narratologie

Etym: Lat. narrare = vertellen; Gr. -logia = leer, kunde.

Synoniem van verteltheorie: theorie van verhalende teksten en meer specifiek de studie van hun kenmerken (afbakening t.o.v. niet-verhalende teksten: narrativiteit) en de beschrijving van een narratief systeem en van de variatiemogelijkheden bij de concretisering van dat systeem. De verteltheorie streeft aldus naar het ontwikkelen van een begrippenapparaat waardoor het mogelijk wordt op een meer adequate wijze tot inzichten en uitspraken over verhalende teksten en hun functies te komen.

De narratologie behandelt diverse problemen in verband met elementen van de geschiedenis (gebeurtenissen, personage, actant, tijd en ruimte) en met de manier waarop de geschiedenis in de tekst gebracht wordt (bijv. manipulatie van tijd, karakterisering, focalisatie, verteller). De relatie tussen beide is een belangrijk thema in heel wat narratologische analyses (fabula/suzjet).

De narratologie ligt deels in het verlengde van de traditionele romananalyse, al gaat van deze laatste de suggestie uit dat de romantheoretische terminologie uitsluitend van toepassing zou zijn op romans. De narratologie beperkt zich niet tot romans maar betrekt verhalende teksten in de meest ruime zin in haar beschouwingen (wat men in traditionele genretheorieën wel eens aanduidde als epiek); maar verder behoren ook films en stripverhalen tot haar onderzoeksdomein, evenals de manier waarop historici, journalisten, filosofen, wetenschappers, enz. gebruik maken van verhalen in hun niet-literaire discours. De narratologie heeft zich in de laatste jaren tot een pluridisciplinair veld ontwikkeld. In recente jaren heeft ze veel aandacht gekregen voor de cognitieve dimensie van het vertellen evenals voor het interpreteren van verhalen.

Lit:   G. Genette, Figures III (1972) • G. Genette, Narrative discourse (1980) • J. van Luxemburg e.a., Inleiding in de literatuurwetenschap (1981), p. 128-165 (1992⁷) • E. Lämmert (red.), Erzählforschung (1982) • G. Prince, Narratology: the form and functioning of narrative (1982) • S. Rimmon-Kenan, Narrative fiction (1983) • G. Genette, Nouveau discours du récit (1983) • J. Bessière (red.), Fiction, narratologie, texte, genre (1989) • M. Bal, De theorie van vertellen en verhalen (1990⁵) • M. Fludernik, Towards a natural narratology (1996) • M. Bal, Narratology: introduction to the theory of narrative (1997²) • T. Kindt & H.H. Müller, What is narratology? (2003) • G. Prince, A dictionary of narratology (2003³) • L. Herman & B. Vervaeck, Vertelduivels: handboek verhaalanalyse (2005³) • J. Phelan & P. Rabinowitz (red.), A companion to narrative theory (2005) • D. Herman e.a. (red.), The Routledge encyclopedia of narrative theory (2005) • R.W. Brednich (red.), Erzählkultur: Beiträge zur kulturwissenschaftlichen Erzählforschung (2009) • M. Fludernik, An introduction to narratology (2009) • G. Currie, Narratives and narrators: a philosophy of stories (2010) • J. Alber & M. Fludernik (red.), Postclassical narratology: approaches and analyses (2010) • W. Schmid, Narratology, an introduction (2010) • M. Currie, Postmodern narrative theory (2011²) • G. Olson, Current trends in narratology (2011).