Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2744. 1636 september 5. Aan A. Oxenstierna¹¹.

Excellentissime Domine,

Postquam postremum Sublimitati Tuae scripsi¹², dies jam sunt quinque.
Venit ad me is, qui nuper quoque apud me fuerat regis¹³ admissionalis, Brulo-

11 Gedrukt Epist., p. 261; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 235. Tesamen met nos. 2721, 2734, 2757 en 2762 beantw. d. no. 2802.

12 Waarschijnlijk no. 2734 dd. 28 augustus.

13 Van Lodewijk XIII van Frankrijk.

[p. 369]

ni comitis¹ collega², sororem³ habens in Bulionii⁴ pecunias tractantis matrimonio. Missus a rege erat, ut mihi legatisque aliis indicaret, ire regem tutandos ad fines, placere sibi, ne legati sequendi se laborem sumerent. Si quid haberent agendum aut significandum, relinqui hic Bulionium et Butillerium patrem⁵, quos adire possemus. Nam cardinalem⁶ et Butillerium filium⁷, comitem Chavigniacum, regi comites fore. Regina⁸ hic manet. Frater regius⁹ an hic sit mansurus, incertum est. Rex et cardinalis jam abiere Compendium, quo contrahitur exercitus ex veteri ac novo milite. Hostis, qui multum crevit¹⁰ et ex novis dilectibus et ex longinquioribus exercitibus, regis ad hunc finem copias non ignorat. Corbiae muniendae intentus nihil dum magni aggreditur, habens et in alteram partem principis Arausionensis¹¹ conatus, quos respectet.

Hic in urbe magna securitas. Excubiae paucis in locis aguntur cum hastis, non ut ante cum musquettis, quia nuper domesticos quosdam cardinalis urbanas vigilias obtrectantes musquettis armati trajecerant.

Sanctisimonius¹² hactenus gratus apud regem captata occasione, quod propinquus ejus esset, qui Castelletum tradidit¹³, quasi aspectu suo vulnus regi refricans ex aula in exercitum extrusus est.

Davausius¹⁴ primo statim adventu per patris Iosephi¹⁵ gratiam rem magnam perfecit, ut post tam dure tractatam famam absentium, qui Castelletum et Capellam tradiderant¹⁶ - equis enim discerpi jussi sunt -, Sancurius¹⁷, qui Corbiam neque praesidii neque machinarum neque bellici pulveris, ut alia illa oppida, egenam tradidit, dissimularetur cum excusatione, cum amicis nihil aliud obtendat, quam quod captam Lutetiam ac prope omnia periisse existimans sibi consuluerit.

Verdunum ad Ararim recepit princeps Condaeus¹⁸; sed Gallasius¹⁹ cum maxima parte equitatus eo²⁰ abit mala, quae²¹ comitatui Burgundiae illata sunt,

1 Anne, graaf van Brulon; zie V, p. 316 n. 1, en passim.

2 Nicolas Faure, sieur de Berlize.

3 Angélique Faure.

4 Claude de Bullion, sieur de Bonelles.

5 Claude le Bouthillier.

6 De Richelieu.

7 Léon le Bouthillier; zie over hem V, p. 341 n. 8.

8 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

9 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

10 De uitgave der Epist. heeft de onmogelijke lezing ‘Hostes, qui multum crevisse’.

11 Frederik Hendrik.

12 Claude de Rouvroi, hertog van Saint-Simon; zie no. 2710, p. 322 n. 3.

13 Etienne de Rouvroi, baron de St. Simon, heer van St. Léger.

14 Claude de Mesmes, graaf van Avaux; vgl. V, p. 406 n. 1.

15 De bekende gunsteling van De Richelieu, François Leclerc du Tremblay; zie V, p. 16 n. 6.

16 Voor de voor de overgave verantwoordelijke gouverneur van Le Catelet zie boven n. 13; die van La Capelle was René du Bec-Crespin, markies van Vardes.

17 Maximilien de Belleforière, seigneur de Soyecourt; zie no. 2715, p. 330 n. 6.

18 Henri de Bourbon, prins van Condé.

19 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor in dienst van keizer Ferdinand II.

20 De uitgave der Epist. heeft de onbegrijpelijke lezing ‘sed maxima pars Gallassio cum equitatu ei abit’.

21 De uitgave der Epist. heeft ‘quo’.

[p. 370]

in ducatum, si potest, vindicaturus. Cardinalis itaque Valetta¹, ut ex literis, quas Meti Thuanus² scribit 27 Augusti, cognoscimus, putat se ei ducatui simulque Campaniae Gallicae tutandae, quibus nunc est in locis, mansurum.

Hostem, qui ad Samaram est, agitare Dorlani obsidium multos credere video; commeatibus abundat, quarum magnam partem Roia capta invenit, messem praeterea eripuit Gallis. In regis exercitu haud dubie multa desiderantur. Idque inter causas esse suspicamur, cur nos abesse malit, ne vitia appareant.

Edidit Bipontinus quidam Stella nomine³ e protestante factus pontificius dissertationem de pace Pragensi⁴, in qua Saxonem⁵ non figurate sed simpliciter satis perfidum vocat multisque criminibus et ipsum et ejus exemplum secutos onerat. Lectus est liber, antequam prodiret, a medico cardinalis⁶, quo is librorum latinorum censore maxime utitur. Puto per D. Camerarium⁷ ejus libri exemplum ad Sublimitatem Tuam perventurum.

Romae Estraeus⁸ tandem a pontifice⁹ liberum dicendi jus, non ut pontifex voluerat, adstrictum ad Parmensia negotia deseruit amovitque aemulum, ordinarium Romae legatum¹⁰. Cardinalis Ginettus¹¹ parat se itineri Coloniensi. Scribit ad eum pontifex: Martio Guenettio S.R.E. Cardinalis Diacono, Almae urbis Vicario nostro & Sedis Apostolicae de latere Legato, ad Ferdinandum II. electum Regem, etc.¹² nec non ad utrumque regem¹³. Quod imperatori Romae non coronato titulum det regis tantum, moris est Romani.

Zavaskius¹⁴ aegrotat, ut medici ajunt non sine periculo.

Vienna docemur Arondelium¹⁵ magna minari, nisi obtineat quod aequum putat. Id autem ut obtineat cum Bavari¹⁶ pace, nemo non difficillimum videt. A duce Brunsvicensi¹⁷ dicitur postulare imperator, ut in conventu, qui futurus est Coloniae, ostendat suum in imperatorem studium; deinde de Hildesheimo moram

1 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

2 François Auguste de Thou; zie no. 2623, p. 192 n. 1.

3 Johannes Tilmanus, ook bekend onder de naam Justus Asterius.

4 Deploratio pacis Germanicae, sive Dissertatio de pace Pragensi, Tam infaustè quam injustè inita Pragae Bohemorum 30/20 Maii: M.DC.XXXV. In qua artes et technae Austriacorum, vaecordia Saxonum, pericula Protestantium, & aequitas belli à Francis & Suecis jure prolati evidentissimè ostenditur, Avthore Jvsto Asterio, J.C.^to Iuxta Exemplar Lvtetiae Parisiorvm, Sumptibus Sebastiani Cramoisy, Typographi Regii ordinarii, viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis, MDCXXXVI. Cvm Privilegio Regis; Knuttel, Pamfl., no. 4410.

5 Johann Georg, keurvorst van Saksen; over de door hem met de keizer gesloten vrede van Praag zie V, p. 292 n. 1.

6 François Citoys (1572-1652), lijfarts van De Richelieu en soms zijn secretaris.

7 Ludwig Camerarius, ordinarius Zweeds gezant in Den Haag.

8 Maarschalk François Annibal, markies van Coeuvres, hertog van Estrées.

9 Urbanus VIII.

10 François de Noailles (1584-1645). In 1634 was hij tot ambassadeur te Rome benoemd begin september 1636 kwam aan zijn missie een einde.

11 Martio, kardinaal Ginetti.

12 Rome, Arch. Vat., Segr. dei Brevi, vol. 836 fol. 48-50 dd. 21 juni 1636.

13 Nl. Ferdinand II en zijn zoon Ferdinand, koning van Bohemen.

14 De Poolse gezant Johan Zawadski.

15 Thomas Howard, graaf van Arundel; zie V, p. 318 n. 12.

16 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

17 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg; zie V, p. 412 n. 6.

[p. 371]

non fore. Maguntiacensem¹ ideo ordinari more ecclesiastico voluisse, ut ritus in electione regis Romani² usurpari solitos exerceat. Henricum Vasques³ ab Aenipontana principe⁴ venisse Viennam, atque eodem prope tempore a Mediolano senatorem⁵ ad praestruentia consilia conventus Ratisbonensis. Commeatus multum Heilbronnam mitti; a regionibus illis prope Danubium magna ab imperatore tributa exigi; laboraturum Ognatium⁶, ut, si possit, a pacificandi negotio Alcalam⁷ submoveat. Scriptas ab imperatore ad Mantuanum⁸ literas, ne se bello infelici ulterius involvat; Sabaudum⁹ autem, quicquid fecit hactenus, quod caesari¹⁰ Hispanisque adversum videri posset, excusare ut necessitate expressum.

Manent ejus ducis implacabilia cum Crequiaco¹¹ dissidia; nec quicquam video inde bonae spei, quando cuncta ad Ticinum munimenta Galli deseruere camposque impune persultat hostis cum XX M, ut scribitur, vix dimidium tantum extra praesidia habentibus Gallis eorumque sociis, qui prope Sesiam se tenent. Arcem Mediolani Hispani majore praesidio novisque operibus firmant. Rohanium¹² praeter famem pestemque retinet metus e Tirolensi agro. Regiae naves, quae ad Massiliam sunt, adhuc otiantur.

Literas ab Argentorato hostis intercursans nobis invidet. A Tiguro literae 21 Augusti nov. Cal. ajunt Hornium¹³ evasisse et reprehensum¹⁴. Non temere credo. Sed non placet mihi tantum de eo esse fabularum; unde id sit, video. Nec impedire potui. Discimus ex iisdem literis, qui Poschavium indictus est Rohanio duce volente conventum¹⁵, quantum conjici potest, nihil acturum magni, sed, ut fieri amat, res renuntiaturum civitatibus. Interim tribuni et centuriones Rhaeti in fide ad tempus retinentur arte Gallica negligendi milites, obligandi duces. Nam cum pecunia non suppetat, panis cohortibus datur valde imminutis per morbos et fugas, quasi integrae essent, quod ducum lucro cedit.

Queruntur Galli cum Curiensis episcopus¹⁶ postremum electus est, ad Aenipontanam scriptas a Rhaetis literas aequo submissiores. Illi quo durius habentur

1 Anselm Casimir Wambold von Umstadt, keurvorst van Mainz.

2 Ferdinand, zoon en in 1637 opvolger van keizer Ferdinand II werd op 30 december 1636 tot Rooms koning gekroond.

3 Bedoeld zal zijn Federico Henríquez de Luxan († 1660), van 1633 tot 1641 Spaans ambassadeur in Innsbrück.

4 Claudia de Medici; zie V, p. 451 n. 11.

5 Niet geïdentificeerd.

6 Iñigo Veléz de Guevara y Tasis, graaf van Oñate, van 1633 tot 1637 ordinarius Spaans ambassadeur in Wenen.

7 Fernando de Ribera, hertog van Alcalá; zie no. 2545, p. 75 n. 9.

8 Carlo Gonzaga, hertog van Mantua.

9 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

10 Ferdinand II.

11 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples, bevelhebber van de Franse strijdkrachten in Noord-Italië.

12 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van de Franse troepen in Graubünden en de Veltlin.

13 Gustaf Karlsson Horn; vgl. no. 2693, p. 294 n. 2.

14 De woorden ‘Hornium ... reprehensum’ staan in cijfercode: 57.42.66.31.55.48.61.113.72.69.27.76.71.1080.85. 52.77. 66.33.82.66.33.14.85.24.32.81.61.118.

15 De bewuste landdag van Poschiavo was gehouden op 28 augustus 1636.

16 Johann VI Flugi von Aspermont, van 1 februari 1636 tot 24 januari 1661 bisschop van Chur.

[p. 372]

a Gallis, eo magis ad Austriacos se inclinant; neque tamen multum efficiunt iis, quae postulaverant, dictitante Aenipontana consulendum sibi imperatorem.

Novae Germanorum post eas, quae transierant in Italiam, copiae non apparent; quanquam misit eam ob rem idoneum hominem ad regem Hungariae Mediolanenses terras regens Leganesius¹ et ajunt Hispani adventare tria millia peditum, mille equites ab Ognato non, ut putabatur, ex Silesia sed aliunde collecta.

In locum copiarum, quas Gallasius in ducatum Burgundiae et Bressiam misit, supplementum ei venire ajunt ex Suevia, ad VI M; partem eorum non longe a Schafhusio se tenere. Utramque enim Rheni ripam plane jam teneri a caesarianis.

A Constantinopoli, quas vidi, literas satis veteres sunt 12 scriptae Iunii novi Cal. Nuntiant post Revanum amissum magna imperii Turcici mala. Persarum validum exercitum. Ipsorum imminutum morbis et male curato stipendio. Tum vero custodes Asiae milites seditionem captasse gravem, quod in stipendiis rebusque allis praeferretur ipsis novum militum genus a sultano² conscriptum, quos Seimenos vocant. Dari quidem operam a sultano mitigandis animis, sed dubia spe. Ipsum sultanum hiemis impatientem ante ver Constantinopolim non abiturum. Accedere ad haec, quod rex Tartarus³ ad Euxinum Pontum ire in Asiam detrectet, et interfecto Bassa Caffensi⁴, quanquam excusatores in aulam miserit insolentiam illius et concussiones accusans suspectus tamen sit rerum novarum, quapropter legati ad eum missi sunt honoris specie, caeterum ut consilia ejus explorentur. Suspectam et Poloniam, et displicere mandata, quae legatus⁵ attulerit, ideoque dubitari, an eum auditurus sit sultanus, retineri tamen spe incerta; missum ex ea aula, qui Russi amicitiam augeat, Thomam, gente Graecum⁶; et alium, qui Moldaviae Voivodam⁷ Valacho⁸ in utilitates ejus aulae, conciliet. Consuli et orae Euxini misso cum classe Sabam Zeio⁹ adversus Cosaccorum rapinas; aliam classem ad Euboicum ivisse mare intentam praedis. Ab Alexandria classem anniversariam bene appulisse Constantinopolim.

Haec postquam scripseram, vidi recentiores ab Italia literas datas 2 Augusti novi Calend. Inde disco etiam cuncta ad Sesiam loca derelicta a Gallis eorumque sociis. Nec ullum retineri ab eis pretium tot laborum praeter Valettam et Bremum. De Sabaudo et hostibus tanto validioribus probantur, quae modo posui. Additurque omnia movere Leganesium, ut in Subalpinam regionem, quae Pedemontana dicitur, bellum regerat. Centena scutatorum millia menstrua ab Hispano¹⁰ rebus Mediolanensibus destinata. In Neapolitano regno conscribi quae fine Augusti parata sint XII M peditum, equitum quatuor; et ab Hispano venire Philippum Silvam¹¹ cum VI M militum.

1 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganès.

2 Murád (Amurath IV).

3 Ghiraï-Inayet; in 1637 werd hij op last van sultan Murád gedood.

4 Bitschakdji Pasja.

5 Waarschijnlijk was dit Jerzy Kruszynski.

6 Volgens de Gazette de France was dit Thomas Suk.

7 Basilius Lupu.

8 Mateï Bassarab.

9 Niet geïdentificeerd.

10 Philips IV.

11 Filipa da Silva (1589-1645), Portugees; hij heeft als kapitein van de cavallerie in Vlaanderen gediend en was luitenant-generaal en veldmaarschalk te Milaan; ook vocht hij in de Palts.

[p. 373]

Aucta haec fortasse nonnihil in majus, caeterum ostendunt ingentes hoc anno esse hostium paratus, qui si retundi poterunt in annum sequentem aut bellum nobis felicius aut pax aequior sperari poterunt. Parmensis¹ privata odia adversus Auriam exsequitur capto Sancto Stephano ad fauces Vallis Tori; in id auxilia Gallorum sibi ventura exspectat, ubi sua bono posuerit loco; qua fide adversus socios futurus, haud dixerim. Mantuanus nihil aliud quam patitur belli mala in Montisferratensis ditionem undique ingruentia. Dux Ethruscus² spectat haec, auget classem, praesidia et munimenta.

Hic erat nunc rerum status, quem Deus, Excellentissime Domine, faciat nobis secundiorem.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius³.

1 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

2 Ferdinando II de Medici, groothertog van Toscane.

3 Onderschrift en naam ontbreken in de uitgave der Epist.

Lutetiae, 5 Septembris nov. Cal. 1636.

Tartaros Poloniae finitimos incursare Poloniam ipsi Poloni ajunt; et in id ipsum ad ducem eorum Cantamerum⁴ a sultano missa munera eadem⁵ illae a Constantinopoli literae docent.

4 Kantemir-Mirza, aanvoerder van de Noghai Tartaren; in 1637 werd hij op last van sultan Murád ter dood gebracht.

5 Wellicht beter te lezen: eaedem.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.