Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5078. 1641 februari 25. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

De editione Annotatorum in Evangelia² scripsi praeterita septimana Amstelodamo. Nos iam in horas expectamus exemplaria recusorum foliorum et quae prius excusa fuerunt omnia, ut ea nostris manibus in ignem proiiciamus, ne quid supersit. Interea, dum tua lego, occurrit locus Luc. XXIV ad illud προσεπο[ι]εῖτο πορροτέρω [sic] πορεύεσθαι,³ ubi notas Christum

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd., coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 24, 183. Antw. op no. 5061; beantw. d. no. 5093.

2 BG no. 1135; zie Willems brief dd. 18 februari, no. 5066.

3 Lucas 24:28. Zie Grotius' Annotationes in libros Evangeliorum, ad loc.

[p. 131]

aliqua figurate dixisse, quae ab apostolis accipiebantur proprie, ut de sessione in duodecim sedibus; qui nescio an satis quadret cum notis in c. 1 ad Eph. vers. 20,⁴ ubi ea verba proprie accipienda dicis de soliis apostolorum et allegas Luc. XX:30. De Appendice⁵ scripsi et nuper. Nunc illud addo, vereri me ne asperitas scripti occasionem det prohibendi totum opus, quod profecto nollem. Nosti ministrorum ingenia; et sane ea res Blaviis non bene cederet. Interea apographum supprimimus, ut in tuis ad Vergoesium⁶ litteris iubes, qui et ipse latius hac de re ad te scribet.

Commentarius de Iure belli⁷ iam recudi incipit. Monebo Blavium, ut annum 1625 praefationi subiungat, Notas in Lucanum⁸ Blavio tradidi traditurus et poematum reliquias,⁹ ubi priora prodierint. De Anthologia¹⁰ tunc cogitabimus, cum commentarius de Iure belli et pacis fuerit absolutus. De Annotatis in Vetus Testamentum¹¹ puto me iam tibi satisfecisse. Ubi certius quid de correctore, qui haberi possit, intellexero, faciam te certiorem.

Princius¹² negat occasionem sibi datam mittendi ad te terniones post Qq. Facturum vero se id, ubi ventus favebit, pollicetur. Eadem opera et Molinaei¹³ Vatem accipies. De scriba tibi quaerendo¹⁴ cogito sane et amicos consulo, sed nihil mihi adhuc sese offert.

Pro iis, quae de Catalanis nuntias, gratias habeo. Videntur immemores fuisse veteris versiculi

Qui rex est regem, Maxime, non habeat.¹⁵

Salmasio quomodo pro salario bene caveri potuerit - nam de eo, ut ex te intellexi, maxime laborat - scire aveo. Gaudebit sane Heinsius, Capricornus¹⁶ et alii. Quid de libro, quem de Primatu papae inscripsit,¹⁷ futurum sit, dubito. Is enim non ultra quadrantem impressus est.

Cabelliavus,¹⁸ novus iuris Amstelodami professor, habuit illic orationem inauguralem de Praeparamentis ad studium iuris, in qua omnia ἀρχαικῶς effert, quasi cum Euandri matre¹⁹ loqueretur. Neutra omnia active, deponentia passive sumit; ‘facitur’, ‘id mihi opus est’ et reli-

4 Zie Grotius' aantekening ad Ephes. 1:20 in de Explicatio Decalogi van 1640 (BG no. 1117). In zijn in 1646 verschenen Annotationes in Novum Testamentum II (BG no. 1138) is de hier door Willem vermelde passage niet meer opgenomen. Zie ook Grotius' antwoord, infra no. 5093.

5 Grotius' Appendix de Antichristo (BG nos. 1128-1129). In no. 5066 had Willem onder meer geschreven dat het traktaat niet voor pasen gedrukt zou worden.

6 Vermoedelijk Willem van der Goes (no. 4995 n. 14); zijn correspondentie met Grotius van 1641 ontbreekt.

7 BG no. 571; het werk verscheen bij Blaeu in 1642. Zie ook no. 5061, postscriptum.

8 Grotius' nieuwe aantekeningen bij Lucanus verschenen bij Blaeu in 1643 (BG nos. 430 en 431).

9 Een uitgave van Grotius' Poemata waarin ook de recente gedichten werden opgenomen, kwam niet tot stand (no. 4995 n. 12).

10 BG no. 534; de uitgave verscheen pas tussen 1795 en 1822.

11 BG no. 1137; het werk verscheen in 1644 bij Cramoisy te Parijs.

12 Pieter Christiaensz. Prins te Rotterdam (no. 5032 n. 5).

13 Pierre Du Moulin. Zie voor de volledige titel van zijn Vates no. 4995 n. 5.

14 Er werd een opvolger gezocht voor Grotius' secretaris Pieter Pels; zie no. 5053 n. 13.

15 Martialis, Epigr. II, 18, 8.

16 Marcus Zuerius Boxhorn, collega en later opvolger van Daniel Heinsius (no. 5011 n. 27).

17 Salmasius' De primatu papae verscheen pas in 1645; zie voor de volledige titel no. 5066 n. 23.

18 Johan Cabeljauw (1600/1601-1652) was in september 1640, op voorspraak van Daniel Heinsius, benoemd tot ordinarius professor iuris aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam; vgl. NNBW IV, kol. 391v. Op 30 december 1640 hield hij zijn inaugurele rede, die in 1641 verscheen onder de titel Oratio inauguralis de praeparamentis ad studium iuris, habita II Cal. Ianuarii MDCXLI, Amsterdami, apud Iohannem et Cornelium Blaeu, MDCXLI.

19 Carmenta, Romeinse godin van de voorspelling en moeder van de legendarische Arkadische held Euander.

[p. 132]

qua eius generis passim occurrunt. Bartolum accusat oblivionis supra Messalam Corvinum.²⁰ Sic ille studia iuris auspicatur.

Prodiit et his diebus alius de Organorum in reformatis ecclesiis usu libellus auctore Constantino Hugenio,²¹ quem non ob excellentiam materiae, sed ob bonum auctoris scopum, qui sane a tuo non abludit, tibi mitto. Videbis sane inibi sententias, quae si ad maioris momenti quaestiones applicentur, non parum faciunt ad pacem ecclesiae.

Spiringius,²² ut ex bonis auctoribus habeo, nuper cum deputatos Ordinum Batavorum²³ exciperet, dixit in Suecia decretum esse ne qui legatorum titulo, sed tantum agentium insigniantur, quos ipsi ad exteros mittunt, quare et te in eundem ordinem cogendum, quod etsi ab eo homine ad sui excusationem dictum facile intelligam, celare tamen te nolui, si forte aliqua in re tibi possit esse usui.

In Anglia parlamentum regi leges quas vult praescribit. Nam et singulis trienniis convocationem sui conventus fieri debere et puniendos qui regis partibus adhaesere decreverunt. Id solum rex excepit, ne episcopali ordini sua abrogetur auctoritas. De Hiberniae prorege et archiepiscopo²⁴ videtur res esse conclamata. Totius enim fere populi suffragiis damnationi destinantur. Super matrimonio cum iuvene Arausionensi²⁵ nulla iam superest controversia, nisi quod Angli regiam filiam ante duodecimum aetatis annum Britannia exire nolunt contra tendentibus nostris legatis.²⁶

Ex India Orientali multa nuntiantur nova de occupatis duobus in insula Ceilon castellis et obsessa per nostros Malacca,²⁷ quae aliunde facile intelliges.

Postquam haec scripsi, audio Salmasium in suis ad Rivetum litteris²⁸ etiamnum spem reditus sui ad Batavos facere, Mileterium²⁹ vero ad filium scripsisse Salmasium nullis in Gallia promissis velle retineri. Fac, quaeso, sciam, quo tandem haec res evasura sit et quibus conditionibus mansurus illic aut quo animo huc rediturus sit.

20 Bartolus (1314-1357) was een der meest bekende middeleeuwse juristen (postglossatoren); hij doceerde Romeins recht in Pisa en Perugia. Marcus Valerius Messala Corvinus (± 64 v. Chr.-13 na Chr.) was een Romeins politicus en heette de grootste redenaar van zijn tijd; van zijn geschriften is, behoudens enkele fragmenten, niets bewaard gebleven.

21 Gebruyck of ongebruyck van 't orgel in de kercken der Vereenighde Nederlanden, tot Leyden, bij Bonaventuer ende Abraham Elsevier, anno 1641. Het traktaat was begin februari 1641 verschenen. Willem de Groot droeg in maart 1641 een lofgedicht bij voor een bundel met reacties op het traktaat van Huygens, Responsa prudentum ad autorem Dissertationis de organo ..., Lugd. Batavor., ex officina Elseviriorum MDCXLI, p. 50; zie infra no. 5097. Zie over Huygens werk F.L. Zwaan (ed.), Constantijn Huygens Gebruyck of ongebruyck ..., p. 12v.

22 Petter Spiring Silvercrona, resident en raad van financiën van Zweden in Den Haag (no. 5000 n. 1). Sinds het afscheid van Ludwig Camerarius als Zweeds ambassadeur op 30 januari 1641 was hij de enige diplomatieke vertegenwoordiger van Zweden in Den Haag.

23 Wellicht is een deputatie van de Staten van Holland bedoeld, die echter op 2 februari uiteengegaan zijn en in maart pas weer bijeenkwamen. In de resoluties van de Gecommitteerde Raden is in deze periode slechts vermeld dat Spiring belastingvrijdom kreeg; ARA, Res. GR no. 3001 dd. 19 februari 1641.

24 Thomas Wentworth, graaf van Strafford, en William Laud.

25 Het huwelijk van Willem II met Mary Stuart, de ‘Princess Royal’.

26 Johan Wolfert van Brederode, François van Aerssen, heer van Sommelsdijk, en mr. Johannes Polyander van Kerckhoven, heer van Heenvliet (no. 4997 n. 3).

27 In de loop van 1640 hadden Nederlanders onder Willem Jacob Coster zich meester gemaakt van Negombo en Galle op Ceylon. In 1641 werd Malakka ingenomen.

28 De brief van Salmasius aan André Rivet ontbreekt.

29 Théophile Brachet, sieur de la Milletière (no. 5005 n. 10). Zijn zoon was Théophile Brachet jr. (1617-1643); deze sneuvelde eind 1643 in het Franse leger in Duitsland. Vgl. Haag ²III, kol. 64.

[p. 133]

Vale, frater optime, cum uxore et liberis et a me meisque omnibus salve.

Tibi obsequentissimus frater
Guilielmus Grotius.

Hagae, XXV Februarii 1641.

Adres: A monsieur monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suède, à Paris.

Bovenaan de brief schreef Grotius: [Rec.] 5 Martii.

En in dorso: 25 Febr. 1641 W. de Groot.