Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4860. 1640 oktober 1. Van Willem de Groot¹.

Frater optime,

Marezii librum² habet apud se uxor³, quam jam diu tibi adfuturam speraveram; sed ventus et nautarum indiligentia eam hactenus remorata est. Ex excerptis, quae tibi missa sunt⁴, nihil de tota re potes statuere. Ego librum legi; pauca invenio stabiliendae Calvini de Antichristo sententiae, magis laborat in tuis destruendis, praefatio vero omnium judicio limphatica est; quare in tua persto sententia, ut scommata et scurrillia dicta - ita enim voco ea, quibus bonum christiani hominis propositum in pessimam partem accipitur - contemnas, rationibus vero, quae in contrarium adducuntur, nulla habita hominis ratione, breviter respondeas in tertia commentarii tui editione⁵ Annotatis in Evangelia subjungenda. Sunt qui judicent praefationem Marezii ex officina magni Cretensis⁶ prodiisse, nam is in suo collegio librum eum primus obtulit collegis et insunt aliqua quae ejus genium sapiant.

De Corcelio⁷ rogo, nequid sinistri suspiceris; neque enim aliunde eum pendere mihi persuaseris et tam Blaviorum⁸ quam tua interest, ut opus quam emendatissimum prodeat. Illud scio occurrere aliqua in tuo manuscripto, quae speciem mendi prae se ferant et tamen te inconsulto corrigi non possint, qualem locum mihi, dum Amstelodami essem, ostendit, de quo diu disputavimus.

Bremius⁹, de quo scripsi, est juvenis Graecae linguae apprime peritus, qui Vossii¹⁰

1 Hs. Den Haag, ARA. Eerste afd. coll. Hugo de Gr. Aanw. 1911 XXIII no. 24. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 4845; beantw. d. no. 4876.

2 Samuel Desmarets - Maresius - had in september 1640 zijn Dissertatio de Antichristo... gepubliceerd; zie voor de volledige titel no. 4849, n. 3.

3 Maria van Reigersberch keerde op 27 oktober terug in Parijs.

4 Zie no. 4849.

5 Deze herdruk van de Commentatio... de Antichristo... (Ter Meulen-Diermanse no. 1100) draagt als opschrift [Commentatio] ad Prophetiam Pavli II ad Thessalonicenses (ut vulgo appellatur) capite, & Iohannis Apostoli in epistola ipsivs capite II, & IV. item ad complura Apocalypseos loca; Ter Meulen-Diermanse no. 1102. Het traktaat staat afgedrukt op p. 1032-1060 achter Hvgonis Grotii Annotationes in libros Evangeliorvm...; Ter Meulen-Diermanse no. 1135. Grotius beantwoordde Maresius' traktaat met een afzonderlijk geschrift: Hvgonis Grotii Appendix ad interpretationem locorvm N. Testamenti quæ de Antichristo agunt, aut agere putantur. In qua via sternitur ad Christianorvm concordiam. Amsterdami, Apud Ioh. & Cornelivm Blaev. MDCXLI; Ter Meulen-Diermanse no. 1128. Zie ook no. 4907.

6 Niet geïdentificeerd; zie ook no. 4876. aant.

7 Etienne de Courcelles, remonstrants theoloog; zie ook no. 4849, n. 19.

8 De Amsterdamse drukkers-uitgevers dr. Johan en Cornelis Blaeu.

9 Daniël de Breen - Brenius -, theoloog te Amsterdam. Hij werd door Willem de Groot op 3 september voor het eerst genoemd; vgl. no. 4816 en n. 6.

10 Gerardus Johannes Vossius; het is niet na te gaan wèlke van zijn zonen wel, welke niet de lessen grieks van De Breen hebben gevolgd.

[p. 545]

liberos in ea exercuit, remonstrantibus addictus, quo meliorem correctorem inveniri posse omnes negant. Vossii liberos¹¹ corrigendi provintiam diffugere, cum illic essem, cognovi, quia ita festinant operae, ut multum temporis ea res absumtura sit. Cum Corvino¹² nuper locutus sum; si ad eum scripseris, facile impetrabis, ut aliquam operis curam in se recipiat, sed perpetuam ut praestet, vix permittit ea, cui jam excolendae incumbit, juris professio. Alios, quibus ea res mandari possit, ego non novi. Interea ne cessari hic putes, scias jam integrum alphabetum ternionum in folio esse absolutum, et perventum ad XIV Mathaei caput, quae omnia per uxorem accepturum te spero; mittam enim die crastino folia a littera M ad litteram Z, caetera jam ante misi.

Corcelius ut de Veritate religionis Christianae exemplar Mairianae editionis¹³ habeat, curabo; interea super Belgica ejus libri impressione¹⁴ id cogites velim aliqua a te latinae versioni etiam nuper addita, quae Belgicum poema non agnoscit et ad quae propterea nullae notae referri possint; quare e re fore, ut aut tu aut filius¹⁵ aut quispiam amicorum versus tuos interpolet adjungendo ea, quae ante deerant, et tum vernacule transferantur notae textui responsurae.

Affinis Losecatius¹⁶ tertia abhinc septimana alterum inibit matrimonium cum vidua Ultrajectina¹⁷, cui genus Deuverde maritus prior dux militum Heetvelt¹⁸ fuit. Ajunt ei opes esse non parvas, nam et carruca utitur, et genus patricium, sed cum priore marito discordi vixit animo, quod an omnino defuncto imputandum sit, novit Deus; ille certe nullo a nobis petito consilio habeat ut nactus.

De Calcaria ab Hassis capta alii te docebunt; ego hoc jam tantum addam Gomarum¹⁹ iterum suam de praedestinatione ante lapsum sententiam defendere thesibus parantem a magistratu Groningano auctoritate publica esse inhibitum.

Vale.

Tibi obsequentissimus frater
Guilielmus Grotius.

11 Mattheus en Isaac Vossius.

12 Johannes Arnoldi Corvinus, rechtsgeleerde te Amsterdam; vgl. Grotius' brief aan hem, no. 4801 dd. 25 augustus.

13 Hugo Grotius De veritate religionis Christianæ. Editio Nova, additis annotationibus, in quibus testimonia. Lugduni Batavorum, Ex Officina Ioannis Maire, MDCXL; Ter Meulen-Diermanse no. 952.

14 Grotius wenste geen Nederlandse vertaling van De veritate, wel een herdruk van het oorspronkelijke gedicht Bewijs Van den waren godsdienst In ses Boecken gestelt By Hvgo de Groot. Gedruckt in 't Iaer onses Heeren MCDCXXII [sic]; Ter Meulen-Diermanse no. 143. Omstreeks 1650 zou toch een prozavertaling verschenen zijn; vgl. Ter Meulen-Diermanse no. 1068. Het Bewys werd in 1648 herdrukt (Ter Meulen-Diermanse no. 145).

15 Pieter de Groot.

16 Frederik van Losecaat, weduwnaar van Adriana de Groot († 10 december 1639).

17 Gijsberta van D(e)uverden, dochter van Cornelis van De(u)verden († 1636), heer van Kragtwijk, oud-burgemeester van Utrecht, en van Barbara Gerrits Wttenbogaert (1559-1634). Zij gingen 29 september 1640 in ondertrouw.

18 Guillaume van den Heetvelde, kapitein over een compagnie te voet, gelegerd in garnizoen te Breda; hij was 18 mei 1640 begraven in de Geertekerk in Utrecht.

19 Franciscus Gomarus (1563-1641), thans hoogleraar theologie te Groningen. Hij ondervond moeilijkheden toen hij een Disputatio de divinae praedestinatione hominum objecto wilde laten verdedigen; zie De Bie-Loosjes, Biogr. woordenb. III, p. 295v.

Hagae Comitis, 1 Octobris 1640.

Utenbogardus²⁰, cui aliqua ex Annotatis jam impressis legenda dedi, mirifice ea extollit et gratulatur quidem sibi, quod ea ante mortem legere potuerit; caeterum dolet id non accidisse anteriore tempore, cum ipse esset valentior, et editionem quidem satis emendatam esse testatur. Illud vero addit vereri se, ne libertas ista prophetandi quam ipse facit maximi aliquod tibi apud Suecos tuos damnum afferat, nam in id et Marezius

20 Johannes Wtenbogaert.

[p. 546]

incumbit allegando sententiam lutheranorum et ipsius regis invictissimi Gustavi Adolphi²¹.

21 Gustav II Adolf; vgl. Maresius' Dissertatio de Antichristo..., p. 11.

Adres: A monsieur monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suède prez de sa Ma.^té trèschrestienne. A Paris.

Boven aan de brief schreef Grotius: Rec. 11 Oct.

En in dorso: 1 Oct. 1640. W. de Groot.