Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2382. 1635 december 7. Aan A. Oxenstierna⁸.

Excellentissime Domine,

Iactatum diu incertis sermonibus negotium conjugi regis Poloniae⁹ cum Palatina¹⁰ et hujus aulae praecipui et qui ex Anglia quique ex Hollandia ad nos literas perscribunt¹¹ pro certo nobis affirmare incipiunt, legatosque ajunt eam ob causam tum in Batavis tum in Britannia exspectari. Cur domus Palatina eo, quo cernimus, dejecta¹² ejusque affines ac tutores regium matrimonium recusare non debeant, satis causarum est. Sed quod rex romanensia sacra sectans neque libere regnans, sed et nobilitatis eadem sacra probantis et episcoporum, quorum magna est auctoritas, egens benevolentia uxorem cupiat reformatam neque forma illectus, quam non vidit, aetate praeterea defensus adversus juveniles cupiditates neque principatus aut divitias dotales inde exspectaturus, quas causas habeat, dignum forte est quaeri. Anglia solis ferme maritimis viribus censetur. Has ergo videtur rex¹³ ad aliquid sibi destinatum judicare necessarias, cum ea parte virium destituatur Polonia; sperare praeterea Daniae regem¹⁴ ob sanguinis vinculum,

8 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 199; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 124.

9 Wladislas VII (IV).

10 Elisabeth, oudste dochter van de in 1632 overleden Winterkoning, Frederik V van de Palts, en Elisabeth Stuart, dochter van Jacobus I van Engeland; het huwelijk met de koning van Polen kwam niet tot stand.

11 Zie bijv. nos. 2335 en 2338 van Nicolaes van Reigersberch.

12 De editie der Epist. heeft de lezing: deserta.

13 Karel I van Engeland.

14 Christiaan IV; zijn zuster Anna (†1619) was gehuwd geweest met Jacobus I van Engeland.

[p. 381]

Batavos ob tutelam et amicitiam jam veterem per hoc matrimonium, si non aperte fautores sibi, certe nec adversos fore. Id quo pertineat, Tuae Sublimitatis prudentia optime judicabit.

Ut Imperatori¹ se objiciat Poloniae rex sive Silesiae tutandae sive alia de causa, quod Galli credi volunt, non credit Angliae legatus². Neque credibile est id episcopis et nobilitati longe maximam in partem romanis sacris addictae posse persuaderi, qua nisi plane volenti nihil agi potest.

Neque vero de Turca³ abscessit metus, qui si pacem cum Persa⁴ confecerit, obducta magis quam sanata in Polonos odia facile in bellum sit emissurus. Et video de hoc sultano tum ex actibus aliis tum ex mira in milites liberalitate ita judicari animum illi ardere desiderio laudis bellicae.

Ad alia ut veniam, regis mater⁵ aut aegrotat aut, quo majorem sui misericordiam concitet, aegrotare se simulat. Qui nuper ex Anglia eam missus fuit salutatum, cubantem reperit. Scripserat nuper ad pontificis⁶ nuntium Masarinum⁷ literas, qui eas regiis ministris ostendit. Dictum est ei, qui eas attulerat, hostiles esse in regem⁸. Itaque nihil responsi datum iri, quod et si daretur aliquod, id quale sit futurum, facile conjectare ipsam reginam posse.

Rex autem Hispaniae⁹ suis ad eandem literis dolere se ostendit, quod supra mala alia nuper ei accessisset terror ab armis in ea loca, in quibus viveret, illatis. Sperare se eam posthac ibi non tutam modo, sed et securam fore; et si de pace aliquando agatur, etiam tum ipsius se non futurum immemorem.

Cum legato Angliae qui agant, dati jam sunt a rege multis mirantibus huc trajici negotium, quod in Anglia per legatos ordinarium¹⁰ et extraordinarium¹¹ Galliae coeptum dudum fuit, nisi vicissim Gallicam aulam introspectare volunt Angli et tempus ducere, ut videant interim, quid Viennae, quid Madritii, ubi suos habent¹², agere possint.

Limburgum, quod Italici sermones in compensationem Palatinatus destinabant, nunc in Hispani rediit potestatem. Loquuntur alii de adjiciendis ad septem electores¹³ aliis duobus, ecclesiastico altero, ne quid romanae religioni discedat, altero ex familia Palatina, ne intermoriantur vetera illa inter protestantes dissidia.

Rem nummariam Galliae quod attinet, levi poena repressae sunt turbae, quae Lugduni, quaeque Carnuti contra nova onera exstiterant. At Galliae clerus postulatus a rege quatuor milliones effugia quaerit, et hoc inter caetera non posse

1 Ferdinand II.

2 John Scudamore.

3 Sultan Murád (Amurath IV); zie V no. 2066, p. 435 n. 7.

4 Sefi (Sam Mirza); zie no. 2359, p. 349 en n. 5 aldaar.

5 Maria de Medici; zij bevond zich in de Zuidelijke Nederlanden.

6 Urbanus VIII.

7 Giulio Raimondo Mazzarini (Jules Mazarin), extra-ordinarius nuntius te Parijs.

8 Lodewijk XIII van Frankrijk.

9 Philips IV.

10 Jacques d'Angennes, markies van Poigny.

11 Henri de Senneterre (Saint-Nectaire), markies van La Ferté-Nabert (†l662).

12 Engels gezant in Wenen was John Taylor, in Madrid lord Walter Aston.

13 Beieren (Maximiliaan I), Brandenburg (Georg Wilhelm), Keulen (Ferdinand van Beieren), Mainz (Anselm Casimir Wambold von Umstadt), Palts, Saksen (Johann Georg) en Trier (Philipp Christoph von Sötern).

[p. 382]

res ecclesiae nisi pontificis consensu oppignerari. Cum quidam ad proliciendam episcoporum et abbatum, hominum per se satis tenacium, liberalitatem diceret ad sustinendam vim hostium opus esse regi triginta et sex millionibus, episcopus Maloensis¹, gratiosus apud cardinalem² hactenus, rem dixit sibi periculosam; qui sic efferrent regni necessitates, ab iis maximae imprudentiae accusari cardinalem, quod adeo imparatus in bellum proruperit.

Externorum, Sabaudo³ minus minusque credi video, et jam plusquam suspicio est, ex quo Clausellus⁴ a regina matre missus ad sollicitandam Rohanii⁵ fidem et ob id in Valle Telina regis imperio actus in patibulum illis consiliis Sabaudum immixtum fuisse non reticuit.

Ducem Wirtenbergicum⁶ veniam ab Imperatore simulque sua bona recipere admissis, quae volet Imperator, praesidiis his in locis pro vero habetur; et Argentoratenses non modo nihil conferre in causam dissoluti foederis, sed et partis victricis captare gratiam aditu in urbem suam Caesarianis militibus dato. Galassius⁷ cum captis Tabernis, nescio an et Hagenavia, magna ejus incrementa per Alsatiam metuerentur, subito nuntiatur in Treviros se retulisse, sive ob faciliorem victum sive ut propior Saxonis⁸ res sublevet, cujus copias a D. Bannerio⁹ caesas et rumor et quidam a Sanctichaumontio¹⁰ missus huc attulit. Dicit idem nihil magis dolere Sanctichaumontio quam quod duos aut tres menses serius, quam oportuit, eo advenisset. Sed fatale est Gallis sinere elabi rerum agendarum tempora, quarum damnum postea sumtu decuplo, saepe ne sic quidem satis, sarciant.

De Hanovia et Maguntiaco incerti etiamnum sumus, premi ab hoste et fame utramque urbem opinantur plerique.

A Gallis ut in fine Lotharingico et circum magni aliquid nunc geratur, ex quo omnis nobilitas domum abiit, vix sperandum est. Comitatum Burgundiae Hispaniae parentem qui colunt, miserunt ad principem Condaeum¹¹, qui ducatum Burgundiae regit, et ad ducem Carolum¹² ac Caesarianos, utrique ut arma suos extra fines habeant, quoliceat sibi quiescentibus, more veteri, belli exitum opperiri. Harum precum¹³ commendatores sunt Helvetii ab antiquo comitatus illius defensores.

Post Tuae Sublimitatis ad me literas 10 Sept. vet. calend.¹⁴, pro quibus gratias egi¹⁵ agoque, nihil inde accepi, nec quicquam eorum, quae ibi geruntur, nisi ex rumoribus didici. Spero omnia bene aut esse aut fore.

1 Achille Harlay de Sancy (1581-1646), bisschop van St. Malo.

2 De Richelieu.

3 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

4 Louis Clausel, sieur van La Roche; zie no. 2291, p. 245 n. 3.

5 Henri, hertog van Rohan.

6 Eberhard III, hertog van Würtemberg; vgl. no. 2380, p. 377 en n. 11 aldaar.

7 Matthias, graaf Gallas, keizerlijk bevelhebber in de Dertig-jarige oorlog.

8 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

9 Johan Gustavsson Banér, Zweeds maarschalk.

10 Melchior Mitte, baron van Miolans, markies van St. Chaumont.

11 Henri de Bourbon, prins van Condé.

12 Karel IV, hertog van Lotharingen.

13 De editie der Epist. heeft hier: rerum.

14 No. 2282.

15 Zie no. 2333.

[p. 383]

Indutias Batavorum cum Hispano¹, quarum avidae sunt civitates multae, duae res maxime morantur: foedus cum Gallo initum et Brasilia, in qua feliciores quam sperabantur Batavorum successus fuere, quorum potestati cessit omnis illa ora maritima, quae in Septentrionem obversa est ad LXXX leucarum longitudinem. Quae ibi Hispano restant sunt S. Salvatoris oppidum, quod et Baiam vocant, et alterum, cui ab amne Januario nomen. Praeterea Albuquercius² prope Fernabucensem praefecturam ad portum Calvum se immunit. Nunc eo classis ivit ex Hispania, non satis valida, ut suis sedibus Batavos excutiat - habere enim dicitur non ultra bis mille homines - sed in id missa, quantum conjectura est assequi, ut Albuquercio et illorum locorum praesidiis supplementum inde sit, deinde ut vastitate agrorum Batavis infructuosam faciant possessionem, praeterea ut quae apud Baiam onustae sunt saccharo naves sub ejus classis tutela in Hispaniam perveniant.

His nihil praeterea quod adjungam habeo, nisi serias preces, Excellentissime Domine, pro Tuae Sublimitatis successibus.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Er werden te Arnhem en te Turnhout geheime onderhandelingen gevoerd, die aan Staatse zijde geleid werden door de griffier der Staten-Generaal Cornelis Musch; vgl. no. 2350, p. 336.

2 Wellicht Antonio de Albuquerque; vgl. no. 2321, p. 293 en n. 19. aldaar.

Lutetiae, 7 Decembris novi cal. 1635.

Postquam haec scripseram rectioribus auctoribus disco apud Landavium esse Galassii copias, Lotharingum et Viridunensem episcopum³ propius Mosellam concessisse ut se apud Luxemburgum cum Piccolominio⁴ jungant.

Quod abeunti hinc Heufdio⁵ in Batavos promiserat Bulionius⁶ de trecentis quinquaginta millibus in partem solutionis quingentorum millium, id illo absente evenit ut infitietur. Laborabo quantum potero. Sed exsulat hinc fides⁷.

3 François de Lorraine.

4 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

5 Johan Heufft, bankier te Parijs en zaakgelastigde van Zweden en van Frankrijk.

6 Claude de Bullion, surintendant des finances.

7 De woorden ‘Quod abeunti ... fides’ ontbreken in de editie der Epist.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.