Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

2856. 1636 november 28. Aan A. Oxenstierna¹¹.

Excellentissime Domine,

Mitto orationem, qua regem¹² a bello reducem salutavi 12/22 mensis hujus, brevem, quod amant reges, Franci praesertim.

Respondit rex benigne gaudio sibi semper fore res Suedorum laetas; ab ipsis hoc anno initium bene gerendae rei factum; Gallos exemplum secutos, magnos Hispani¹³ fuisse conatus - de imperatore¹⁴ tacebat -; bene evenisse, quod

11 Gedrukt Epist., p. 281; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 268.

12 Lodewijk XIII van Frankrijk.

13 Philips IV van Spanje.

14 Ferdinand II.

[p. 532]

Picardia Burgundiaque liberatae essent periculo. Pro Corbia recepta multum deberi cardinali Riceliaco; deinde marescallo Castilionaeo¹; addebat quaedam ad accusationem Germanorum, qui a foederibus discesserant.

Constat Corbiam deditam Italis contradicentibus, qui in praesidio erant, Hispanis, quae gens alioqui in tutandis oppidis minime ignava est, volentibus, ea de causa eum², qui praefecti³ locum implebat apud Atrebates in vincula datum⁴ sunt qui dicant. Id nisi sit, latuit sub negotio arcana cum cardinali Hispano⁵ pactio, quam credibilem faciunt nuntii pontificii⁶ ad festinandum conventum Coloniensem labores.

Est ibi Guenettius⁷: in itinere sunt Alcala⁸, Melo⁹, cancellarius Mediolani¹⁰ et pro Gallis cardinalis Lugdunensis¹¹, cujus se rationem ut legati Gallici, non ut cardinalis habituros testantur Hispani.

Dixit mihi legatus Venetus¹², cum nuntius pontificius suscipere in se nollet operam obtinendi liberi commeatus pro Suedicis legatis¹³ ab imperatore, se per eum, qui res ibi Venetas agit¹⁴, id negotium agere.

Acturum tantundem S. Chaumontium¹⁵ apud Sublimitatem Tuam aut eos, qui Suedicis rebus praepositi sunt¹⁶, pro legatis Saxonis¹⁷ aliorumque.

Dixi ego incompertum adhuc mihi, quid factura esset Suedia, tum eorum memor, quae pridem ex Sublimitatis Tuae literis cognoveram¹⁸, tum ex auctoritate ea, quam ibi habiturus est pontificis legatus, e praesentia Poloni¹⁹, ex omnium pontificiorum in nos odio multa augurans nobis aut noxia aut inhonora.

Libenter intelligo optare et Batavos, ut alibi sua res agatur, cum omnibus ad pacem, si ita successerit, praeparatis possit addi lex, ne conventa ante valeant, quam et cum Gallis convenerit. Sed hanc ego curam Tuae Sublimitatis summae prudentiae relinquo.

Angli nihildum confecere: spem conficiendi foederis neque tam propinquam

1 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

2 George de Brimeu.

3 Champagne.

4 De woorden ‘in vincula datum’ ontbreken in de uitgave der Epist.

5 Don Fernando; zie over hem IV, p. 412 n. 11.

6 Giorgio Bolognetti en Giulio Mazzarini, respectievelijk ordinarius en extra-ordinarius nuntius van Urbanus VIII te Parijs.

7 Martio, kardinaal Ginetti, door Urbanus ter vredesconferentie afgevaardigd.

8 Fernando de Ribera, graaf van Alcalá; zie no. 2545, p. 75 n. 9.

9 Francisco de Mello, graaf van Assumar, markies van Tor de Laguna; zie VI no. 2260, p. 197 n. 1.

10 Don Antonio Ronquillo.

11 Alphonse Louis du Plessis de Richelieu, kardinaal-aartsbisschop van Lyon, oudste broer van de eerste minister.

12 Alvise Contarini di Nicolo.

13 In mei 1636 werd de naam van Jacob, graaf de la Gardie genoemd als hoofd van een eventuele Zweedse afvaardiging ter vredesconferentie in Keulen.

14 Giovanni-Battista Ballarino.

15 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont, speciale gezant van de Franse koning bij Oxenstierna.

16 Zie voor hun namen no. 2533, p. 58 n. 12.

17 Johann Georg, keurvorst van Saksen; zie voor de namen van zijn gezanten no. 2789, p. 430 n. 3.

18 Zie bijvoorbeeld Oxenstierna's schrijven aan Grotius dd. 4 juli 1636 (no. 2658).

19 Wladislas VII (IV) van Polen.

[p. 533]

volunt quam praedicant Galli neque remotam nimis. Interim cardinalis¹ fama velut confectae rei fruitur utili ipsi ad multa intra extraque regnum.

Discessus duorum principum² a Lutetia rege insalutato, qui in propinquo erat, nihil dum mali parturire videtur. Comes Suessionensis Sedano, quo profectus est, scripsit se nec quicquam cogitantem, quod regi displicere posset nec male de Gallia meritum abiisse libertatis retinendae causa, cui malum strui multis indiciis comperisset.

Creditur cardinalis ultro submisisse homines, qui ei metum carceris facerent, ut sic ipsum sicut olim reginam matrem³ Gallia extruderet, minus e longinquo nociturum.

Susurrabant quidam cum duce Bulionio⁴, Sedani principe, ejusque avunculo principe Arausionensi⁵, aliquid in cardinalem Riceliacum, de quo conquerendi causas illorum uterque habeat, moliri comitem. Eam suspicionem ut avertat, dicitur comes obtulisse regi paratum se, si is velit, abire in Helvetiorum fines, ubi Novum Castellum affinis ipsius Longavillanus⁶ tenet.

Frater regius Blesis scripsit factum se alieni metus participem, daturque opera, ut in aulam pertrahatur, quo minus spei in eo habeant, quibus praesentia displicent.

Socova in Vasconiae ora tribus castellis ab Hispano munitur, ad exscensus faciendos naviumque receptum aptissimus locus.

Bressiam incendiis populationibusque incursat Gallasianus⁷ miles. Cardinalis Valetta⁸ et dux Bernhardus⁹ Burgundiae ducatum tueri posse satis habent.

Placentia adhucne defendatur an jam in Hispanorum sit manu, dubitatur, planeque conclamatae judicantur res principis illius¹⁰. Perdidit illum et res ibi Sabaudus¹¹ Gallicas spe ipsi ab Hispano facta, ut per pacem Pignerolum recuperet; jamque palam frater ejus cardinalis¹² Romae Austriacis partibus se applicat suscepto Germaniae patrocinio. Itali omnes, et¹³ in his Veneti, pacem ardenter optant.

In Valle Telina nihil agitur. Perstat rex in illis, quae praescripsit antehac multorum Rhaetorum animis ad Austriacas amicitias respecturis, nimirum quod futura pericula subire malint quam jamnunc certam servitutem.

Literae Constantinopoli datae 12 Sept. novi Cal. ajunt visiro¹⁴, qui in Persas bellum gerit, res prope omnes deesse necessarias, ex mille quadringentis,

1 De Richelieu.

2 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans, broer van de Franse koning, en Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

3 Maria de Medici; zij hield verblijf in de Zuidelijke Nederlanden.

4 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon.

5 Frederik Hendrik; voor de verwantschap tussen de prins en de hertog van Bouillon zie V, p. 181 n. 14.

6 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

7 Van Matthias, graaf Gallas; hij was generaal-majoor in dienst van keizer Ferdinand II.

8 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

9 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

10 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

11 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

12 Maurizio; zie no. 2855, p. 531 n. 8.

13 De uitgave der Epist. heeft foutief ‘ut’.

14 Beïram Pasja († 1638).

[p. 534]

qui transierunt, Ianizaris Persam¹ additis aliis, conscribere militiam ejus nominis, aliamque Spahiorum vocabulo, ad Turcicum instar; ac dare gregario militi asperos in diem duodenos.

Dici et ab iis, qui Babylonae praesidium habent, fugatum Achmetem bassam². De sultani³ in Asiam itinere nullos etiamnunc sermones esse; sed naves mitti, quae alimenta militi ferant. Abiisse ab ea aula Poloni legatum⁴, de Moldavia irritus labor. Dictum ei Tartarorum populationibus finem facturum Turcam, si ipsi Cosaccos compescerent. Spem ei aliquam factam abducendi Cantanutii⁵. Ceterum servorum nulli libertatem impetrasse nec immunitatem iis, quae asportabat demtis, quae ipsius usibus erant, necessaria. Tartarorum chanum Precopensem⁶ id agere, ut se in gratiam sultani restituat pollicitus nihil sibi commune cum Cosaccis fore. Dissimulari a Turca offensas et, si fidem praestet, spem ei fieri amovendae classis, quae in ipsum immissa fuerat.

Fratrem Bethlehemi Gaboris⁷ Stephanum⁸ donis ambire sultani bassarumque amicitiam. Iamque effecisse, ut sangiacis, qui in proximo sunt, praeciperetur, suis ut copiis auxilio essent, quo procerum Transilvaniae consensu dejecto Ragosckio⁹, in eum principatum inducatur. Ragosckii, qui in aula fuerant, legatos¹⁰ nihil eorum, quae voluerant, obtinuisse.

Ex Italia praeter quae dixi discimus Genuates satis se medios gerere.

Esse ad Vada Hispanicas naves longas itemque Etruscas; alias naves XIII per Neapolitanum regnum, per Hispaniam novem armari, ut Gallis opponantur, quorum in insulas conatum haud valde metui. Crequiacum¹¹ nihil posse exhaustis copiis.

Cardinalem Riceliacum, si qua res anxium habet, haec est, quod neque pacem vult serio, quanquam invidiae declinandae aliud prae se fert, neque ad alendum bellum pecunias reperit sine odio ac periculo.

Pendet adhuc consultatio, an imminuta parlamenti Parisiensis omnium augustissimi jurisdictione, duo erecturi sint nova, Lugduni alterum, alterum Pictavii, ut ex eorum dignitatibus ingentes summas faciant. Proponuntur et alia non minus difficilia: quorum metu magnum apud omnes Ordines est pacis desiderium.

Heufdius¹² de pecunia debita adhuc trahitur dicitque maximam partem perire interusuriis. Nihil ita collectim datur, ut usui esse possit.

Comes Egmundus¹³ natus domo ut perillustri regumque affinitatibus saepe

1 Sefi (Sam Mirza).

2 Kutschuk Ahmed pasja, commandant van het Turkse leger en gouverneur van de provincie Damascene.

3 Murád (Amurath IV).

4 Vermoedelijk Jerzy Kruszyński.

5 Dit moet een foutieve lezing ev. een schrijffout zijn voor Cantamirius. Het betreft nl. Kantemir; vgl. no. 2611, p. 175 n. 9.

6 Ghiraï-Inayet; vgl. nos. 2744 en 2745 met desbetreffende aantekeningen.

7 Gabor Bethlen von Iktar; zie over hem IV, p. 141 n. 4.

8 Over Stephanus (Istovan) zie V, p. 205 n. 8.

9 Georg Rákóczi.

10 Deze gezanten heb ik niet kunnen identificeren.

11 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

12 De Parijse bankier Johan H(o)eufft, die financiële zaken regelde zowel ten behoeve van Zweden als van Frankrijk.

13 Lodewijk, graaf van Egmond; zie V, p. 64 n. 6.

[p. 535]

innexa, ita infelici, cujus avus¹ pro partis ad S. Quintinum et ad Gravelingam victoriis praemium ab Hispanis habuit cervices praecisas, cum Hispanis se suspectum videret, ut fere sunt proceres omnes Belgae, in Gallia securiorem habitationem sumsit, mansitque etiam post exortum hoc bellum. Bona habet in Belgica sub Hispano: ea ut ipsi maneant idque caveatur pace, si qua futura est, optat inque id ambit regis gratias, etiam reginae nostrae², ad quam ea de re scribit, nec minus ad Sublimitatem Tuam ejusque filium³.

Die 21 Novembris novi Cal. cardinalis Valetta ad Marsiliacum erat prope Lingonum oppidum, Lotharingium⁴ versus ducere cogitans militem ad terras minus exhaustas.

Gallasiani exercitus pars major ad Ararim haerebat Lamboio⁵, qui ipse nuper vix elapsus est Gallos equites cursores, cum decem cohortibus, quas regimenta vocant, Rhenum transiit. Ardet eum insequi dux Bernhardus Vinariensis eaque de causa in aulam hanc venturus accipiendis mandatis creditur.

Postremae ab Italia literae nuntiant Placentiam centum quinquaginta equitibus, musquettariis trecentis non amplius defendi. Hispanos in via, quae Parmam ducit, castellum fecisse et loca in montibus intersitis occupasse. Cerbellonis⁶ cohortes ad minorem numerum reduci, quo pauciores sint ductores minusque impendii. Ex Hispana classe, quae ad Vada est, peditem in terram exponi ob curam valetudinis. Frumenti exportationem vetitam in agro Mediolanensi, aliaque edici, quae victum faciant parabilem.

Duos milliones et dimidium a civitate Neapolitana sperat regni ejus rector⁷, et cum Florentinis mercatoribus agitur, ut pecuniae aliquae Mediolanum transmittantur.

Dimissi sunt, qui in usum classis detenti erant, nautae, pars maxima Belgae, minore per hiemem a Gallis metu et ab Hispania atque aliunde accitis, qui naves impleant.

Praeter haec nihil nunc habeo, nisi perpetuum illud, Deum ut precer, Excellentissime Domine, pro reginae rerumque Suedicarum ac Tuae Sublimitatis salute.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius⁸.

1 Lamoraal, graaf van Egmond, prins van Gavre (geb. 1522 en in 1568 te Brussel onthoofd). Hij had zich als bevelhebber van de lichte ruiterij grote roem verworven in de slag bij St. Quentin op 10 augustus 1557 en in de slag bij Grevelingen op 13 juli 1558.

2 Christina van Zweden.

3 Johan; zie over hem V, p. 313 n. 2 aldaar.

4 Karel IV, hertog van Lotharingen.

5 Wilhelm, baron van Lamboy; zie no. 2665, p. 250 n. 15.

6 Johann, graaf van Cerbellon (Giovanni, graaf Serbelloni).

7 Manuel de Guzmán, graaf van Monterey.

8 Onderschrift en naam ontbreken in de uitgave der Epist.

18/28 Nov. 1636.

Quidam Gallos et Anglos cum Austriacis jam putant convenisse, sed tegi conditiones, ut honos confecti negotii pontifici servetur. Arondelius⁹ dicitur adhuc haerere Ratisbonae. Et quando nos sua celant etiam Angli, metuo, ne quid Polonici subsit.

9 Thomas Howard, graaf van Arundel; zie V, p. 318 n. 12.

[p. 536]

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.