft gort gegeten: die zwelt in den buik. (Zie buik.)

Zijn bloed kookt, alsof de groote gortketel te vuur stond. (Zie bloed.)

Gortsteeg.

Het is goud uit de Gortsteeg.16

[Met dit Utrechtsch spreekwoord duidt men valsch goud aan, naar een' goudsmid, die aldaar vroeger in de Gortsteeg woonde, en die meermalen op de vervalsching der edele metalen betrapt werd; zoodat, zegt visscher, ‘zijn gouden oorbellen en horologieketens ten spot waren der Stichtscheboeren.’ Zie over de ‘stuvers ut de Gorstech’ n. van der mondes Beschrijving der stad Utrecht, 3e. Deel, bl. 316-318.]

Goud.

Aan den toetssteen proeft men het goud.17

Al belooft men hem goud uit een horentje: hij doet het toch niet.

Al draagt een aap een' gouden ring, 't Blijft altijd toch een leelijk ding. (Zie aap.)

Als het goud regent.

Als iemand rijk wordt, laat hij zich zien gelijk het goud op den toetssteen.18

Alsof er goud uit te halen is.

Al ware daar eene gouden wereld mede te winnen.19

Al was zij ook in goud beslagen.

[Waarmede men zijn' afkeer van een meisje te kennen geeft.]

Al zou het eene tonne gouds kosten.

[Dat wil zeggen: de zaak is niet te veranderen; het koste, wat het wil.]

Appels loopen op gouden beenen. (Zie appel.)

Beter een schat van eer dan van goud. (Zie eer.)

Daar helpt geen spreken, waar 't goud spreekt.20

Dat is als een gouden ring in een' varkenssnuit.21

[Men past dit spreekwoord toe, wanneer vrouweschoonheid zich paart aan een ondeugend gemoed. Het is ontleend uit Spreuk. xi: 22.]

Dat is een looden degen in eene gouden scheede. (Zie degen.)

Dat is hem noodig, als eenen bedelaar het goudgewigt. (Zie bedelaar.)

Dat zijn klinkende (of: gouden) redenen.22

De bijbel is het boek met gouden letters. (Zie bijbel.)

De eene vrouw is goud, De andre wormig hout.

De gulden vrijheid wil onbedwongen zijn.23

De morgenstond Heeft goud in den mond.1

De wijze weegt zijne woorden met het goudgewigt. (Zie gewigt.)

Deze appeltjes hebben gouden stelen. (Zie appel.)

De zeug vindt eer een' drek dan een stuk gouds. (Zie drek.)

Die eene gouden poort wil maken, brenge er elken dag één' nagel toe. (Zie dag.)

Die een' gouden wagen volgt (of: naar een' gouden wagen staat), krijgt er wel eene as (een rad, of: een' nagel) van. (Zie as.)

Die met gouden wapens vecht, Heeft altijd het beste regt.

Die met gulden netten visschen, Zullen zeker nimmer missen.2 (Zie de Bijlage.)

Die op goud staart, verblindt zijn gezigt. (Zie gezigt.)

Die water wil maken tot land, Sta met zijne goudbeurs in de hand. (Zie beurs.)

Dito, dito, in het goud gevat (of: gezet).

Duizend stuivers! hij geeft niet veel goud voor een' duit. (Zie duit.)

Een aap is een aap, al draagt hij eene gouden huif (of: al had hij gouden rokken aan). (Zie aap.)

Een drooge Maart Is goud waard; Een natte Mei Geeft boter in de wei. (Zie boter.)

Eene goede vrouw kan men met geen goud betalen (of: opwegen).3

Eene gouden deur aan een varkenskot. (Zie deur.)

Eene koe (of: zeug) moet men geene gouden huif opzetten.4

Eenen vlugtenden vijand moet men eene gouden brug bouwen. (Zie brug.)

Eene parel toont zich schooner in het goud, dan wanneer zij op den mesthoop ligt.

Een ezel, met goud beladen, gaat gemakkelijk over weg. (Zie ezel.)

Een goede naam is goud waard.5

Een goed vriend is beter dan zilver en goud.6

Een gouden sleutel opent de poorten der hel.7

Een gouden toom maakt nog geen beter paard.8

Een gouden zadel maakt geen' ezel tot een paard. (Zie ezel.)

Een handwerk heeft een' gulden bodem, zei de wever, en hij zat op een' hekel. (Zie bodem.)

Een koets vol gouds, een kar vol steens, Dat zal hiernamaals zijn al eens.9 (Zie de Bijlage.)

Eens vrijers huishouding maakt niet rijk, al regende het ook goud door het dak. (Zie dak.)

Eigen haard Is goud waard.10

Elk wil wel een bisschop van houden zijn, en eenen gouden staf hebben. (Zie bisschop).

Er is geen goud zoo goed!

Er komt geen muis in 't land, Of zij laat een' gouden tand (ook wel: Er is geen muizen-tand, Of zij brengt goud in 't land).11 (Zie de Bijlage.)

Geen berg zoo steil of hoog, daar een ezel, met goud beladen, niet opklimt. (Zie berg.)

Geen goud zonder schuim.12

Geen goud zoo rood, Of 't moet om brood (ookwel: Of 't is voor nood). (Zie brood.)

Geen gulden vlies dan onder de draken. (Zie draak.)

Geen mensch, die niet de boeijen laakt, Al waren ze ook van goud gemaakt. (Zie boei.)

Geen smake boven zout; Geen waarde boven goud.

Gij zult mij niet uitlagchen, al hadt gij een' gouden baard. (Zie baard.)

Goede raad is goud waard.13

Goud en koper zijn beide rood.14

Gouden vinken zijn de beste voorspraak.

Gouden woorden telen veeltijds looden daden. (Zie daad.)

Goud-honger dwingt den mensch, om wonderen te doen.15

Hemdje, raak me naarsje niet: mijn gatje is van goud. (Zie aars.)

Het beste goud is zacht.

Het gelijkt erop als koper op goud.16 (Zie de Bijlage.)

Het goud, dat schoon in 't oog is, Velt alles, zelfs wat hoog is.

Het gouden kalf is het eenig voorwerp van zijne godsdienst. (Zie godsdienst.)

Het goud komt uit de duisternis, het woont in de duisternis, en het voert menigeen naar de duisternis. (Zie duisternis.)

Het goud verligt het harte.17

Het is al geen goud, wat er blinkt.18

Het is, alsof het in een goudschaaltje gewogen is.

Het is eene goudmijn voor hem.

Het is een man van goud.

Het is goud uit de Gortsteeg. (Zie gortsteeg.)

Het is goud uit de koperen kast.

Het is Jan Brieltjes goud.

[Een Friesch spreekwoord, ter aanduiding van valsch goud, genoemd naar jan brieltje, die looden penningen sloeg.]

Het is nobel (of: zuiver) goud.19 (Zie de Bijlage.)

Het is om eenen gouden of ijzeren ketting te doen.20

Het is zoo geel als dukaten-goud. (Zie dukaat.)

Het is zoo gemakkelijk, eene tonne gouds gewenscht als een stuiver.21

Het is zoo rood als gond.1

Het roode goud Maakt trotsch en stout.

Het schaap heeft een' gulden voet.2

Het zit er zoo dun op als het goud op een duits klootje. (Zie duit.)

Hij beeldt zich gouden bergen in. (Zie berg.)

Hij belooft hem koeijen met gouden hoornen.3

Hij drinkt goud uit een horentje.4

Hij is als de munt, zoo lang er goud voorhanden is.

Hij is er over eene gouden brug ingekomen. (Zie brug.)

Hij is er zoo handig mede als een bedelaar met een goudgewigt. (Zie bedelaar.)

Hij is niet veel goud waard.5

Hij kan met geene bikkels betalen, maar wel gouden bergen beloven. (Zie berg.)

Hij kijkt, alsof hij zijne goudbeurs op eene boerenkermis verloren had. (Zie beurs.)

Hij ribbezakt de goudtasch met de scherpste nijptang.6

Hij snorkt van een gouden ledekant, en hij brengt er een van verrot vurenbout voort.

Hij spaart het als bagijnen-koek, en meent er goud uit te puren. (Zie bagijn.)

Hij spreekt met eene gulden tong.7

Hij verwacht gouden horens aan een' ezelskop. (Zie ezel.)

Hij verwacht goud uit de mijnen; maar hij heeft het nog niet.

Hij zit als een pareltje in het goud.

Hij zit op eenen gouden berg (bodem of: boom). (Zie berg.)

Hij zit op een' gulden troon.8

Hij zoekt er goud uit te halen, en er is niet eens stront in te vinden.

Hij zou zijne duiten tot gouden pistoletten maken. (Zie duit.)

Iemand aan gouden veters vangen.9

Ik heb alles van goud en zilver, zelfs mijne koperen ketels, zei de grootspreker.

Ik zal u in goud laten beslaan, zoo spoedig het een' duit het pond kost. (Zie duit.)

Is de tong met goud bedropen, zoo zingt zij den bovenzang.

Kleine dieven hebben ijzeren- en groote gouden ketenen. (Zie dief.)

Kwikzilver is zoo zwaar als goud.10

Menig trouwt Om het goud.11

Men kan niet veel gouds koopen om een ei. (Zie ei.)

Men kan uit allerlei soort van glas geen goud fabriceren. (Zie glas.)

Men kan wel goud te duur koopen.12

Men roemt wel, dat een holle buik goud waardig is, echter koopt men het pond voor een' heller. (Zie buik.)

Men zou hem een huis vol gemalen goud toevertrouwen.13

Men zou het met gouden letteren schrijven.14

Met den zilveren (of: gouden) hengel visschen.15

Niemand van zoo fijn goud, of hij houdt wat lood in.

Niets is zoo goed, zilver noch goud, als te leven buiten schuld.16

Of je hiepste en of je piepste, zei de boer (of: de mof), je zult er toch aan, jou leelijke beest, en hij trapte een gouden horologie, dat op den weg lag, aan duizend stukken. (Zie beest.)

Op de zaken gepast, Brengt het goud in de kast.17

Oud hout, Oud goud.18 (Zie de Bijlage.)

O waardig goud, dat het harte zoo vermaken kan!19

Slecht goud wil niet getoetst wezen.20

Spreken is zilver, zwijgen is goud.

Ten jongsten dag zal goud en slijk Het een aan 't ander zijn gelijk. (Zie dag.)

Trouw (of: Eer) voor goud. (Zie eer.)

Verstand is meer waard dan goud of zilver.21

Vrijheid is goud waard.22

Wanneer de sleutel is van goud, Waar is er dan een slot, dat houdt (of: Wat kan men met een' gouden sleutel niet open krijgen)!23

Wanneer men eene zog een gouden kleed aantrok, zoo lag zij toch midden in den drek. (Zie drek.)

Weinig spreken is goud, Veel spreken is hout.

Wenschen om eene tonne gouds vult de beurs al zoo weinig, en doet de schouw niet meer rooken, dan wenschen om een' duit. (Zie beurs.)

Wij kunnen het niet op een goudschaaltje leggen.

Wij zijn zoo zalig in voddebaai als in goud- of zilverlaken. (Zie baai.)

Zijne goudvinken zijn gevlogen.24

Zij zijn door de gouden keten verbonden.25

Zilver is geen goud waard.

Zoo trouw (of: eerlijk) als goud.26

Zotten blijven zotten, Al drinken zij uit gouden potten.27

Zotten zijn zotten, al hadden zij gouden kleederen aan.28

Zout is beter dan goud, Als men 't droog houdt.29

Gouda.

Het is een edelman van Ter Gou. (Zie edelman.)

Het is een Goudsche gaper. (Zie gaper.)

Hij trekt met die van der Goude te velde.30

[De meening is: met het goud zoekt hij zijn doel te bereiken. Gelijk de burgers van Gouda onder hunne banier tegen den vijand optrokken, om eenen aanval of te weren, zoo trekt hij met het goud te veld, en tracht alzoo de overwinning te behalen.]

Vroeg genoeg bij dag, Ter Gou! (Zie dag.)

Goudhaantje.

Hij ziet er uit (of: blinkt) als een goudhaantje.

Gouw.

Het is stinkende gouw.

Gouwenaar.

Dat is goed voor den Gouwenaar (of: Dank je voor den Gouwenaar). (Zie dank.)

Govert.

Alle ding met vriendschap, zei Govert, en hij nam de eijeren uit zijns buurmans hoendernest. (Zie buurman.)

Al weêr één, al weêr één, zei Govert, en hij haalde de bruiloftsgasten één voor één met het haar de trappen op. (Zie bruiloft.)

Daar man en wijf malkander helpen, zal het wel gaan, zei onze Hangkousje, en zij zag Govert zijn wijf slaan.1

Dat is eene bakkers proef, zei Govert, en hij dweilde den oven met eene oude pruik. (Zie bakker.)

Dat is keurige muziek, zei Govert, en hij hoorde zijn' jongen op een' aarsdarm spelen. (Zie aars.)

Een mensch heeft altijd liefde voor zijne naasten, zei Govert, en hij likte der kat de kruimelen van den baard. (Zie baard.)

Het gaat zoo wat over en weêr, zei Govert, en hij verloor negen en negentig spellen, en het honderdste won hij.2

Hij staat daar als Govert in den dans. (Zie dans.)

Hij wil Govert de eerste zijn.3

Ik houdt van dien kabriool niet, zei Govert, en hij zag een' timmerman van eene stellaadje dood vallen.4

Leg me die zolen onder de schoenen, zei Govert tegen zijn' schoenlapper, en hij bragt hem twee gedroogde koestronten.5

Schenk de flesch maar uit, zei schele Govert, en ze was leêg. (Zie flesch.)

Govert Wijsneus.

Hij verheft zijne stem als een bok, die wormen in zijn' aars heeft, zei Govert Wijsneus, en hij hoorde den Haagschen omroeper schreeuwen. (Zie aars.)

Graad.

Dat is eene ladder met rare sporten, zei de boer, en hij zag een' graadboog. (Zie boer.)

Dat scheelt mij een' graad.

De naaste in den graad, De oudste op de straat, Mannen vóór vrouwen: Zullen 't leen behouën (of: Het naaste lijf, De man vóór 't wijf, De oudste op de straat: Komt het leen te baat). (Zie baat.)

De zon is wel tien graden teruggegaan.6

Dokterschap is een graad van wijsheid; ridderschap is een graad van rijkdom. (Zie dokterschap.)

Een vriend tot in den tienden graad ontvangt eene erfenis naar regten. (Zie erfenis.)

Hij is wel uitgebroeid met de wassende graden van den koksjongen.

Hij raast ook al van de wassende graden.

Hij verstaat zijn' eigen' graadboog niet meer, dan de papegaai zijn klappen doet. (Zie boog.)

Hoe hooger graad, hoe zwaarder val.7

Ieder is, zoo als hem onze Heer geschapen heeft, of nog een' graad erger.8

Zij bestaan elkander in den honderdsten graad.9

Graaf.

Adieu graafje!10

Ambachtsman, graafsman. (Zie ambachtsman.)

Beter slaaf Dan graaf.

Een arm man is zelden graaf.11

Een hond ziet wel op een' graaf.12

Geen bedelaar zal graaf worden. (Zie bedelaar.)

Graaf Ego bouwt wel, en heeft schoone paarden. (Zie ego.)

Heden graaf, Morgen slaaf.

Hij leeft (of: teert) als eens graven kind.13

Robbert is graaf.14

Zoo kan men wel graven (of: konings) goed verteren. (Zie goed.)

 

Pik oli of graaf.15

[Om dit spreekwoord verstaanbaar te maken, is bilderdijks verklaring moeijelijk in korte woorden weêr te geven: men zie dus, wat er die Geleerde van zegt.]

Graafschap.

Een handwerk is een graafschap.16

Geen graafschap boven Vlaanderen.17

Graafsma.

Het kerkboek moet mede, zei Graafsma. (Zie boek.)

Graag.

Is de eene traag, De ander is graag.18

[Wat het eene kind niet gaarne heeft of doet, wordt door het andere zeer verlangd of gretig ten uitvoer gebragt.]

Graan.

Alle graan heeft zijne zemelen.19

Eene blinde kip vindt ook wel eens eene graankorrel.

Een gebroken zak houdt geen graan.20

Het is een granenbroêr (of: -pikker). (Zie broeder.)

Het is een groot man in de granen.

Hij heeft een graantje gepikt (of: een graan in, ook wel: Die vogel pikt een graantje te veel).21

[De beide laatste spreekwoorden zien op het vocht, dat men van het graan gestookt heeft.]

Hij maakt goed meel van allerlei graan.

Hij roert het graan door de gort. (Zie gort.)

Hij struikelt over eene graankorrel, en stapt over een' berg heen. (Zie berg.)

Met graantje bij graantje krijgt de hen den krop vol.

Nooit is de zak zoo vol, of daar kan nog wel een graantje in.22

Onder het beste graan vindt men wel onkruid.23

Op ledige graanzolders komen geene kalanders.24

Veel graantjes maken een' hoop.25

Vergader graan in uwe schuren: De oogst zal toch niet eeuwig duren.26

Voor het graan, dat eene muis opknaagt, kan men eene kat onderhouden.1

Waar vindt men een' molenaars haan, die nooit een gestolen graantje gepikt heeft!2

 

Hij steekt de granen op.

[Dat wil zeggen: hij neemt een' hoogen toon of eene moedige houding aan. Door granen verstond men oudtijds de knevels eener kat.]

Graat.

Aan de kat komt een graatje toe.3

Die den visch wil, moet ook de graat hebben.

Er is visch noch graat aan hem.

Hij is zoo mager als eene graat.4

Hij valt van de graat.5

Hij vindt er geene graten in.6

Hij zingt, alsof hij eene garnaal (ook wel: graat) in de keel had. (Zie garnaal.)

Iets van de graat schudden.7

Ik den visch en gij de graat.

Men weet niet, of men visch of graat aan hem heeft.

Onnoodige zorgen maken vischgraten.8

Graauw.

Hij heeft het graauw op zijne hand.9

 

Hij geeft hem een' graauw.10

Graauwel.

Van zoo iets zou een' Christen-mensch de grieuwel over den graauwel gaan. (Zie christen.)

Graauwtje.

Alle ezels heeten geen graauwtje. (Zie ezel.)

Dat kan graauw niet trekken, daar moet een bruin voor wezen. (Zie bruintje.)

Het gebeurt meer, dat men den eenen drommel voor den anderen neemt, zei Sanche, en hij kuste zijn graauwtje voor zijn wijf. (Zie drommel.)

Ik heb graauwtje nog op den stal.11

Grabbel.

Een nootje te grabbel werpen.

Het is daar te grabbel gemaakt.12

Meen jij, dat onze Lieve Heer zijne genade te grabbel gooit, zei de pastoor. (Zie genade.)

Gracht.

Als de eene blinde den andere (of: de blinde den kreupele, ook wel: de kreupele den blinde) leidt, vallen ze beide in de gracht. (Zie blind.)

Daar iemand in eene gracht valt, zal hij haast in het onderspit geraken.

Daar men 't minst verwacht, Springt de haas uit de gracht.13

Dat hangt als een kakhuis over eene gracht.14

Die al te ver wil springen, ploft midden in degracht.15

Die bij dag in huis is, valt bij nacht niet in de gracht. (Zie dag.)

Die den sprong niet ontgaan kan, wat behoeft hij lang voor de gracht te staan beven?

Die veel op de haag kloppen, of in de gracht zien, zullen niet gedijen.16

Die zich voor de druppels kan wachten, is vrij van nat te worden, ten ware hij in de gracht liep. (Zie druppel.)

Hij helpt hem van den kant in de gracht.17

Hij is in zijne eigene gracht gevallen.

Hij valt in de gracht, die hij zelf gemaakt heeft.18

Hij wil over de gracht springen, eer hij erbij is.

Met eens anders aarde zijne eigene gracht vullen. (Zie aarde.)

Tusschen de haag en de gracht.

[Dat is: in pijnlijke onzekerheid of in dreigend gevaar tusschen twee zaken hangen. Aan de haag steekt men zich, en in de gracht verdrinkt men.]

Tusschen de Volewijk en de gracht.

[Wat men door de Volewijk te verstaan hebbe, is opgemerkt bij het spreekwoord: Aan de Volewijk tot bokking droogen. Met gracht (graft) wil men hier aan het graf gedacht hebben. Het spreekwoord zegt dus: van de wieg tot aan het graf, en heeft alzoo met het vorigeniets gemeen.]

Van eenen plas in de gracht geraken.19

Wind in den nacht Is water in de gracht.20 (Zie de Bijlage.)

Zij roepen al hei, eer zij over de gracht gesprongen zijn.21

Gracie.

Bij de gracie.

Een glaasje na de gracie, Is de les van Bonifaci. (Zie bonifacius.)

Het heeft gracie noch benedictie. (Zie benedictie.)

Korte benedictie, lange gracias. (Zie benedictie.)

Graf.

Al ligt de waarheid in het graf: Al wat haar drukt, dat moet eraf.22

Als het oude wijf niet meer drinken kan, mag zij wel om haar graf denken.

Als ik dood ben, k.... de hond op mijn graf. (Zie doode.)

Bij het heilige graf waken.23

[Dat dit spreekwoord het nemen van vergeefsche moeite aanwijst, zie men uit Matth. xxviii: 6, in verband met Matth. xxvii: 66.]

Bij Mozes' graf.24

Daar springt een kikker over mijn graf.

De jongsten moeten voorgaan, als de oudsten ten grave gedragen worden.25

De mensch ligt langer in het graf, dan hij leeft.

De monnik ligt zijn kap wel af, Maar houdt zijn zinnen op het graf.

De steen is van het graf gewenteld.26

[Dat wil zeggen: de moeijelijkheden (Mark. xvi: 3) zijn opgeheven (Luk. xxiv: 2).]

Die iets heeft van nature, Zal 't tot in 't graf hem duren.27

Een hemd in het graf, en daarmeê is het uit.

Er loopt iemand over mijn graf.1

Heden in figuur, morgen in het graf. (Zie figuur.)

Hij gaat met het eene been in 't graf. (Zie beenen.)

Hij is uit de wieg in het graf gestapt.

Hij is zoo gierig als het graf.

Hij keert zich in zijn graf om.

Hij schreit op zijn stiefmoeders graf.2

Hij staat op den rand van het graf.

Hij wil het met zich in het graf dragen.3

Hij zal zijns vaders grijze haren nog met schande doen ten grave dalen.

Hij zorgt, wie den laatsten man ten grave zal brengen.4

Met eene ladder in zijn graf klimmen.5

[Aan de galg sterven.]

Op het graf moet men niet slapen.

Zij kijven om Mozes' graf.6

Gram.

Die in alle dingen zijnen wil heeft, behoeft niet gram te worden. (Zie ding.)

Maar eenen halven pais te maken; geen meerder leed of spijt dan niet gram worden.7 (Zie de Bijlage.)

Wacht u een weinig tijds van den gramme, maar van den zwijger al uw leven.8

Zijt gij gram, ga buiten, en ween erom.9

Grammatica.

De grammatica voorlezen.10

Hij moet zijne grammatica verstaan.

Hij zal de grammatica krijgen.11

Gramschap.

Berouw en ootmoed is gramschaps boete. (Zie berouw.)

Daar is geen wijsheid in de min; En gramschap heeft geen reden in.12

De gramschap eens kinds is weinig te vreezen.

De pijlen zijner gramschap op iemand afschieten.

Een weinig wijken, Doet gramschap strijken.

Een zoet (of: zacht) woord breekt groote gramschap.13

In gramschap overwinnen, Is 't werk van sterke zinnen.

Granaat.

Als de granaten: geen zoo gaaf of schoon, of men vindt er wel eene kwade korrel in.

 

Hij doet den granaat springen.

Hij heeft een geheugen als een kanonskogel (of: eene granaat), en een keelgat als een bomketel. (Zie bom.)

Granvelle.

Het is een Granvelle.14

[Anton perenot, heer van Granvelle, ook wel kardinaal van granvelle, of alleen granvelle genoemd, maakte zich door zijne heerschzucht zoo gehaat bij het verbitterde volk, dat hij, in 1564, het land moest verlaten.]

Grap.

Dat is lang geene grap.

Over is de grap.

Voor eene enkele maal kan zulk een grapje nog eens doorgaan.15

Gras.

Als men het 't minst verwacht, springt er wel een dier uit het gras. (Zie dier.)

Als u de wal begeeft, houd u aan het vlotgras.16

Daar schuilt eene adder in (of: onder) het gras. (Zie adder.)

Daar zit niet veel gras op de weide, zei Teeuwes de boer, en hij zag eene luis op een' kalen kop grazen. (Zie boer.)

Dat is er een, dien het gras nog tusschen de tanden zit.17

Dat is reeds lang met gras begroeid (of: Het gras is erover gewassen).18

Dat is zooveel als gras.19

Die van elk grasje verschrikt is, moet in geene wei p......

Een huis van leem, een paard van gras, Een vriend van mond: 't is al maar glas. (Zie glas.)

Eer het gras wast, is de hengst dood.20

Grasjes binden.21

Het bekomt hem als den hond het gras.22

Het goed wordt zoo zeldzaam als het gras om Kersmis. (Zie goed.)

Het gras begint uit te komen.

Het gras duurt slechts één jaargetijde, de mensch een geslacht. (Zie geslacht.)

Het gras groeit niet meer, waar de Kozak als vijand den voet heeft gezet.

Het gras groeit niet, waar de duivel gedanst heeft. (Zie duivel.)

Het gras moet er eerst over gegroeid zijn.

Het is te hooi en te gras.23

Het Maartgras hoort u niet (of: Maartgras komt niet voor de zeis).24

Hij gaat in grasduinen. (Zie duin.)

Hij heeft den os aan het gras gebonden.25

Hij heeft hem het gras voor de voeten weg gemaaid.26

Hij is in het gras, eer hij in de weide is.

Hij is zoo groen als gras (of: Hij blijft altijd even groen, ook wel: Het is nog een groentje).27

Hij is zoo wijs, dat hij het gras kan zien wassen.

Hij komt op het nagras.

Hij laat er geen gras over groeijen.28

Hij laat geen gras onder de voeten groeijen.29

Hij loopt op zijn laatste gras (of: zaad).30

Hij luistert, of het gras groeit.31

Hooi en gras Komt weêr te pas.

In dezelfde weide zoekt de os gras, de windhond een' haas, en de ooijevaar een' kikvorsch.

Koorn zonder gras is als wijn zonder vat.1

Om oud Mei is er gras en geld. (Zie geld.)

Ons gras en hooi is voor ons voêr beschoren.

Op eenen betreden (of: Op alle mans) weg wast geen gras.2

[Deze algemeene waarheid wordt bijzonder toegepast op de onvruchtbaarheid van openbare ligtekooijen.]

Op eenen heeten oven kan geen gras wassen.

Terwijl het gras groeit, sterven de paarden van honger.

Vóór Sint Jan maait men gras in de weiden, - na Sint Jan uit de weiden.3

[Dat wil zeggen: wie vóór 24 Junij (Sint Jan) maait, verbetert zijn land; dat later te doen, is voor 't land nadeelig.]

Vroeg gras, vroeg hooi.

Waar de wortel blijft zitten, zal weêr gras groeijen.

Wanneer het paard te oud is, spant men het voor de kar, of slagt het voor de honden, en werpt het in het gras.4 (Zie de Bijlage.)

Wat hebben die koetjes een gras!5

Zij loopen als hooi en gras.

[Dat is: zij loopen door elkander, niet geregeld.]

Zijne ziel in het gras jagen.6

Zij wachten naar elkander als de koeijen in het gras.7

Zoo lang als het schaapje gras eet.8

Zooveel als gras op 't veld.9

Grasmaaijer.

Als ik mij niet prijs, en een ander mij niet prijst, dan moet ik ongeprezen het land uit, zei de grasmaaijer.

Graveel.

Ik heb er het graveel aan.

's Gravenhage.

Dan leert men, hoe de advocaten en procureurs in den Haag aan den kost komen. (Zie advocaat.)

Dat is een groote baviaan, zei Teeuwes, en hij zag eene hoer in den Haag in de ijzeren kooi draaijen. (Zie baviaan.)

Dat weten ze in den Haag al.

De Haagsche helden-school brengt veel deftigen voort. (Zie deftig.)

Heb je den Haag wel gezien?10

Het is in den Haag gebeurd, en hier een jaar geleden.

[Een gewoon gezegde, wanneer eene aardigheid wordt medegedeeld, die algemeen bekend is.]

Hij is in den Haag geweest.11

Hij is zoo bont als een Fransche marquis, die in den Haag wil vrijen. (Zie frankrijk.)

Hijschikt het daar op als eene Haagsche koekkraam.

Hij vaart met zijn' mond naar den Haag.

Hij verheft zijne stem als een bok, die wormen in zijn' aars heeft, zei Govert Wijsneus, en hij hoorde den Haagschen omroeper schreeuwen. (Zie aars.)

Ik moet naar den Haag, zei de man.

[Dit spreekwoord, zegt bilderdijk, in zijne Aant. op hooft, iii. bl. 168, is ‘genomen van een misdadige wegens hoog verraad, die voor 't Hof gerecht moest worden.’]

Kaal en royaal (of: Kaal en knap), Haagsche mode.

Kom eens bij In de Haagsche loterij.

Per extra post naar den Haag.12

Vaart gij in den Haag zoo?

[Dat wil zeggen: doet men op die plaats zoo; dáár had men dat 't allerminst verwacht.]

Wat vreemds en heerlijks doet den Haag welvaren.13

Zoo weet men het morgen in den Haag.

Greep.

De gaffel blijft bij den greep. (Zie gaffel.)

Op eenen goeden grond is het goed jokken, zei de man, en hij kittelde zijn wijf met een' greep.14 (Zie de Bijlage.)

Van de gaffel in den greep. (Zie gaffel.)

 

Dat is eene schoone vangst, zei Lijs Smoddermuil, en zij ving negen en twintig luizen in éénen greep.15

Die greep Werd de neep.16

Eenen blinden greep doen.17

Het is een greep naar de maan.

Het is kwaad wachten na den greep.18

Het is maar een greep.19

Het zijn blinde Gerrits grepen. (Zie gerrit.)

Hij doet er een' blinden greep naar.

Hij heeft den greep weg.20

Let, vrijsters! wie omtrent u gaan: Een malle greep is haast gedaan.21

Gregorius.

De tijd is snel: Dat wist paus Gregorius ook wel.

[De nieuwe tijdrekening is door paus gregorius xiii, in 1582, ingevoerd. Hij wilde toen, dat de jaargetijden weder op denzelfden tijd zouden invallen, gelijk het op de kerkvergadering te Nicea, in 325, was. En daar de Juliaansche stijl in 128 jaren één' dag te veel telt, beliep zulks tot het jaar 1582 bijna 10 dagen; daarom veranderde hij in genoemd jaar 5 October in 15 October, en liet de tusschenliggende dagen vervallen.]

Grein.

Daar is maar een greintje saffraan van noode, om een' geheelen hutspot geel te maken.

Een greintje peper is beter dan eene mand vol pompoenen.22

Greintje bij greintje maakt allengs een' grooten hoop.

Hij heeft geen greintje verstand.

Men moet dat met een greintje zout opnemen.23 (Zie de Bijlage.)

Grendel.

Hij heeft de grendels doorgegeten.24

[Wie om schulden in de gevangenis komt, en na verloop van tijd, als de schuldeischers zijn onderhoud moede zijn, weder op vrije voeten wordt gelaten, heeft de grendels doorgegeten.]

Grens.

Alles heeft zijne grenzen.

Grief.

Geen herstel van grieven, geen geld. (Zie geld.)

Griek.

Een Griek kan leven, waar een ezel van honger zou sterven. (Zie ezel.)

Het is een vreemde (regte, oude, of: looze, ook wel: vieze) Griek.1

Hij liegt als een Griek.

Neem, dat Sint Paulus van de Grieken nam.2

[Dat wil zeggen: houd u tevreden met 'tgeen gij hebt, eisch niet, en stel u paulus tot voorbeeld. Van alle Grieken gaven alleen de inwoners van Philippi hem, en dat nog vrijwillig: hij vroeg niet. Zie Philipp. iv: 15, en ter bevestiging: 1 Cor. ix: 12, 2 Cor. xi: 8 en 9, en xii: 13, 1 Thessal. ii: 9 en 2 Thessal. iii:8.]

Grieksche vuur.

Hij tiert, of hij het Grieksche vuur in 't gat had. (Zie gatten.)

Griel.

In den griel werpen.

[Wat, zonder nadenken en in 't wild, daarheen wordt gegooid, werpt men in den griel of te grabbel.]

Griend.

Hij heeft in de groote Griend school gelegen.

[De groote Griend is eene zandplaat in de Zuiderzee. In den zomer staat er veel gras, waarop de schapen weiden. Verder is zij rijk aan eijeren van zeemeeuwen en andere vogels. Men bezigt dit spreekwoord dus van iemand, die eene slechte opvoeding gehad heeft.]

Griet.

Al met der tijd komt Harmen in 't wambuis en Griet in de broek (of: de rokken). (Zie broek.)

Daar twee Grieten in één huis zijn, behoeft men geen' bassenden hond.3

Dat ruimt op, zei Grietje, en haar man stierf.4

Elk prijst zijn Grietje (of: heeft zijn Grietje lief), al is ze begrommeld (of: besnuisterd).5

Griet is een goede visch, maar slecht vleesch.6

Het is het liedje van booze Griet: wil je niet, je moet wel.7

Het is, of er geene liefde meer in de wereld is, zei Grietje, en zij zag twee jongens vechten.8

Het was de beste Griet, die men vond, Die den duivel op een kussen bond. (Zie duivel.)

Ik houd van zulk eenen stempel niet, zei Grietje, en zij zag een' dief brandmerken. (Zie dief.)

Ik weet wel, wat je meent, zei Grietje-gaarne-gezoend, en Joris wees op zijn schootsvel.9

Och, wat zijn er slappe dingen in de wereld, zei Grietje de waschvrouw, en zij had een' natten vaatdoek in hare handen. (Zie ding.)

Twee Grieten en ééne Anne Kunnen den drommel uit de hel bannen. (Zie anna.)

Water, water, mijn hart brandt af, zei dronken Griet, en zij had een pintje jenever in ééne teug uitgezopen.10

Wel groote Grietje!

 

In de maand van Mei Leggen alle vogeltjes een ei, Behalve de kwartel en de griet: Die leggen in de meimaand niet. (Zie ei.)

Grietje Onderlaag.

Als het dan wezen moet, zei Grietje Onderlaag, zoo leeft er wat zoet mede.11

Grietje Pente.

Daar hebt ge 't Herbert, zei Grietje Pente, en zij turfde in haars mans schoot.12

Grietje Viesneus.

Wat is dat ding smerig, zei Grietje Viesneus, en zij had een profijtertje in hare hand. (Zie ding.)

Grietman.

Hij gaat voor niemand uit het spoor, al ware het ook de grietman.13

Grieuwel.

Van zoo iets zou een' Christen-mensch de grieuwel over den graauwel gaan. (Zie christen.)

Grijns.

Hij heeft eene grijns voor zijn bakhuis. (Zie bakhuis.)

Grijper.

Alle grijpers zijn geene dieven. (Zie dief.)

Even als men het grijpt, zoo heeft men veel dingen, die den grijpers voor de bogt komen. (Zie bogt.)

Grijpers worden gegrepen.14

Grijs.

Hij is grijs, eer hij oud is.15

Hoe grijzer men wordt, hoe kindscher men wordt.

Men vindt veel grijzen, Maar luttel wijzen.16

Voor den slag der grijzen Mag men wel ijzen.17

Vroeg wijs, Vroeg grijs.

Zorg niet, zoo wordt gij niet grijs (of: oud).18

Gril.

Malle luî hebben malle grillen.19

Nieuwe grillen, nieuwe grillen, zei de snijder, en hij beet in zijne tafel.20

Vrijers eed en minneklagten Moet men niets dan grillen achten. (Zie eed.)

Grim.

De grim aan de eene zijde zetten.21

Grimberg.

Grim niet, zoo gij niet van Grimberg zijt.22

Hij ziet er uit, alsof hij van Grimberg was.23

Groef.

Naaste buur, naaste bloedvriend, als het kalf in de groef ligt. (Zie bloedverwant.)

Groen.

Hij is zoo groen als gras (of: Hij blijft altijd even groen, ook wel: Het is nog een groentje). (Zie gras.)

Alles is zijne gading: rijp en groen. (Zie gading.)

Er is geen gek zoo eêl, Of hij draagt groen of geel. (Zie geel.)

Hebt gij geen wildbraad of kapoen, Zoo eet dan moes of ander groen.1

Het geitje huppelt in het groen, En zoo zal ook haar jonge doen. (Zie geit.)

Het komt maar grooten bergen toe, sneeuw en groen op denzelfden tijd te dragen. (Zie berg.)

Hij heeft zijne erwtjes in het groen gegeten. (Zie erwt.)

Ik ben er niet groen op.

Indien gij gooit met bloem of groen, Dat is het voorspel van een' zoen. (Zie bloem.)

Indien gij gooit met groen of nat, Dat is gezegd: kom fool mij wat.2

Liever in 't groen Dan in 't sermoen.3

Tusschen twee groenen één rijpe.4

Zij lust nog wel wat groens.5

Groenland.

Vangt men den spiering hier zoo, zei de mof in Groenland, en hij zag een' walvisch harpoenen.6

Groenvrouw.

Hij is er gezien als eene rotte kool (of: een koolstronk) bij eene groenvrouw.7

Groep.

Het is zoo klaar als eene pas geveegde groep.8

Groet.

De groet Naar 't goed. (Zie goed.)

Een kwaad huwelijk is eene hel op aarde, zei Jochem, en hij kreeg eenige baffetoenen van zijn wijf tot een' morgen-groet. (Zie aarde.)

Goede groet Goed ontmoet.9

Zoo groet (of: vraag), zoo antwoord. (Zie antwoord.)

Grof.

De fijnen zijn de mijnen, zei de duivel, en de groven komen van zelf. (Zie duivel.)

Hij is te grof, om hem met bezems te schrobben. (Zie bezem.)

Niemand is dik (of: vet) en grof, Of hij weet: waarof. (Zie dik.)

 

Elk bij 't zijn: Grof bij grof, en fijn bij fijn. (Zie fijn.)

Het grofste (of: zwaarste) is nog achter.10

Plomper dan plomp, grover dan grof.11

Grond.

Alle grond is geen ankergrond. (Zie anker.)

Alles gaat van den grond, behalve de voeten.12

Als men den ezel zadelt, dan slepen de riemen langs den grond. (Zie ezel.)

Bij hem zinkt het geld in een' grondeloozen put. (Zie geld.)

Daar kwade grond plagt te zijn, daar blijft somtijds nog wel een kwaad worteltje.13

Daar leit (of: is) geen goede grond.14

Daar zal nimmermeer goede grond komen.15

Dat water raakte grond.

Dat woordje raakt grond.

De grond is voor haar te hard (of: te kond), om erop te loopen.

De grond ontzinkt hem onder zijne voeten.

De grond van het water deugt ook niet.

Der zotten hart ligt in den mond; Der wijzen mond is 's harten grond.16

Die op zijn' eigen' grond stout is, dient op anderer lieden erf bloode te wezen. (Zie blood.)

Die teffens op twee stoelen wil zitten, raakt onderwijl op den grond.

Die voor zijn kwalen raad wil krijgen, Moet ook haar gronden niet verzwijgen.17

Die wil kennen des mans grond, Die sla zijne vrouw of zijnen hond.18

Die wist, of hij eenen vasten grond had, eer hij zijn anker liet vallen, die was de slechtste schipper niet. (Zie anker.)

Dronken mond Spreekt 's harten grond.19 (Zie de Bijlage.)

Een heusche mond, Een heusche grond.

Een open deur, een open mond - Dat zeilt er menig in den grond. (Zie deur.)

Een schip in den grond boren.20

Een zwakke grond bedriegt het werk, Al schijnt het nog zoo vast en sterk.

Eigen goed (of: grond) maakt eenen heer. (Zie goed.)

Geen voet gronds is er nog verloren.

Geen water zoo diep, of men vindt er grond in.21

Goede ankergrond is de beste grond. (Zie anker.)

Heldere kleuren komen meest uit op een' donkeren grond.

Het anker onzer hoop is in een' vasten grond gehecht. (Zie anker.)

Het is beter, iemand van den kant dan uit het midden van het diep (of: uit den grond) te trekken. (Zie diep.)

Het is eene grondelooze wel.22 (Zie de Bijlage.)

Het is in den grond bedorven.23

Het is schoon water over een' vuilen grond.24

Het is te laat gespaard, als het te gronde gaat.

Het is van den grond, dat het water stinkt.25

Het is volk van den kouden grond.

Het ligte kurkje staat boven, maar het geloode net gaat te gronde.

Het was, alsof ik aan den grond vastgenageld was.

Het was, alsof ik door (of: in) den grond zonk.

Het water loopt gewoonlijk, waar de grond het laagst is.

Het zavel gaat te grond.26

Het zit er niet dieper, zei de loods, en hij peilde den grond (of: de vleeschkuip).27

Hij bezit geen' duim breed gronds. (Zie duim.)

Hij blijft altijd met éénen voet op den grond.

Hij bouwt op een' zandgrond.

Hij dook ermede naar den grond.

Hij gaat naar de grond vergadering (of: den kelder).1

Hij heeft op een' vasten grond gebouwd.

Hij helpt (of: boort) hem in den grond.2

Hij is aan lager wal (of: aan den grond).3

Hij is eene grondelooze kolk (of: zee).4

Hij is zoo na bij den grond, dat er geen schelvisch onder door mag.

Hij laat hem dunken, dat zij hem in den grond teren.5

Hij moet het van den grond af (of: uit den grond) ophalen.

Hij scheert ze bij den grond.6

Hij schiet het grondijs.7

Hij schiet met den kop naar den grond.8

Hij vischt in den grond.9

Hoe gaat die man zoo naar den grond duiken?10

Iets aan den grond zetten.11

Ik moet het grondgat weten. (Zie gaten.)

Ik voel land (of: grond).12

Ik wenschte, dat hij zoo diep in den grond zonk, als een haas in tien jaar loopen kan.

Men boort de boter tot den grond, om te zien, of de bodem met de bovenkim gelijk is. (Zie bodem.)

Men kan zijnen grond met geene spiets afreiken.13

Op den grond van het vat vindt men de hef.

Op eene goeden grond is het goed jokken, zei de man, en hij kittelde zijn wijf met een' greep. (Zie greep.)

Op oude vijanden blijft somtijds kwade grond.14

Op zijn' eigen' grond bouwt men vrijmoedig.15

Op zulk een' warmen dag komt alles uit den grond, zei de dominé tegen den boer; ach! antwoordde hij in een voudigheid des harten, dat hoop ik toch niet, want dan komt mijn kwaad wijf ook weêrom. (Zie boer.)

Rood haar en elzenhout Wordt op geen' goeden grond gebouwd. (Zie els.)

Stille waters hebben diepe gronden.16

Tusschen lepel en mond Valt het sop te grond.17 (Zie de Bijlage.)

Uit eenen anderen grondtoon spelen.

Uit het trekken van den mond, Kent men dikwijls 's harten grond.18

Valt de eerste sneeuw op een' nat geregenden grond, zoo kan de oogst gering zijn; valt zij op een' bevroren bodem, zoo kan de oogst goed worden. (Zie bodem.)

Van den grond aan.19

Verlaten goed houdt geen' grond. (Zie goed.)

Volle mond Spreekt 's harten grond.20

Vuile gronden bederven de kabels.21

Vuile monden, Vuile gronden.22

Vuur en vaste gronden zijn de elementen van oude lieden, kinderen vinden in lucht en water meer behagen. (Zie element.)

Waar de grond niet helder is, daar ga men niet in 't water.23

Waar het regt te gronde gaat, Ontstaat niet dan onraad.24

Wanneer men eenen goeden grond gelegd heeft, kan men veilig daarop bouwen.

Was zijn voet onder den grond, hij was niet ver van zijne plaats.25

[Niemand zal bij zijnen dood eenig nadeel ondervinden.]

Ze zijn te zamen eens even van den grond geweest.

Zoo de man is in den mond, Zoo is ook zijns harten grond.26

Zoo gij geen roer hebt aan uw schip (of: geen want hebt naar uw schip), Gij moet te grond of op een klip.27 (Zie de Bijlage.)

Grondel.

Hij vangt ook visch, die grondels vangt.28 (Zie de Bijlage.)

Grondsop.

Het grondsop is voor de goddeloozen. (Zie goddeloos.)

Grondvest.

Wie op hulp van anderen zich verlaat, die rust tegen een' zwakken muur zonder grondvest.29

Ze zullen op die grondvest aanstonds eene nieuwe kerk bouwen.

Groot.

Al zijne schellingen zijn dertien grooten waard.30 (Zie de Bijlage.)

Door die slagting is het spek nu al op vijf groot gekomen.

Hij weet van één' groot er vijf te maken.

Wie zijn wijf verliest en vijf grooten: het is jammer van het geld. (Zie geld.)

Groote.

De bleeke dood Spaart klein noch groot. (Zie dood.)

De fouten van de grooten zijn nimmer klein. (Zie fout.)

De grooten gevoelen het prangen der behoefte zoowel als de kleinen. (Zie behoefte.)

De grooten hebben de kleinen van doen.31

De grooten moeten van de kleinen azen.32

De kleinen boeten de zotheid der grooten.

De kleinen moeten niet als de grooten willen doen.33

De kleinen verdragen, Om de grooten te behagen.34

Die voor de grooten kruipt, trapt zijne minderen op 't hart.

Het is even gevaarlijk met geleerden te redeneren, als met de grooten kersen te eten. (Zie geleerd.)

Het is kwaad kersen eten met de grooten; want zij tasten naar de rijpste, en gooijen met de steenen,1 (Zie de Bijlage.)

Het is nog al goed, dat de kleinen den grooten niet in den zak behoeven te kruipen, zei het kleine Geusje. (Zie geus.)

Het is nog al goed, zei het kleine mannetje, dat de grooten ons niet in den zak steken.2

Het wapen (of: De mode) van Parijs: Vroeg groot, maar laat wijs.

Het wijkt al voor de grooten.

Hij is zoo lastig (of: lui), als hij groot is.3

Hij is zoo plomp, als hij groot is.4

Hij liegt zooveel, als hij groot is.

Hij slaat 't al dood, Zoo klein als groot.

Hoe grooter, hoe zotter.5

Klein en groot Komen dagelijks nader aan den dood. (Zie dag.)

Niemand wordt groot, zonder met de roede getuchtigd te worden.

Wanneer het op de grooten regent, druipt het op de kleinen.6

Zoo lang de kleinen niet loos, en de grooten niet lui zijn, zijn zij niet volmaakt.7

 

Allen, die wat groots bestaan, Hebben met den wil voldaan.

Deun zijn op een kleintje, en ruim op het groote.8

Die het kleine durft stelen, zal het groote ook wel wegnemen.9

Die het kleine neemt, is het groote te beter waardig.10

Die het kleine niet eert (of: niet begeert, ook wel: keert), Is het groote niet weerd.11 (Zie de Bijlage.)

Die om een kleintje niet wil bukken, zal het groote bezwaarlijk berekken.12

Groot (of: Veel), en datzelfde goed (of: en goed daarbij). (Zie goede.)

Ik wil daar noch in 't groot noch in 't klein mede te doen hebben.13

Omdat hij naar de grootste greep, heeft hij de rotte gekregen.14

Van groot tot grooter.15

Van het kleine komt men tot het groote.16

Veel kleinen maken een groot.17

Grootebroek.

Grootebroek ligt bij Enkhuizen, gelijk Buiksloot bij Amsterdam. (Zie amsterdam.)

Groote Watze.

Hij is er zoo gezien als Groote Watzes jongens bij den fiscaal. (Zie fiscaal.)

Grootheid.

De ware grootheid openbaart zich in goedwilligheid. (Zie goedwilligheid.)

Grootje.

Dat is tante Bloemkool, een nichtje van grootje uit den pottekelder. (Zie bloemkool.)

De grootmoeder moet op den zwerm passen.

[Dat wil zeggen: de grootmoeder moet bij de geboorte van haar kleinkind tegenwoordig zijn. Zij is de koningin der familie, gelijk de moederbij van den zwerm.]

Grootmoeder Ok wacht het geluk ten schoorsteen uit. (Zie geluk.)

Het gaat naar zijn grootje.

[Dat is: het gaat verloren, even als 't gegaan is met de andere, de vroegere, de oudere zaken van die soort, het grootje.]

Het ging hem als iemand, die zich in 't donker verloofde, en op klaarlichten-dag des duivels grootmoeder moest trouwen. (Zie dag.)

Het kalf komt bij zijn grootje.

[Dat is: alles komt weder te regt, gelijk het kalf bij de koeijen-familie.]

Hoe laat is het? vroeg grootje aan Joris van der Peer; Het is zes uren besje, zei hij, want de wijzer hangt op en neêr. (Zie besje.)

Ik zou ook liever bij haar slapen dan bij haar grootje.

Loop naar je grootje.

[Met dit gezegde wijst men den lastigen aanhouder af: oude vrouwen zullen hem gewilliger aanhooren.]

Grootouders.

De grootouders vergaren, de ouders verteren, en de kleinkinderen hongeren.

Grootsch.

Hij is grootsch in zijn wapen.18

Grootspreker.

Grootsprekers zijn geene grootdaders. (Zie dader.)

Ik heb alles van goud en zilver, zelfs mijne koperen ketels, zei de grootspreker. (Zie goud.)

Grootte.

Een reuzenbeeld behoudt zijne grootte, al zet men het in eene diepe sloot. (Zie beeld.)

Het is eene ster van de eerste grootte.

Het is in de grootte niet gelegen, anders zou de koe den haas wel vangen.19

Grootvader.

Daar heb ik een' grootvader aan verloren.

[Men past dit spreekwoord toe bij 't verhaal van ongelukken, die niet veel te beduiden hebben: grootvader is aan verval van krachten overleden.]

Dat is de grootvader van de muizen, zei Egbert, en hij zag een' olifant. (Zie egbert.)

Haas is een lekker eten, zei de jongen, want mijn grootvader heeft ze zien eten. (Zie eten.)

Hij beeldt zich in, dat Goliath zijn grootvader is. (Zie goliath.)

Mijn grootvader was een duiten-dief, maar eerlijk. (Zie dief.)

Grovianus.

Het is een Grovianus.1

[Om aan het grove eene fijne punt te slijpen, heeft men er eenen Latijnschen uitgang aan gegeven. Zoo wijst men den plompen mensch aan.]

Gruis.

Dat is gruis van den drommel: het bakt niet. (Zie drommel.)

De fijnste blom wordt gruis genoemd, zoo die door een' hateling gebuild wordt. (Zie blom.)

Die hoopt te veel, Wint gruis voor meel.

Het meel van den duivel gaat heel in gruis weg. (Zie duivel.)

Hij slacht de zeef, die alleen het gruis behoudt, en de blom van zich wegwerpt. (Zie blom.)

Gruizig.

Hoe morsiger, hoe gruiziger.2

Grutte.

Die grutten eten, dien loeren de kippen op den aars. (Zie aars.)

Hij laat de grutten aanbranden.

Ik mag wel boonen (of: grutten); maar niet met bakken vol. (Zie bak.)

Zij kloppen hunne grutte, zoo als zij verkiezen.

Zijn mond gaat als een pot met grutten, die op het vuur staat en kookt.3

Zij pelt hare grutjes in stilte.

Gruwel.

Dominé en koster aan één kooltje aangestoken: o gruwel! (Zie dominé.)

Guichel.

Hij maakt guicheltjes.4

Guig.

Elk spreekt, nadat zijne guig draagt.5

Hij steekt u de guig na.6

Iemand een guigje geven.7

Guil.

Als oude guilen beginnen te loopen (of: tochtig worden), dan is er geen houden aan.8

Die zijne merrie laat drinken bij alle beesten, Die zijne dochter laat gaan tot alle feesten, Heeft binnen 't jaar dit ongeval: Een hoer in huis, een guil op stal. (Zie beest.)

Er stond nooit guil op ligte beenen. (Zie beenen.)

Guil om guil.9

Het is eene bloode guil.10

Met kwade guilen breekt men het ijs.11

Vroeg hengst, vroeg guil.12 (Zie de Bijlage.)

Guit.

Doe een' guit wel, en gij wordt met ondank beloond; doe hem kwaad, en hij zal u het goede gunnen. (Zie goede.)

Goede lieden zijn geene guiten.13

Het is een hoop jaag-uiten: de beste van die is een guit.14

Het is Johannes, Johannes, Zoo lang er wijn in de kan is; Maar als de wijn uit is, Dan zeggen ze, dat Jan een guit is.15

Hij leeft van guitenstreken, en de molenaars leven van den wind.

Venus en Bacchus zijn rare guiten: Zij maken het hoofd op hol, en plunderen de duiten. (Zie bacchus.)

Gulden.

Aan een' penning ziet men, hoe een gulden gemunt is.16

Als het zoo wezen moet, patiëntie! zei de Kwaker, en hij kreeg tijding, dat hij duizend gulden uit de loterij getrokken had.17

Beter een penning gespaard, dan een gulden nutteloos verteerd.18

Dat is centen-wijsheid en guldens-domheid. (Zie cent.)

Die een' duit versmaadt, is den gulden niet waard. (Zie duit.)

Die een' penning niet acht, Krijgt over geen' gulden magt.19

Een apothekertje, dat aardig is, Maakt van een' stuiver, dat het een' gulden waardig is. (Zie apotheker.)

Een' gulden op den drempel en een' stuiver in huis. (Zie drempel.)

Een stuiver gespaard is beter dan een gulden gewonnen.

Een zak guldens en goede vrienden scheiden niet gemakkelijk.

Elk kind brengt duizend gulden mede.

[Wie, bij de geboorte van zijn kind, de duizend gulden als klinkende munt terstond wil aanschouwen, zal zich bedrogen zien; maar wie die som, door de geboorte van zijn kind, als zegen van den Heer wacht, zal het spreekwoord bewaarheid vinden.]

Geen' halven cent in den zak en drie gulden aan het voorhoofd. (Zie cent.)

Het is een goede gulden, die er tien (of: honderd) spaart.20

Hij is blijder, dan dat hij honderd gulden gewonnen had. (Zie blij.)

Hij slaat hondekens guldens.21 (Zie de Bijlage.)

Hij weet, wat een gulden is.

Honderd gulden is eene lange rij.22

Ik wilde u liever een' gulden borgen dan een' penning.23

Kinderen en gekken verbeelden zich, dat twintig gulden niet verminderen, en twintig jaren niet eindigen kunnen. (Zie gek.)

Pas op de halve centen, het worden guldens in den zak. (Zie cent.)

Vijf en twintig gulden en hij scheiden niet gemakkelijk.

Vijf gulden, wel gebruikt, zijn zes gulden waard.

Wie een' penning niet zoo lief heeft als een' gulden, die zal zelden rijk worden, en den gulden wisselen.1

Gulzigheid.

Gulzigheid, traagheid en onkuischheid zijn vijanden van pais en eer. (Zie eer.)

Gunst.

Alle gunsten komen te pas.2

Die de liefde niet kan dekken, wordt van wedergunst ontbloot.3

Die van den raad zijn, maar niet van de gunst.4 (Zie de Bijlage.)

Dubbele gunst schikt wel.5

Er is niet een zoo vette hoen, Of 't heeft haar buurvrouws gunst van doen. (Zie buurvrouw.)

't Gaat wel naar gunst, Maar niet naar kunst.

Geen deugd, geen kunst; Maar 't geld heeft gunst. (Zie deugd.)

Geld, geweld en gunst Breektregt, zegel en kunst. (Zie geld.)

Gunst baart nijd.6

Gunst is beter dan gift. (Zie gift.)

Gunst maakt blij.7

Gunst Voedt kunst.8

Het is genoegelijk of gevaarlijk, dat men veel gemeenzaamheid met groote heeren heeft; want hunne gunst maakt groot, en hunne toornigheid klein. (Zie gemeenzaamheid.)

Het regte regt ziet gunst noch gaven, vriendschap noch eigen nut aan. (Zie gaaf.)

Juffersgunst en harpenklank Luidt wel zoet, maar duurt niet lang.

Kleine giften met groote gunst is bovenal te prijzen. (Zie gift.)

Losse vriendschap maakt broze gunst.9

Neem de gunst voor de gave. (Zie gaaf.)

Nering en heeren-gunst (of: hulde) is geen erf (of: vaste bezitting). (Zie bezitting.)

Open veld en geene gunst.

Prijs de gunst, die gij hebt ontvangen; maar zwijg de gunst, die gij hebt bewezen.10

Regte kunst Baart (of: Draagt) liefde en gunst.11

Vrouwen-gemoed, heeren-gunst, April-weder en het kaatsspel veranderen dikwijls. (Zie april.)

Weldaad maakt gunst.12

Wie aan zijn kind of knecht wil lust en vreugde zien, Die moet nooit volle gunst aan d'een of d'ander biên.13

Wintersche nachten, Vrouwen-gedachten En gunst van heeren Ziet men weldra keeren. (Zie gedachte.)

Zonder Gods gunst gaan wij ter helle. (Zie god.)

Gyges.

Hij heeft (of: gebruikt) een' Gyges-ring.14

[Gyges, koning van Lydië, zou zich, naar de mythische verhalen, door een' tooverring onzigtbaar hebben weten te maken, en daaraan zijne verheffing tot den troon hebben te danken gehad.]


Vorige Volgende