Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5066. 1641 februari 18. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Scribo iam iterum Amstelodamo, ubi cum Vergoesio² per hos octo dies substiti. Interea correxi in apographo tuorum Annotatorum³ errores et quae delenda erant ita delevi, ut quae prius exarata fuere legi amplius non possint. Tantundem praestiti in excuso exemplari, quo Blavius et compilator indicis Brenius⁴ utuntur. Ubi folia recusa fuerint⁵ - quod Blavius proxima septimana facturum se recepit -, priora illa plane abolebuntur. Quominus et reliqua exemplaria cremaverimus obstitit, quod folia ista sine aliquot dierum labore excerpi nequiverunt. Nam Blavii non singulos singulatim terniones collocarunt, sed integra exemplaria eo quo divendi debent modo disposuerunt, ita ut ex mille ducentis exemplaribus tollenda sint quae perperam excusa sunt et reponenda illa, quae iam recudentur, quod eadem opera facturos se Blavii receperunt. Et postea omnia ista priora folia, nullo demto, Vulcano tradentur. Sed id aliquantum, ut dixi, temporis exigit. Video operas hiberno hoc tempore lentius processisse itaque circa Llll adhuc desudatur neque plus quinque ternionibus restat ad absolvenda Annotata

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd., coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 24, 182. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 5053; beantw. d. no. 5084.

2 Vermoedelijk Willem van der Goes (no. 4995 n. 15).

3 Grotius' Annotationes in libros Evangeliorum (BG no. 1135).

4 Daniël de Breen (no. 4998 n. 13). Zie ook, voor de problemen betreffende de index, BG no. 1135 rem. 4.

5 De katern Nn; vgl. nos. 5005, 5066 en 5124.

[p. 114]

praeter additamenta⁶ et indicem, quare ante Pascha ad Appendicem non pervenietur; cuius correctionem in se recepit vir Hebraice bene doctus Vergoesio notus,⁷ cui ipse iam Appendicem legendam tradidit, ut proxima vice ad te latius perscribet.

De Notis in Vetus Testamentum⁸ hoc habe, Blavios libenter et eas impressuros et sperare occasionem sibi datum iri, ut correctorem adhibere possint iudaeum natione, sed religione iam christianum,⁹ qua de re alias latius scribam. Putat Vergoesius amicum illum suum etiam totius eius operis correctionem in se suscepturum, de quo valde dubito. Est enim res immensi laboris.

Vossii opus de Idolatria¹⁰ iam absolutum est excepta praefatione, quam brevi daturum se promisit. Nunc itaque novam de Iure belli et pacis editionem¹¹ parant Blavii, cuius emendationem ipse doctor Blavius¹² sibi sumet, ut de alio correctore non sit laborandum.

Tradidi iisdem et Notas in Lucanum tuas,¹³ quas brevi impressuros se aiunt, et novam poetae editionem adornaturos cum notis Fornabii¹⁴ marginalibus, inter quas et non paucae sunt e prioribus tuis Notis selectae, quibus tandem tuas, ut iam eas recensuisti, Notas subiicient. Certe uterque magnum in te testantur affectum neque alios novi, cui [sic] melius tua concredi possint, quare et de reliquiis poematum,¹⁵ ubi Notae in Lucanum bene processerint, iis tradendis cogito.

Illud omnino monendus es, ut per eruditorum aliquem cures relegi apographum Notarum in Vetus Testamentum. Multae enim mendae, ut hisce oculis vidi, in contextu remansere, quae iam errata onerant. De ea re et queritur Blavius et de Blavii festinatione Vossius, qui totum volumen Annotatorum habere desideraverit nulla sibi parte, quam per otium legeret, relicta.

Praelegi Vossio magna ex parte tuas ad me litteras.¹⁶ Mirabatur ad suas litteras mihi responderi. Interea dum sermones sociamus, ita ut constitueramus, de titulo Ex.^tiae tibi debito iniicit sermonem Vergoesius et exempla adduxit eorum, qui ‘ill.^mi’ et ‘ex.^simi’ et passim ‘tuae Ex.^tiae’ tibi adscriberent. Ille prius disputare de posteriore et tandem dicere locutionem illam ‘tuae Ex.^tiae’ barbaram esse neque a se unquam ita usurpatam; solere enim ita loqui potius: ‘te, ill.^me domine, appello’. Nota! Satis iam mentem tuam indicavimus. Ill.^mi et ex.^mi titulos daturum posthac puto, quod Latine ad te scribenti, spero, sufficiet. Eius uxor¹⁷ iam minus fir-

6 De eerder anoniem verschenen traktaten Commentatio de Antichristo, Explicatio de fide et operibus en Explicatio Decalogi (BG resp. nos. 1102, 1111, 1118) werden achter de Annotationes in libros Evangeliorum afgedrukt. Aansluitend volgden de Appendix de Antichristo (BG no. 1129), indices en corrigenda. Zie ook infra bij n. 25.

7 Vermoedelijk Leonardus Marius (no. 4995 n. 14). De brieven van Van der Goes aan Grotius ontbreken.

8 Grotius' Annotata ad Vetus Testamentum (BG no. 1137) verscheen in 1644 bij Cramoisy te Parijs.

9 Niet geïdentificeerd. Willem de Groot schreef over deze corrector opnieuw op 11 maart, no. 5097.

10 Vossius' De theologia gentili et physiologia christiana, sive de origine ac progressu Idololatriae ..., Amsterdami, apud Ioh. et Cornelium Blaeu, MDCXXXXI.

11 De editie van 1642 (BG no. 571).

12 Dr. Johan Blaeu (1596-1673).

13 Grotius had zijn nieuwe aantekeningen bij de Pharsalia van Lucanus in oktober 1639 naar de Republiek gezonden; vgl. no. 4358 (dl. X). In 1643 verscheen de nieuwe uitgave bij Blaeu: M. Annaei Lucani Pharsalia ... Additae sunt in fine Hugonis Grotii notae (BG nos. 430 en 431); zie ook P.P. Witkam, in: Quaerendo XII(1982), p. 263-280.

14 Thomas Farnaby (1575?-1647), schoolmeester te Londen; vgl. DNB XVIII, p. 217v. Zijn uitgave van de Pharsalia was eerder verschenen in Londen (1618) en Frankfurt (1624).

15 Een nieuwe uitgave van Grotius' Poemata, waarin ook de recente gedichten moesten worden opgenomen, kwam niet tot stand (no. 4995 n. 12).

16 No. 5039, waarin Grotius ook Vossius' brief no. 5011 beantwoordde.

17 Elisabeth Junius (1585-1659).

[p. 115]

ma est valetudine, liberorum maior Franciscus¹⁸ iuri operam dat, Mathaeus¹⁹ Historiae Batavicae partem alteram edit, tertius Isaacus²⁰ propediem in Angliam proficiscetur. Ipse D. Vossius in numero C in voce ΟϒΛΠΙΟC a te dissentit²¹ neque putat eum pro senario in Ptolomaeo²² usurpari et ostendit mihi Isaacus manuscriptum Ptolomaei, ubi C pro dimidio gradus seu 30 scrupulis ponitur.

Salmasii liber de Primatu papae²³ quarta iam circiter parte impressus est. Miror, quid eum veteris omnis historiae fidem elevare coegerit in iis, quae ad Petri iter²⁴ pertinent.

De posterioribus scriptis²⁵ inseparabiliter iungendis tuis Annotatis iam diu typographum monui et recepit ille. Litteras tuas²⁶ et uxoris hic Amstelodami accepi. Filium²⁷ monere non desinam et latius de ipsius rebus Haga, ubi illuc venero, ad te scribam.

De scriba cogitabo. Vellem filius meus maior²⁸ esset paulo provectiore aetate et statura, ut tibi etiam in aliis posset inservire; non cunctarer eum mittere. Nunc Pelsium²⁹ tam cito discedere dolet. Consulam amicos.

Societas Indiae Orientalis nihil sibi boni ex motu Portugallico expectat nec de limitibus cum Lusitanis constituendis sollicita est longeque aliter quam Societas Occidentalis, quae montes sibi hinc aureos pollicetur, animata est.

Pro reliquis, quae nuntias IX Februarii, gratias habeo neque ad singula respondere tempus sinit. Ego et Vergoesius, qui se tibi commendat, rebus hic utcunque compositis hodie Hagam redire paramus; quare manum de tabula tollam. Uxori quaeso pro hac vice me excuses.

Vale.

Tibi obsequentissimus frater
Guilielmus Grotius.

18 Franciscus Vossius (1608-1645) was advokaat te Den Haag; vgl. C.S.M. Rademaker, Vossius, Register i.v.

19 Matthaeus Vossius (1611-1646); vgl. C.S.M. Rademaker, op. cit., Register i.v. Hij publiceerde Annalium Hollandiae Zelandiaeque libri quinque, Amsterdami, apud Guilielmum Blaeu, MDCXXXV, en: Annalium Hollandiae Zelandiaeque pars altera, quae est de gestis comitum ex domo Hannonia, Amstelodami, apud Ioannem Ianssonium, MDCXLI. Twee volgende delen verschenen in 1644 en 1646.

20 Isaac Vossius (1618-1689). Hij verbleef van april tot augustus 1641 in Engeland, vertoefde vervolgens tot november in Parijs (infra no. 5479) en reisde daarna naar Italië. In 1643 verbleef hij enige tijd ten huize van Grotius. Zie NNBW I, kol. 1519-1525; Y.H. Rogge, in: Oud-Holland 18(1900), p. 3-20; C.S.M. Rademaker, op. cit., Register, i.v.

21 Grotius had in zijn Commentatio de Antichristo (BG no. 1100) verdedigd dat het apocalyptische getal 666 verwees naar een van de christenvervolgers uit de eerste eeuwen na Chr. Daarbij dacht hij in het bijzonder aan Trajanus, wiens voornaam Ulpius, in Griekse transcriptie ΟϒΛΠΙΟC, het getal 666 moest opleveren (Ο = 70, ϒ = 400, Λ = 30, Π = 80, Ι = 10, Ο = 70, C = 6). Zie ook no. 4589 (dl. XI) en n. 2.

22 Bedoeld is het negende-eeuwse handschrift in uncialen van Ptolemaeus' Mathematica constructio (de Almagest), dat zich tegenwoordig in Parijs bevindt, BN, fonds grec no. 2389. Zie ook no. 4589 (dl. XI) en n. 6.

23 Cl. Salmasii Librorum de primatu papae pars prima, cum apparatu. Accessere de eodem primatu Nili et Barlaami tractatus, Lugd. Batavor., ex officina Elzevirorum, anno MDCXLV.

24 Zie no. 5053 en n. 14.

25 Zie supra n. 6.

26 No. 5053. De brief van Maria van Reigersberch aan Willem ontbreekt.

27 Pieter de Groot.

28 Johan de Groot (1625-1678).

29 Grotius' secretaris Pieter Pels; vgl. no. 5053 n. 13.

Amstelodami, XVIII Februarii 1641.

Historica³⁰ tua iamdudum sunt in mea potestate, quae et ipsae multis scatent mendis.

30 Zie no. 5053 n. 19.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Re. 28 Febr.