Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2693. [1636 juli 31]. Aan A. Oxenstierna¹¹.

Excellentissime Domine,

Ad Dolam res sperato tardius procedunt imperitia, ut videtur, artium obsidendi. Itaque in partem fossae amissam hostes se restituerunt. Interim creditur Insu-

11 Gedrukt Epist., p. 250; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 215. Het schrijven is ongedateerd. Daar Grotius wekelijks schreef en de brief qua inhoud goed past tussen die van 24 juli en 8 augustus 1636 is datering op 31 juli zeer plausibel.

[p. 293]

lanus¹ vim parare, ut Gallos obsidione depellat. Et creduntur eodem tendere ducis Lotharingi² copiae, quae nuper ad Barrum visae illo conatu omisso Sanctimielium cepere. Gallasius³ easdem in partes an in Transrhenana concessurus, dubitari video. Ducem Bernhardum⁴ post Tabernas captas profecisse quidquam non intelligimus.

Gallica classis, quae diu ad oram Britanniae haeserat obiterque Bellae Insulae compotem fecerat cardinalem⁵, ex Hispania conspecta scribitur, dum fretum petit Gaditanum, inde, ut ajunt qui res hic moderantur, intrato Mari Interno, conjunctura se cum navali regis⁶ paratu in ora Massiliensi, ut pariter regnum Neapolitanum aut Siciliae infestent.

Magnus ille equitatu nec pedite spernendus hostium in Picardiae limite exercitus post Capellam captam Ambianum versus flexit Castelletoque oppido triduo tantum insumto potitus est. Et Capellae et Castelleti milites ob debita diu stipendia pugnare tutandis moenibus recusarent obtendentes contumaciae non regis, sed cardinalis rem agi reginae matris⁷ odio moventis haec arma. Centeni aliquot etiam perfugere. Nec deest cardinalis Hispanus⁸ novo edicto⁹ proritare dissidia, cujus exemplum eo magis mittendum censui, quod et Suedorum in eo sit mentio. Mira est, quanta in oppidis periclitantibus sit inopia et machinarum bellicarum et igniferi pulveris ita, ut nuper vacuo armentario talium ex tabernis hujus urbis quaerendus undique fuerit, cum quotannis eo nomine in rationes regis expensa ferantur XVII centena millia florenorum. Haec plebem mirum in modum concitant et liberiores quam antehac sermones audiuntur concitandae in potentes invidiae. Et rex et cardinalis extra sed prope hanc urbem morantur.

Comes Suessionensis¹⁰, qui summo cum imperio in Picardia nunc est, graviter conqueritur deesse sibi necessarias machinas maxime. Similia marchio Lafortius¹¹ Lanum et Remos missus renuntiat. Interim dux Longevilla¹² voluntarios quot potest nobiles ex Normannia locisque aliis colligit. Nec ante eorum adventum aleam proelii subeundam, quanquam ad id ex aula excitatus censet is, quem dixi, comes Suessionensis.

Etiam partem sui militis in Campania habet hostis ibique Beaumontium cepit. Picardiae quid ultra sit aggressurus, Hanum an Corbiam an, quod multi putant, Dorlanum incerta sunt judicia. Dicitur et mari omissa Narbonensi ora in Languedociam penetrasse hostis et loca quaedam invasisse.

1 Ettore Giovanni Ludovico Isolani, aanvoerder van een afdeling Kroatische ruiters in het keizerlijke leger.

2 Karel IV, hertog van Lotharingen.

3 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor in dienst van keizer Ferdinand.

4 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

5 De Richelieu.

6 Lodewijk XIII van Frankrijk.

7 Maria de Medici; zij verbleef in de Spaanse Nederlanden.

8 Don Fernando; zie over hem IV, p. 412 n. 11.

9 Vgl. verderop, no. 2715, p. 329 en n. 4 aldaar.

10 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

11 Armand Nompar de Caumont, markies van La Force, zoon van de maarschalk Jacques Nompar de Caumont.

12 Henri d'Orléans, hertog van Longueville (1595-1663), hertog van Estouteville, graaf van Dunois, Tancarville en Saint-Pol; in 1642 huwde hij Anne Geneviève, dochter van Henri de Bourbon, prins van Condé.

[p. 294]

Briaisius¹ is, qui nos convivio et comoedia excepit, nuper Vanvia veniens, ubi formosam feminam viderat, ab ejus feminae marito in itinere obtruncatus est plebe suburbana adeo infesta etiam mortuo, ut corpus ejus, ni subductum mature fuisset, dilaceratum fuerit.

De Hornio² quid spei sit, ex literis ad me, quas apertas mitto, et ex clausis ad mortuum Heiburnum³, quas resignare Tua Sublimitas poterit, dabitur cognoscere. Laudatur fidei nomine is, qui huic incumbit negotio; et spero non periturum id, quod rei tantae negari non potuit impendium.

Literae ex Italia ab Helvetiis consentiunt Parmensem⁴ in Genuatem agrum se contulisse, iturum inde in suasne terras an Florentiam, incertum. Offensus dicitur altercationibus cum ducibus Gallis, sed eo maxime, quod Villa⁵, Placentiae praefectus, negavit se ipsius imperata facturum, nisi eadem ab aliis foederis ducibus signata essent.

Famam proelii ad Ticinum ita mutant Hispani, ut ferme sescuplo plus Gallorum quam suorum cecidisse dicant. Certe, qui secuti sunt, eventus non respondent magnitudini victoriae, qualis hic nuntiabatur. Et credi video cis Ticinum redituras copias foederatorum, sive quod Sabaudus⁶ ita velit, sive quod curandum imprimum est Novariensi agro insesso hostis commeatus, qui a Vercellis maxime adventant, ipsis intercipiat. Ideoque et Villa cum suo milite et qui Gallorum apud Dertonam erant, eo ire dicuntur, nec minus illi, quibus circa Niceam aestiva fuerant. Id si fit, Laudensem et Cremonensem agrum ab hostilibus injuriis exemtum libere jam possidebit Hispanus⁷. Non videtur sperandum, ut Rohanius⁸ se cum foederatis, quippe retrocedentibus, jungat per Comensem tractum. Et alia accedunt mala seditio militis non satis sanata et pestilentia. In Novariensem regionem octingentos equites miserat Leganesius⁹. Et a Neapoli auxilia nova Mediolani exspectabantur, quinque peditum millia, CCCC equites.

Accusant Helvetii tardum reditum balivi Badensis, in hanc aulam legati¹⁰, ob negotium Burgundici comitatus. Interim consilia eorum manent suspensa tempusque teritur in conventu reformandae rei nummariae. Et dolet protestantibus in

1 Over de gewelddadige dood van de zakenman en financier Briais zie men behalve Marcel Poëte, Une première Manifestation d'Union sacrée. Paris devant la Menace étrangère en 1636, Paris Librairie Academique Perrin et C^ie, Libraires-Editeurs 1916, die o.a. op Grotius' relaas teruggaat, Tallemant des Réaux, Historiettes. Tome premier Texte intégral établi et annoté par Antoine Adam avec la collaboration de Mlle G. Delassault. Index des noms. Bibliothèque de la Pléiade 1960 Librairie Gallimard, p. 440.

2 In de tekst in cijfercode: 57.17.66.31.79.42.1009.113; het gerucht, als zou de Zweedse veldmaarschalk Gustaf Karlsson Horn, die in 1634 bij Nördlingen in gevangenschap was geraakt, zijn ontsnapt en weer gegrepen. Hij kwam eerst in 1642 vrij door uitwisseling tegen drie keizerlijke generaals.

3 John Hepburn; zie over hem no. 2620, p. 185 n. 1.

4 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

5 Guido, markgraaf van Villa.

6 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

7 Philips IV.

8 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van de Franse strijdkrachten in Graubünden en de Veltlin.

9 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganès, gouverneur van Milaan.

10 Alphonse van Sonnenberg, baljuw van het Zwitserse Baden; zie no. 2657, p. 237 n. 11.

[p. 295]

illis Clavennensibus de Valle Telina pactionibus¹ nihil regem rogatum quamvis mutasse, sed indefinitis verbis adhibuisse delinimenta.

Cerbellonus² a Rohanio non longe abesse dicebatur et alia vis metui e Tirolensi agro. Qui res agit Hispaniae apud Helvetios pontificios³ agebat de transitu concedendo militibus, quos per Silesiam conscripsit Ognatus⁴.

Angli legati⁵, quibus multa cum Polono⁶ consiliorum est communicatio, nihil cum Gallis promovent. Opperiuntur, quid acturus sit Arundelius⁷, cui insoliti honores habiti ab imperatore⁸ et Hungariae rege⁹ et diaria data majora quam is cum omni comitatu possit insumere, suspicionem praebent fraudis latentis.

Exspectabatur Ognati firmior valetudo, ut de Palatina Domo ipso conciliante agi incipiat. Sed poposcit audiri nuntius pontificius¹⁰, priusquam aliquid statuatur, idque obtinuit facile. Idem Ognatus urget conventum Coloniae, an serio multis dubitantibus. Alcala¹¹ Tridenti adhuc haeret. Savellius¹² Vienna ad Bavarum¹³ mittitur, a Saxone¹⁴ Ratisbonam Metzius¹⁵, praeses consilii arcani, et Gerfelius Iurisconsultus¹⁶. Ibidem agetur de querelis Augustae aliarumque civitatum satis gravibus.

Viennae leges fiebant contra luxum in vestibus; et a Turca¹⁷ motum nonnulli ominabantur ob pecuniam a Budae bassa¹⁸ missam juvandae Agriae ab Hungaris interceptam. Sed hi Hungari praedones fuisse dicuntur et puto facile id credituros Turcas, quibus grave satis cum Persa¹⁹ negotium est.

Hispanicae literae Madritii scriptae 14 Iunii sperabant oram Neapolitanam ab omni incursu tutam fore defensante classe, cui praeest Montiregius²⁰. Corunnae retineri ajebant etiamnum naves Dunquercanas. Refoveri augerique militem apud Barcinonem, ut inde Languedociae metus sit; exspectari ibidem ducem Fernandinum²¹.

1 Vgl. VI no. 2488, p. 545, en verderop nos. 2867 en 2889.

2 Giovanni, graaf Serbelloni, van 1635 tot 1637 commandant van de Spaanse strijdkrachten in de Cômasque en aan de grenzen van de Veltlin.

3 François de Pontailler, baron van Vaulgrenant, baron van Ternant († 1638).

4 Iñigo Velez de Guevara y Tasis, graaf van Oñate, van 1633 tot 1637 ordinarius Spaans ambassadeur in Wenen.

5 John Scudamore en Robert Sidney, graaf van Leicester.

6 Wladislas VII (IV).

7 Thomas Howard, graaf van Arundel.

8 Ferdinand II.

9 Ferdinand, zoon van keizer Ferdinand II.

10 Malatesta Baglioni, pauselijk nuntius in Wenen.

11 Fernando de Ribera, hertog van Alcalá; zie no. 2545, p. 75 n. 9.

12 Federigo, hertog Savelli, hertog van Poggio Nativo.

13 Maximiliaan, keurvorst van Beieren.

14 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

15 Friedrich Metsch (1579-1655).

16 Niet geïdentificeerd.

17 Murád (Amurath lV).

18 Nassusahde Pasja.

19 Sefi (Sam Mirza).

20 Manuel de Guzmán, graaf van Monterey, onderkoning van Napels.

21 De Spaanse vlootvoogd don García de Toledo y Osorio, markies van Villafranca, hertog van Fernandina; zie VI no. 2373, p. 369 n. 1.

[p. 296]

Pro Melone¹, qui cum Alcala pacis negotio praepositus est, Crollium² ad principes Italos mitti; hoc addam a viris prudentibus incrementa per Angliam pontificiae factionis metui, ex adventu Conaei³, qui pontificis nomine apud Angliae reginam⁴ moraturus est.

Videbimus, quid ibi sit acturus Ponica⁵. Nam si aperte pro Palatina Domo arma nolunt sumere Angli mercaturae commodis inescati et Gallorum, ut videtur, societatem suspectam habent, possint duces Germanos gente vel pecunia juvare. Sed vereor, ut vel hoc impetretur: ita supernumerarium electoratum novum, et nescio quid non, per Hispani gratiam se obtenturos somniant. Quanquam ejusdem nationis qui hic sunt alii, Palatinatus tantum infernalis spem ajunt fieri; de electoratu nullam, nisi mares Bavarae stirpis deficiant.

Hucusque cum scripsissem, literas video e castris Valettae⁶ et ducis Bernhardi a Thuano⁷. Nuntiant Gallasium Drusenhemi nihil agere, nisi quod castella quaedam munierit, neque impedire posse, quominus commeatus Argentorato adventent Gallis. Croatos ibi non aspici; detentos, ut creditur, tuendo ponti, ut alimenta, quae Argentoratenses ipsis⁸ negant, ex Durlacensi habeant agro. Valettam et ducem Bernhardum observata hostium hac formidine aut negotio, ad duas leucas accessisse propius speculandis, quae aguntur, et occasionibus intentos.

Eodem labore Argentoratensium messis defendetur et ipsi a caesarianorum⁹ populationibus liberabuntur, modo ipsi perstent in juvandis Gallis commeatu sinantque impediri hostium pabulationes, ut ad proelium cogi possint, quod Galli expetunt validioribus nunc suis per illa loca quam hostium copiis. Nam et quod dictum erat regem Hungariae in castra venisse Gallasii, dubitatur nunc.

Landgravius Cassellensis¹⁰ rogatus, ut Maeno transito Gallasium territaret, propiorem sibi curam dixit objiciendi se hostili exercitui per Westfaliam crescenti; praeterea inter se et Gallos quae sunt media ita esse adesa, ut iter illac justo agmini non pateat.

Haec sunt, quae certis satis auctoribus vulgabantur. Addunt Angli minorem Ognatum¹¹ jam pervenisse in Angliam Windesorae audiendum a rege¹².

Rumores ferunt Sigenhemii esse Cassellensem landgravium et Leslaeum¹³ e Darmstadiensi agro, emuncto C M thaleris, parare abitum. Ab Hispanis nullo prohibente teneri quicquid agri cis Samaram est Belgis, etiam Bohanium oppidulum,

1 Francisco de Mello, graaf van Assumar, later markies van Tor de Laguna.

2 Niet geïdentificeerd.

3 George Conn (†1640), afgevaardigd door Urbanus VIII. Hij studeerde in Parijs, Rome en Bologna en was werkzaam als secretaris van kardinaal Barberini. Toen Panzani naar Rome terugkeerde, volgde Conn hem op als pauselijk agent. Conn landde op Rye op 17/27 juli 1636.

4 Henriette Marie, zuster van Lodewijk XIII van Frankrijk.

5 Tobias von Ponikau, raad en gezant van Bernhard van Saksen-Weimar.

6 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

7 François Auguste de Thou; zie no. 2623, p. 192 n. 1.

8 De uitgave der Oxenst. Skrifter heeft ‘ipsi’.

9 De troepen van Ferdinand II.

10 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

11 Don Iñigo Veléz de Guevara, graaf van Oñate y Villa Mediana.

12 Karel I.

13 Alexander Leslie; zie V, p. 420 n. 2.

[p. 297]

cunctaque vastari eorum incendiis. Dolae cuniculos inhiberi saxis intercedentibus; auctum duabus cohortibus Condaeum principem¹. Detectam Sancto-Quintini factionem Hispanicam an reginae matris haud dixerim, ejusque principes in Bastiliam missos; comitem Suessionensem non longe esse ab oppido Corbia cum IV M equitum, XII M peditum.

D. Spiringium² spero mei futurum memorem, quod per Hollandiam res majores agenti ei haud satis vacavit, ut levatus nimiis erogationibus possim et alacri animo et cum dignitate agere quae mei sunt officii. De quo ipsum quoque per literas rogare non desino.

Heri pontificius nuntius³ regi de pace locutus est rogavitque, legatos ut Coloniam mitteret. Auditus est benigne. Hodie idem nuntius fratrem regium⁴ convenit de matrimonio, ut creditur; quod tamen matrimonium nunquam futurum ante hos sex, septem dies cardinalis⁵ fratri regio dixerat; et querenti eidem de non solutis annuis, quae rex ipsi pollicitus esset, dixit necessitatibus temporis condonandum aliquid. Facere id et reginam⁶. Si tamen egeret pecunia, de sua se arca ipsi daturum; idem cardinalis audita Briaisii morte dixit nihil mali in eo esse, nisi quod in patibulo pridem debuisset mori.

De matrimonio sunt qui id agi putant, ut princeps Margarita se sterilem fassa ingrediatur monasterium dissolutionemque conjugii ipsa postulet idque restituendae Lotharingiae pretium fore.

Decem millia urbanae plebis mittuntur tuendum ad limitem, simul ut subtrahatur facilis ad seditionem multitudo.

Zavaskius⁷ heic etiamnum est profecturus, ut ait, ad Genevenses, Helvetios, Rhaetos; inde Ratisbonam. Aliquid adversum Suediam cuditur.

1 Henri de Bourbon, prins van Condé.

2 Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden in Duitsland.

3 Giorgio Bolognetti.

4 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans; over de pogingen zijn in het geheim gesloten huwelijk met Margareta van Lotharingen ongeldig te doen verklaren zie Merc. Franc. XX, p. 849 vv.; p. 989 vv.

5 De Richelieu.

6 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

7 De Poolse gezant Johan Zawadski.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.