Algemeen letterkundig lexicon
(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–
Auteursrechtelijk beschermdclassicismeEtym: Lat. classicus = behorend tot de hoogste belastingklasse; vandaar: van hoge rang, voorbeeldig, voortreffelijk in zijn soort. Literair-historische term voor een stroming, begonnen in het 17de-eeuwse Frankrijk als vervolg en/of reactie op de periode van de renaissance en de barok. Algemeen kenmerk is de navolging van de Klassieke Oudheid gecombineerd met een prescriptieve benaderingswijze (wet). Vanuit Frankrijk (Marivaux, Beaumarchais, Voltaire) wordt Engeland beïnvloed (1688-1740: van Dryden tot Pope). In de Nederlandse letterkunde laat men de stroming veelal beginnen met de oprichting van het dichtgenootschap Nil Volentibus Arduum (1669) en doorlopen tot omstreeks 1765 (R.M. van Goens' pleidooi voor loslating van rede en regel ten gunste van gevoel en verbeelding). Kenmerken zijn: de mimesis-opvatting, prioriteit voor het idee van de waarschijnlijkheid, de scheiding en hiërarchie van de genres, en de eisen van bienséance, decorum en vraisemblance. De aristotelische eenheden werden normatief gehanteerd in het classicistisch drama, en hetzelfde gold voor de principes van metrum en rijm in de poëzie. Deze rationalisering van de literaire cultuur hangt samen met de filosofische stroming van het rationalisme. Naarmate de 18de eeuw voortschrijdt, gaat dit rationalisme over in de verlichting. Mede hierdoor krijgen het individualisme en de persoonlijke gevoels- en verbeeldingsuiting (expressie) meer kansen. Aldus gaat het classicisme langzaam maar zeker over in de romantiek. Men spreekt soms ook, enigszins denigrerend, van pseudoclassicisme. Lit: H. Peyre, Qu'est-ce que le classicisme? (1964) • R. Wellek, 'The term and concept of "Classicism" in literary history' in E.R. Wasserman (red.), Aspects of the eighteenth century (1965), p. 105-128 • A.O. Aldridge, 'The concept of classicism in period or movement' in Neohelicon (1973), p. 230-243 • A. Kibedi-Varga, Les poétiques du classicisme (1990) • E. Bury, Le classicisme: l'avènement du modèle littéraire francais 1660-1680 (1993).
|
|