Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

[p. 173]

2611. 1636 mei 30. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime Domine,

Aegre tandem, jam dies sunt quatuor, abiit hinc dux Bernhardus², cujus hospitium Galliae constat LXX millibus francorum. Et pecunia si ipsi fuisset tradita, cum primum venerat, et situs abire ipse, Confluentes Treverici, necessarium adeo ad conjungendas res Germanicas Gallicasque vinculum, servari potuerant, quo nunc oppido amisso ne Hermestenum quidem mansurum nobis creditur. Hagenovio quoque ne serius subveniatur, metuo; et de Colmaria quidam non optime existimant, quae si cadunt sequius, quin Argentoratensis civitas pacem qualemcunque amplexura sit, minime dubitandum est.

Tribunus ille, de quo per notas ad librum relatas scripseram³, hinc discessit sumsitque secum ex pecunia nobis debita VI millia imperialium Hebronis⁴ arbitratu. Res mihi satis se probat, nisi quod nimium multis tum ex Vindicis⁵ tum ex Pyrrhonis⁶ hominibus res innotuit, quod ego impediturus fueram, si mihi inter primos eam cognoscere contigisset. Adsit Deus.

Batavos omnes ita judicar video conjugium hoc Poloni cum Palatina⁷, quod recalescit, eo pertinere, ut a nobis Anglia abalienetur ejusque vires aliquando in nos usui sint.

De aula Anglica heic male existimatur⁸ et qui in itinere est ad extraordinariam huc legationem comes Licestrius⁹, cum mandatis venit non conspiciendi cardinalis¹⁰, quod legatos isti dignitati cedere iniquum judicent et contra aulae etiam Hispanicae morem.

Controversia de mari mota Batavos vix patietur cum Anglis in foedus aliquod coalescere. Galliae amicitia nobis, siquid recte judico, paulo diligentius colenda erit et puto ipsam quoque sponte eo ferri utilitatum sensu.

Praeter eam pecuniam, quam per Sanctichaumontium¹¹ numeratam ajunt, qua de re miror me ex illis locis nihil cognovisse¹², Heufdio¹³ dederunt perscriptum praeceptum de recipiendis CCC ferme francorum milibus ex Normandiae rerum fiscalium revocatis alienationibus. Annitemur, ut aut praesentem recipiamus pecuniam¹⁴ aut usurae nobis praestentur. Sed pecuniaria omnia mirum quam hic sint tardigrada.

1 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 235; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 187. Gedeelt. vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 65.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Hugh Hamilton. Vgl. no. 2598, p. 157.

4 John Hepburn; zie no. 2620, p. 185 n. 1.

5 Codenaam voor Frankrijk.

6 Schuilnaam voor Bernhard van Saksen-Weimar.

7 Zie no. 2609, p. 171 n. 5.

8 De woorden ‘ejusque vires ... existimatur’ ontbreken in de Epist.

9 Robert Sidney, graaf van Leicester.

10 De Richelieu.

11 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont, speciale gezant van Lodewijk XIII bij Oxenstierna in Duitsland.

12 De tekst der Epist. heeft in plaats van ‘miror ... cognovisse’ de woorden ‘minime ... cognovi’.

13 Johan H(o)eufft, bankier te Parijs, zaakgelastigde zowel van Zweden als van Frankrijk.

14 In plaats van de woorden ‘praesentem recipiamus pecuniam’ heeft de uitgave der Epist. ‘praesens pecunia’.

[p. 174]

Dixere mihi amici in libro largitionum regiarum annuarum meum nomen legi: id errore ne factum sit, transcriptis nominibus ab eo tempore, cum privatus hic viverem, an dolo malo, ut sine causa suspectus redderer, haud dixerim. Id Sublimitati Tuae sancte affirmo me ab his hominibus, ex quo regno Suedico me dedi, nec recepisse teruncium nec recipere velle, nisi quod in abitu de more aliquando dari poterit. Abunde contentus sum iis, quae Tuae Sublimitatis beneficio consequor, et Spiringium¹ spero eam mihi habiturum rationem, ut ne nimiis praerogationibus premat.

Placentiae audio de commeatu ac milite prospectum melius, ex quo Mantuano² conciliante Mutinensis³ cum Parmensi⁴ transegit. Germani ad tria aut quatuor millia ad lacum erant Constantiensem trans Alpes ituri. Ad amnem Scriviam⁵ Hispani munimenta vis aquarum exundans⁶ disjecit. Exercitus Gallorum et sociorum illis in partibus erat in peditatu quindecim millium, in equitatu trium millium paribus ferme Hispani copiis. Sabaudo⁷ etiam nunc haud satis fiditur.

Dux Bulionius⁸ antequam abiret in Belgicam⁹ regis¹⁰ missae aliquoties interfuit. Liber ille nuntii Gallici¹¹, quem nuper Sublimitati Tuae miseram, non modo decreto publico combustus est, sed et librarius virgis caedi, si reperiatur, damnatus. Tanta hic est papae¹² auctoritas: et tamen ad matrimonii dissolutionem¹³ nihil Romae proficitur.

Est inter reginae¹⁴ puellas Fajetta¹⁵, ad quam jam rex amores suos sed innocentes transtulit. Ea episcopo Lemovicensi, avunculo suo¹⁶, et alia propinqua sibi matrona suasoribus regis animo religionem voluerat injicere, quasi aliena detinenti populumque suum a se abalienanti per haec bella. Sed discusso conatu qui auctores fuerant ab aula jussi discedere.

Hogendorpium¹⁷ nostrum rex suum jam esse praedicat, ipse non abhorrere videtur, sed nihil facturus Tua Sublimitate inconsulta.

1 Petter Spiring Silvercrona, raad van financiën van Zweden.

2 Carlo Gonzaga, hertog van Mantua.

3 Francesco d'Este, hertog van Modena.

4 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

5 De uitgave der Epist. heeft de lezing ‘Serium’.

6 Dit woord ontbreekt in de Epist.

7 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

8 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon; betreffende zijn overgang tot het katholicisme zie o.a. VI no. 2322, p. 295 n. 16.

9 De uitgave der Epist. heeft de lezing ‘Belgium’.

10 Lodewijk XIII van Frankrijk.

11 Zie no. 2598, postscriptum; het betreft Le Nonce du Peuple François, sur le suiet de la Guerre contre l'Espagnol. Paris, Griset, 1636.

12 Urbanus VIII.

13 Voor de pogingen door Lodewijk XIII aangewend, om het op 3 januari 1632 in het geheim gesloten huwelijk tussen Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans, met Margareta van Lotharingen, ongeldig te doen verklaren zie Merc. Franç. XX, p. 849 vv,; 989 vv.

14 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

15 Louise de La Fayette (± 1616-1665), fille d'honneur van de Franse koningin.

16 François de La Fayette, premier aumonier van de koningin. Van 1628 tot zijn dood in 1676 was hij bisschop van Limoges.

17 Gijsbrecht van Hogendorp, tot aan de val van Mainz op 17 december 1635 gouverneur van die stad.

[p. 175]

Magnum est apud Batavos, quanquam ex Brasilia et merces et boni nuntii venerunt, pacis desiderium. Heic nobilitas Normannica iterum ad arma nolens satis compellitur.

Vienna scribitur regem Hungariae¹ duobus millionibus florenorum ex aerario exceptis abiisse: Coloredum majorem², quod nuper ad comitis Suessionensis³ adventum retro cesserit⁴, culpam rejicere in cardinalem Hispanum⁵, qui promissa auxilia non miserit, et in segnitiem Poloni militis.

A Constantinopoli discimus Revanum Persarum machinis verberari statimque missos, qui subvenirent, Ianissaros, etiam emeritos, cum Spahiis. Equos, mulos⁶ aliaque ad ipsius sultani⁷ iter in tempus novi pabuli parari. Supplicium sumtum de Janissaris quibusdam et Spahiis militiam hanc detrectantibus. Transilvaniae legatos⁸ ab ea aula minus benigne dimissos; de Moldaviae et Valachiae fide non dubitari. Missas naves longas, quae Tartarorum chanum⁹ Trapezuntem vehant.

A Mediolano discimus circa Aprilis exitum Alcalam¹⁰, Leganesium¹¹, Spinolam¹² fuisse Ticini: Gallos eorumque socios apud Nicaeam. Parmensem ad sua iter aegre reperturum, tum quod supra justum modum amnes excreverint, tum quod hostes intercursent. Rohanio¹³ mitti dicuntur ad supplementum VIII millia; ipse panis penuria exercitum suum laborare queritur. Dum ei malo occurritur, missis ad Venetos pecuniis egregia ad agendum tempora elabuntur.

Eorum, qui puritani nomine in Anglia invisi sunt millia aliquot se in Americam habitatum transtulerunt non procul a Batavorum coloniis. Ibi illis suo sensu frui licebit.

Scribit de rebus Vallis Telinae Marinus¹⁴, quem Sublimitati Tuae cordi esse confido. Ceterum certo didici ex ipso eo¹⁵, quem huc misit dux Rohanius, in pactione illa de religione nihil sperandum temperamenti¹⁶.

Haec nunc habebamus. Det Deus in dies meliora et idem, Excellentissime Domine, Tuam Sublimitatem servet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Ferdinand, zoon van keizer Ferdinand II en later (1637) als Ferdinand III diens opvolger.

2 Jerónimo Colloredo.

3 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

4 De uitgave der Epist. heeft ‘cessisset’.

5 Don Fernando, kardinaal-infant; zie over hem IV, p. 412 n. 11.

6 De uitgave der Epist. heeft ‘multos’.

7 Sultan Muràd (Amurath IV).

8 Deze gezanten heb ik niet kunnen identificeren.

9 De khan der Tartaren Inajetgirai werd in 1636 door Muràd ter dood gebracht; zijn tegenstander, aanvankelijk zijn overwinnaar, Kantemir Mirza, trof kort daarna hetzelfde lot. Behadirgirai reeds eerder tot opvolger benoemd bleef tot zijn dood in 1641 khan.

10 Fernando Afan de Ribera, hertog van Alcalà.

11 Diego Mexia Felipes de Guzmàn, markies van Leganés.

12 Felipe Spinola, markies van Los Balbases; in 1628 had Philips IV hem als beloning voor zijn diensten benoemd tot generaal der cavallerie in het Milanese.

13 Henri, hertog van Rohan, luitenant-generaal van de Franse troepen in Graubünden en de Veltlin.

14 Charles Marin of Marini; zie over hem V, p. 436 n. 4.

15 Benjamin Prioleau (Priolo), secretaris van Henri de Rohan; zie no. 2605, p. 166 n. 3.

16 Vgl. no. 2499, p. 8.

[p. 176]

Lutetiae, 20/30 Maii 1636.

Jacobus Hanoviensis comes¹ se dedit in militiam ducis Bernhardi, id est Gallicam. Mitto exemplum literarum, quae ad eum scriptae sunt Hagae.

Jam Rothomagi est comes Licestrius ab Anglia. Videbimus, quid ferat².

1 Jakob, graaf van Hanau-Münzenberg.

2 Dit postscriptum ontbreekt in de uitgave der Epist.

Adres: Axelio Oxenstiernae Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praes. Stralsundi die 13 Junii 1636.