Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2685. 1636 juli 24. Aan A. Oxenstierna⁴.

Excellentissime Domine,

Gratias, ut debeo, maximas ago Sublimitati Tuae pro 20/30 Maii datis⁵, iterque in patriam ipsi patriaeque salutare nec minus prosperum reditum precor.

Gaudeo et quae Angliae et quae Galliae nomine dicta sunt legisse et prudentissimum Sublimitatis Tuae ad Gallica responsum.

Et ut hinc jam scribere incipiam, video cursores celerrimos a cardinali⁶ ad pontificem⁷, a pontifice ad cardinalem mitti praecipue, ut creditur, de pacis negotio. A conciliatore pontifice rebus nostris nihil boni sperari posse nemo non videt⁸. Et pro certo mihi ab Italis affirmatur, pontificem nolle agi quicquam nisi inter Gallum et Austriacos, nempe ut Gallus foederatorum suorum et inter eos Suediae curam gerat; quod sane neque ex dignitate neque ex usu sit regni Suedici.

Angli legati⁹ non diffitentur esse in sua aula homines Austriacis aequo plus obnoxios et vix quicquam spei esse pro Palatina domo, nisi fortiora quam antehac consilia capiantur. Unum tamen intelligere ex illis gaudeo regem ipsorum¹⁰ non passurum sibi satisfieri nisi integro Palatinatu reddito.

Scribit ad me dux Bernhardus 7/17 Iulii¹¹ ac significat pridie deditas Tabernas

4 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 2612. Gedrukt Epist., p. 248; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 212; Marb. Beiträge V, p. 12.

5 No. 2612.

6 De Richelieu.

7 Urbanus VIII.

8 De uitgave der Epist. volstaat in plaats van de woorden ‘posse nemo non videt’ met ‘potest’.

9 De ordinarius ambassadeur John Scudamore en de extra-ordinarius Robert Sidney, graaf van Leicester.

10 Karel I.

11 No. 2672.

[p. 279]

Alsaticas, cum Gallasius¹ Drusenhemi esset quatuor leucarum Germanicarum intervallo. Ex Thuani² literis disco, ex quo eo advenerat Valetta³, permissum ipsi a duce imperium. Addit qui fert ducis literas fuisse ei eo tempore equitum IV millia, pedites vix quingentos, optare eum ut a rege⁴ cohortes sibi attribuantur, Germanicae potius ut Ransovii⁵ et Degenfeldii⁶ quam Gallicae, ob ingenii morumque disconvenientiam.

Dicebat idem deditam et arcem Hochbariensem et paulo ante Oberenhemum; regem ipsum Hungariae⁷ in Gallasii venisse castra, unde conjectura est eodem venturas partium praecipuas vires; ducem Wirtembergicum⁸ matrimonio jungi cum ea, cui patruus est Ringravius⁹; pacta ejus cum imperatore¹⁰ esse talia, ut si ipse sine liberis discedat, haeredem habeat Austriacam Domum multum indignante et se opponente ducis fratre¹¹, qui apud Danum¹² est.

Zavaskius¹³ languet coeli puto insuetudine. Gratias egit regi pro indutiis¹⁴; commendavit pacem; legatos a Polonia duos ad id negotium promisit; cum cardinali in arcano egit diu. Haud dubie amicos ambit ad persequendas aliquando spes in Suediam. Et quod dicitur in Anglia dure acceptus ob postulatum sane inhumanum, ut Palatina¹⁵ regis sui matrimonium mutatione religionis emeret, ego puto propositum id dicis tantum causa captandae pontificis gratiae idque ab Anglis satis intelligi; nam a Polonis accepi nobilitati non displicere hoc conjugium nec offendi eos diversitate religionis; ne episcopos quidem aliud exigere quam ut pontificis accedat consensus, qui non video cur minus sit impetrabilis quam fuit ad Angli cum Gallica nuptias¹⁶. Sed haec haud dubie istis in partibus rectius cognoscentur.

In Italia victoriam ad Ticinum amnem partam nihil magni sequitur. Rohanio¹⁷, quominus in hosticum penetret, multa video deesse praesertim ipsorum Rhaetorum studia abalienatorum duris¹⁸ illis de Valle Telina conditionibus demerendo pontifici repertis.

1 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor van keizer Ferdinand II.

2 François Auguste de Thou; zie no. 2623, p. 192 en n. 1 aldaar.

3 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

4 Lodewijk XIII van Frankrijk.

5 Josias Rantzau; zie VI, p. 327 n. 13.

6 Christoph Martin, vrijheer van Degenfeld; zie VI no. 2137, p. 16 n. 3.

7 Ferdinand, zoon van Ferdinand II en later als Ferdinand III diens opvolger.

8 Eberhard III, hertog van Würtemberg; hij huwde inderdaad op 26 februari 1637 met Anna Dorothea, dochter van wild- en Rijngraaf Johann Kasimir von Salm-Kyrburg.

9 Otto, wild- en Rijngraaf.

10 Ferdinand II.

11 Friedrich von Würtemberg zu Neustadt (1615-1682).

12 Christiaan IV.

13 Johan Zawadski, Pools gezant in Parijs.

14 Het wapenstilstandsverdrag tussen Zweden en Polen, dat mede door bemiddeling van Frankrijk op 12 september 1635 te Stuhmsdorf was gesloten.

15 Elisabeth, oudste dochter van de in 1632 overleden paltsgraaf Frederik V, de Winterkoning, en Elisabeth Stuart, zuster van de Engelse koning Karel I. Er is in de brieven van 1635 en 1636 herhaaldelijk sprake van een huwelijk tussen haar en de Poolse koning Wladislas VII (IV); het heeft echter geen doorgang gevonden.

16 Het huwelijk nl. tussen Karel I en Henriette Marie.

17 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van de Franse troepen in Graubünden en de Veltlin.

18 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.; ter zake vgl. VI no. 2488, p. 545, en verderop nos. 2867 en 2889.

[p. 280]

Sed de his scribit Marinus¹. Ego pontificis nomine ad parva quaedam uti interdum Gallos video. Ceterum cardinali, rerum hic domino, suae sunt causae, cur romanam aulam demereri velit, quae certe nihilo in Gallos quam in Hispanos est propensior, solita res suas agere et regum dissidiis frui. Itaque jam per annos aliquot per legationes sex, septem, Galli nihil ibi obtinent, nisi forte magnum id putant, quod non aperte ipsis adversatur pontifex. Sed haec in Gallia et peccantur jam olim², et, ut puto, diu peccabuntur praesertim, quoties penes purpuratos erit jus regni.

Dolam adhuc princeps Condaeus³ obsidet non moventibus se contra Gallum Helvetiis. Interim⁴ crescunt etiam in illis partibus vires hostium Barro obsesso; impedimento nonnulli illis erit Belfortum captum a comite Susa⁵ 18/28 Iunii. Ad Picardiae finem coactae undique Gallorum copiae et accurrens nobilitas efficit, ut hostis, qui Esam flumen transierat, retro se tulerit neque post Capellam ceperit quicquam.

De classis Gallicae abitu a Bella Insula nihildum accepimus et sunt, qui putant id praecipue in destinatis fuisse, ut insulae illius ad ducem Retensem⁶ pertinentis possessionem firmandae potentiae suae cardinalis acquireret. Nec quid ad Narbonam agat hostis, cognoscere dum licuit.

Rex et cardinalis in suburbanis locis agunt ad confirmandos hujus civitatis animos. Literas vidi ex oppido Sancti Quintini dicentes Gallo militi illis in partibus per sex menses nihil numeratum; 5/15 Iulii hostem inde non longius III leucis abfuisse habentem XX M equitum, quod rarum, peditum X M; et siquid metuendum sit, magis Sancti Quintini oppido metuendum quam Guisiae, quae toto prope exercitu, IX scilicet Gallorum millibus, defendatur. Brezaeus⁷ apud Feram se tenet cum IV M equitum, peditum XXIV M; illius literae ab illis Sancto-Quintinianis non nimium discrepantes hostis copias ea in regione faciunt equitum XVI M, peditum XIV M.

Ut ad longinqua veniam: Persis magna vi bellum molientibus recepto jam Revano vix exspectandum videtur, ut Turca⁸ se vel in Transilvania pro Gaboris cognato⁹ vel alibi contra Austriacos commoveat.

Naves illae quatuor, quas Angli in suarum ultionem Caletensibus eripuere, magnos hic motus cient.

Arundelius¹⁰ Ratisbona retro Viennam cur ierit, cum Lintzae sit imperator, interpretari non possumus.

1 Charles Marin(i); zie over hem V, p. 436 n. 4.

2 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

3 Henri de Bourbon, prins van Condé.

4 De uitgave der Epist. heeft hier abusievelijk ‘Interdum’.

5 Louis de Champagne, graaf van la Suse, luitenant-generaal en gouverneur van de graafschappen Belfort en Ferrette; hij overleed nog in 1636 kort na zijn benoeming tot luitenant-generaal.

6 Henri de Gondi, hertog van Retz, markies van Belle-Isle (1590-1659).

7 Urbain de Maillé, markies van Brezé.

8 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

9 Istovan (Stephan) Bethlen von Iktar, broer van Gabor.

10 Thomas Howard, graaf van Arundel; zie V, p. 318 n. 12.

[p. 281]

Pecuniarium nostrum negotium lente, ut solet, procedit ac testudineo gradu, quanquam et ego et¹ Heufdius² non desinimus, quantum possumus, hos tricones impellere.

A Vienna literae 13 Iunii datae docent nos ab imperatore promisso titulo regali, quem ambit, tentari Sabaudum³, ut a Gallis abducatur. Neque desperari de abstrahendo et Parmensi⁴. Saxonem⁵ ipsum non venturum Ratisbonam, sed missurum suos. Metui, ne Galli itinerum se, quae e Germania ad Alpes ferunt, compotes faciant. Bene evenisse imperatori, quod Budae miles ob non soluta stipendia seditionem fecerit Bassaeque⁶ in castellum fugere coacti aedibus direptis exuerit obsequium. Credi Goetzum⁷ in Alsatia iturum tribus cohortibus ad Hermesteni obsidium relictis.

Mediolani qui sunt 22 Iunii scribebant satis ibi paveri multosque se in Cremensem aut Bergamensem agrum recipere. Leganesium⁸ habere secum X M peditum, IV M equitum ad Somam et Sextum, ut aut Rohanio obstet, si is ad Lacum Majorem procedat, aut Crequiaco⁹, si is a Ticino longius se promoveat, ac praesertim ut prohibeat, ne conjungant se isti exercitus. De proelio ad Ticinum nuper commisso, quae ibi sit, fama non parum ab iis, quae hic vulgantur, discrepans charta, quam ex literis Mediolanensibus descripsi, ostendet. Addunt metuere Hispanos, ne itinera Genua Mediolanum a Gallis intercipiantur. Dicebatur Parmensis Niceam iisse; Dertonam Gatta¹⁰ custodire duabus equitum turmis, peditibus sexcentis.

Video simultates esse nec leves cardinalem inter Valettam et ducem Bernhardum, sed hic mussitare cogitur satis auctoratus Galliae militi etiam suo novum stipendium, dubito an non inaniter, in mensem Augustum exspectans.

Oberenhemii capti historiam¹¹, cujus gloria haud dubie ad Benfeldii praefectum¹² maxime pertinet, ita ut hic vulgatur, mitto. Deumque precor, Excellentissime Domine, te ut Suediae communique christiani generis bono servet ac prosperet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius¹³.

1 In de tekst der Epist. staat foutief ‘egeat’.

2 Johan H(o)eufft, zaakgelastigde zowel van Zweden als van Frankrijk; hij was bankier in Parijs.

3 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

4 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

5 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

6 Nassuhsade Pasja.

7 Johann, graaf van Götz (1599-1644), generaal-majoor in dienst van de keizer.

8 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganès, gouverneur van Milaan.

9 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples, commandant van de Franse strijdkrachten in Noord-Italië.

10 Carlo della Gatta († 1656); zie Dell' Historia di Pietro Giovanni Capriata, parte seconda, in sei libri distinta. Nel Primiero de' quali si contingono alcuni mouimenti d'armi fuor' d'Italia succeduti. E ne' cinque sussequenti la continuatione di quei d'Italia. Dall' Anno M.DC. XXXIIII. fino al M.DC. XLIIII. In Geneva. Appresso Samvel Chovët. M.DC.L., index s.v. Carlo.

11 La Prise de la Ville d'Obenheiheim en Alsace, Paris 1636; zie Lelong, Bibl. Hist. de la France, no. 21877.

12 Arendt von Quernheim; zie V, p. 356 n. 1.

13 Onderschrift en naam ontbreken in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 14/24 Iulii 1636.

[p. 282]

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.