Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2721. 1636 augustus 22. Aan A. Oxenstierna⁴.

Excellentissime Domine,

Heri venit huc D. Schmalchius⁵, e cujus sermonibus simulque transmissis chartis, pro quibus summas gratias Sublimitati Tuae habeo, didici plurima, ad quae sermones meos dirigam.

Quod Sanctichaumontius⁶ me revocari postulat⁷, ostendit satis, quam leves motus hi homines habeant. Cum postremum regem⁸ vidi, benignissime ab eo acceptus sum. Combaletta⁹ uxori meae multis praesentibus dixit plurimi me a cardinali¹⁰ fieri. Comes Brulonus¹¹ rogavit, regem ut salutarem, etiamsi nihil haberem negotii: id ei gratum fore. Etiam ipso die hesterno Berlisius¹², alter regiorum admissionalium, mei salutandi causa ad me venit.

Duae sunt fontes hujus in me molitionis: alter a Pavio¹³ ejusque adjutoribus, alter a Gallis.

Pavius et qui ejus sunt partium, cum hanc aulam faventem sibi habeant, sperant se a me jam legato extorsuros, quod a privato extorquere nunquam potuerunt, ut iis, a quibus indignissime tractatus sum, ultro supplicem. Nimirum

4 Gedrukt Epist., p. 256; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 226. Gedeelt. vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 79. Tesamen met nos. 2734, 2744, 2757 en 2762 beantw. d. no. 2802.

5 Peter Abel Schmalz, secretaris van de Zweedse rijkskanselier A. Oxenstierna.

6 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont, speciale gezant van de Franse koning bij Oxenstierna.

7 Vgl. hierover ook Oxenstierna's schrijven van 23 augustus, no. 2724.

8 Lodewijk XIII van Frankrijk.

9 Marie Madeleine de Vignerot, dame de Combalet. Zij was een nicht van De Richelieu; vgl. III, p. 314 n. 5.

10 De Richelieu.

11 Anne, graaf van Brulon.

12 Nicolas de Berlize was sedert 1635 in functie als introducteur des ambassadeurs.

13 Dr. Adriaen Reyniersz. Pauw. Hij had na zijn extra-ordinarius gezantschap met Johan de Knuyt in Parijs lang op zijn terugroeping moeten wachten. Vgl. de brieven nos. 2511 en 2543 van Nicolaes van Reigersberch resp. dd. 16 maart en 7 april.

[p. 337]

 

Libertas pauperis haec est

 

Contusus rogat et pugnis concisus adorat¹

Ego vero sicut Batavis, ut regni Suedici amicis commodare data occasione nunquam negligam, ita cavebo, ne de me quisquam triumphet.

Sed haec causa Pavio id in se passo, quod mihi struxerat, minus valitura in posterum est. Nam qui huc veniet legatus Batavorum, D. Osterwyckius², qui apud Venetos hactenus legatione functus est, vir nobilis, probus ac literatus, nihil mihi adversum struet; quin si qua poterit, favebit mihi.

Altera a Gallis causa haec est, quod regnum Suedicum multum infra se dejicere cum cupiant, me ad eam rem parum facilem experiuntur. Et sane si quid detrimenti accipere dignitas Suedica debeat, malim id per alium fiat. Sanctichaumontium a me adiri mos vetabat, ut et Venetus mihi legatus³ et alii dixere. Hominem privatum patrem Iosephum⁴, quoties apud alios eum reperi, benigne alloqui non omisi: ut eum domi suae adirem, hoc quoque moribus erat adversum. Chavignium - ita nunc vocatur Buttilerii filius⁵ - saepissime compellare volui: misi, horam accepi, aedes adii, non vacavit ipsi. Questus sum per uxorem ea de re apud Combalettam: responsi nihil accepi. Etiam nunc, si quid agendum sit, experiri paratus sum, an audiri possum. Cardinalem antehac vidi saepe: purgavi me de falsis criminationibus, prae se tulit satisfactum sibi. Nunc quod eum non adeam, causae sunt duae. Prior: quod non amat interpellari, nisi quid sciri dignum adferatur. Sciscitabitur⁶, quo loco sint res delineati foederis. Certi aliquid respondere res me non patitur. Deinde vero cum Angli duo⁷ regni sui dignitatem contra ea, quae cardinalis sibi arrogat, praefracte tueantur, ego, quid facere debeam, mandata exspecto, quae, simul accepero, sequar.

Interim nihil est, quod urgeat; res foederis non hic sed ibi tractanda est: quare nec multum refert, multum hi an parum fidant mihi, cum negotii nihil nunc certe habeam, nisi nuntiare quae fieri video audioque. Nec solent hi homines cuique fidere, nisi quem sibi obnoxium habent. Vident se me suorum consiliorum ministro uti non posse, cum oblatam mihi iterum annuam regis liberalitatem, ita ut legatum decebat, iterum recusaverim. Ideo mihi negant se fidere, ego vero, cur iis non nimium fidam, causas ex rebus mihi cognitis veteribus ac novis plurimas habeo. Non desinam stationem tueri munusque mandatum. Si transferor - et hoc aequo animo feram -, dum sine damno ac dedecore meo fiat.

Zavaskius⁸ etiamnunc hic haeret: et ajunt a Dano⁹ quoque legatum exspectari. Poloni¹⁰ contra nos causam Anglo¹¹ affinitas commendabit credo et

1 Juvenalis, Sat. III, 299-301:

--------. Libertas pauperis haec est: // pulsatus rogat et pugnis concisus
adorat, // at liceat paucis cum dentibus inde reverti.

2 Willem van Liere, heer van Oosterwijk.

3 Alvise Contarini di Nicolo.

4 Père Joseph, François Leclerc du Tremblay, de bekende gunsteling van De Richelieu.

5 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny en Buzançais, zoon van Claude.

6 De uitgave der Oxenst. Skrifter heeft - m.i. ten onrechte - de lezing: sciscitabatur.

7 De ordinarius Engelse gezant in Parijs John Scudamore en de extra-ordinarius Robert Sidney, graaf van Leicester.

8 De Poolse gezant Johan Zawadski.

9 Christiaan IV van Denemarken.

10 Wladislas VII (IV).

11 Karel I; men vergelijke ter zake no. 2710, p. 323 n. 8.

[p. 338]

Dano, Gallo pontifex¹, ad cujus nutum quam res omnes hujus aulae versentur, et saepe monui antehac, et hae quoque Marini² literae docebunt. Pacificatoribus pontifice, Anglo, Dano, Polono nihil boni sperare audeo. Hoc regnum, quo acrius bello in Hispaniam implicatur, eo forte se promtius ab imperatore³ absolvet. Bavari⁴ copiis debere hoc Gallia creditur, quod non statim, ut Samaram transierat hostis, Lutetiam properaverit expositam praedae reperturus urbem, si id fecisset.

Italiae res corruptas, dum Sabaudus⁵ sua agit et nunc aperte in Pignerolam se⁶ recipiat, dissidium minatur. Parmensis⁷ non ab Etrusco⁸ tantum sed et a Genuatibus ad causam suam a Gallis dissociandam impellitur; consentiunt Venetus⁹ et Mantuanus¹⁰, quos ea de re differentes audivi.

Rohanii¹¹ et Rhaetorum res quo sint in loco, parco dicere, ne a Marino memorata repetam.

Dolae ab obsidio discescit princeps Condaeus¹² ita propere urgente quippe Picardiae periculo, ut honestam aliquam speciem per pactiones, quas Helvetii conficerent, opperiri non voluerit.

Hostis partim cis partim ultra Samaram est. Qui Samaram non transiere, ceperunt Corbiam nullius rei ad victum bellumve egenam et praesidio incessam militari sexcentorum hominum. Integris moenibus oppidani ad deditionem militem pertraxere. Ob id flagitium capti sunt praefectus¹³ et adjutor ejus Sancurius¹⁴, simul Ambianum venerant, capite culpam luituri; qua in re vicem doleo praesidis Memmii¹⁵ et, qui recens in Galliam a legatione venit, Davausii¹⁶, quorum sororem¹⁷ in matrimonio habet Sancurius; eadem pars hostium Ambianum coepit obsidio claudere oppidum non firmum nimis sed valida arce. Pars, quae Samaram transgressa est, inter eum amnem et Esiam sita populationibus vastat. Interim tempus datur regi vires colligendi egregias. Exercitus, qui Dolam obsiderat, pars ibi manet, ut Ducatum Burgundiae contra arma ducis Caroli¹⁸ et Lamboii¹⁹ tueatur; bis mille equites ad finem Picardiae veniunt; totidem ferme ex Valettae²⁰

1 Urbanus VIII.

2 Charles Marini; zie over hem V, p. 436 n. 4.

3 Ferdinand II.

4 Maximiliaan, keurvorst van Beieren.

5 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

6 Dit woord ontbreekt in de uitgave der Epist.

7 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

8 Ferdinando II de Medici, groothertog van Toscane.

9 Francesco Erizzo (1570-1646), in 1631 tot doge van Venetië gekozen.

10 Carlo Gonzaga, hertog van Mantua.

11 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van het Franse leger in Graubünden en de Veltlin.

12 Henri de Bourbon, prins van Condé.

13 De markies van Mailly; zie no. 2715, p. 330 n. 6.

14 Maximilien de Belleforière, seigneur de Soyecourt; zie no. 2715, p. 330 n. 6.

15 Henri de Mesmes; zie over hem III, p. 122 n. 7.

16 Claude de Mesmes, graaf van Avaux; hij was Frans gezant geweest in Duitsland, Polen en Zweden.

17 Judith de Mesmes.

18 Karel IV, hertog van Lotharingen.

19 Wilhelm, baron van Lamboy; zie over hem no. 2665, p. 250 n. 15.

20 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

[p. 339]

exercitu ducisque Bernhardi¹ duce comite Guichio². Plus quam mille ex attributis sibi regionibus adducit frater regius³; nec paucioribus ex Normannica vicinaque nobilitate Langovillius⁴; IV M ferme habebat jam ante comes Suessionensis⁵; proximae civitates et haec imprimis addunt bis mille. Ita duodecim M equitum paucos intra dies futura sperantur; hosti creduntur esse octodecim; peditatum quoque rex auget adjutantibus civitatibus speratque ei in eo fine futura ejus XXV M; rustica plebs, quae in tanta necessitate ad subitariam militiam vocatur, non minus efficiet; his viribus pares se praelio judicant; eoque animo rex, qui Silvanecto in urbem redit, brevi iturum se dicit aut Compendium aut ad loca propinqua cum cardinali, qui ex Portu Gratiae machinas XL deferri jubet.

Edictum⁶, quod mitto, quo ex quaque urbana centuria tricenos sibi rex sumit opificesque vetat plus uno ministro uti, causa est, cur multi damnosam militiam metuentes hinc aufugiant, quidam et ad hostem, quod ut prohibeatur pontes ubique magnis insidentur praesidiis.

Exercitus Valettae et Vinariensis potissima adhuc retentat Gallassius⁷ firmis se munimentis ad Drusenhemum tenens. A suburbanis Bellovaci magnam vim pecorum nuper abduxere Hispani. Marescallus Lafortius⁸, cui, ut dixi antehac⁹, cohortium cura mandata est, discedere non vult, nisi de machinis et quae bello sunt necessaria deque alimentis bene sibi prospectum sit.

Seditiones rusticae in Lanquedocia creduntur multa regis concessione medicinam accepturae. Spes magna est bonorum successuum a gemina regis classe, altera a Sanctonico, altera Massiliensi litore, quae nunc coiere, credunturque magni aliquid efficere posse in regno Neapolitano, ubi delectus duritas seditionem excitavit modicis auxiliis in bellum civile ituram.

Illud ad meas res pertinens minime reticendum putavi. Pavii, cum et Batavico munere et legatione exutus hinc abiret, filium¹⁰ venisse ad me patris missu et operam ejus, si qua in re cuperem, in Batavis obtulisse. Respondi, siquid vicissim in Gallia gratum ei facere possem, me facturum. Cum diceret optasse patrem occasionem sibi aliquam datam, ut mecum colloqui posset, respondi et me, si se obtulisset occasio, non diffugiturum fuisse colloquium, humaneque exceptum dimisi.

Comes Suessionensis, quod nunc intelligo, Esiam transit tuendo Bellovaco. Rex Chantiliaci est, ubi hodie ad eum venturus exspectatur cum copiis frater. De induciis susurratur.

1 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

2 Maarschalk Antoine, hertog van Gramont, graaf van Guiche; zie VI no. 2486, p. 543 n. 11.

3 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans.

4 Henri d'Orléans, hertog van Longueville, gouverneur van Normandië.

5 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

6 Gedateerd Parijs, 14 augustus: Ordonnance du Roye, portant injonction aux colonels et capitaines de sa bonne ville de Paris, de fournir à S.M. 30 hommes de chacune de leurs compagnies, sans qu'ils donnent aucune solde, ains seulement l'espée et le bandrier, avec itératif commandement à tous artisans de retenir plus d'un compagnon ou apprentif en leur service. Paris, P. Rocolet, P. Mettayer et A. Estiene 1636 (Actes Royaux).

7 Matthias, graaf Gallas, generaal-majoor in dienst van Ferdinand II.

8 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force; vgl. ter zake no. 2710, p. 322.

9 No. 2710 dd. 14 augustus.

10 Welke zoon van Pauw het hier betreft, heb ik niet kunnen vaststellen.

[p. 340]

Deum precor, Excellentissime Domine, ut regno Tuaeque Sublimitati res prosperas largiatur.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

Lutetiae, 12/22 Augusti 1636.

Putatur Vindex¹ ab² Eusebio³ alienior⁴.

D. Spiringius⁵ quid pro me ad Heufdium⁶ scripserit, mihi non constat. Heufdius paululum mihi dedit. Interim debitis mihi trimestribus et tot itinerum gravibus mihi impendiis premor. Cui malo et in praesens et in posterum remedia, ut spero, Tuae Sublimitatis bonitas reperiet.

1 Schuilnaam voor (de koning van) Frankrijk.

2 Dit woordt staat in de tekst in cijfer: 27.11.266.

3 Schuilnaam voor De Richelieu.

4 Dit woord staat in cijfer: 70.60.79.74.78.55.73.66.

5 Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden.

6 Johan H(o)eufft, bankier te Parijs en zaakgelastigde van Zweden en van Frankrijk.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.