Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2776. 1636 september 26. Aan A. Oxenstierna³.

Excellentissime Domine,

Non multum agitur paribus ferme bellantium utrinque viribus. Putantur frater regius⁴ et comes Suessionensis⁵ habere XL^m peditum, XIV^m equitum. Rex⁶ praeterea VIII^m hominum ad sui custodiam. Roya recepta a comite Suessionensi. Dorlanum hostis obsidere dicitur. Comes Suessionensis saepe tentatus antehac, an cardinalis⁷ imperium pati posset, aperte respondit se ejus inimicitias malle quam in servitutem se dare. Tamen rem cardinalis obtinet rege tam prope admoto, ut vix quicquam nisi eo consulto agatur. Et creditur cardinalis fortunae suae, an et astrologorum, quibus multum tribuit, promissis fisus calida consilia cautis praelaturus.

Nuper cum marescallus Lafortius⁸ haud ita celeriter propellendas in hostem copias censeret, dixit rex sibi idem videri, sed non placere id consilium cardinali. Idem homini, qui a regina matre⁹ literas de pace tulerat, respondit, nihil ea de re actum iri, nisi ipsa prius in Gallia esset, quod per ludibrium dictum sit, an ut spe pacis eo trahatur, ubi in veterem custodiam recidat, diversa est interpretatio. Lafortio autem dixit rex de pace si quid sit, id se latere.

Angli legati¹⁰ perseverant non videre cardinalem, nequid dignitati regni decedat, eaque in re negant suum regem¹¹ quicquam mutaturum.

Dux Vinariensis¹² non longe a Gallasio¹³ in comitatu Burgundiae castra

3 Gedrukt Epist., p. 267; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 245. Tesamen met nos. 2781, 2789 en 2799 beantw. d. no. 2858.

4 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

5 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

6 Lodewijk XIII van Frankrijk.

7 De Richelieu.

8 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force.

9 Maria de Medici; zij hield verblijf in de Zuidelijke Nederlanden.

10 De ordinarius Engelse ambassadeur John Scudamore en zijn extra-ordinarius collega Robert Sidney, graaf van Leicester.

11 Karel I.

12 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

13 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor in dienst van keizer Ferdinand II.

[p. 414]

habet. Auctique ibi sunt caesariani¹ novem ex Silesia partim draconariorum, partim peditum cohortibus, quae regimenta vocant. Exspectantur a Gotzio² tres aliae.

In Italia quiescitur crediturque Parmensis³ honesta specie parendi jussis pontificiis⁴ ab armis abiturus.

In Valle Telina nihil fit palamque in Austriacam Domum reflectuntur Rhaetorum animi Gallici dominatus odio. Scribitur inde Marinum⁵ ire Constantinopolim.

Colmaria obsessa non est, tantum clausi fuerant exitus, ut tuto transirent Gallasiani exercitus impedimenta.

Cum nuper e ducis Bernhardi et principis Condaei⁶ castris Suedi milites in Picardiam ituri non longe Fontebellaqueo praetergrederentur, ortus rumor ridiculus reginam Suediae⁷ auxilium. regi Galliae XV millium ducere totam urbem pervaserat, ita ut multi ad eam videndam ad nos accurrerent.

Milereium⁸ valde objurgavit cardinalis, Bressaeus⁹ ruri latet. Inter fratrem regium comitemque Suessionensem magna amicitia cardinali non suspecta esse non potest.

Iubilaeus papae vim quidem suam hic habet, sed suppressa ejus bulla, propter illa verba ‘utrumque regem’, quae¹⁰ et in Guenettii¹¹ mandatis posita dixi. Interim res eadem graves rixas inter archiepiscopum Parisiensem¹², qui jure episcopali publicavit iubilaeum etiam in hoc Sancti Germani suburbio, et abbatem Sancti Germani excitavit¹³, qui est Metensis episcopus, regis natura frater¹⁴, id jus sibi vetere pontificum indulto vindicet. Qua de re edictum archiepiscopi mitto¹⁵.

Edidit Evortius Iolivetus¹⁶ poëma suum, quo regis Gustavi¹⁷ acta, ut potest, canit. Puto exemplum ad Tuam Sublimitatem aut misit aut missurus est. Petieram ab eo, ut scriptum, priusquam ederetur, ad Tuam Sublimitatem mitteretur; impetrare id ab eo editionem festinante non potui. Ego sicut sollicite mihi cavi

1 De troepen van Ferdinand II.

2 Johann, graaf van Götz; zie no. 2685, p. 281 n. 7.

3 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

4 Van Urbanus VIII.

5 Charles Marin (Carlo Marini); zie over hem V, p. 436 n. 4. Grotius stond met hem in regelmatige briefwisseling.

6 Henri de Bourbon, prins van Condé.

7 Christina van Zweden.

8 Charles de La Porte, markies van La Meilleray; vgl. no. 2734, p. 357 en n. 1 aldaar.

9 Urbain de Maillé, markies van Brezé; vgl. no. 2734, p. 356 en n. 7 aldaar.

10 De tekst der Epist. heeft abusievelijk ‘qui’.

11 Martio, kardinaal Ginetti; vgl. no. 2744, p. 370.

12 Joannes Franciscus, kardinaal de Gondi; zie III, p. 456 n. 2.

13 De uitgave der Epist. heeft in plaats van ‘et abbatem’ de woorden ‘cum Abbas’ en mist het woord ‘excitavit’.

14 Henri de Bourbon, markies van Verneuil (1600-1682), van 1612 tot 1652 bisschop van Metz, waar hij zich liet vervangen door suffragaan-bisschoppen. Hij was een zoon van Hendrik IV van Frankrijk en van Catherine Henriette de Balzac d'Entraigues, markiezin van Verneuil (1579-1633).

15 Het mandaat is van 5 september 1636; de opening van het jubilé werd voor Parijs en voorsteden erin aangekondigd op 14 september, de sluiting op 28 september d.a.v.

16 Over Evert Jollyvet en zijn Fulmen in Aquilam sive Gustavi Magni Bellum Sueco-Germanicum zie no. 2657, p. 239 en n. 2 aldaar.

17 De Zweedse koning Gustaaf II Adolf.

[p. 415]

ob causas multas, ne ad edendum auctor adjutorve fierem, ita externi hominis in ros Suedicas studium non indignum suo praemio censeo.

Quam de Parmensi modo posui conjecturam, ea plurimum firmatur rebus ejus ducis improsperis, quas literae circa finem Augusti scriptae nuntiant. Nam cum Rotofredi castellum, ut scripsi nuper¹, obsidioni exemit agrum Placentinum ingressus Martinus Arrago² - id factum die ejus mensis XV novi Cal. - sexcenti ferme, qui juxta agebant, Galli Parmensesque milites occisi sunt, capti CCCC cum impedimentis omnibus. Auctum, quod in eo loco erat, praesidium recenti milite; oppido castelli Sancti Johannis detracta moenia. Agros ibi non minus quam aliis in partibus tenente hoste dux Parmensis, ne Placentiae includeretur, metuens Parmam se recepit. Secutus eo Martinus Arrago, postquam Trebiam transiit, ad Padum se posuit, ubi in adversa ripa Cremona conspicitur, incendiis rapinisque terribilis. Ut cum eo suas copias conjungere possit Hispano militans cardinalis Trivultius³, pontem⁴ imposuit Pado, dum Alexandriae se tenet Leganesius⁵ exercitum in Bassiniana habens ibi⁶ quoque ad Padi transitum facilem ponte facto. Ex Paviae urbe amne Ticino in Padum demissa tormenta bellica et ingens Mortariae in oppido paratus pabuli cibique aliquid minantur⁷; quem locum suis conatibus destinent, incertum⁸ adhuc. Galli interim ad Bremum in agro Montiferratensi non sine agrestium damno quiescunt; Sabaudi⁹ miles in Pedemontana regione.

Vidi a Vienna literas 16 Augusti scriptas ab homine satis curioso. Ait placere consiliariis imperatoris¹⁰, ne Coloniam mittantur qui de pace acturi sunt, nisi Ratisbonensi conventu omnia, quae prius oportet, recte sint constituta. Multum conferri consilii inter Anglum¹¹ et Polonum legatos¹²: illum vero ad Saxonem¹³ ire commendatum quae habet negotia. Proponi ab aulicis quibusdam, ut praeter Inferiorem Palatinatum ducis etiam Wirtembergensis¹⁴ - qui imperatori supplicaturus conditionesque ab eo accepturus Saxonis adventum et pro se preces exspectat - ditio, ubi morte possessoris vacaverit, detur principi Domus Pala-

1 Zie no. 2762 dd. 18 september 1636.

2 Don Martin de Aragon y Alagon, Spaans generaal; zie over hem no. 2762, p. 395 n. 5.

3 Giovanni Giacopo Theodoro, kardinaal Trivulzio; zie no. 2774, p. 408 n. 7.

4 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk ‘postquam’ in plaats van ‘pontem’.

5 Diego Mexia Felipes de Guzmén, markies van Leganès.

6 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk ‘id’ in plaats van ‘ibi’.

7 De uitgevers der Oxenst. Skrifter hebben de tekst aldus gewijzigd: ‘Ex Paviae urbe amne Ticino in Padum demissa tormenta bellica et mortariae; ingens et oppido paratus pabuli cibique. Aliquid minantur;.’ Tegen deze wijziging zijn echter ernstige bezwaren aan te voeren. Een nominativus pluralis ‘mortariae’ bestaat niet, wel het neutrum plurale ‘mortaria’. Bovendien ligt in de nabijheid van Pavia de stad Mortara. Men Handhave dus de lezing der Epist. en plaatse achter ‘minantur’ het leesteken;. Mortariae is een schrijffout c.q. zetfout voor Mortarae. Het is wellicht overbodig op te merken, dat de substantiva ‘tormenta’ en ‘paratus’ subjecten zijn bij ‘minantur’.

8 De uitgave der Epist. heeft abusievelijk ‘incerto’ in plaats van ‘incertum’.

9 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

10 Ferdinand II.

11 Thomas Howard, graaf van Arundel.

12 Jerzy (Georg) Ossolinsky; zie over hem no. 2760, p. 392 n. 13.

13 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

14 Eberhard III, hertog van Würtenberg.

[p. 416]

tinae¹ cum matrimonio filiae Caesaris². Ad Saxonem missum esse ab Hispania quendam cum muneribus; gratum esse ei electori Hatzfeldii³, ut observatoris sibi appositi, conspectum. Et de Ognato⁴ Gallasium queri, quod pecunia et alimenta militi non adsint. A duce Brunsvicensi⁵ ad componenda, quae cum Domo Austriaca controversa habet, legatos exspectari Ratisbonae. Laborare caesarem, ut Sophin⁶ turbet per Tottam⁷, sed spe exigua.

A Frisio⁸ quondam noto Sublimitati Tuae literas e Saxonia veteres accepi, quas mitto, tum quia veniunt ab eo, qui etsi, ut judico, hostis non est, apud hostes tamen vivit, tum quia scitu dignum est, quod de viro prudente scribit, qui pacem Pirnensem⁹ ita improbaverit, ut ob eam electoris se consiliis subduxerit.

Legatus Sabaudus¹⁰ ab aliquo tempore desiit Anglos invisere, haud dubie ut suspiciones communicatorum inter ipsos consiliorum vitentur.

Decimonono hujus mensis, ut ex Thuani¹¹ literis disco, copiae cardinalis Valettae¹² et ducis Bernhardi erant Monthavioni in Burgundiae finibus. Champlitae, qui locus inde tres leucas distat, Gallasius et dux Carolus¹³.

Deus, Excellentissime Domine, Tuae Sublimitati et per eam regno Suedico fautor sit.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius¹⁴.

1 Karel Ludwig; zie over hem V, p. 112 n. 12.

2 Dat moet Cecilia Renata zijn; zij huwde op 9 augustus 1637 met de Poolse koning Wladislas VII (IV).

3 Melchior van Hatzfeldt und Gleichen.

4 Iñigo Velez de Guevara y Tasis, graaf van Oñate, ordinarius Spaans ambassadeur in Wenen.

5 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

6 Codenaam voor Zweden.

7 Åke Tott, Zweeds veldmaarschalk; de naam staat in de tekst in cijfercode: 68.59.1090.70(=69).30.

8 Niet geïdentificeerd.

9 Zie betreffende het verdrag van Pirna V, p. 292 n. 1.

10 Claudio de Chabò, markies van San Maurizio (1583-1653), sedert 1633 gezant van Vittorio Amedeo van Savoye in Parijs.

11 François Auguste de Thou; hij was als surintendant des finances et de la justice toegevoegd aan kardinaal de La Valette.

12 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

13 Karel IV, hertog van Lotharingen.

14 Onderschrift en naam ontbreken in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 16/26 Sept. 1636.

Molam frumentariam extra Corbiam Galli incenderunt et ajunt sperare se oppidi famem me vix credente, dum latus oppidi Hispanus assidet.

Literae ex Zelandia nos docent castra principis Arausionensis¹⁵ adhuc in agro Hollandiae Langestratensi haerere, infesta a peste.

Dunquercam ingressas naves XXVII, quae milites ferebant IV^m CXLI, unde novae in Dorpium¹⁶ querelae, qui XXI optimas naves et mandata prohibendi habuerit.

15 Frederik Hendrik.

16 Admiraal Filips van Dorp.

[p. 417]

D. Joachimium¹ in Angliam missum, ut regi dicat non toleraturos Ordines novum harengarium vectigal.

1 Albert Joachimi, heer van Hoedekenskerke, ordinarius ambassadeur van de Republiek in Londen.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.