Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

[p. 530]

4849. 1640 september 24. Van Willem de Groot¹.

Frater optime,

Proxima vice² neque multum erat, quod scriberem, et aliis negotiis ita impediebar, ut scriptionem in hoc tempus distulerim.

Nunc illud praemittam prodiisse his diebus scriptum Marezii³ adversus commentationem super loca de Antichristo agentia⁴, in quo quidem scripto multa sunt et lectu et disquisitu non indigna. Sed praefatio operi praefixa acerbe et virulenter admodum scripta est, ut mecum judicant etiam ii, qui in explicatione locorum cum Marezio sentiunt. Quippe intentionem tuam ita calumniatur, ut te turpiter pontifici, quem ipse Antichristum esse statuit, adulari dicat, Mileterium⁵ vero tibi hujus editionis auctorem fuisse, sicut Tilenum⁶ intempestivae editionis Apologetici⁷ contendat. Negat te esse hominem, ut de Tertulliano⁸ nonnemo loquitur, ecclesiae, sed propiorem pontificiis atque ita te venum adversariis proponentem, nisi jam emptorem nactus sis. Nota. Quis hoc potest perferre, quis potest pati. Plura adderem, nisi te ipsum libellum jam accepisse aut per uxorem, quam jam e Zelandia discessisse spero, accepturum arbitrarer. Interea siqua se offeret occasio, judicia aliorum explorabo.

Intellexi nuper e quodam familiari Riveti⁹ esse in Galliis qui auctorem ignorans adversus commentarium de Antichristo scripserit¹⁰ et jam sua fuerat editurus, nisi postea intellexisset te ejus scripti auctorem, qua de causa editionem quidem in tempus distulerit,

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 24. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 4833; beantw. d. no. 4866.

2 17 september.

3 Samuel Desmarets - Maresius - publiceerde Dissertatio de Antichristo, Quâ expenditvr et refvtatur nupera Commentatio ad illustriora eâ de re Novi Testamenti Loca, Il. V. Hvgonis Grotii credita; Simulque Ecclesiarum Reformatarum sententia de Antichristo Romano defenditur & confirmatur; Authore Samuele Maresio, ... Amstelrodami MDCXXXX. De infra geciteerde passages bevinden zich op resp. p. 11, 17 en 13.

4 Grotius' Commentatio... de Antichristo...; Ter Meulen-Diermanse no. 1100.

5 Théophile Brachet, sieur de La Milletière. Een soortgelijke beschuldiging zou eerder door Heinsius geuit zijn naar aanleiding van Grotius' Dissertatio de Coenæ administratione... 1638; Ter Meulen-Diermanse no. 1091. Vgl. dl. X, p. 99.

6 De predikant Daniel Tilenus (1563-1633), gewezen hoogleraar te Sedan, met wie Grotius in Parijs enige tijd in hetzelfde huis heeft gewoond na zijn ontvluchting uit Loevestein (dl. II, p. 206).

7 Verantwoordingh van de Vvettelijcke Regieringh van Hollandt Ende West-Vrieslandt, Midtsgaders Eenigher nabuyrighe Provincien/sulcks die was voor de veranderingh/ghevallen in den Jare XVJ^c. en XViij. gheschreven by M.^r Hugo de Groot. Voor desen Advocaat Fiscaal van Hollandt/Zeelandt ende West-vrieslandt/ende daar na Raadt ende Pensionaris der stadt Rotterdam ende ghecommitteert in het Collegie vande Gecommitteerde Raden vande voorseyde Landen van Hollandt ende West-Vrieslandt. Met Wederleggingh van de Proceduren ende Sententien, jegens den selven De Groot ende anderen ghehouden ende ghewesen. Accordeert met het Latijnsch/ghedruckt tot Parys, Met Privilegie van den Coningh. 1622; Ter Meulen-Diermanse no. 872. Het is onwaarschijnlijk dat Tilenus ‘auctor’ van de Verantwoordingh was; de uitgave ervan werd wel gestimuleerd door een aantal van Grotius' Franse vrienden, o.a. Pierre Jeannin (dl. II, p. 76; Brandt-Cattenburgh, Leven I, p. 287). Voor een Franse vertaling werd aanvankelijk gedacht aan Daniel Tilenus, doch deze kende niet voldoende Nederlands (dl. II, p. 172).

8 Tertullianus verliet ± 205 de kerk en sloot zich bij het Montanisme aan; zie Lex Theol. v. Kirche IX, kol. 1370.

9 André Rivet.

10 Grotius zelf vermoedde, dat gedoeld werd op Pierre de Launay (1573-1661), sieur de La Motte et Vauferlan, Frans protestants bijbelexegeet; vgl. no. 4866. Deze heeft echter niet tegen zijn Commentatio... de Antichristo... geschreven; zie voor een - onvolledig - overzicht van Grotius' antagonisten Ter Meulen-Diermanse no. 1100 rem. 5.

[p. 531]

tecum vero de toto negotio collaturum se promiserit. Eum verum senatorem¹¹ esse ajebat ille. Tibi ecquid de ea re constet, scire velim.

De publicis, quae scribis novis, mihi gratulor, tibi gratias agere non desinam. Legatum¹² huc mittendum e Galliis et alii autumant, forte eo consilio, ut faedus belli in longius tempus extendatur, quod non fieri nostra quam maxime interest.

Ego nihil jam reponam quam principem¹³ hac septimana hic expectari, nisi forte malit praesidia, ut quotanni aant. solet, autumni tempore lustrare. Interea magno cum nostro bono successu caruit stratagema hostium, quo omnes castrenses naves et praecipue pulverem vehentes cremare constituerant, neque longe sane aberat, quin id fieret; omnia enim erant parata, sed a paucis nostrorum detecti, cum accurrerent nautae, incepto destitere.

Ad tua ut veniam, uxori et cognatae¹⁴, quae in ejus jam comitatu est, perferendam ad te dedi Zenonis effigiem¹⁵, impressa Annotatorum¹⁶ folia, libellum Marezii, Tacitum cum notis tuis¹⁷ et alia id genus. Ad Blavium¹⁸ nudiustertius iterum scripsi, ut omnino incumbat operi et sive tibi sive mihi, quae jam praeterea impressa sunt et imprimentur, subinde velit mittere. Responsum ubi accepero, faciam te certiorem.

Corcelius¹⁹ sane vir bonus tibique amicus est neque ullo modo cum Salmasio²⁰ communicat, ne ejus se consiliis accommodare credas, Vossium²¹ vero aliquid contra te moliturum non putem.

Quod de syngrapha patris²² scribere volui, hoc est Vossium in sermone, qui ipsi mecum domi Doubletii²³ fuit, indicasse mediam partem sortis esse collatam a sorore Diamantia²⁴, quare se quidem paratum usuras pro sua parte remittere, pro sorore vero non posse. Sed cum pecuniam misissem, aliter fecit, ut in prioribus memini²⁵. Syngrapha sane, quam ego et persolvi et penes me habeo, nullum alium agnoscit creditorem quam Vossium nec parentes unquam alium novere. Quare ista res nos non tangit; ne quid tamen ejus te lateat, explicare me hic latius et planius conatus sum.

De Anthologia²⁶ meminero et cum Blaviis suo tempore agam, sed metuo, ut inveniantur qui tam multos indices sint concinnaturi; omnia tamen, ut tibi ex tua sententia mos geratur, tentabo.

Heinsius²⁷ valde videre desiderat id Heraldi scriptum²⁸, cujus ad me mentionem

11 Dit scheen te wijzen in de richting van Claude Sarrau - Sarravius -, raadsheer in het parlement van Parijs; vgl. no. 4866.

12 Matthieu (Gaspard) Coignet, sieur de La Thuillerie, graaf van Courson.

13 Frederik Hendrik bevond zich nabij Grave in het land van Cuyk. Zie betreffende de aanslag De Bas-Ten Raa, Staatsche leger IV, p. 118.

14 Elseline, oudste dochter van Adriana de Groot en Frederik van Losecaat.

15 Met ‘Zenonis effigies’ of ‘Calvini effigies’ wordt een niet meer te achterhalen geschrift van Grotius bedoeld.

16 Hvgonis Grotii Annotationes in libros Evangeliorvm...; Ter Meulen-Diermanse no. 1135.

17 C. Corn. Tacitvs ex I. Lipsii Editione cum Not. et Emend. H. Grotii. Lvgdvni Batavorvm, Ex Officina Elzeviriana. Anno 1640; Ter Meulen-Diermanse no. 515.

18 De Amsterdamse drukkers-uitgevers dr. Johan en Cornelis Blaeu.

19 Etienne de Courcelles, remonstrants theoloog. Hij verrichtte correctiewerk ten behoeve van enkele van Grotius' uitgaven, waarmee Grotius echter niet tevreden was; vgl. nos. 4705, 4787, 4833, 4844, 4854 en 4860.

20 Claude de Saumaise - Salmasius -.

21 Gerardus Johannes Vossius.

22 Zie voor deze schuldbekentenis van Jan de Groot († 3 mei 1640) no. 4816 en no. 4833.

23 Mr. George Rataller Doubleth, raadsheer in de Hoge Raad.

24 Maria Junius, zuster van Vossius' tweede vrouw Elizabeth Junius en weduwe van Isaac Diamantius († 1617).

25 No. 4816.

26 Anthologia Graeca cum versione Latina Hugonis Grotii...; Ter Meulen-Diermanse no. 534.

27 Daniel Heinsius.

28 Didier Hérault; vgl. no. 4812 en n. 15.

[p. 532]

aliquoties fecisti, quod ad se missum nunquam accepit. Ita solent in iis rebus negligentes esse, quibus in mandatis dantur.

Vale, frater optime, et tuis consiliis et studiis rem publicam christianam juvare perge.

Tibi obsequentissimus frater
Guilielmus Grotius.

Hagae, XXIV Septembris 1640.

In margine:

Princeps Palatinus²⁹ jam ad matrem³⁰ pervenit et Renae etiamnum subsistit.

Boven aan de brief schreef Grotius: Rec. 2 Oct.

29 Karl Ludwig van de Palts.

30 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.